1866
1866 (MDCCCLXVI) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne vriedag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 10 fibberwarie – In Nederlandj beëdiging van 't Kabinèt Isaäc Dignus Fransen van de Putte.
- 24 mieërt - Mèt de doad van landjgraaf Ferdinand van Hessen-Homburg is 't regerend hoes oetgesjtórve. ’t Landj wirt herenig mèt 't groathertogdóm Hessen-Darmstadt. Hiejdoor vermindert 't aantal leje van de Duutsje Bóndj pes 33.
- 15 april - Óntdèkking van 't decreet van Canopus.
- 30 mei - De sjpaorlien Groninge-Leëuwarde Nederlandj wirt officieel geäöpend. 't Is de sjpaorverbènjing van de sjtad Groninge. Tegeliekertied wirt ouch 't eësjte sjtation in Groninge in gebruuk genómme. De trein waas al sjnel zoa succesvol dat derdeklas-passegeers regelmaotig in gojerewages moosjte waere verveurd.
- 1 juni - In Nederlandj beëdiging van 't Kabinèt Van Zuylen van Nijevelt-Heemskerk Azn.
- 3 juli - 't Pruusjes brink 't Keizerriek Oasteriek in de Sjlaag biej Königgratz (Hradec Králové) ein nederlaog toe.
- 27 juli - De eësjte trans-Atlantische telegraafkabel kump gereid.
- 1 augustus - Belsj teikent es neugende Westers landj ein Vrundjsjaps- en hanjelsverdraag mèt 't shogunaat.
- 18 augustus - 17 sjtate in Noord-Duutsjlandj sjlute zich ónger leijing van 't Pruusjes same tot de Noord-Duutsje Bóndj.
- 23 augustus - Verdraag van Praag (1866): eindj van de Pruusjes-Oasteriekse aorlog en óntbènjing van de Duutsje Bóndj, wovan ouch de Nederlandjse provincie Limburg (mèt oetzunjering van Venlo en Mesjtreech) deil oetmaakde. Beiere, Württemberg, Baden, Luxemburg en Liechtenstein waere onafhankelijk.
- 24 augustus - Lètste zitting van de Duutsje Bóndj. De bóndj haet zichzelf opgeheve. `t Hertogdóm Limburg weurt noe `n provincie van Nederlandj.
- 5 september - Op de Groate Mert van Tóngere wirt in aanwezigheid van 't keuninklik paar ein sjtandbeeldj van de Keltische aanveurder Ambiorix ónthöld.
- 20 september - Aafkóndiging van de wèt die veurzuut in de annexatie door 't Pruusjes van 't keuninkriek Hannover, 't körvorstedóm Hesse-Kassel, 't Hertogdóm Nassau en de Vriej Sjtad Frankfurt, op 8 oktober gevolg door de definitieve annexatie van die lètste drie.
- zónger datum
- 21.000 doaje biej eine choleraepidemie in Nederlandj.
- De Sjtaatssjpaorwaege (SS) äöpent ein groat en nuuj sjtation in Zjwolle aan de lien Arnhem - Leëuwarde. De SS hej sjtandaardsjtationsgeboewe óntwikkeld veur al häör liene in vief versjillende klasse (5e klas = klein tot 1e klas = groat). Sjtation Zjwolle en Dordrecht zint de ènniste tweë euvergebleve 1e klas SS-sjtations.
- Aafsjaffing van de Wèt le Chapelier, 't verenigingsverbod, dat in 1791 van krach woort.
- Gregor Mendel leët zien erfelikheidswètte oetgaeve.
- De Sjeveningse reder Adrien Eugène Maas introduceert de logger in Nederlandj veur de vleetvösjeriej op heëring.
- Leo Tolstoy publiceert de roman "Aorlog en vreje".
- Alfred Nobel vundj 't dynamiet oet in Duutsjlandj.
Meziek
[bewirk | brón bewèrke]- Jacques Offenbach sjrief de opera La Vie Parisienne
Beeldende Kuns
[bewirk | brón bewèrke]-
Dörpssjtraot in Marlotte (1866) Alfred Sisley -
Sjtandjbeeld van Ambiorix in Tóngere (1866) Jules Bertin
Gebaore
[bewirk | brón bewèrke]- 29 jannewarie - Romain Rolland, Franse sjriever (gesjtórve 1944)
- 16 fibberwarie - Vjatseslav Ivanov, Russische sjriever, dichter, dramaturg filosoof en criticus (gesjtórve 1949)
- 26 fibberwarie - Herbert Henry Dow, Amerikaanse indusjtrieel en oetvènjer (gesjtórve 1930)
- 1 april - Ferruccio Busoni, Italiaanse compenis en pianis (gesjtórve 1924)
- 9 april - Johannes Peterus Judocus Wierts, Nederlandjse toandichter en compenis (gesjtórve 1944)
- 13 april - Aleksandr Oeljanov, Russische revolutionair, broor van Lenin (gesjtórve 1887)
- 24 april - Frans Coenen, Nederlandjse sjriever, essayis en literatuurcriticus (gesjtórve 1936)
- 17 mei - Erik Satie, Franse compenis en pianis (gesjtórve 1925)
- 23 mei - Johannes de Heer, Nederlandjse evangelis (gesjtórve 1961)
- 26 juni - Lord Carnarvon, Britse egyptoloog (gesjtórve 1923)
- 24 juli - Joël Vredenburg, Nederlandjse (opper)rabbien (gesjtórve 1943)
- 2 augustus - Adrien de Gerlache, Belzje óntdèkkingsreiziger en militair (gesjtórve 1934)
- 15 augustus - Janus Ooms, Nederlandjse roejer (gesjtórve 1924)
- 10 september - Jeppe Aakjær, Deense dichter en sjriever (gesjtórve 1930)
- 6 oktober - Reginald Fessenden, Canadese ingenieur, oetvènjer en radiopioneer (gesjtórve 1932)
- 7 november - Paul Lincke, Duutsje compenis en theaterkapelmeister (gesjtórve 1946)
- 8 november - Herbert Austin, Britse auto-óntwerper en -boewer (gróndlègker van de Austin Motor Company)
Gesjtórve
[bewirk | brón bewèrke]- 8 mieërt - Simeon Franciscus Berneux (51), Franse missionaris en martelaer in Korea
- 20 juni - Bernhard Riemann (39), Duutsje wiskundige
- 23 juni - Samuel Sarphati (53), Nederlandjse arts
