ბაროკო: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

უკანასკნელი რედაქცია 21:01, 24 მაისი 2024-ის მდგომარეობით

ბაროკო (ფრანგ. baroque - უსწორმასწორო მარგალიტი) — პერიოდი და სტილი ხელოვნებაში. ბაროკოს სტილი იყენებდა გაზვიადებულ მოძრაობას, მძაფრ და წმინდა, ადვილად აღსაქმელ დეტალებს დრამის, სიმძაფრის, გრანდიოზულობის გადმოსაცემად სკულპტურაში, ფერწერაში, ლიტერატურასა თუ მუსიკაში. სტილი ჩაისახა დაახლოებით 1600 წლისთვის რომში, იტალიაში, და შემდეგ მთელს ევროპას მოედო. ევროპული ხელოვნების სტილი. წარმოიშვა XVI საუკუნის II ნახევარში და XVIII საუკუნის შუა წლებამდე ბატონობდა. იტალიის გარდა მან განსაკუთრებული გავლენა მოიპოვა ესპანეთში, პორტუგალიაში, გერმანიაში, ფლანდრიაში, ავსტრიაში, ევროპის გარეთ კი ლათინურ ამერიკაში („ულტრაბაროკოს არქიტეკტურა“, რომელშიც ბაროკოს სპეციფიურ ფორმებმა უკიდურესი გამოსახულება პოვა.

XVIII საუკუნეში ბაროკო ადგილს უთმობს კლასიციზმს ან როკოს სტილად გადაიზარდა. ბაროკოს წარმოშობას უკავშირებენ სოციალურ წინააღმდეგობათა გაღრმავებას, მწვავე იდეოლოგიურ (კერძოდ, რელიგიურ) ბრძოლათა ხანას - ეს არის ფეოდალიზმის რეაქციისა და კონტრრეფორმაციის ხანა.

ბაროკოს პოპულარობა და წარმატება წახალისებულ იქნა რომაული კათოლიკური ეკლესიის მიერ, იმ მოსაზრებით, რომ ბაროკოს ხელოვანთა დრამატული სტილი კარგი საშუალება იყო რელიგიურ თემათა პირდაპირი და ემოციური ხასიათის წარმოსაჩენად. სეკულარული არისტოკრატია ბაროკოს არქიტექტურისა და ხელოვნების დრამატულ სტილში სტუმართა და სხვა დიდგვაროვანთა მოხიბვლის საშუალებად ხედავდა, სამეფო კარისა და აროსტოკრატიის ხელოვნება იყო და მათ განდიდებას ემსახურებოდა. ბაროკოს სასახლეები ნაგებია შემსვლელზე ეტაპობრივი ეფექტის მოხდენის მიზნით - ეზო, წინაოთახი, გრანდიოზული კიბეები და მისაღები ოთახები ერთმანეთის მიყოლებით სულ უფრო დიდებული ხდება. ბაროკოს კულტურულ მიმდინარეობაზე ხელოვნების, მუსიკის, არქიტექტურისა და ლიტეტრატურის მრავალმა ფორმამ იქონია გავლენა.

მაგრამ მაინც ეს სტილი უფრო მრავალფეროვანია, რთული და ზოგჯერ შინაგანი წინააღმდეგობაც ახასიათებს. მიუხედავად ფორმალურ ესთეტიკურ ნიშანთა მსგავსებისა, მის წიაღში მისტიციზმით განმსჭვალულ და რელიგიურ ექსტაზით აღბეჭდილ ან წმინდა პომპეზურ თეატრის დანიშნულების მქონე ნაწარმოებების გარდა ვხვდებით ღრმათ რეალისტურ, საღ, ცხოვრების მიერ შთაგონებულ, დემოკრატიულ მიმართულების ნაწარმოებებსაც. თავისი ხასიათით ბაროკო მკვეთრად უპირისპირდება აღორძინების ხანის ხელოვნებას, რომელსაც საფუძვლად ედო ადამიანის გონების უსაზღვრო შასაძლებლობათა რწმენა, სამყაროსა და ყოფიერების სრული ჰარმონია, კანონზომიერება და წონასწორობა, ბაროკოს ხანას კი იზიდავს დრამატული, ტრაგიკული განცდები, სულიერი აფორიაქების, მისტიური აღტყინების, აფექტაციის გადმოცემა, თითქოს შეუთავსებელია კონტრასტების შეთავსება-სიმბოლიკა და ნატურალიზმი, ასკეტიზმი და ჰედონიზმი, დახვეწილობა და სიტლანქე.

ბაროკოს თვისებებია: გრანდიოზულობა, ჰიპერბოლურობა, დინამიკურობა, რაც მიღწეულია მასების ამოძრავებით, ჩრდილ-ნათლის, რიტმისა და ფაქტურის კონტრასტებით. არქიტექტურაში ბაროკო იყენებს კოლოსალურ ორდერს; მრუდე ხაზებს, სიბრტყეებსა და ფორმებს; ხშირად მრუდხაზოვანი და უცნაური მოხაზულობისაა შენობის გეგმაც; ქანდაკებები დინამიკურია, თითქოს საყრდენს მოკლებულია, „დაფრინავს“, მოსასხამთა დრაპირება რთული და „აბობოქრებულია“.

მხატვრობაში ხშირია სურათების დიაგონალური კომპოზიციები, პერსპექტივისა და რაკურსის ეფექტი, ხოლო დეკორაციულ მხატვრობაში - ილუზიური ეფექტები; გრანდიოზული თეატრალური სანახაობა, რომ შექმნას. მხატვრობასა და ქანდაკებაში მთავარია მითოლოგიური, რელიგიური, ალეგორიული სიუჟეტები.

ბაროკოს ხუროთმოძღვრების პირველი ნიმუშები რომში შეიქმნა. აქ ჩამოყალიბდა ბაზილიკური პროფილის მქონე, გეგმით წაგრძელებული ეკლესიის ტიპი, რომლის მთავარი ნავის ორ მხარეს კაპელებია ჩამწკრივებული; ორიარუსიანი, ორდერით დამუშავებული ფასადის ზემო, ვიწრო იარუსი ვოლუტებითაა შემოფარგლული. ამ ტიპის დასრულებული ნიმუშია ჯაკომო დელა პორტას მიერ დამთავრებული ილჯეზუს ეკლესია (1575 წელი, ადრინდელი ბაროკოს ხანა) და მისი მთავარი წარმომადგენლები იყვნენ დომენიკო ფონტანა და კარლო მადერნა. ბაროკოს უმაღლესი გაფურჩქვნის ხანაა XVII საუკუნე. მისი ყველაზე თვალსაჩინო წარმომადგენელია მოქანდაკე და ხუროთმოძღვარი ჯოვანი ლორენცო ბერნინი, კარლო ფონტანა და სხვები.

ერთ – ერთი პირველი მონოგრაფია, რომელიც მიეძღვნა ბაროკოს, იყო ვულფლინის წიგნი „რენესანსი და ბაროკო“^[1]. ბაროკომ დაიკავა პერიოდი რენესანსსა და კლასიციზმს შორის, ხოლო მის შემდგომ ვერსიაში მას როკოკო ერქვა. ბაროკოს ვოლფლინის დამახასიათებელი თვისებები თვალწარმტაცი და ვნებას უწოდებს. დვორაკმა მანიერიზმი გამოყო ადრეული ბაროკოსგან. მოგვიანებით, პანოფსკიმ მიუთითა ტენდენცია ბაროკოში დაინახა არა ანტისხეულება, არამედ რენესანსის გაგრძელება.

მუსიკა

არქიტექტურა და ხუროთმოძღვრობა

მხატვრები

ლიტერატურა

Алпатов М. В., Итальянский маньеризм и барокко // Всеобщая история искусств, ტ. II. Искусство эпохи Возрождения и Нового времени, М.—Л., 1949. — გვ. 127—159.
ნატო გენგიური, ქანდაკება, თბილისი, 2006. გვ. 72-74. ISBN 99940-65-71-8;
Heinrich Wölfflin, 1964. Renaissance and Baroque (Reprinted 1984; originally published in German, 1888) The classic study. ISBN 0-8014-9046-4;
Michael Kitson, 1966. The Age of Baroque;
John Rupert Martin, 1977. Baroque A more detailed survey;
Germain Bazin, Baroque et Rococo, Thames & Hudson, coll. « Univers De L’art », Paris, 1964, rééd. 2004 (ISBN 2-87811-073-0);
Новая российская энциклопедия, том 2, М.,2005;
Изобразительное искусство. Музыка(справочник),М.:"Современник", 1997;
ред. С.В. Тураев, Л.И. Тимофеев, Краткий словарь литературоведческих терминов, М., 1978;

რესურსები ინტერნეტში

The baroque and rococo culture
"Dictionary of the History of Ideas":
The greatest works of Baroque literature დაარქივებული 2007-09-27 საიტზე Wayback Machine.
Webmuseum Paris
barocke in Val di Noto - Sizilien
Baroque in the "History of Art" დაარქივებული 2010-10-30 საიტზე Wayback Machine.
On Baroque Symbolism^{[მკვდარი ბმული]}
The Baroque style and Luis XIV influence

სქოლიო

↑ რენესანსი და ბაროკო

[1] რენესანსი და ბაროკო

[1]

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
 [[ფაილი:Peter Paul Rubens - The Adoration of the Magi - WGA20244.jpg|მინი|250პქ|[[რუბენსი]]ს „აღტაცება“]]
-'''ბაროკო''' ({{lang-fr|baroque}} - უსწორმასწორო მარგალიტი) — პერიოდი და სტილი [[ხელოვნება]]ში. ბაროკოს სტილი იყენებდა გაზვიადებულ მოძრაობასა და წმინდა, ადვილად აღსაქმელ დეტალებს დრამის, სიმძაფრის, გრანდიოზულობის გადმოსაცემად [[სკულპტურა]]ში, [[ფერწერა]]ში, [[ლიტერატურა]]სა თუ [[მუსიკა]]ში. სტილი ჩაისახა დაახლოებით [[1600]] წლისთვის [[რომი|რომში]], [[იტალია]]ში, და შემდეგ მთელს [[ევროპა]]ს მოედო. ევროპული [[ხელოვნება|ხელოვნების]] სტილი. წარმოიშვა XVI საუკუნის II ნახევარში და XVIII საუკუნის შუა წლებამდე ბატონობდა. იტალიის გარდა მან განსაკუთრებული გავლენა მოიპოვა ესპანეთში, [[პორტუგალია]]ში, [[გერმანია]]ში, ფლანდრიაში, [[ავსტრია]]ში, ევროპის გარეთ კი ლათინურ ამერიკაში („ულტრაბაროკოს არქიტეკტურა“, რომელშიც ბაროკოს სპეციფიურ ფორმებმა უკიდურესი გამოსახულება პოვა.
+'''ბაროკო''' ({{lang-fr|baroque}} - უსწორმასწორო მარგალიტი) — პერიოდი და სტილი [[ხელოვნება]]ში. ბაროკოს სტილი იყენებდა გაზვიადებულ მოძრაობას, მძაფრ და წმინდა, ადვილად აღსაქმელ დეტალებს დრამის, სიმძაფრის, გრანდიოზულობის გადმოსაცემად [[სკულპტურა]]ში, [[ფერწერა]]ში, [[ლიტერატურა]]სა თუ [[მუსიკა]]ში. სტილი ჩაისახა დაახლოებით [[1600]] წლისთვის [[რომი|რომში]], [[იტალია]]ში, და შემდეგ მთელს [[ევროპა]]ს მოედო. ევროპული [[ხელოვნება|ხელოვნების]] სტილი. წარმოიშვა XVI საუკუნის II ნახევარში და XVIII საუკუნის შუა წლებამდე ბატონობდა. იტალიის გარდა მან განსაკუთრებული გავლენა მოიპოვა ესპანეთში, [[პორტუგალია]]ში, [[გერმანია]]ში, ფლანდრიაში, [[ავსტრია]]ში, ევროპის გარეთ კი ლათინურ ამერიკაში („ულტრაბაროკოს არქიტეკტურა“, რომელშიც ბაროკოს სპეციფიურ ფორმებმა უკიდურესი გამოსახულება პოვა.
 XVIII საუკუნეში ბაროკო ადგილს უთმობს [[კლასიციზმი|კლასიციზმს]] ან [[როკოკო|როკოს]] სტილად გადაიზარდა. ბაროკოს წარმოშობას უკავშირებენ სოციალურ წინააღმდეგობათა გაღრმავებას, მწვავე იდეოლოგიურ (კერძოდ, რელიგიურ) ბრძოლათა ხანას - ეს არის ფეოდალიზმის რეაქციისა და კონტრრეფორმაციის ხანა.
-ბაროკოს პოპულარობა და წარმატება წახალისებულ იქნა რომაული კათოლიკური ეკლესიის მიერ, იმ მოსაზრებით, რომ ბაროკოს ხელოვანთა დრამატული სტილი კარგი საშუალება იყო რელიგიურ თემათა პირდაპირი და ემოციური ხასიათის წარმოსაჩენად. სეკულარული არისტოკრატია ბაროკოს არქიტექტურისა და ხელოვნების დრამატულ სტილში სტუმართა და სხვა დიდგვაროვანთა მოხიბვლის საშუალებად ხედავდა. ბაროკოს სასახლეები ნაგებია შემსვლელზე ეტაპობრივი ეფექტის მოხდენის მიზნით - ეზო, წინაოთახი, გრანდიოზული კიბეები და მისაღები ოთახები ერთმანეთის მიყოლებით სულ უფრო დიდებული ხდება. ბაროკოს კულტურულ მიმდინარეობაზე ხელოვნების, მუსიკის, არქიტექტურისა და ლიტეტრატურის მრავალმა ფორმამ იქონია გავლენა.
+ბაროკოს პოპულარობა და წარმატება წახალისებულ იქნა რომაული კათოლიკური ეკლესიის მიერ, იმ მოსაზრებით, რომ ბაროკოს ხელოვანთა დრამატული სტილი კარგი საშუალება იყო რელიგიურ თემათა პირდაპირი და ემოციური ხასიათის წარმოსაჩენად. სეკულარული არისტოკრატია ბაროკოს არქიტექტურისა და ხელოვნების დრამატულ სტილში სტუმართა და სხვა დიდგვაროვანთა მოხიბვლის საშუალებად ხედავდა, სამეფო კარისა და აროსტოკრატიის ხელოვნება იყო და მათ განდიდებას ემსახურებოდა. ბაროკოს სასახლეები ნაგებია შემსვლელზე ეტაპობრივი ეფექტის მოხდენის მიზნით - ეზო, წინაოთახი, გრანდიოზული კიბეები და მისაღები ოთახები ერთმანეთის მიყოლებით სულ უფრო დიდებული ხდება. ბაროკოს კულტურულ მიმდინარეობაზე ხელოვნების, მუსიკის, არქიტექტურისა და ლიტეტრატურის მრავალმა ფორმამ იქონია გავლენა.
+მაგრამ მაინც ეს სტილი უფრო მრავალფეროვანია, რთული და ზოგჯერ შინაგანი წინააღმდეგობაც ახასიათებს. მიუხედავად ფორმალურ ესთეტიკურ ნიშანთა მსგავსებისა, მის წიაღში მისტიციზმით განმსჭვალულ და რელიგიურ ექსტაზით აღბეჭდილ ან წმინდა პომპეზურ თეატრის დანიშნულების მქონე ნაწარმოებების გარდა ვხვდებით ღრმათ რეალისტურ, საღ, ცხოვრების მიერ შთაგონებულ, დემოკრატიულ მიმართულების ნაწარმოებებსაც. თავისი ხასიათით ბაროკო მკვეთრად უპირისპირდება აღორძინების ხანის ხელოვნებას, რომელსაც საფუძვლად ედო ადამიანის გონების უსაზღვრო შასაძლებლობათა რწმენა, სამყაროსა და ყოფიერების სრული ჰარმონია, კანონზომიერება და წონასწორობა, ბაროკოს ხანას კი იზიდავს დრამატული, ტრაგიკული განცდები, სულიერი აფორიაქების, მისტიური აღტყინების, აფექტაციის გადმოცემა, თითქოს შეუთავსებელია კონტრასტების შეთავსება-სიმბოლიკა და ნატურალიზმი, ასკეტიზმი და ჰედონიზმი, დახვეწილობა და სიტლანქე.
-ერთ – ერთი პირველი მონოგრაფია, რომელიც მიეძღვნა ბაროკოს, იყო ვულფლინის წიგნი „რენესანსი და ბაროკო“<ref>[https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/woelfflin1888 რენესანსი და ბაროკო]</ref>. ბაროკომ დაიკავა პერიოდი [[რენესანსი|რენესანსსა]] და [[კლასიციზმი|კლასიციზმს]] შორის, ხოლო მის შემდგომ ვერსიაში მას [[როკოკო]] ერქვა. ბაროკოს ვოლფლინის დამახასიათებელი თვისებები თვალწარმტაცი და ვნებას უწოდებს. დვორაკმა [[მანიერიზმი]] გამოყო ადრეული ბაროკოსგან. მოგვიანებით, პანოფსკიმ მიუთითა ტენდენცია ბაროკოში დაინახა არა ანტისხეულება, არამედ რენესანსის გაგრძელება.
+ბაროკოს თვისებებია: გრანდიოზულობა, ჰიპერბოლურობა, დინამიკურობა, რაც მიღწეულია მასების ამოძრავებით, ჩრდილ-ნათლის, რიტმისა და ფაქტურის კონტრასტებით. არქიტექტურაში ბაროკო იყენებს კოლოსალურ ორდერს; მრუდე ხაზებს, სიბრტყეებსა და ფორმებს; ხშირად მრუდხაზოვანი და უცნაური მოხაზულობისაა შენობის გეგმაც; ქანდაკებები დინამიკურია, თითქოს საყრდენს მოკლებულია, „დაფრინავს“, მოსასხამთა დრაპირება რთული და „აბობოქრებულია“.
+მხატვრობაში ხშირია სურათების  დიაგონალური კომპოზიციები, პერსპექტივისა და რაკურსის ეფექტი, ხოლო დეკორაციულ მხატვრობაში - ილუზიური ეფექტები; გრანდიოზული თეატრალური სანახაობა, რომ შექმნას. მხატვრობასა და ქანდაკებაში მთავარია მითოლოგიური, რელიგიური, ალეგორიული სიუჟეტები.
+ბაროკოს ხუროთმოძღვრების პირველი ნიმუშები რომში შეიქმნა. აქ ჩამოყალიბდა ბაზილიკური პროფილის მქონე, გეგმით წაგრძელებული ეკლესიის ტიპი, რომლის მთავარი ნავის ორ მხარეს კაპელებია ჩამწკრივებული; ორიარუსიანი, ორდერით დამუშავებული ფასადის ზემო, ვიწრო იარუსი ვოლუტებითაა შემოფარგლული. ამ ტიპის დასრულებული ნიმუშია [[ჯაკომო დელა პორტა]]ს მიერ დამთავრებული ილჯეზუს ეკლესია (1575 წელი, ადრინდელი ბაროკოს ხანა) და მისი მთავარი წარმომადგენლები იყვნენ [[დომენიკო ფონტანა]] და [[კარლო მადერნა]]. ბაროკოს უმაღლესი გაფურჩქვნის ხანაა [[XVII საუკუნე]]. მისი ყველაზე თვალსაჩინო წარმომადგენელია მოქანდაკე და ხუროთმოძღვარი [[ჯოვანი ლორენცო ბერნინი]], კარლო ფონტანა და სხვები.
+ერთ – ერთი პირველი მონოგრაფია, რომელიც მიეძღვნა ბაროკოს, იყო ვულფლინის წიგნი „რენესანსი და ბაროკო“<ref>[https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/woelfflin1888 რენესანსი და ბაროკო]</ref>. ბაროკომ დაიკავა პერიოდი [[რენესანსი|რენესანსსა]] და [[კლასიციზმი|კლასიციზმს]] შორის, ხოლო მის შემდგომ ვერსიაში მას [[როკოკო]] ერქვა. ბაროკოს ვოლფლინის დამახასიათებელი თვისებები თვალწარმტაცი და ვნებას უწოდებს. დვორაკმა [[მანიერიზმი]] გამოყო ადრეული ბაროკოსგან. მოგვიანებით, პანოფსკიმ მიუთითა ტენდენცია ბაროკოში დაინახა არა ანტისხეულება, არამედ რენესანსის გაგრძელება.
 == მუსიკა ==
@@ ხაზი 25: / ხაზი 32: @@
 * [[გეორგ ფილიპ ტელემანი]] ([[1681]]–[[1767]])
 * [[ჯოვანი ბატისტა პერგოლესი]] ([[1710]]–[[1734]])
+== არქიტექტურა და ხუროთმოძღვრობა ==
+* [[ჯაკომო დელა პორტა]] ([[1533]]-[[1602]])
+* [[დომენიკო ფონტანა]] ([[1543]]-[[1607]])
+* [[კარლო მადერნა]] ([[1556]]-[[1629]])
+* [[ჯოვანი ლორენცო ბერნინი]] ([[1598]]-[[1680]])
+* [[კარლო ფონტანა]] ([[1638]]-[[1714]])
+* [[ფრანჩესკო ბორომინი]] ([[1599]]-[[1667]])
+* [[კარლო რაინალდი]] ([[1611]]-[[1691]])
+* [[გვარინო გვარინი]] ([[1624]]-[[1683]])
+* [[ბალდასარე ლონგენა]] ([[1596]]-[[1682]])
+* [[ლუიჯი ვანვიტელი]] ([[1700]]-[[1773]])
+== მხატვრები ==
+* [[აგოსტინო კარაჩი]] ([[1557]]-[[1602]])
+* [[ანიბალე კარაჩი]] ([[1560]]-[[1609]])
+* [[კარავაჯო]] ([[1571]]-[[1610]])
+* [[ორაციო ჯენტილესკი]] ([[1563]]-[[1639]]
+* [[არტემიზია ჯენტილესკი]] ([[1593]]-[[1653]])
+* [[ბერნარდო სტროცი]] ([[1581]]-[[1644]])
+* [[პეტერ პაულ რუბენსი]] ([[1577]]-[[1640]])
+* [[ანტონის ვან დეიკი]] ([[1599]]-[[1641]])
 == ლიტერატურა ==
@@ ხაზი 41: / ხაზი 70: @@
 * [http://www.baroquelife.org The baroque and rococo culture]
 * [http://etext.lib.virginia.edu/DicHist/dict.html "Dictionary of the History of Ideas":]
-* [http://www.hernandofla.com/liteliz.htm The greatest works of Baroque literature]
+* [http://www.hernandofla.com/liteliz.htm The greatest works of Baroque literature] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927182459/http://www.hernandofla.com/liteliz.htm |date=2007-09-27 }}
 * [http://www.ibiblio.org/wm/paint/glo/baroque/ Webmuseum Paris]
 * [http://www.sentieridelbarocco.it/ barocke in Val di Noto - Sizilien]
-* [http://www.all-art.org/history252_contents_Baroque_Rococo.html Baroque in the "History of Art"]
+* [http://www.all-art.org/history252_contents_Baroque_Rococo.html Baroque in the "History of Art"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101030044455/http://all-art.org/history252_contents_Baroque_Rococo.html |date=2010-10-30 }}
-* [http://www.oriole-artists.com/Reviews_Baroque_Symbolism On Baroque Symbolism]
+* [http://www.oriole-artists.com/Reviews_Baroque_Symbolism On Baroque Symbolism]{{Dead link|date=დეკემბერი 2020 |bot=InternetArchiveBot }}
 * [http://www.antiquestopic.com/the-baroque-style-1620-1700/ The Baroque style and Luis XIV influence]