Jump to content

Սննդային հավելումեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լեցիտինի էմուլգատորի տարբեր ձևեր՝ փոշի, երկու տարբեր կոնցենտրացիայի հեղուկներ, հատիկավոր և փոշենման լեցիտին

Սննդային հավելումներ, նյութեր, որոնք տեխնոլոգիական նպատակներով ավելացվում են սննդին արտադրության, փաթեթավորման, փոխադրման կամ պահպանման ընթացքում՝ ցանկալի հատկություններ, օրինակ՝ որոշակի համ, գույն, պահպանման ժամկետ, կոնսիստենցիա հաղորդելու համար։ Որոշ մարդիկ հակված են օգտագործել առանց հավելումների սնունդ, թեև աղն ու պղպեղը նույնպես համարվում են հավելումներ[1]։

Ստանդարտ կիրառում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոլոր սննդային հավելումները և սպառողների տեղեկավությունը կարգավորելու համար յուրաքանչյուր հավելումին տրվում է եզակի համար, որը կոչվում է «համար E», որն օգտագործվում է Եվրոպայում բոլոր սննդային հավելումների համար։ Այս համարակալման սխեման ներկայումս ընդունվել և ընդլայնվել է Codex Alimentarius հանձնաժողովի կողմից՝ բոլոր հավելումների միջազգային նույնականացման համար՝ անկախ նրանից՝ հաստատված են դրանք օգտագործման համար, թե ոչ։ Դասակարգման համար նրանք կարող են օգտագործել ոչ միայն հաջորդական համարները, որոնց նախորդում է «E» տառը (Եվրամիությունում), այլ նաև լրիվ անվանումները, օրինակ՝ «քացախաթթու» կամ «E260 քացախաթթու», որտեղ E260ը քացախաթթվի համարն է[2]։ Կան հավելումներ, որոնք չունեն E կոդը. օրինակ՝ 154 հավելանյութի համարը Brown FK ներկն է, որն օգտագործվում է միայն Մեծ Բրիտանիայում[1]։

Սննդային հավելումների և խառնուրդների միջազգային ստանդարտները սահմանվում են Սննդային հավելումների գծով ՊԳԿ/ԱՀԿ փորձագիտական կոմիտեի (JECFA) և Codex Alimentarius-ի (Codex) կողմից ընդունված Միջազգային հանձնաժողովի Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպություն/ԱՀԿ և պարտավորեցնող երկրների կողմից, որոնք ԱՀԿի անդամ են։

ԱՄՆ-ի Սննդի և դեղերի վարչություն (FDA) ներկայացրել է ԱՄՆ-ում օգտագործվող բոլոր սննդային հավելումները որպես «Ընդհանուր առմամբ ճանաչվում է որպես անվտանգ» (GRAS)։ Դրանք թվարկված են ինչպես իրենց քիմիական ամփոփագրերի ծառայության համարով, այնպես էլ FDA կանոնակարգերով՝ Միացյալ Նահանգների դաշնային կանոնակարգերի օրենսգրքում։

Սննդային հավելումների դասակարգում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրամիության երկրները մշակել են սննդային հավելումների դասակարգման համարակալման համակարգ (գործում է 1953 թվականից)։ Յուրաքանչյուր հավելում ունի իր եզակի համարը, որը սկսվում է «E» տառով։ Համարակալման համակարգը կատարելագործվել և ընդունվել է Codex Alimentarius-ի միջազգային դասակարգման համար։ Կոդի առաջին նիշը ցույց է տալիս հավելանյութի ընդհանուր նշանակությունը․

Որոշլայնորեն օգտագործվող նյութեր չունեն ծածկագիր, օրինակ՝ վանիլին և չմոդիֆիկացված օսլան[2]։

Ինդեքների խումբ Տեխնոլոգիական գործառույթներ Ինդեքս

Նյութի անվանում||width="30%"|Անգլերեն անվանում

E100 - E199
Ներկանյութ 		100-109 դեղին Е102 տարտարազին
110-119 նարնջագույն
120-129 կարմիր Е123 ամարանտ
130-139 կապույտ և մանուշակագույն
140-149 կանաչ
150-159 շագանակագույն և սև
160-199 այլ E165 գարդենիա կապույտ
E171 տիտանի երկօքսիդ
E172 երկաթի օքսիդ դեղին
E173 ալյումին
E175 ոսկի
E200 - E299
Կոնսերվանտներ 		200-209 սորբատներ
210-219 բենզոատներ
220-229 սուլֆիտներ
230-239 ֆենոլներ և ֆորմիատներ (մետանոատներ)
240-259 նիտրատներ E240 ֆորմալդեհիդ
260-269 ացետատներ (էթանոատներ)
270-279 լակտատներ
280-289 պրոպիոնատներ (պրոպանոատներ)
290-299 այլ
E300 - E399
Հակաօքսիդանտներ 		300-305 ասկորբատներ (վիտամին C)
306-309 տոկոֆերոլ (վիտամին E)
310-319 գալլատներ և էրիթորբատներ
320-329 լակտատներ
330-339 ցիտրատներ
340-349 ֆոսֆատներ
350-359 մալատներ և ադիպատներ (ադիպինատներ)
360-369 սուկցինատներ և ֆումարատներ
370-399 այլ
E400 - E499
Կայունացուցիչներ, խտացուցիչներ,
էմուլգատորներ| 400-409		 ալգինատներ
410-419 կամեդներ
420-429 այլ բնական նյութեր
430-439 միմացություններ պոլիօքսիէթիլեն
440-449 բնական էմուլգատորներ այդ թվում նաև պեկտին
450-459 ֆոսֆատներ
460-469 միացություններ ցելյուլյոզներ
470-489 միացություններ ճարպաթթուներ
490-499 այլ
E500 - E599
Կարգավորողներ pH
և նյութեր խտացնելու և կծկվելու դեմ 		500-509 անօրգանական թթուներ և հիմքեր
510-519 քլորիդներ և սուլֆատներ E517 ամոնիումի սուլֆատ
520-529 սուլֆատներ և հիդրօքսիդներ E526 կալցիումի հիդրօքսիդ Calcium hydroxide
530-549 միացություններ ալկալիական մետաղներ E530 մագնեղիումի օքսիդ
550-559 սիլիկատներ E553b տալկ
570-579 ստեարատներ և գլյուկոնատներ
580-599 այլ
E600 - E699
համի ուժեղացուցիչ և հոտի,
հոտավետիչ 		620-629 գլուտամատներ E621 նատրիումի գլուտամատ
630-639 ինոզինատներ
640-649 այլ
E700 - E799
Հակաբիոտիկներ 		710-713
E800 - E899
պահուստ
E900 - E999
Այլ 		900-909 մոմեր
910-919 ջնարակապատիչ ջնարակապատիչներ
920-930 նյութեր, որոնք բարելավում են ալրամթերքը
E920 լ-ցիստեին
E921
E922 կալիումի պերօքսիսուլֆատ
E923 ամոնիումի պերօքսոդիսուլֆատ
E924 կալիումի բրոմատ
E925
E926
E927
E928
E929 ացետոնի պերօքսիդ
E930 կալցիումի պերօքսիդ
938-949 փաթեթավորման համար գազեր
E938 արգոն
E939 հելիում
E940 դիքլորդիֆտորմեթան
E941 ազոտ
E942 ազոտի օքսիդ
E943 բութան), իզոբութան
E944 պրոպան
E945
E946
E947
E948 թթվածին
E949 ջրածին
950-969 քաղցրացուցիչներ
990-999 փրփրագոյացուցիչներ
E1000 - E1999
Սննդային հավելումներ. Հավելյալ նյութեր, այդ թվում հակաֆլամինգայիններ. 		էմուլգատոր E1000 խոլաթթու en:Cholic Acid
էմուլգատոր E1001 խոլին, աղեր և եթերներ Choline salts and esters
հացի և ալյուրի բարելավիչ Կաղապար:Սննդայինհավելումներ/20082605|E1100 ամիլազներ en:Amylase|
հացի և ալյուրի բարելավիչ, կայունացուցիչ, մսի և ձկան հասունացման արագացուցիչ, համի և բույրի ուժեղացուցիչ Կաղապար:Սննդային հավելումներ/20082605 |E1101 պրոտեազներ։

(i) պրոտեազ
(ii) պապաին
(iii) բրոմելայն
(iv) ֆիցին

en:Proteases:

(i) en:Protease
(ii) en:Papain
(iii) en:Bromelain
(iv) en:Ficin

հակաօքսիդանտ Կաղապար:Սննդային հավելումներ/20082605|E1102 գլյուկոզոօքսիդազ en:Glucose Oxidase
կայունացուցիչ E1103 ինվերտազներ en:Invertases
համի և հոտի ուժեղացուցիչ Կաղապար:Սննդային հավելումներ/20082605|E1104 լիպազներ en:Lipases
կոնսերվանտ E1105 լիզոցիմ en:Lysozyme
լցանյութ, կայունացուցիչ, խտացուցիչ, խոնավացնող միջոց, տեքստուրատոր E1200 պոլիդեքստրոզներ А և N en:Polydextroses A and N
խտացուցիչ, կայունացուցիչ, գունաբացիչ, ցրող նյութ E1201 պոլիվինիլպիրոլիդոն en:Polyvinylpyrrolidone
խտացուցիչ, կայունացուցիչ, գունաբացիչ, ցրող նյութ E1202 պոլիվինիլպոլիպիրոլիդոն en:Polyvinylpolypyrrolidone
խոնավացնող միջոց, ջնարակապատիչ E1203 պոլիվինիլ սպիրտ en:Polyvinyl alcohol
ջնարակապատիչ,խտացուցիչ E1204 պուլլուլան en:Pullulan
կայունացուցիչ, խտացուցիչ,կապող E1400 դեքստրններ, օսլա,, սպիտակ և դեղին en:Dextrins, roasted starch white and yellow
կայունացուցիչ, խտացուցիչ, կապող E1401 օսլա, վերամշակված թթվով Acid-treated starch
կայունացուցիչ, խտացուցիչ, կապող E1402 օսլա, վերամշակված ալկալիով en:Alkaline modified starch
կայունացուցիչ, խտացուցիչ, կապող E1403 սպիտակեցված օսլա en:Bleached starch
էմուլգատոր, խտացուցիչ, կապող E1404 օքսիդացված օսլա en:Oxidized starch
կայունացուցիչ, խտացուցիչ, կապող E1405 օսլա, վերամշակված ֆերմենտային պրեպարատներով en:Enzyme treated starch
կայունացուցիչ, խտացուցիչ, կապող E1410 մոնոօսլայի ֆոսֆատ en:Monostarch phosphate
կայունացուցիչ, խտացուցիչ E1411 դիօսլագլիցերին «կարած» en:Distarch glycerol
կայունացուցիչ,խտացուցիչ, կապող E1412 դիօսլաֆոսֆատ էթերիֆիկացված եռնատրիմետաֆոսֆատով; էթերիֆիկացված ֆոսֆորի օքսիքլորիդով en:Distarch phosphate esterified with sodium trimetasphosphate; esterified with phosphorus oxychloride
կայունացուցիչ,խտացուցիչ, կապող E1413 ֆոսֆատացված դիօսլոֆոսֆատ «կարած» en:Phosphated distarch phosphate
էմուլգատոր, խտացուցիչ E1414 ացետիլացված դիօսլոֆոսֆատ «կարած» en:Acetylated distarch phosphate
կայունացուցիչ, խտացուցիչ E1420 օսլայի ացետատ, էթերիֆիկացված քացախաթթվի անհիդրիդով Starch acetate esterified with acetic anhydride
կայունացուցիչ, խտացուցիչ E1421 օսլայի ացետատ, էթերիֆիկացված վինիլացետատով Starch acetate esterified with vinyl acetate
կայունացուցիչ, խտացուցիչ, կապող E1422 դիօսլաադիպատ ացետիլացված en:Acetylated Distarch Adipate
կայունացուցիչ,խտացուցիչ, կապող E1423 դիօսլագլիցերին ացետիլացված en:Acetylated distarch glycerol
կայունացուցիչ, խտացուցիչ Կաղապար:Սննդային հավելումներ/нет в списке|E1430 դիօսլագլիցերին en:Distarch glycerine
էմուլգատոր, խտացուցիչ, կապող E1440 օսլա օքսիպրոպիլացված en:Hydroxy propyl starch
էմուլգատոր, խտացուցիչ, կապող Կաղապար:Սննդային հավելումներ/нет в списке|E1441 Օսլայի հիդրօքսիպրոպիլ գլիցերին en:Hydroxy propyl distarch glycerine
կայունացուցիչ, խտացուցիչ E1442 դիօսլաֆոսֆատ օքսիպրոպիլացված «կարած» en:Hydroxy propyl distarch phosphate
կայունացուցիչ, խտացուցիչ E1443 դիօսլագլիցերին օքսիպրոպիլացված en:Hydroxy propyl distarch glycerol
կայունացուցիչ, խտացուցիչ, կապող, էմուլգատոր E1450 օկտենիլսուկցինաթթվի նատրիումական աղի օսլա և եթեր en:Starch sodium octenyl succinate
էմուլգատոր, խտացուցիչ E1451 ացետիլացված օքսիդացված օսլա en:Acetylated oxidised starch
կայունացուցիչ, ջնարակիչ E1452 օկտենիլսուկցինաթթվի ալյումինի աղի օսլա և եթեր
Կաղապար:Սննդային հավելումներ/ցուցակում չկա|E1501 բենզիլացված ածխաջրեր en:Benzylated hydrocarbons
Կաղապար:Սննդային հավելումներ/ցուցակում չկա|E1502 Բութան-1, 3-դիոլ en:Butane-1, 3-diol
բաժանող նյութ E1503 գերչակի յուղ en:Castor oil
Կաղապար:Սննդային հավելումներ/ցուցակում չկա|E1504 էթիլացետատ en:Ethyl acetate
փրփրագոյացոիցիչ E1505 տրիէթիլցիտրատ en:Triethyl citrate
Կաղապար:Սննդային հավելումներ/ցուցակում չկա|E1510 էթանոլ en:Ethanol
Կաղապար:Սննդային հավելումներ/ցուցակում չկա|E1516 գլիցերինի մոնոացետատ en:Glyceryl monoacetate
խոնավացնող միջոց, լցանյութ E1517 գլիցերինի դիացետատ (դիացետին) en:Glyceryl diacetate or en:diacetin
խոնավացնող միջոց E1518 եռացետին en:Glyceryl triacetate or en:triacetin
լցանյութ E1519 բենզիլ սպիրտ en:Benzyl alcohol
խոնավացնող միջոց, փափկեցնող և ցրող նյութ E1520 պրոպիլենգլիկոլ en:Propylene glycol
փրփրամարիչ E1521 պոլիէթիլենգլիկոլ en:Polyethylene glycol
Կաղապար:Սննդային հավելումներ/ցուցակում չկա|E1525 հիդրօքսիցելյուլյոզ en:Hydroxyethyl cellulose
ամոնիումի պերօքսոդիսուլֆատ (ամոնիումի գերսուլֆատ)

Սննդային նյութերի օգտագործման անվտանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սննդային հավելումների հաստատում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

19-րդ դարից ի վեր վերամշակված մթերքների օգտագործման աճով պայմանավորված, սննդային հավելումները սկսեցին ավելի լայն կիրառություն ստանալ։ Շատ երկրներ կարգավորում են դրանց օգտագործումը։ Օրինակ, բորաթթուն լայնորեն օգտագործվել է որպես սննդի կոնսերվանտ 1870-ականներից մինչև 1920-ական թվականները[3][4], բայց արգելվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, իր թունայնության պատճառով, որն ապացուցվել է մարդկանց և կենդանիների վրա հետազոտություններ կատարելիս։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ սննդամթերքի էժան, մատչելի կոնսերվանտների հրատապ անհրաժեշտությունը հանգեցրեց դրա կրկնակի օգտագործմանը, սակայն 1950-ականներին բորաթթուն վերջնականապես արգելվեց[3]։ Նման միջադեպերը հանգեցրել են սննդային հավելումների նկատմամբ ընդհանուր անվստահության, քեմոֆոբիայի զարգացման և նախազգուշական սկզբունքի կիրառման սննդի շատ բաղադրիչների նկատմամբ, երբ ցանկացած նյութեր, որոնք ունեն առողջության համար տեսականորեն հնարավոր բացասական վտանգ, օրենսդրական մակարդակով արգելվում են օգտագործել սննդի և խմելու ջրի մեջ։ Սա հանգեցրել է նրան, որ 1960-ականներից սկսած, սննդային հավելումների անվտանգությունը գնահատվել է բազմաթիվ թունաբանական հետազոտությունների հիման վրա, և միայն այն դեպքում, եթե պարզվի, որ բաղադրիչն անվտանգ է սպառման որոշակի մակարդակներում, կթույլատրվի օգտագործել տարբեր երկրներում[5][6]։ Միացյալ Նահանգներում դա հանգեցրեց «1938 թվականի սննդի, դեղերի և կոսմետիկայի դաշնային ակտի» փոփոխությանը, որտեղ ասվում էր, որ ոչ մի քաղցկեղածին նյութեր չեն կարող օգտագործվել որպես սննդային հավելումներ[7]։ Այնուամենայնիվ, 1969 թվականին ԱՄՆ-ում և Մեծ Բրիտանիայում ցիկլամատներն արգելելուց հետո՝ դրանց կասկածելի քաղցկեղածին լինելու պատճառով, պարզվեց, որ սախարինը միակ մնացած օրինական արհեստական քաղցրացուցիչն է, որն առաջացնում է միզապարկի քաղցկեղ առնետների մոտ[8]։ Միացյալ Նահանգներում զանգվածային հասարակական ընդվզումը, որը մասամբ հասցվել է Կոնգրես փոստային բացիկների միջոցով, քաղցրացված զովացուցիչ ըմպելիքներ, հանգեցրել է սախարինի պահպանմանը՝ չնայած դաշնային օրենքը խախտելուն[9]։ Այնուամենայնիվ, 2000 թվականին պարզվեց, որ սախարինը քաղցկեղածին է առնետների մոտ միայն մեզի յուրահատուկ քիմիական կազմի պատճառով և անվտանգ է մարդու առողջության համար՝ համապատասխան ընդունման դեպքում[10][11]։ Յուրաքանչյուր հավելման համար իրականացվում է բոլոր առկա թունաբանական տվյալների գիտական վերանայում, ներառյալ ինչպես մարդկանց դիտարկումները, այնպես էլ կենդանիների պարտադիր փորձարկումը։ Տարբեր երկրներում կարգավորող մարմինների կողմից պահանջվող թունաբանական թեստերը ներառում են ցմահ և բազմասերունդ հետազոտություններ՝ գնահատելու, թե ինչպես է հավելումն ընկալվում մարմնի կողմից և ինչպիսին կարող են լինել հավելումների կամ դրանց ածանցյալների հնարավոր վնասակար ազդեցությունները[12]։ Թունաբանական ուսումնասիրությունները սահմանում են No Observable Adverse Effect Level (NOEL)՝ սննդային և խմելու ջրի ընդունման ամենաբարձր մակարդակը հավելումների համար, որոնցում ուսումնասիրությունների ժամանակ ոչ մի կողմնակի ազդեցություն չի նկատվել։ Այս ցուցանիշը արտահայտվում է որպես միլիգրամ հավելում օրական՝ մեկ կիլոգրամ մարմնի քաշի համար (մգ/կգ մարմնի քաշի օրական)[12]։ Դրանից հետո NOEL-ը բաժանվում է անվտանգության գործակցի վրա, սովորաբար 100, անվտանգության մեծ սահման ապահովելու համար[13]։ Այսպիսով, որոշվում է օրական թույլատրելի դեղաչափի[12][13] ցուցանիշը։ Եթե հավելումների հնարավոր օրական ընդունումը ցածր է օրական թույլատրելի դեղաչափից, ապա բաղադրիչը վտանգ չի ներկայացնում, ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ երկարաժամկետ առողջության վրա բացասական ազդեցությունների համար[5][6][12]։ Հարկ է նշել, որ նույնիսկ եթե օրական թույլատրելի դեղաչափը գերազանցվել է, դա չի նշանակում, որ հավելումը կվնասի առողջությանը, քանի որ անվտանգության սահմանը մեծ է[12][13][14]։ Որպես սննդային հավելումներ օգտագործվող որոշ նյութերի համար օրական թույլատրելի դեղաչափը մի քանի միլիգրամ է մեկ կիլոգրամ մարմնի համար։ Օրինակ՝ Նատրիումի նիտրիտի օրական թույլատրելի դեղաչափը 0-0,2 մգ/կգ է[15], ասպարտամինը՝ 0 -40 մգ/կգ[16], նատրիումի գլուտամատինը՝ 0-120մգ/կգ[17] մարմնի քաշը համապատասխանաբար։

Եվրամիությունում նոր սննդային հավելումների հաստատում ստանալու համար կարող է պահանջվել 10 կամ ավելի տարի։ Այս ժամանակահատվածը ներառում է հինգ տարի անվտանգության փորձարկում, որին հաջորդում է երկու տարի Սննդամթերքի անվտանգության եվրոպական մարմնի կողմից (EFSA) գնահատումը, և ևս երեք տարի՝ մինչև հավելումը ԵՄ-ի կողմից հաստատում կստանա յուրաքանչյուր Եվրոպական միությունում օգտագործման համար[18][19]։ Ի լրումն արտադրության ողջ ընթացքում սննդամթերքի փորձարկման և վերլուծության՝ ապահովելու անվտանգությունն ու համապատասխանությունը կարգավորող չափանիշներին, աշխարհի դաշնային գործակալությունները պաշտպանում են հանրությանը սննդային հավելումների ցանկացած անօրինական օգտագործումից կամ պոտենցիալ վտանգավոր չարաշահումից՝ անցկացնելով սննդի ընտրովի փորձարկում[20][21][18]. В России этим занимается Роспотребнадзор[22]:

Ժամանակի ընթացքում Անալիտիկ մեթոդների և թունաբանական նոր տվյալների զարգացմանը զուգընթաց վերանայվում են կառավարության կանոնակարգերը սննդային հավելումների և խառնուրդների պարունակության վերաբերյալ։ Օրինակ՝ կարելի է վերանայել նիզինը, որպես սննդային հավելում 2017 թվականին[23]։ 2006-ին նիզինի օրական թույլատրելի դեղաչափը սահմանվել է 0,13 մգ/կգ, իսկ 2017-ին այն բարձրացվել է մինչև 1 մգ/կգ, համապատասխանաբար[23]։ 2022 թվականին սննդային հավելումներում խառնուրդների (մկնդեղ, կապար, սնդիկ և կադմիում պարունակության սահմանաչափերը սննդային հավելումներում E422 (գլիցերին) նվազել են[24]։ Հավելումների մի մասը, որոնք նախկինում համարվում էին անվնաս (օրինակ՝ ֆորմալդեհիդը E240 շոկոլադե սալիկներում կամ E121 սոդայաջրի մեջ), հետագայում ճանաչվեցին որպես վտանգավոր և արգելվեցին։ Որոշ սննդային հավելումներ, օրինակ՝ ամարանթ E123 ներկանյութը, արգելված են ոչ թե իրենց իրական վնասակար ազդեցության պատճառով, այլ հանրային բողոքի կամ հեռավոր ուսումնասիրությունների վտանգի ենթադրյալ ապացույցների պատճառով[25]։ Որոշ արտադրողներ, մարքեթինգային նպատակներով, բաղադրիչները չեն նշում E տառով։ Նրանք փոխարինում են դրանք հավելումների անունով, օրինակ՝ «նատրիումի գլուտամատ»։ Մի շարք արտադրողներ օգտագործում են ամբողջական գրառումը՝ և՛ քիմիական անվանումը, և՛ E կոդը։

Հակասություններ սննդային հավելումների անվտանգության վերաբերյալ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան հակասություններ, կապված սննդային հավելումների անվտանգության վերաբերյալ[26]։ Դրանք կարող են պատճառ հանդիսանալ 21-րդ դարում ալերգիայի, ասթմայի և առողջական այլ խնդիրների աճող դեպքերի ներգրավված լինելու մեջ[1]։ Լրատվամիջոցներում պարբերաբար հայտնվում են հաղորդումներ այն մասին, որ օրինակ՝ «E *** հավելումը առաջացնում է քաղցկեղային ուռուցքներ», ալերգիա կամ մարսողության խանգարում և այլ տհաճ հետևանքներ[27][28]։ Սակայն պետք է հասկանալ, որ ցանկացած քիմիական նյութի ազդեցությունը մարդու օրգանիզմի վրա կախված է ինչպես օրգանիզմի անհատական առանձնահատկություններից, այնպես էլ նյութի քանակից։ Բնական հավելումները կարող են նույնքան վնասակար լինել կամ ալերգիկ ռեակցիաներ առաջացնել որոշ մարդկանց մոտ։ Օրինակ՝ սաֆրոլը երկար ժամանակ օգտագործվում էր արմատային գարեջրի համը համեմելու համար, մինչև ապացուցվեց, որ այն քաղցկեղածին է։ ԱՄՆ-ում դաշնային օրենքների համաձայն՝ այն չի կարող ավելացվել սննդի մեջ, թեև այն հանդիպում է սասսաֆրասի և քաղցր ռեհանի մեջ[29]։

Պարզվել է, որ սննդային հավելումների E249 և E250 (նիտրիտների) ավելացումը մսին հանգեցնում է հայտնի քաղցկեղածին նյութերի առաջացմանը, ինչպիսիք են նիտրոզամինները[30]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ նիտրիտները թունավոր նյութեր են և, հնարավոր է, քաղցկեղածին, ներառյալ կաթնասունների համար (առնետների 50%-ը մահանում է 180 մգ/կգ նատրիումի նիտրիտի չափաբաժնով),դրանք կանխարգելում են մսամթերքում առավել թունավոր բակտերիաների զառգացմանը Clostridium botulinum, որոնք արտադրում են բոտուլոտոքսին։ Հակաօքսիդանտների ավելացումը նիտրիտների հետ միասին, ինչպիսիք են ասկորբինաթթուն Е300, էրիտրոբինաթթուն Е313, նատրիումի էրիտորբատը Е316 կամ վիտամին Е-ն կանխարգելում են նիտրոզամինների գոյացմանը շնորհիվ իրենց օքսիդավերականգնման հատկությունների[31][32][33][34]։ Բարձր կարգի ապխտած երշիկեղենի համար նիտրիտների պարունակության նորմը սահմանվել է ավելի բարձր, քան եփած երշիկեղենի համար։ Համարվում է, որ դրանք ավելի քիչ քանակությամբ են օգտագործվում։

Երբեմն մտահոգություններ են առաջանում հավելումների և հիպերակտիվության միջև կապի վերաբերյալ[35]։ 2007 թվականին բրիտանական հետազոտությունը կապ է հայտնաբերել սննդաային ներկանյութերի, նատրիումի բենզոատի E211 և երեխաների մոտ հիպերակտիվության բարձրացման միջև[36]։ Օգտագործվել է ներկանյութերի երկու խառնուրդ՝ խառնուրդ A (պարունակում է E102, E110, E122 և E124) և խառնուրդ B (պարունակող E104, E110, E122, E129)[36]։ 2009-ին հանրային վրդովմունքից հետո «կամավոր արգելք» մտցվեց[25][37]։ Սա նշանակում է, որ ներկանյութեր կարող են ավելացվել սննդամթերքներին Միացյալ Թագավորությունում և Եվրամիությունում, սակայն պետք է պիտակավորված լինի նախազգուշացմամբ, որ սննդի մեջ օգտագործվող ներկերը «կարող են բացասաբար ազդել երեխաների գործունեության և ուշադրության վրա»։ Չնայած նախազգուշացմանը՝ բրիտանական հետազոտության արդյունքները չհաջողվեց վերարտադրել։ FDA[20], EFSA[14] և Կանադայիառողջապահության նախարարությունը[38] եկել են այն եզրակացության, որ սննդային ներկանյութերը և նատրիումի բենզոատը առանձին և միասին չեն հանգեցնում ուշադրության դեֆիցիտի հիպերակտիվության խանգարման երեխաների մոտ։

Հայտնի էր նաև Villejuif Leaflet-ը, որը սխալմամբ թվարկեց սննդային որոշ հավելումների վնասները[39]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Oxford, 2014, էջ 200
  2. ↑ 2,0 2,1 Օքսֆորդ, 2014, էջ 200
  3. ↑ 3,0 3,1 Luke Bucci (1995). Nutrition applied to injury rehabilitation and sports medicine. Boca Raton : CRC Press. էջ 314. ISBN 978-0-8493-7913-0.
  4. ↑ «Abbott, Rev. Lyman, (18 Dec. 1835–22 Oct. 1922), editor-in-chief of The Outlook since 1893» (Who Was Who ed.). Oxford University Press. 2007 թ․ դեկտեմբերի 1.
  5. ↑ 5,0 5,1 food- additives-(jecfa)/about «ՊԳԿ/ԱՀԿ Սննդային հավելումների փորձագիտական կոմիտե». Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  6. ↑ 6,0 6,1 «Food additives». World Health Organization (անգլերեն). 2018 թ․ հունվարի 31. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  7. ↑ Samuel S. Epstein (1973-03-01). [https: //www.sciencedirect.com/science/article/pii/0091743573900169 «The Delaney Amendment»] (անգլերեն) (Preventive Medicine ed.). էջեր 140–149. doi:10.1016/0091-7435(73)90016-9. ISSN 0091-7435. {{cite news}}: Check |url= value (օգնություն); Unknown parameter |հատոր issue= ignored (օգնություն)
  8. ↑ Մ. D. Reuber. «Saccharin-ի քաղցկեղածինությունը». doi:10.1289/ehp.782225173. {{cite news}}: |archive-url= requires |archive-date= (օգնություն); Unknown parameter |արխիվային ամսաթիվ= ignored (օգնություն); Unknown parameter |էջ= ignored (օգնություն); Unknown parameter |հատոր= ignored (օգնություն); Unknown parameter |հրատարակություն= ignored (օգնություն); Unknown parameter |տարի= ignored (օգնություն)
  9. ↑ Michael Gough (1983-01). «Assessment of Technologies for Determining Cancer Risks from the Environment» (Journal of the American College ed.). էջեր 19–25. doi:10.3109/10915818309140662. ISSN 0730-0913. {{cite news}}: Unknown parameter |թողարկում= ignored (օգնություն); Unknown parameter |ծավալ= ignored (օգնություն)
  10. ↑ Ջոն Ուայսներ, Գարի Մ. Ուիլյամս. /10.1016թ. /0163-7258(96)00069-1 «Սախարինի մեխանիկական տվյալներ և ռիսկի գնահատում. մեզի բաղադրություն, ուժեղացված բջիջների տարածում և ուռուցքի խթանում». էջեր 225–252. doi:10.1016/0163-7258(96)00069-1. ISSN 0163-7258. {{cite news}}: Check |url= value (օգնություն); Unknown parameter |թողարկում= ignored (օգնություն); Unknown parameter |հատոր= ignored (օգնություն); Unknown parameter |հրատարակություն= ignored (օգնություն); Unknown parameter |տարի= ignored (օգնություն)
  11. ↑ E Dybing. «Քիմիական քաղցկեղածինների գործողության եղանակի գնահատման IPCS կոնցեպտուալ շրջանակի մշակում և իրականացում». էջեր 121–125. doi:10.1016/S0300-483X(02)00266-4. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 27. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 27-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |լեզու= ignored (օգնություն); Unknown parameter |հատոր= ignored (օգնություն); Unknown parameter |հրատարակություն= ignored (օգնություն); Unknown parameter |տարի= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 «What Is an Acceptable Daily Intake (ADI)?». European Food Information Council (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 A. G. Renwick (1991). «Safety factors and establishment of acceptable daily intakes» (Food Additives and Contaminants ed.). էջ 135–149. doi:10.1080/02652039109373964. ISSN 0265-203X. {{cite news}}: Unknown parameter |выпуск= ignored (օգնություն); Unknown parameter |том= ignored (օգնություն)
  14. ↑ 14,0 14,1 «Food colours». European Food Safety Authority (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  15. ↑ World Health Organization. «SODIUM NITRITE» (PDF) (անգլերեն) (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives ed.).
  16. ↑ World Health Organization. «ASPARTAME-ACESULFAME SALT» (PDF) (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives ed.).
  17. ↑ World Health Organization. «MONOSODIUM L-GLUTAMATE» (PDF) (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives ed.).
  18. ↑ 18,0 18,1 «Food additives». European Food Safety Authority (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  19. ↑ «What are food additives and how are they regulated in the EU?». European Food Information Council (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 Center for Food Safety and Applied Nutrition Overview of Food Ingredients, Additives & Colors(անգլ.) // FDA. — 2020-02-20.
  21. ↑ 1. Food Additives. Health Canada (14 декабря 2016). Дата обращения: 28 сентября 2022. 2. The Safety of Food Additives. Health Canada (10 декабря 2007). Дата обращения: 28 сентября 2022. 3. Lists of Permitted Food Additives. Health Canada (29 октября 2012). Дата обращения: 28 сентября 2022.
  22. ↑ «Что такое пищевые добавки?». ФБУЗ «Центр гигиенического образования населения». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 «Safety of nisin (E 234) as a food additive in the light of new toxicological data and the proposed extension of use | EFSA». European Food Safety Authority (անգլերեն). 2017 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  24. ↑ «Follow‐up of the re‐evaluation of glycerol (E 422) as a food additive». European Food Safety Authority (անգլերեն). 2022 թ․ հունիսի 20. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 Matthew Snelson, Melinda Coughlan. «Explainer: what are E numbers and should you avoid them in your diet?». The Conversation (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  26. ↑ Martin Downs, MPH. «The Truth about 7 Common Food Additives». WebMD (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.
  27. ↑ Алена Гнездилова (2014 թ․ օգոստոսի 14). «Опасные пищевые добавки. Читайте состав продукта, чтобы сохранить здоровье». AiF (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  28. ↑ Анна Герасименко (2016 թ․ դեկտեմբերի 25). «Самые опасные пищевые добавки». Комсомольская правда. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  29. ↑ Food chemistry. Marcel Dekker. 1996. ISBN 0-585-13873-7, 978-0-585-13873-2. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն); Unknown parameter |издание= ignored (օգնություն); Unknown parameter |место= ignored (օգնություն); Unknown parameter |страниц= ignored (օգնություն)
  30. ↑ Paik DC, Saborio DV, Oropeza R, Freeman HP (2001 թ․ փետրվար). «The epidemiological enigma of gastric cancer rates in the US: was grandmother's sausage the cause?». International Journal of Epidemiology. 30 (1): 181–182. doi:10.1093/ije/30.1.181. PMID 11171883.
  31. ↑ S. S. Mirvish, L. Wallcave, M. Eagen, P. Shubik Ascorbate-nitrite reaction: possible means of blocking the formation of carcinogenic N-nitroso compounds // Science (New York, N.Y.). — 1972-07-07. — В. 4043. — Т. 177. — С. 65–68. — ISSN 0036-8075. — doi:10.1126/science.177.4043.65
  32. ↑ C.W. Mackerness, S.A. Leach, M.H. Thompson, M.J. Hill The inhibition of bacterially mediated N -nitrosation by vitamin C: relevance to the inhibition of endogenous N -nitrosation in the achlorhydric stomach(անգլ.) // Carcinogenesis. — 1989. — В. 2. — Т. 10. — С. 397–399. — ISSN 1460-2180 0143-3334, 1460-2180. — doi:10.1093/carcin/10.2.397
  33. ↑ Yuichi Kuroiwa, Masami Yamada, Keiko Matsui, Toshiya Okamura, Yuji Ishii Combined Ascorbic Acid and Sodium Nitrite Treatment Induces Oxidative DNA Damage-Associated Mutagenicity In Vitro, but Lacks Initiation Activity in Rat Forestomach Epithelium(անգլ.) // Toxicological Sciences. — 2008-08. — В. 2. — Т. 104. — С. 274–282. — ISSN 1096-0929 1096-6080, 1096-0929. — doi:10.1093/toxsci/kfn081
  34. ↑ Sidney S. Mirvish, Michael E. Davis, Michal P. Lisowyj, Nilesh W. Gaikwad (2008-12). «Effect of feeding nitrite, ascorbate, hemin, and omeprazole on excretion of fecal total apparent N-nitroso compounds in mice». doi:10.1021/tx8001884. ISSN 0893-228X. {{cite news}}: Unknown parameter |выпуск= ignored (օգնություն); Unknown parameter |издание= ignored (օգնություն); Unknown parameter |страницы= ignored (օգնություն); Unknown parameter |том= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  35. ↑ «10 популярных пищевых добавок - Огонек № 36 (5194) от 12.09.2011». Коммерсант (ռուսերեն). 2011 թ․ սեպտեմբերի 12. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 Donna McCann, Angelina Barrett, Alison Cooper, Debbie Crumpler, Lindy Dalen (2007-11-03). «Food additives and hyperactive behaviour in 3-year-old and 8/9-year-old children in the community: a randomised, double-blinded, placebo-controlled trial». doi:10.1016/S0140-6736(07)61306-3. ISSN 1474-547X. {{cite news}}: Unknown parameter |выпуск= ignored (օգնություն); Unknown parameter |издание= ignored (օգնություն); Unknown parameter |страницы= ignored (օգնություն); Unknown parameter |том= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  37. ↑ «Food additives». Food Standards Agency (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  38. ↑ «Health Canada reviews comments received on the proposed changes to current food colour labelling regulations for prepackaged foods». Health Canada (անգլերեն). 2016 թ․ դեկտեմբերի 14. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  39. ↑ J. N. Kapferer A Mass Poisoning Rumor in Europe // The Public Opinion Quarterly, Vol. 53, No. 4 (Winter, 1989), pp. 467-481

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Пищевые добавки // Большая российская энциклопедия. Том 26. — М., 2014. — С. 309.
  • Сарафанова Л. А. Пищевые добавки: энциклопедия / Л. А. Сарафанова, Изд. 2-е.- СПб.: Изд.-во Гиорд, 2004.- 808 с.
  • Оценка некоторых пищевых добавок и контаминантов. 41 доклад объединенных экспертов ФАО/ВОЗ по пищевым добавкам, Женева. - М: «Медицина», 1994 г. - 72 с.
  • Оценка некоторых пищевых добавок и контаминантов. 37 докладов объединенных экспертов ФАО/ВОЗ по пищевым добавкам, Женева. - М: «Медицина», 1974 г. - 48 с.
  • Петрухина А. Из чего мы состоим? Из того, что мы едим… Наука и жизнь, № 1 (2009), стр. 26-29.
  • Принципы оценки безопасности пищевых добавок и контаминантов в продуктах питания. - М.: «Медицина», 1991 г. - 158 с.
  • Росивал Л. и др. Посторонние вещества и пищевые добавки в продуктах. - М.: «Лег. и пищ . пром.», 1982 г. - 264 с.
  • Химия пищевых добавок: Тезисы докладов Всесоюзной конференции. Черновцы. - Киев: НПО «Пищевые добавки», 1989 г. - 256 с.
  • Штейнберг А. И. и др. Добавки к пищевым продуктам (Гигиенические требования и нормирование). - М.: «Медицина», 1969 г. - 95 с.
  • The Oxford Companion to Food / Alan Davidson, Tom Jaine. — Oxford University Press, 2014. — ISBN 978-0-19-104072-6

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սննդային_հավելումեր&oldid=9808967» էջից