„Ljóstillífun“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Nýjasta útgáfa síðan 12. september 2024 kl. 13:11

Ljóstillífun er það lífefnafræðilega ferli sem plöntur, þörungar, sumar bakteríur og einstaka frumdýr nota til að vinna orku úr sólarljósi til að framleiða næringu. Ljóstillífun er mjög mikilvæg lífríki jarðar þar sem nær allar lífverur þar treysta beint eða óbeint á þá orku sem til verður við ljóstillífun, einnig mynda nær allar lífverur sem stunda ljóstillífun súrefni sem aukaafurð. Lífverur sem eru færar um ljóstillífun eru kallaðar frumbjarga lífverur.

Ljóstillífun í plöntum

Plöntur breyta koltvíoxíði og vatni í sykrur og súrefni með ljóstillífun með eftirfarandi efnaferli:

6H₂O + 6CO₂ + ljós → C₆H₁₂O₆ (glúkósi) + 6O₂

Í plöntum eru það grænukorn frumna plantnanna sem fanga orku sólarljóssins. Þessi grænukorn eru inni í frumum plantna og gefa þeim græna litinn.

Þetta nægir þó ekki til að lýsa til fullnustu ljóstillífunarferlinu. Í raun skiptist ljóstillífunin í tvö ferli sem eru kölluð ljósháð kerfi (light reaction) og ljósóháð kerfi (dark reaction eða Calvin cycle).

Ljósháða kerfið notar ljóseindir (fótónur) til að búa til ATP úr ADP (fosfathópur er hengdur á ADP sem hefur þá þrjá fosfathópa í stað tveggja). Ferlið hefst á því að blaðgrænan (chlorophyll), sem er í himnuskífunum (thylakoid) í grænukornunum (staflar af himnuskífum eru nefndir grönur), gleypir ljóseind og örvar þetta blaðgrænuna sem getur þá gefið frá sér rafeind. Rafeindaflutningskeðja í himnuskífukerfinu flytur svo þessa rafeind til. Það sem myndast í þessu ferli er NADPH+, róteind (H+) og ATP.

Ljósóháða kerfið notar svo þetta ATP, NADPH og róteindina (H+) til að búa til sykrur úr CO₂. Ljósóháða kerfið vinnur í merg (stroma) grænukornanna. Þrátt fyrir nafnið virkar ljósóháða kerfið aðeins þegar ljóss nýtur við því þau ensím sem nauðsynleg eru til að búa til sykrur úr CO₂ nýta sér ATP-ið og NADPH-ið sem kemur út úr ljósháða kerfinu. Þessum ensímum er ekki komið fyrir á „lager“ og því ganga kerfin bara samhliða ^[1] .

Til eru þrjú megin ljóstillífunarferli í plöntum; C₃ (sem er langalgengast), C₄ og CAM (algengt í þykkblöðungum).

Tenglar

↑ Purves, W.K.; Sadava, D., Orians, G.H., Heller, H.C. (2004). Photosynthesis: Energy from the sun. Sinauer Associates, Inc., W.H. Freeman & Co. bls. 146-155.

[Life,_the_science_of_biology-1] Purves, W.K.; Sadava, D., Orians, G.H., Heller, H.C. (2004). Photosynthesis: Energy from the sun. Sinauer Associates, Inc., W.H. Freeman & Co. bls. 146-155.

[1]

@@ Lína 1: / Lína 1: @@
 [[Mynd:Leaf 1 web.jpg|thumb|[[Lauf]] eru sá hluti [[planta|plöntunnar]] sem er mest notaður til ljóstillífunar]]
 <onlyinclude>
-'''Ljóstillífun''' er það [[lífefnafræði]]lega ferli sem [[planta|plöntur]], [[þörungur|þörungar]], sumar [[baktería|bakteríur]] og einstaka [[frumdýr]] nota til að vinna [[orka|orku]] úr [[sólarljós]]i til að framleiða [[næring]]u. Ljóstillífun er mjög mikilvæg lífríki [[Jörðin|jarðar]] þar sem nær allar lífverur þar treysta beint eða óbeint á þá orku sem til verður við ljóstillífun, einnig mynda nær allar lífverur sem stunda ljóstillífun [[súrefni]] sem [[aukaafurð]]. Lífverur sem eru færar um ljóstillífun eru kallaðar frumbjarga lífverur</onlyinclude>
+'''Ljóstillífun''' er það [[lífefnafræði]]lega ferli sem [[planta|plöntur]], [[þörungur|þörungar]], sumar [[baktería|bakteríur]] og einstaka [[frumdýr]] nota til að vinna [[orka|orku]] úr [[sólarljós]]i til að framleiða [[næring]]u. Ljóstillífun er mjög mikilvæg lífríki [[Jörðin|jarðar]] þar sem nær allar lífverur þar treysta beint eða óbeint á þá orku sem til verður við ljóstillífun, einnig mynda nær allar lífverur sem stunda ljóstillífun [[súrefni]] sem [[aukaafurð]]. Lífverur sem eru færar um ljóstillífun eru kallaðar frumbjarga lífverur.</onlyinclude>
 == Ljóstillífun í plöntum ==
-[[Planta|Plöntur]] breyta [[koltvíoxíð]]i og [[vatn]]i í [[sykrur]] og [[súrefni]] með ljóstillífun, t.d. er [[formúla]]n fyrir framleiðslu [[glúkósi|glúkósa]]:
+[[Planta|Plöntur]] breyta [[koltvíoxíð]]i og [[vatn]]i í [[sykrur]] og [[súrefni]] með ljóstillífun með eftirfarandi efnaferli:
 :6H<sub>2</sub>O + 6CO<sub>2</sub> + [[ljós]] → C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>O<sub>6</sub> ([[glúkósi]]) + 6O<sub>2</sub>
-Í plöntum eru það [[grænukorn]] [[fruma|frumna]] plantnanna sem fanga orku sólarljóssins. Þessi grænukorn eru staðsett í frumum plantna og gefa þeim græna litinn.
+Í plöntum eru það [[grænukorn]] [[fruma|frumna]] plantnanna sem fanga orku sólarljóssins. Þessi grænukorn eru inni í frumum plantna og gefa þeim græna litinn.
 Þetta nægir þó ekki til að lýsa til fullnustu ljóstillífunarferlinu. Í raun skiptist ljóstillífunin í tvö ferli sem eru kölluð ljósháð kerfi (light reaction) og ljósóháð kerfi (dark reaction eða Calvin cycle).
-Í ljósháða kerfinu er notast við ljóseindir (photons) til að búa til ATP úr ADP (fosfathópur er hengdur á ADP sem hefur þá þrjá fosfathópa í stað tveggja). Ferlið hefst á því að blaðgrænan (chlorophyll), sem staðsett er í thylakoid himnukerfinu (staflar af thylakoid heita grönur) í grænukornunum, gleypir ljóseind og örvar þetta blaðgrænuna sem getur þannig gefið af sér rafeind. Þessi rafeind er flutt með rafeindaflutningskeðju í thylakoid himnukerfinu. Það sem myndast við þetta ferli er NADPH+, róteind (H+) og ATP.
+Ljósháða kerfið notar ljóseindir (fótónur) til að búa til ATP úr ADP (fosfathópur er hengdur á ADP sem hefur þá þrjá fosfathópa í stað tveggja). Ferlið hefst á því að blaðgrænan (chlorophyll), sem er í himnuskífunum (thylakoid) í grænukornunum (staflar af himnuskífum eru nefndir grönur), gleypir ljóseind og örvar þetta blaðgrænuna sem getur þá gefið frá sér rafeind. Rafeindaflutningskeðja í himnuskífukerfinu flytur svo þessa rafeind til. Það sem myndast í þessu ferli er NADPH+, róteind (H+) og ATP.
-Ljósóháða kerfið notar svo þetta ATP, NADPH og róteindina (H+) til að búa til sykrur úr CO<sub>2</sub>. Ljósóháða kerfið gerist í merg grænukornanna, svokölluðu stroma. Þrátt fyrir nafnið gengurt ljósóháða kerfið aðeins þegar ljóss nýtur við því þau ensím sem nauðsynleg eru við myndun sykra úr CO<sub>2</sub> notast við ATP-ið og NADPH-ið sem kemur út úr ljósháða kerfinu. Þessum ensímum er ekki komið fyrir á „lager“ og því ganga kerfin bara samhliða <ref name="Life, the science of biology">{{bókaheimild|höfundur=Purves, W.K.|titill=Photosynthesis: Energy from the sun|ár=2004|útgefandi=Sinauer Associates, Inc., W.H. Freeman & Co|bls=146-155|höfundur2=Sadava, D., Orians, G.H., Heller, H.C.}}</ref> .
+Ljósóháða kerfið notar svo þetta ATP, NADPH og róteindina (H+) til að búa til sykrur úr CO<sub>2</sub>. Ljósóháða kerfið vinnur í merg (stroma) grænukornanna. Þrátt fyrir nafnið virkar ljósóháða kerfið aðeins þegar ljóss nýtur við því þau ensím sem nauðsynleg eru til að búa til sykrur úr CO<sub>2</sub> nýta sér ATP-ið og NADPH-ið sem kemur út úr ljósháða kerfinu. Þessum ensímum er ekki komið fyrir á „lager“ og því ganga kerfin bara samhliða <ref name="Life, the science of biology">{{bókaheimild|höfundur=Purves, W.K.|titill=Photosynthesis: Energy from the sun|ár=2004|útgefandi=Sinauer Associates, Inc., W.H. Freeman & Co|bls=146-155|höfundur2=Sadava, D., Orians, G.H., Heller, H.C.}}</ref> .
-Til eru þrjú megin ljóstillífunarferli í plöntum; [[C3-ljóstillífun|C<sub>3</sub>]] (sem er lang algengast), [[C4-ljóstillífun|C<sub>4</sub>]] og [[CAM-ljóstillífun|CAM]] (algengt í þykkblöðungum).
+Til eru þrjú megin ljóstillífunarferli í plöntum; [[C3-ljóstillífun|C<sub>3</sub>]] (sem er langalgengast), [[C4-ljóstillífun|C<sub>4</sub>]] og [[CAM-ljóstillífun|CAM]] (algengt í þykkblöðungum).
 == Tenglar ==