Tallinn
| Tallinn | ||
| ||
| Kelk imaji pri Tallin. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Estonia
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 59°26'N | |
| Longitudo: | 24°45'E | |
| Altitudo: | 0 m | |
| Surfaco: | 159,2 km² | |
| Habitanti: | 434 562[1] (2019) | |
| Denseso di habitantaro: | 2 700 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC+2 (UTC+3 dum la somero) | |
| Urbestro: | Mihhail Kõlvart | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| http://www.tallinn.ee | ||
Tallinn esas la chef-urbo, maxim populoza urbo e la precipua portuo di Estonia. Ol jacas an la nordala litoro di Estonia, apud la Gulfo di Finlando, 80 km sude de Helsinki.
Nun Tallinn havas tre pitoreska centro antiqua e bela suburbo anciena, ma cirkum l'urbo stacas etajala domi konstruktita dum la Sovietiala epoko.
Tallinn konsistas ek 8 distrikti: Haabersti, Kesklinn (centro), Kristiine, Lasnamäe, Mustamäe, Nõmme, Pirita, Põhja-Tallinn (nordala Tallinn). De ca distrikti le maxim populoza esas Lasnamäe, Mustamäe e Haabersti. Existas pasajero-portuo, aeroportuo, omnibuso-staciono e ferovoyala staciono proxim l'urbo-centro. Apud la centro historiala la "city" - nova distrikto kun alta domi - esas konstruktota.
L'anciena urbo kontenas du distrikti: alta urbo e basa urbo. L'alta urbo esas vere la kastelo, e la basa urbo esas la distrikto quan habitis diversa mastri e vendisti.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Fino-Ugriana populi posible ja habitabis la sudo dil gulfo di Finlando dum la 2ma yarmilo aK. En mapo de 1154 dal kartografo Almoravido Muhammad al-Idrisi notesis urbeto o fuorto kun la nomo Kaluria an la loko di nuna Tallinn.
Estoniani de Räval fondis fuorto sur la kolino Toompea dum la 11ma yarcento. En Rusa anali, ol nomizesas Koliva; en la kroniko da Henrik, Lindanine. En 1219 Dani invadis la fuorto e konstruktis nova fuorto ek petro. Pokope stranjeri komencis uzar la nomo Reval, ma l'Estoni parolis pri Taani linn "fuorto (pose ‘urbo’) di Dani". Depos 1249, Reval (Tallinn) havis urbala yuri, ed ol divenis importanta urbo en Hanso-uniono.
En 1343 Estona rurani revoltis kontre stranjera dominaci. La revolto - qua divenis konocata kom "la revolto di la nokto di Santa Georgius" represesis dal Germana kavalieri, e reprezentis la fino di Dana dominaco. Dania pose vendis l'urbo a Germana kavalieri po 1.000 marki.
En 1525 l'urbo konvertesis a Luteranismo. Dum la 16ma yarcento, pro l'ataki di Rusia kontre Germana kavalieri, Tallinn aceptis esar vasalo de Suedia, qua sendis trupi por protektar ol kontre la 29-semana siejo da Ivan la 4ma, de 1570 til 1571.[2]
.jpg)
L'urbo restis domeno de Suedia til la Granda Nordala Milito di 1710, kande Sueda trupi decimacesis per epidemio di pesto e kapitulacis ante atako dal Rusi. Tamen, la lokala institucuri restis nedependanta ekonomiale e kulturale de Rusia, pro la kreado dil "dukio di Estonia". Germana linguo anke restis oficala, por la komerco.[3] La judiciistaro di Reval nur abolisesis en 1889, kande komencis la politiki pri "Rusifikado".
Dum la regno di Pyotr la Granda konstruktesis la palaco Kadriorg, fora la muregi del urbo. Dum la 19ma yarcento Tallinn ligesis a Sankt-Peterburg per ferovoyo, inaugurita en 1870. Pos ke la rurani liberigesis de la serfeso, multa Estona rurani migris vers l'urbo, e la procento di Estoni en lua habitantaro kreskis de 52% en 1867 til 89% duadek yari pose.
En 1917, dum l'unesma mondomilito, la provizora guvernerio di Rusia donis plusa autonomeso a Estonia. Ye la 25ma di februaro 1918, un dio pos la deklaro di nedependo Estoniana, Germana trupi okupis l'urbo, e nur abandonis ol pos finir la milito. Pose, Estoniani militis pri lua nedependo kontre bolsheviki, e recevis armi del Unionita Rejio tra la portuo di Tallinn.[3]
Konsequo del pakto Ribbentrop-Molotov, Sovietiani invadis Estonia en agosto 1940. Tallinn transformesis en chef-urbo di la Republiko Socialista Sovietiana Estonia, ed en la precipua navala bazo di Sovietia, pro lua portuo esar libera de glacio dum la vintro. Politikisti, intelektuali e civitani qui judikesis kom 'suspektiti di esar kontrekomunisti' arestesis e deportesis.
En 1941, dum l'operaco Barbarossa, Sovietiani probis defensar l'urbo kun 20.000 soldati, ma balde bezonis transferar li por la defenso di Leningrad. Dum la Germana invado, eventis intensa persekuto kontre komunisti e kontre la juda habitantaro, qua exterminesis preske komplete.
Ye la 9ma di marto 1944, 11% del urbo destruktesis pro Sovietiana bombardi, qui produktis 600 morti. Ye la 16ma di septembro sam yaro, provizora nedependanta guvernerio establisesis, e de la 20ma til la 22ma di septembro la Standardo di Estonia levesis super la turmo Pikk Hermann, ante l'arivo di la Reda Armeo.
Dum la Sovietian epoko la habitantaro e l'ekonomio dil urbo kreskis, e Tallinn transformesis en la precipua portuo por transportar la cereali de Sovietia. Proxim ol instalesis mashinala e nutrivala industrii. Dum l'Olimpiala Ludi en Moskva, la konkursi por seglobateli eventis en Tallinn, en la quartero Pirita.[4]
.jpg)
Ante la fino dil yari 1980a, komencis en Tallinn la movado pri la nedependo di Estonia. La katalizivo di la demonstri esis la festivalo di la kansono en Estoniana linguo. Ta festivali atraktas mili di personi omnayare: 300 mil personi en 1988, e 500 mil personi en 1990. Pos la rupto dil Murego di Berlin Estonia deklaris nedependo de Sovietia. Ye la 20ma di agosto 1991, pos 51 yari, Tallinn itere divenis chef-urbo di la nedependanta lando. Pos la nedependo l'urbo subisis granda ekonomiala developo: eventis la rehabilito di lua historiala centro, kreesis lua moderna financala distrikto kun edifici quale la Banko di Estonia, ed anke la nova rezidala quartero Peetri. La historiala centro di Tallinn deklaresis Patrimonio di la Homaro dal UNESKO en 1997.
En aprilo 2007 eventis la maxim grava tumulti de la historio dil urbo pos la nedependo en 1991, kande la monumento konocita kom "La Bronza Soldato", inaugurita en 1947 dal Sovietiani por celebrar la vinko en la Duesma mondomilito, transferesis a la tombeyo di la soldati Estoniana. Dum kin dii eventis tumulti e spolii, e la konfronto inter Rusa radikali e la polico produktis la morto di 1 Ruso.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Tallinn jacas an la sudestala rivo dil Gulfo di Finlando, e lua litoro esas longa de 46 km. L'insulo Aegna, jacanta an la Gulfo di Finlando proxim la peninsulo Viimsi e kun 2 km² di surfaco totala, apartenas a Tallinn. L'urbo distas 830 km de Warszawa, 260 km de Rīga, 314 km de Sankt-Peterburg e 860 km de Moskva.
Existas multa lagi en Tallinn, esante la maxim vasta la lago Ülemiste, kun 9,6 km² di surfaco totala, sude del urbo. L'unika importanta fluvio esas Pirita, qua ekfluas norde del urbo. Tallinn esas precipue plana, kun maxima altitudo di 64 metri, an la quartero Nõmme. Dum la lasta glacial epoko, tota regiono jacis sub granda glaciero, qua kompresis la tereno. Pos ke la glacio desaparis, la regiono restabis sub la marala nivelo, e gradope la sulo komencis levar, en procedo qua duras til nun. Pro to, la lago Ülemiste izolesis de la maro 11.500 yari ante nun.
La klimato dil urbo esas moderema kun influo del oceano. La vintri esas tre kolda, obskura e kun poka pluvi. La printempo esas dolca e sika. La somero esas pluvoza e mez-varma, e l'autuno ank esas pluvoza, kun kelka nivo proxim lua fino. La mezavalora temperaturo en julio (maxim varma monato) esas 17,2°C, kontre ke en februaro (la maxim kolda) esas -4,3°C.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
L'aeroportuo dil urbo, Lennart Meri Tallinna lennujaam, anke konocata kom aeroportuo Ülemiste distas 4 kilometri del centro di Tallinn esas la maxim granda de Estonia, e recevis 863 588 veheri en 2020 (en 2007 ol recevis 1 728 420 veheri). Ol recevas precipue internaciona flugi, de Helsinki, London, Frankfurt, Amsterdam, Berlin e Vilnius. La flugi liganta l'urbo London ed a Helsinki reprezentas, singla ek li, 12% de omna veheri.
La marala termino por transporto internaciona di pasajeri jacas centre del portuo di Tallinn. La maxim uzata lineo di paromi ligas Tallinn a Helsinki, e kovras la 80-kilometra disto en 3 hori e duimo. Altra paromo-linei ligas Tallin a Mariehamn (insuli Alando), a Rostock ed a Stockholm. En 2016, 10 milion personi uzis la portuo, qua esas un ek la maxim uzata por transporto di pasajeri de nordal Europa.
L'Europana choseo E67 ligas Praha a Helsinki, tra Tallinn. Existas frequa linei di omnibusi liganta Tallinn a diversa loki di Estonia, ed anke a Sankt-Peterburg e Rīga. Pri transporto fervoyala di pasajeri per longa disti, la linei de la kompanio Elron ligas Tallinn a Tartu, Valga, Türi, Viljandi, Tapa, Narva e Koidula, e la ferovoyala kompanio Rusa Rossiyskie zheleznye dorogi mantenas noktala treno-servado liganta Tallinn a Moskva. Existas projeto pri fervoyala ligilo inter Tallinn e Warszawa.
Pri publika transporto, Tallinn havas 73 linei di omnibusi, 4 tramvetura linei, e 4 linei di elektral-omnibusi, liganta omna distrikti. Depos 2013, omna publika transporto interne del urbo esas gratuita.
Turismo
[redaktar | redaktar fonto]
Tallinn esas l'urbo di Estonia maxim vizitata dal turisti. En 2006 arivis ibe plua kam 2,1 milion turisti, sen inkluzar la personi qui facas 1-dia vizito, o qui arivas ibe per paromi de Helsinki, o la krozonavi qui arivas en lua portuo (en 2006, 311.000 turisti vizitis Tallinn per navo). En 2006 existis 12.068 liti en la hoteli del urbo, e 86,2% de la turisti esis stranjeri. La turismala sezono eventas precipue de mayo til agosto. La precipua viziteri esas Finlandani (34%), Britaniani, Suedi, Germani, Rusi e Norvegiani.[5]
La precipua turistal atraktivo di Tallinn esas lua Mezepokala centro, quankam existas altra loki quin la turisti vizitar, sive nud-pede, sive per biciklo. Dum la somero la plaji en la distrikti Pirita e Haabersti recevas multa viziteri. La strado Rataskaevu an la centrala quartero recevas multa turisti pro lua restorerii e butiki qui vendas artikli di lano e ledro.[6]
.jpg)
La Festivalo di la Kansono (Estoniane: Laulupidu) judikesas kom Orala Patrimonio de la Homaro, dal UNESKO. Ol eventas ye singla kin yari an la Parko dil Festivalo di la Kansono (Lauluväljak), qua povas gastigar plua kam 70 mil personi. Samatempe, eventas la Festivalo pri Danso di Estonia, en la stadio Kalevi Keskstaadion, kun kapaceso por 12.000 spektanti.
La parko Lauluväljak anke uzesas por spektakli di internaciona artisti, exemple Iron Maiden, Red Hot Chili Peppers, Michael Jackson, Tina Turner, 50 Cent, Metallica, The Rolling Stones, Elton John, edc.
La kolino Toompea (de la Germana vorto Domberg, "kolino di la katedralo") okupas cirkume 7 hektari an la centro di Tallinn. L'origino di lua nomo esas la katedralo di Santa Maria, konstruktita en 1240 dal Dani. Toompea esas 20 til 30 metri plu alta kam la regioni vicina, e dum la Mezepoko konstruktesis kastelo ibe, qua konquestesis dal Dani en 1219. En 1346 ol vendesis a la Germana kavalieri. Dum la 18ma yarcento adjuntesis altra edifico a la kastelo, qua nun uzesas dal Parlamento (Riigikogu) di Estonia. La domo Stenbock (Stenbocki maja), anciena domo dil komto Jakob Pontus Stenbock e nun la sideyo dil exekutiva povo di Estonia, anke jacas en Toompea. De ibe, on povas havar bela panoramala vidado pri Tallinn.
An la centrala placo (Raekoja plats) dil centro di Tallinn kelkafoye eventas muzikala koncerti od spektakleti ed existas multa drinkerii e restorerii. La placo konstante gastigas stradala merkato ube la turisti povas komprar suveniri.
La kirko di Santa Olavus (Oleviste kirik) posible konstruktesis dum la 12ma yarcento, ante la konquesto dil urbo dal Dani, en 1219. Ol konsakresis al rejulo Olaf la 2ma di Norvegia (995 til 1030, kanonizita quale Santa Olavus). Ol subisis granda rikonstrukturo dum la 14ma yarcento. Lua turmo-pinto esas alta de 128 metri.
La kirko katolika di Santa Nikolaus (Niguliste kirik) konstruktesis dum la 13ma yarcento, inter 1230-1275, e subisis serioza domaji pro Sovietiana bombardo en 1944, dum la duesma mondomilito. Nun ol uzesas quale muzeo ed aulo por koncerti.
La katedralo ortodoxa di Santa Alexander Nevsky (Aleksander Nevski katedraal) konstruktesis de 1894 til 1900, kande Estonia esis parto de Rusa imperio. Pos l'unesma nedependo di Estonia, la katedralo konsideresis simbolo del opreso Rusa, e preske demolisesis en 1924. To ne eventis, pro la masiva konstrukturo dil edifico.
Muzei
[redaktar | redaktar fonto]Tallinn havas plua kam 60 muzei e galerii pri arto. La precipua esas:
- Marala Muzeo di Estonia, Eesti Meremuuseum prezervas multa objekti pri la pasinta marala agadi del urbo. Lua kolektaji okupas du edifici: la turmo "Grosa Margreta" (Paks Margareeta, konstruktita dum la 16ma yarcento por observar la portuo), e l'anciena portuo por hidroavioni Lennusadam, qua riapertesis en 2012. Ibe jacas, inter altri, la submara navo EML Lembit konstruktita en 1934, la glacioruptila navo Suur Tõll konstruktita en 1914, e la torped-balayero EML Kalev (M414).
- Muzeo pri l'Okupadi (Okupatsioonide muuseum) jacante ube la strado Toompea renkontras la bulvardo Kaarli, apertesis ye la 1ma di julio 2003. Ol montras objekti e fotografuri de 1940 til 1991, kande Estonia okupesis dal Sovietiani, pose dal Germani, ed itere dal Sovietiani.
- Muzeo Estoniana en Libera Aero (Eesti Vabaõhumuuseum) esas rikonstrukto en la sama skalo di rurala vilajeto de la 18ma yarcento, kun kirko, skolo, domi, ventomuelilo e farmodomo. Entote ol okupas 72 hektari e havas 80 edifici, che la subquartero Rocca al Mare.
- Muzeo pri la KGB, an la 23ma etajo dil Hotelo Viru. Ibe povas videsar uniformi, equipuri e dokumenti del agenti di KGB qui spionis viziteri e habitanti dil urbo.
- Muzeo pri Arto di Estonia jacas an la palaco Kadriorg (Estoniane: Kadrioru loss, Germane:Schloss Katharinental), konstruktita dal caro Petrus la 1ma di Rusia por l'imperiestrino Yekaterina la 1ma di Rusia. Ambe la nomi Estoniana e Germana por la palaco signifikas "la valo di Yekaterina". Nun ol gastigas permanante artala objekti de la 16ma til la 20ma yarcenti. Parto ek lua kolektajo, kun objekti de la 18ma til la 20ma yarcenti, jacas an la muzeo "Kumu", Estonian abreviuro por "Kunstimuuseum" (muzeo pri arto), en edifico inaugurita la yaro 2006.
- En l'anciena koqueyo dil palaco Kadriorg jacas Muzeo Mikkel (Mikkeli muuseum), qua gastigas permanante 600 objekti, precipue arto e ceramikal objekti del Ocidento ed anke porcelano Chiniana, qui donacesis al muzeo en 1994 dal artala kolektero Johannes Mikkel.
- Muzeo Niguliste okupas l'olima kirko di Santa Nikolaus, e gastigas exempleri pri l'arto ekleziala di sep yarcenti, de la Mezepoko til kelk yari pos la Reformo Protestanta.
- Muzeo pri l'Arto Aplikata e pri la Desegno gastigas plua kam 15.000 objekti di porcelano, ceramiko, texala arto, vitro, juvelavari, labori en metalo, mobli, edc.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ Population, 1 January by Year, County, Sex and Age group - Publikigita da Statistics Estonia. URL vidita ye 14ma di mayo 2019.
- ↑ Autoro: Hermann Kinder, Werner Higelmann. Atlas zur Weltgeschichte. Publikigita da ISTMO. Dato di publikigo: 1991. Pagino/pagini: 265. Videz chapitro: Edad Media.
- ↑ 3,0 3,1 Taylor, Neil:Tallinn, 2nd: The Bradt City Guide (Bradt Mini Guide). Nomo di la publikigo: Bradt Travel Guides. Loko di publikigo: Anglia. Dato di publikigo: 2007.
- ↑ Leningrado, Kiev, Tallin, y Minsk, sedes olímpicas además de Moscú - Publikigita da El País. Dato di publikigo: 12ma di aprilo 1979. URL vidita ye 27ma di oktobro 2017. Idiomo: Hispana.
- ↑ Tourism and Accommodation - Publikigita da Tallinn.ee. URL vidita ye 2ma di oktobro 2008.
- ↑ Rataskaevu Street - Publikigita da Trip Advisor. URL vidita ye 28ma di oktobro 2017.