Geldj
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
,_maestro_card,_master_card_%E2%80%94_Mattes_2006-05-12.jpg)
Geldj is 't ènsig objèk det in e bepaoldj landj of binnen 'ne gegaove sociaal-economische kónteks algemein wuuertj aanvaardj es betaling veur geujer en deensten enne trögkbetaling van sjölje. Es wichtigste functies van geldj óngersjèdj me: ruulmiddel, raekeneinheid, oppotmiddel en incidenteel ouch es einheid veur oetgestaldje betalinge.
Es economisch ruulmiddel óngersjèdj geldj zich van anger ruulmiddele doordet 't de waerdeens, die ane ruulpartner versjöljig is, neet drek vólduitj, mer op gróndj van 'n algemein en wèttelike erkènning gebroek kan waere veur wiejer ruultransacties. George Dalton maakdje daobie óngersjied tösse general purpose money en limited purpose money. 't Ieëste is modern geldj det es middel kane dene bie koup en verkuip, gebroek kan waere veur verplichtinge te vóldoon wie belasting, sjölje en boetes en es standerd veure waerd van geujer en deensten in oet te drökke. Limited purpose money vervöltj slechs ein of twieë van die functies.
Geldj is óntstangen es commoditygeld, meh bao alle geldjsysteme van noe zeen gebaseerdj op fiduciair geldj, det gein intrinsieke gebroekswaerd es fysiek good haet. 't Óntlieëntj zien waerd loeter aan 't feit det 'n euverheid dit geldj es e wèttig betaalmiddel aanguuef; det wil zègke det dit geldj mót waere geaccepteerdj es 'n vorm van betaling binne de grenze van 't landj, veur "al sjölje, zowaal publiek es eige".
De geldjwieväölheid van e landj besteitj oet chartaal geldj (bankbreefkes en muntje) en drek opvraogbaar depositoraekeningen of bankgeldj (de balans in betaal- en spaarraekeninge). Dees drek opvraogbaar depositoraekeninge zeen bao ummer väöl grótter es de wieväölheid aan chartaal geldj. Bankgeldj is neet tasbaar en besteitj allein inne vorm van versjillige bankrekaore. Tróds 't feit det bankgeldj neet tasbaar of matterjeel is veurtj 't nag ummer de gróndjfuncties van geldj oet (aangezeen bankgeldj algemein es 'n vorm van betaling wuuertj aanvaardj).