Blues
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De blues is e volksmeziekgenre wat zienen oersprunk heet in 't zuie vaan de Vereinegde Staote. De ierste beriechte euver dit genre koume roond (of zjus veur) 1900 op. 't Geit daan um e leed, gezoonge in laankzaam tempo, miestal begeleid op gitaar of banjo, mèt akkoorde in majeur en 'n melodielijn die nao mineur neig (zoegeneumde blue notes). De jaore dao-op raakde 't genre bekinder, en zoe roond d'n Ierste Wereldoorlog kaom 't in vaste vörm te zitte. Aon 't commercieel inziech vaan W.C. Handy daank me de typerende twelfmaotege vörm: I - I - I - I - IV - IV - I - I - V - V/IV - I - I/V.
In 't interbellum kaom in hoeg tempo 'ne steideleke vörm vaan de blues op, mèt zwarte zengeresse wie Bessie Smith en Ma Rainey. Ouch woort de blues geïncorporeerd in d'n jazz, boe heer gemeinelek sterk woort versneld. Tegeneuver dees urbaan bluessoorte bleef op 't platteland de volkse blues bestoon. Heer woort dao zoewel door blaanke es door zwarte oetgeoefend; de sterk gesegregeerde meziekindustrie zörgde evels veur 'n splitsing tösse race music (veur zwarte) en hillbilly music (countrymeziek, veur blaanke), en daomèt op de laangen door ouch veur 'n splitsing in stijl. Jimmie Rodgers zat versjèllende blaanke bluessongs (blue yodels) op de plaot. De groetste meister vaan de Afro-Amerikaanse blues waor Robert Johnson. Zien bluese zien klassiek gewore en stök veur stök talloes kiere gecoverd.
Al in de jaore daarteg oontstoont 'ne nuie vörm vaan blues, dee 't hoeg tempo vaan de verjazzde vörm euverpakde: de rhythm and blues (ouch wel r&b). Dit genre waor vaan meet aofaon zier sterk gesegregeerd, neet in 't minste um de dèks seksueel gelaoje tekste (en daorum ouch veur väöl zwarte neet acceptabel). 'n Oetzundering waor Louis Jordan, dee in de jaore 1940 versjèllende kiere mainstreamsucces haolde. de groeten doorbraok vaan dit genre kaom midde jaore 1950. Artieste wie Chuck Berry en Little Richard woorte opgenome in 'n nui struiming, die me rock 'n roll góng neume (zuug wijer dao). De opkoms vaan de elektrische gitaar had ouch zienen invlood op de gewoene blues. Te beginne in Chicago, meh al gaw in gans 't land, gónge musici dit instrument gebruke. Exponent vaan d'n elektrische blues zien oonder mie Howlin' Wolf, Muddy Waters en B.B. King. Deze blues sloog sterk aon bij rock ('n roll)-musici, neet allein in de Vereinegde Staote (Jimi Hendrix) meh zeker ouch in 't Vereineg Keuninkriek. De Rolling Stones begóste es bluesband; d'n invlood vaan deze muziek op hun eige nommers maakde de rocksound tot wie v'r häöm allewijl kinne. Vaan nog väöl groeter belaank waore de blues (zoewel r&b es elektrische blues) veur de oontwikkeling vaan de soul.
Allewijl weure zoewel akoestische es elektrische blues en bluesrock door versjèllende muzikante oetgeveurd. In Nederland woort oonder mie d'n Drent, Harrie Muskee groet mèt deze meziek, wie väöl later ouch ziene provinciegenoet Daniël Lohues. Limbörgse blues is oonder mie op de plaat gezat door Huub Stapel (in zien versie vaan Och waas ik mar).