aqil

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ɑːˈqɪl/
• Kîtekirin: a·qil

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	aqil	aqil
Îzafe	aqilê	aqilên
Çemandî	aqilî	aqilan
Nîşandera çemandî	wî aqilî	wan aqilan
Bangkirin	aqilo	aqilino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	aqilek	aqilin
Îzafe	aqilekî	aqiline
Çemandî	aqilekî	aqilinan

aqil nêr

1. bal, Jîrî, eqil, awiz, hiş, hişyarî, hişmendî, têgihiştin, famkirin, famatî, famabûn.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. Mejî, mejox, mêşk.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ji wêjeya klasîk

• Her serê dewlet hebit dê her di nêv benda te bit
  Her kesê 'aqil bitin dê her di çokarê te bî
  Ê divêt azade bit dê çehvinêrê lutfa te bit — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Biwêj

• aqil jê birrîn: li gor hişê / aqilê wî baş bûn, beraqil bûn, ketin aqilî.
• Ne ti mirov e, aqilê min qet jê nabirre.

Herwiha

• 'aqil

Nêzîk

• aql
• eqil

Jê

 

• (rengdêr) aqilberdayî
• aqilbirin
• aqil birin
• (navdêr) aqildan
• (lêker) aqil dan
• aqildar
• aqildarî
• aqildost
• aqildostî
• (navdêr) aqilgirtin
• aqil girtin
• aqilgirtî
• aqilhez
• aqilhezî
• (lêker) aqil kirin
• (navdêr) aqilkirin
• (rengdêr) aqilkirî
• aqilnas
• aqilnasî
• aqilyar
• aqilyarî
• aqilzan
• aqilzanî
• aqilî
• aqlî
• biaqil
• biaqiltî
• biaqilî
• biaqilîtî
• bêaqil
• bêaqiltî
• bêaqilî
• bêaqilîtî

Etîmolojî

Ji erebî, bi maneya jîr ji عاقل‎ ('aqil), bi wateya "jîrî" ji عقل‎ ('eqil). Bo nimûneyeke din jî ku tê de "'e" ya erebî di kurdî de dibe "a" binêre alif, am (mam, ap).

Werger

• Almanî: Verstand → de n, Geist → de n, Intelligenz → de m, Sinn → de n, Vernunft → de m
• Erebî: ^?ذكاء‎ → ar
• Esperantoyî: racio
• Farisî: خرد‎ → fa, عاقل‎ → fa, هوش‎ → fa, عقل‎ → fa
• Îngilîzî: reason → en, apprehension → en, brightness → en, discernment → en, intellect → en, intelligence → en, mental → en, mind → en, phreno- → en, psycho- → en, sense → en, wit → en, ^?sapience, sapiency
• Tirkî: akıl → tr, hiş → tr, hoş → tr, karın → tr, zihniyet → tr, us → tr, ^?ders → tr

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
aqil		herî aqil

aqil

1. Jîr, biaqil, bieqil, hişyar, hişmend, fama, fehma.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Zazakî

Navdêr

aqil

1. aqil

   Aqilê xoantiş xo ser.

   Aqilê xwe kişandin ser xwe.