შინაარსზე გადასვლა

რობერტ ბარანი: განსხვავება გადახედვებს შორის

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
 
(არ არის ნაჩვენები 21 მომხმარებელთა 6 შუალედ ვერსიებში)
ხაზი 1: ხაზი 1:
{{ინფოდაფა მეცნიერი}}
{{ინფოდაფა მეცნიერი}}
'''რობერტ ბარანი''' (დ. [[22 აპრილი]], [[1876]], [[ვენა]] — გ. [[8 აპრილი]], [[1936]], [[უფსალა]]) — ავსტრიელი [[ოტორინოლარინგოლოგია|ოტორინოლარინგოლოგი]]. იკვლევდა ვესტიბულური აპარატის ფიზიოლოგიას და პათოლოგიას. გამოიგონა [[ვესტიბულური აპარატი]]ს გამოსაკვლევად მბრუნავი სკამი, ე. წ. ბარანის სავარძელი, დაამუშავა საფეთქლის ძვლის, ლაბირინთისა და შუბლის წიაღის ოპერაციების ორიგინალური მეთოდები. [[1914]] წელს [[ლაბირინთოლოგია]]ში გამოკვლევებისათვის მიანიჭა [[ნობელის პრემია]].
'''რობერტ ბარანი''' ({{lang-hu|Róbert Bárány}}; (დ. [[22 აპრილი]], [[1876]], [[ვენა]] — გ. [[8 აპრილი]], [[1936]], [[უფსალა]]) — [[ავსტრიელები|ავსტრიელი]] [[ოტორინოლარინგოლოგია|ოტორინოლარინგოლოგი]]. იკვლევდა ვესტიბულური აპარატის ფიზიოლოგიას და პათოლოგიას. გამოიგონა ვესტიბულური აპარატის გამოსაკვლევად მბრუნავი სკამი, ე. წ. ბარანის სავარძელი, დაამუშავა საფეთქლის ძვლის, ლაბირინთისა და შუბლის წიაღის ოპერაციების ორიგინალური მეთოდები. [[1914]] წელს ლაბირინთოლოგიაში გამოკვლევებისათვის მიენიჭა [[ნობელის პრემია]].

==ბიოგრაფია==
რობერტ ბარანი დაიბადა ვენაში, [[უნგრელები|უნგრელი]] [[ებრაელები|ებრაელის]] ოჯახში 1876 წელს. მის მომავალ ინტერესებზე დიდი გავლენა მოახდინა დედამ, მარია ჰოკმა, რომელიც ცნობილი [[პრაღა|პრაღელი]] ისტორიკოსის და პუბლიცისტის ქალიშვილი იყო. ბარანის მედიცინისადმი ინტერესი გაუღვივა ასევე ბავშვობაში გადატანილმა ძვლის [[ტუბერკულოზი|ტუბერკულოზმა]], რომელმაც შეუქცევადად დაუზიანა [[მუხლი (ანატომია)|მუხლის სახსარი]]. მიუხედავად ამისა ბარანი მთელი ცხოვრების მანძილზე გატაცებული იყო [[ჩოგბურთი]]თ და მთებში მოგზაურობით.

ბარანიმ [[1900]] წელს დაამთავრა [[ვენის უნივერსიტეტი]]ს მედიცინის ფაკულტეტი. სწავლა [[მაინის ფრანკფურტი|მაინის ფრანკფურტსა]] და [[ფრაიბურგი|ფრაიბურგში]] განაგრძო, ვენაში დაბრუნების შემდეგ კი, [[1903]] წელს, მუშაობდა ვენის უნივერსიტეტის ყურის კლინიკაში ოტოლოგიის ერთ-ერთი პიონერთან, ადამ პოლიტცერთან. [[1909]] წელს გახდა იმავე უნივერსიტეტის ლექტორი ოტოლოგიაში. იკვლევდა წონასწორობის ფიზიოლოგიასა და დარღვევებს, შექმნა ვესტიბულური აპარატის დაავადებების ახალი სადიაგნოსტიკო კვლევები, [[ნათხემი]]ს ფუნქციის შეფასების მეთოდები და განსაზღვრა მათი მნიშვნელობა წონასწორობის დარღვევების დიაგნოსტიკაში. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს ([[1914]]-[[1918]]) დროს ქირურგად მუშაობდა [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია|ავსტრია-უნგრეთის]] არმიაში. 1914 წელს ტყვედ ჩაუვარდა [[რუსეთის იმპერია|რუსებს]]. ნობელის პრემიაც ტყვეობაში ყოფნის პერიოდში მიენიჭა. ბარანის დაჯილდოებას ავსტრიელი ფსიქოლოგი [[ზიგმუნდ ფროიდი]] ასე გამოეხმაურა: „თავის დროზე ბარანის მოწაფედ აყვანაზე უარი ვუთხარი, რადგან ის ძალზედ არანორმალურად მეჩვენებოდა. მისთვის ნობელის პრემიის გადაცემამ აღმიძრა სევდიანი ფიქრები, თუ რაოდენ უმწეოა ადამიანი ხალხისგან სათანადო პატივისცემის მიღების საქმეში“.<ref>{{cite book|author=Ernest Jones (Ed.)|title=The Life and Work of Sigmund Freud|chapter=23: The War Years|pages=347|date=1961|publisher=Basic Books}}</ref> [[1916]] წელს [[შვედეთი]]ს სამეფო სახლის წევრის, პრინც კარლის და [[წითელი ჯვრის საერთაშორისო კომიტეტი|წითელი ჯვრის]] შუამდგომლობით ბარანი რუსეთის მთავრობამ გაათავისუფლა, რის შემდეგაც მეცნიერს კუთვნილი პრემია [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმში]] გადასცეს. ვენაში დაბრუნებულს ავსტრიელმა კოლეგებმა პლაგიარიზმსა და სამეცნიერო გულგრილობაში დასდეს ბრალი. [[სტოკჰოლმის უნივერსიტეტი]]ს მიერ ჩატარებულმა გამოძიებამ ბარანი გაამართლა. ამის შემდეგ მეცნიერმა ვენის უნივერსიტეტი დატოვა და შვედეთში გადასახლდა. [[1917]] წლიდან ასწავლიდა [[უფსალის უნივერსიტეტი|უფსალის უნივერსიტეტში]], სადაც ყელ-ყურ-ცხვირის კლინიკას განაგებდა. [[1926]] წელს აირჩიეს სრულ პროფესორად. იყო აქტიური [[პაციფიზმი|პაციფისტი]]. სიცოცხლის ბოლო წლებში მეცნიერმა რამდენიმე [[ინსულტი]] გადაიტანა, რამაც ნაწილობრივი პარალიზი და მტანჯველი ტკივილები გამოიწვია. გარდაიცვალა უფსალაში 1936 წელს, 59 წლის ასაკში. მისი სამივე შვილი ექიმი და მეცნიერი იყო, შვილიშვილი ანდერს ბარანი კი ფიზიკოსია და ერთხანს ნობელის ფიზიკის კომიტეტის მდივანი იყო.


==ლიტერატურა==
==ლიტერატურა==
* {{cite journal |last1=Bracha |first1=A |last2=Tan |first2=SY |title=Robert Bárány (1876–1936): The Nobel Prize-winning prisoner of war |journal=Singapore Medical Journal |date=January 2015 |volume=56 |issue=01 |pages=5–6 |doi=10.11622/smedj.2015002}}
{{ქსე|2|201}}

==რესურსები ინტერნეტში==
{{ბრიტანიკა|Robert-Barany}}
* [https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1914/barany/biographical/ Robert Barany – Biographical]. NobelPrize.org. Nobel Media AB 2020. ციტირების თარიღი: 25 ივნისი, 2020.


==სქოლიო==
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
{{სქოლიოს სია}}

{{ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში}}
{{ნობელის პრემია 1914}}


{{DEFAULTSORT:ბარანი, რობერტ}}
{{DEFAULTSORT:ბარანი, რობერტ}}
[[კატეგორია:ავსტრიელი ექიმები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1876]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1876]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1936]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1936]]
[[კატეგორია:ავსტრიელი მედიკოსები]]
[[კატეგორია:ნობელის პრემიის ლაურეატები ანბანის მიხედვით]]
[[კატეგორია:ავსტრიელი ნობელის პრემიის ლაურეატები]]

უკანასკნელი რედაქცია 14:56, 6 მაისი 2021-ის მდგომარეობით

რობერტ ბარანი
უნგრ. Róbert Bárány
დაბ. თარიღი 22 აპრილი, 1876(1876-04-22)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8]
დაბ. ადგილი ვენა[9] [1]
გარდ. თარიღი 8 აპრილი, 1936(1936-04-08)[9] [10] [2] [3] [11] [4] [5] [6] [7] [8] (59 წლის)
გარდ. ადგილი უფსალა[10] [11]
დასაფლავებულია ნორა ბეგრავნინგსპლატსენი[12]
მოქალაქეობა ცისლეიტანია
 შვედეთი
 ავსტრია
საქმიანობა ექიმი[1] [13] , ნეირომეცნიერი, პროფესორი, otologist[1] და მკვლევარი
მუშაობის ადგილი ვენის უნივერსიტეტი და უფსალის უნივერსიტეტი[1]
ალმა-მატერი ვენის უნივერსიტეტი
ჯილდოები ნობელის პრემია ფიზიოლოგიასა და მედიცინაში[1]
ხელმოწერა

რობერტ ბარანი (უნგრ. Róbert Bárány; (დ. 22 აპრილი, 1876, ვენა — გ. 8 აპრილი, 1936, უფსალა) — ავსტრიელი ოტორინოლარინგოლოგი. იკვლევდა ვესტიბულური აპარატის ფიზიოლოგიას და პათოლოგიას. გამოიგონა ვესტიბულური აპარატის გამოსაკვლევად მბრუნავი სკამი, ე. წ. ბარანის სავარძელი, დაამუშავა საფეთქლის ძვლის, ლაბირინთისა და შუბლის წიაღის ოპერაციების ორიგინალური მეთოდები. 1914 წელს ლაბირინთოლოგიაში გამოკვლევებისათვის მიენიჭა ნობელის პრემია.

რობერტ ბარანი დაიბადა ვენაში, უნგრელი ებრაელის ოჯახში 1876 წელს. მის მომავალ ინტერესებზე დიდი გავლენა მოახდინა დედამ, მარია ჰოკმა, რომელიც ცნობილი პრაღელი ისტორიკოსის და პუბლიცისტის ქალიშვილი იყო. ბარანის მედიცინისადმი ინტერესი გაუღვივა ასევე ბავშვობაში გადატანილმა ძვლის ტუბერკულოზმა, რომელმაც შეუქცევადად დაუზიანა მუხლის სახსარი. მიუხედავად ამისა ბარანი მთელი ცხოვრების მანძილზე გატაცებული იყო ჩოგბურთით და მთებში მოგზაურობით.

ბარანიმ 1900 წელს დაამთავრა ვენის უნივერსიტეტის მედიცინის ფაკულტეტი. სწავლა მაინის ფრანკფურტსა და ფრაიბურგში განაგრძო, ვენაში დაბრუნების შემდეგ კი, 1903 წელს, მუშაობდა ვენის უნივერსიტეტის ყურის კლინიკაში ოტოლოგიის ერთ-ერთი პიონერთან, ადამ პოლიტცერთან. 1909 წელს გახდა იმავე უნივერსიტეტის ლექტორი ოტოლოგიაში. იკვლევდა წონასწორობის ფიზიოლოგიასა და დარღვევებს, შექმნა ვესტიბულური აპარატის დაავადებების ახალი სადიაგნოსტიკო კვლევები, ნათხემის ფუნქციის შეფასების მეთოდები და განსაზღვრა მათი მნიშვნელობა წონასწორობის დარღვევების დიაგნოსტიკაში. პირველი მსოფლიო ომის (1914-1918) დროს ქირურგად მუშაობდა ავსტრია-უნგრეთის არმიაში. 1914 წელს ტყვედ ჩაუვარდა რუსებს. ნობელის პრემიაც ტყვეობაში ყოფნის პერიოდში მიენიჭა. ბარანის დაჯილდოებას ავსტრიელი ფსიქოლოგი ზიგმუნდ ფროიდი ასე გამოეხმაურა: „თავის დროზე ბარანის მოწაფედ აყვანაზე უარი ვუთხარი, რადგან ის ძალზედ არანორმალურად მეჩვენებოდა. მისთვის ნობელის პრემიის გადაცემამ აღმიძრა სევდიანი ფიქრები, თუ რაოდენ უმწეოა ადამიანი ხალხისგან სათანადო პატივისცემის მიღების საქმეში“.[14] 1916 წელს შვედეთის სამეფო სახლის წევრის, პრინც კარლის და წითელი ჯვრის შუამდგომლობით ბარანი რუსეთის მთავრობამ გაათავისუფლა, რის შემდეგაც მეცნიერს კუთვნილი პრემია სტოკჰოლმში გადასცეს. ვენაში დაბრუნებულს ავსტრიელმა კოლეგებმა პლაგიარიზმსა და სამეცნიერო გულგრილობაში დასდეს ბრალი. სტოკჰოლმის უნივერსიტეტის მიერ ჩატარებულმა გამოძიებამ ბარანი გაამართლა. ამის შემდეგ მეცნიერმა ვენის უნივერსიტეტი დატოვა და შვედეთში გადასახლდა. 1917 წლიდან ასწავლიდა უფსალის უნივერსიტეტში, სადაც ყელ-ყურ-ცხვირის კლინიკას განაგებდა. 1926 წელს აირჩიეს სრულ პროფესორად. იყო აქტიური პაციფისტი. სიცოცხლის ბოლო წლებში მეცნიერმა რამდენიმე ინსულტი გადაიტანა, რამაც ნაწილობრივი პარალიზი და მტანჯველი ტკივილები გამოიწვია. გარდაიცვალა უფსალაში 1936 წელს, 59 წლის ასაკში. მისი სამივე შვილი ექიმი და მეცნიერი იყო, შვილიშვილი ანდერს ბარანი კი ფიზიკოსია და ერთხანს ნობელის ფიზიკის კომიტეტის მდივანი იყო.

  • Bracha, A; Tan, SY (January 2015). „Robert Bárány (1876–1936): The Nobel Prize-winning prisoner of war“. Singapore Medical Journal. 56 (01): 5–6. doi:10.11622/smedj.2015002.

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Holmgren G. (unspecified title) — გვ. 716.
  2. 2.0 2.1 Encyclopædia Britannica
  3. 3.0 3.1 Who Named It?
  4. 4.0 4.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  5. 5.0 5.1 Gran Enciclopèdia CatalanaGrup Enciclopèdia, 1968.
  6. 6.0 6.1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
  7. 7.0 7.1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedijaLZMK, 1999. — 9272 გვრ.
  8. 8.0 8.1 Deutsche BiographieMünchen BSB, Historische Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 2001.
  9. 9.0 9.1 Барани Роберт // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  10. 10.0 10.1 ჰოლმგრენი გ. (unspecified title) — გვ. 716.
  11. 11.0 11.1 Uppsala domkyrkoförsamlings kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/ULA/11632/F/15 (1935-1942), bildid: 00150932_00071, sida 68
  12. Barany, ROBERTSvenskagravar.se.
  13. http://www.nndb.com/edu/734/000068530/
  14. Ernest Jones (Ed.) (1961). „23: The War Years“, The Life and Work of Sigmund Freud. Basic Books, გვ. 347.