Trójustríðið

Fall Tróju eftir Johann Georg Trautmann (1713–1769)

Trójustríðið var goðsagnakennt stríð sem sagan segir að Akkear (Grikkir) hafi háð gegn Tróju í Litlu Asíu (í dag í Tyrklandi) eftir að París prins í Tróju stal Helenu fögru frá eiginmanni hennar, Menelási, konungi í Spörtu. Trójustríðið var einn mikilvægasti atburðurinn í grískri goðafræði og var umfjöllunarefni margra bókmenntaverka. Frægustu bókmenntirnar um Trójustríðið eru Hómerskviður, Ilíonskviða og Ódysseifskviða Hómers. Ilíonskviða greinir frá atburðum á tíunda og síðasta ári umsátursins um Tróju en Ódysseifskviða lýsir heimferð Ódysseifs, einnar aðalhetju gríska hersins. Aðrir hlutar sögunnar voru umfjöllunarefni annarra söguljóða (t.d. Litlu Ilíonskviðu og Fall Tróju), sem eru einingis varðveitt í brotum og endursögnum annarra höfunda. Harmleikjaskáldin gerðu sér mat úr efni kvæðanna og rómversk skáld eins og Virgill og Óvidíus gerðu það einnig.

Stríðið hófst í kjölfar deilna gyðjanna Aþenu, Heru og Afródítu um hver þeirra væri fegurst eftir að gyðjan Eris („Þrátt“) gaf þeim gyllt epli sem á var letrað „handa þeirri fegurstu“ (þekkt sem þrætuepli). Gyðjurnar báðu París um að dæma hver þeirra væri fegurst en hann dæmdi Afródítu sigur. Að launum lét Afródíta Helenu, sem var fegurst allra kvenna, verða ástfangna af Parísi, sem hafði hana á brott með sér til Tróju. Agamemnon, konungur í Mýkenu og bróðir Menelásar, eiginmanns Helenu, fór fyrir her Akkea til Tróju þar sem þeir sátu um borgina í tíu ár. Borgin féll að lokum. Akkear brenndu borgina og vanhelguðu hof og unnu sér þannig óvild guðanna. Fáir Akkea náðu heim aftur. Rómverjar röktu uppruna sinn aftur til Eneasar, Tróverja sem var sagður hafa flúið borgina í rústum og haldið til Ítalíu þar sem hann stofnaði nýja borg.

Forngríkkir töldu að Trójustríðið hefði raunverulega átt sér stað. Þeir töldu að stríðið hefði verið háð á 13. eða 12. öld f.Kr. og að Trója hefði staðið nálægt Hellusundi, nú í norðvesturhluta Tyrklands. Árið 1870 gróf þýski fornleifafræðingurinn Heinrich Schliemann upp borgarstæði á þessum stað sem nú er talin hafa verið Trója. Borgarstæðin voru raunar mörg og frá ólíkum tímum en borgarstæðið Trója VIIa er talin hafa verið sú Trója sem Hómer kvað um. Enda þótt fræðimenn séu flestir á einu máli um að atburðir þeir sem Hómer lýsir hafi ekki átt sér stað telja þó margir að í kviðum Hómers sé sannleikskorn. Trója VIIa fórst í eldi og stríði og svo virðist sem Grikkir hafi setið um borg á þessu svæði á bronsöld. Þeir sem telja að sögurnar um Trójustríðið megi rekja til tiltekins atburðar telja gjarnan að stríðið hafi átt sér stað um 1200 f.Kr. (Hefðbundna ártalið sem Eratosþenes reiknaði út er 1194 f.Kr.–1184 f.Kr.)

Heimildir og ítarefni

• Fyrirmynd greinarinnar var „Trojan War“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 10. desember 2006.

Tenglar

• „Hvað var Trója?“. Vísindavefurinn.
• „Hvernig og hvers vegna var Trójustríðið háð?“. Vísindavefurinn.
• „Hvar er talað um trójuhestinn og fall Tróju ef ekkert er fjallað um þetta í Ilíonskviðu?“. Vísindavefurinn.