Fredrik Bajer
Fredrik Bajer | |
|---|---|
 | |
| Fæddur | 21. apríl 1837 |
| Dáinn | 22. janúar 1922 (84 ára) |
| Þjóðerni | Danskur |
| Störf | Rithöfundur, kennari, stjórnmálamaður |
| Maki | Matilde Bajer |
| Verðlaun |  Friðarverðlaun Nóbels (1908) |
Fredrik Bajer (21. apríl 1837 – 22. janúar 1922) var danskur rithöfundur, liðsforingi, kennari, stjórnmálamaður og friðarsinni sem hlaut ásamt Svíanum Klas Pontus Arnoldson friðarverðlaun Nóbels árið 1908.
Æviágrip
[breyta | breyta frumkóða]Fredrik Bajer var sonur prestsins Alfreds Bajer (1807-1880) og Cecilie Louise Crone (1815-1900). Foreldrar hans höfðu gengið í hjónaband árið 1836 og Fredrik var elstur af fjórum börnum þeirra. Nafn hans var ritað Fredrik Beÿer í fæðingarvottorði hans úr kirkjubók Næstved.[1]
Fredrik Bajer gekk í gagnfræðaskólann í Sórey frá 1848 til 1854 en stuttu fyrir stúdentspróf hætti hann námi við skólann til þess að gerast herliðsforingi. Hann barðist sem lautinant í seinna Slésvíkurstríðinu árið 1864 gegn Prússlandi og Austurríki og varð yfirlautinant fyrir lok stríðsins. Hann settist síðan að í Kaupmannahöfn og vann þar fyrir sér og fjölskyldu sinni sem kennari, þýðandi og rithöfundur.
Árið 1867 gekk Bajer í Alþjóðlega friðarbandalagið sem Frédéric Passy hafði stofnað og vann fyrir það í Skandinavíu.
Árið 1872 var Bajer kjörinn á danska fólksþingið fyrir Sameinaða vinstriflokkinn (da. Det forenede Venstre) og sat á þingi til ársins 1895. Í stjórnmálum var Bajer virkur í umræðu um samfélagsmál og kynjajafnrétti. Hann mælti auk þess með því að hlutfallskosningar yrðu teknar upp, studdi við fríverslun og fyrir stofnun borgaralegra hersveita í stað hefðbundins atvinnuhers. Ásamt eiginkonu sinni, kvenréttindakonunni Matilde Bajer (f. Schlüter), stofnaði hann dönsku Kvennasamtökin árið 1871. Hann var ritstjóri vikublaðsins Lýðvinarins (d. Folkevennen) frá 1877 til 1879 og samdi ritverk þar sem hann lýsti hugmyndum um alþjóðlega gerðardómstóla og friðarstörf í anda frjálslyndisstefnu.
Árið 1882 stofnaði Bajer samtök fyrir hlutleysi Danmerkur, sem síðar voru kölluð danska Friðarbandalagið (d. Dansk Fredsforening). Hann var formaður samtakanna frá 1884 til 1892.
Árið 1891 var Bajer meðal stofnenda Alþjóðlegu friðarskrifstofunnar í Bern. Hann var forseti samtakanna til ársins 1907 og heiðursforseti þeirra eftir það. Hann sótti friðarráðstefnur Alþjóðabandalagsins fyrir friði og frelsi, friðarráðstefnur Norðurlandanna og næstum allar alþjóðlegar friðarráðstefnur.
Þegar Bajer hlaut friðarverðlaun Nóbels árið 1908 gagnrýndi hann alþjóðlegar friðarhreyfingar fyrir skipulagsleysi þeirra. Hann var ekki lengur virkur í friðarstörfum þegar fyrri heimsstyrjöldin braust út árið 1914.
Flest skjöl Bajers eru geymd í Konunglega bókasafninu í Kaupmannahöfn og lítill hluti þeirra í Konunglega bókasafninu í Stokkhólmi. Bajer er grafinn í Bispebjerg-kirkjugarðinum í Kaupmannahöfn. Árið 1923 létu dönsk friðarsamtök og kvenfélög reisa minnisvarða eftir Einar Utzon-Frank til heiðurs Bajer í Fælledparken í Kaupmannahöfn. Torgið Fredrik Bajers Plads í borginni er jafnframt nefnt eftir honum.
Ritverk
[breyta | breyta frumkóða]- Bækur eftir Fredrik Bajer í netútgáfu Konunglega bókasafnsins í Kaupmannahöfn:
- Hvilket Forhold imellem Stat, Kirke og Skole fremmer bedst sand Frihed, Tro og Oplysning i Folket?, Bidrag til Svar. 1868. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Kort vejledning ved foredrag over samfundshushåldning (politisk ekonomi) til brug ved folkehöjskoler (tildels efter F. Bastiats "Harmonies économiques"). 1870. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Klara-Rafael-Fejden, Med et Digt "Matilde Fibiger" af Benedicte Arnesen-Kall. 1879. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Immanuel Kant: Den evige Fred, oversat og forøget med oplysninger af Fredrik Bajer . 1888. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Skuespilleren som Konge, Novelle. 1891. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Fredsvennernes Krigsplan. 1891. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Verdensfredsmødernes meninger på grundlag af de i Paris 1889, London 1890 og Rom 1891 vedtagne beslutninger. 1892. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Om Årsager til krig og voldgift i Evropa siden år 1800, 2. gennemsete udg. 1897. Hlekkur á stafræna útgáfu
- Ideen til Nordens særlig Danmarks vedvarende Nevtralitet, dens oprindelse og udvikling i kort overblik. 1900. Hlekkur á stafræna útgáfu
Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]
- Nokkur af ritverkum Bajers eru aðgengileg í stafrænni útgáfu á Internet Archive og Projekt Runeberg.
- Fredrik Bajer í danskri rithöfundaskrá
- Æviágrip hjá Fredsakadamiet Geymt 3 nóvember 2019 í Wayback Machine
- Ritverk (Fredsakademiet) Geymt 25 desember 2008 í Wayback Machine
- Upplýsingar Nóbelsnefndarinnar um verðlaunahafana 1908 Geymt 7 ágúst 2004 í Wayback Machine