Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիա

The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.

Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին ՄԱԿ-ի կոնվենցիան (CEDAW) ուղղված է կանանց իրավունքների պաշտպանությանը, որն ընդունվել է 1979 թվականի դեկտեմբերի 18-ին և ուժի մեջ է մտել 1981 թվականի սեպտեմբերի 3-ին։ Այն ներառում է ավելի վաղ 1953 թվականին Կանանց քաղաքական իրավունքների մասին կոնվենցիայի դրույթներից շատերը։ 2015 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ Կոնվենցիան ուժի մեջ է մտել 189 երկրների համար, և Միացյալ Նահանգները և Պալաուն ստորագրել են, բայց չեն վավերացրել այն։ Արձանագրությանը մասնակցում է 106 երկիր, ևս 13-ը ստորագրել են այն, սակայն չեն վավերացրել։

Կոնվենցիայի պատմություն

Կոնվենցիան ներառում է ավելի վաղ 1953 թվականին Կանանց քաղաքական իրավունքների մասին կոնվենցիայի դրույթներից շատերը։ 2015 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ Կոնվենցիան ուժի մեջ է մտել 189 երկրների համար, և Միացյալ Նահանգները և Պալաուն ստորագրել են, բայց չեն վավերացրել այն; Արձանագրությանը մասնակցում է 106 երկիր, եւս 13-ը ստորագրել են այն, սակայն չեն վավերացրել։

2000 թվականին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան, մասնավորապես վկայակոչելով այս կոնվենցիան, հռչակեց Կանանց նկատմամբ բռնության վերացման միջազգային օր։

2004 թվականին Կոնվենցիան Ռուսաստանում ընդունվել է 2004 թվականի հունիսի 19-ի «Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» կոնվենցիայի կամընտիր արձանագրությունը վավերացնելու մասին» Ռուսաստանի Դաշնության 2004 թվականի հունիսի 19-ի N 52-FZ օրենքով^[1]։

Համագումար

Կարճ բովանդակություն

Կոնվենցիան ունի Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիայի նման ձևաչափ^[2]։ Կոնվենցիան բաղկացած է վեց մասից՝ ներառյալ ընդհանուր 30 հոդվածներ^[3]^[4]։

Մաս I-ին (1–6-րդ հոդվածները) վերաբերում է խտրականությանը, գենդերային կարծրատիպերին և սեռական թրաֆիքինգի հարցերին։
Երկրորդ մասը (հոդվածներ 7–9) նկարագրում է կանանց իրավունքները հասարակական ոլորտում (քաղաքականություն, ներկայացուցչություն, քաղաքացիություն)։
III մասը (հոդվածներ 10–14) նկարագրում է կանանց տնտեսական և սոցիալական իրավունքները՝ հատուկ շեշտադրելով կրթության, աշխատանքի և առողջության վրա։ Ներառված են գյուղաբնակ կանանց խնդիրները և նրանց հատուկ պաշտպանվածությունը։
IV մասով (հոդվածներ 15 և 16) սահմանվում են ամուսնության և ընտանեկան կյանքում կանանց հավասարության իրավունքը, ինչպես նաև օրենքի առջև հավասարության իրավունքը։
Մաս V-ը (հոդվածներ 17–22) ստեղծում է Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտե, ինչպես նաև Մասնակից պետությունների համար հաշվետվության ընթացակարգ։
Մաս VI-ը (հոդվածներ 23–30) նկարագրում է կոնվենցիայի ազդեցությունը այլ պայմանագրերի, մասնակից պետությունների պարտավորությունների և կոնվենցիայի իրականացման վրա։

Հիմնական դրույթներ

Հոդված 1-ը սահմանում է կանանց նկատմամբ խտրականությունը^[3], սեռի հիման վրա արվող ցանկացած տարբերակում, բացառում կամ սահմանափակում, որի հետևանքը կամ նպատակն է նվազեցնել կամ չեղարկել կանանց ճանաչումը, կանանց իրավունքները և հիմնարար ազատությունները քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական ոլորտներում, մշակութային, քաղաքացիական կամ ցանկացած այլ տարածք։

Հոդված 2-ը Կոնվենցիան վավերացնող Մասնակից պետություններից պահանջում է ամրագրել գենդերային հավասարությունը իրենց ներպետական օրենսդրության մեջ, չեղյալ համարել իրենց օրենքների բոլոր խտրական դրույթները և ընդունել նոր դրույթներ կանանց նկատմամբ խտրականությունից պաշտպանելու համար, ստեղծել դատարաններ և պետական մարմիններ՝ կանանց խտրականությունից արդյունավետ պաշտպանելու համար և կանանց նկատմամբ անհատների, կազմակերպությունների և ձեռնարկությունների կողմից կիրառվող խտրականության բոլոր ձևերը վերացնելու միջոցառումներ^[3]։

Հոդված 3-ը պահանջում է մասնակից պետություններից երաշխավորել կանանց մարդու հիմնարար իրավունքներն ու հիմնարար ազատությունները «տղամարդկանց հետ հավասարության հիման վրա» քաղաքականության, սոցիալական ոլորտում, տնտեսության և մշակույթի^[3]։

4-րդ հոդվածում ասվում է, որ «տղամարդկանց և կանանց միջև փաստացի հավասարության հաստատումն արագացնելուն ուղղված միջոցառումների ընդունումը չպետք է համարվիխտրական»։ Մայրության հատուկ պաշտպանությունը չի համարվում գենդերային խտրականություն^[3]։

Հոդված 5-ը Մասնակից պետություններից պահանջում է միջոցներ ձեռնարկել՝ վերացնելու նախապաշարմունքները և գործելակերպը, որը հիմնված է մեկ սեռի թերարժեքության կամ գերազանցության գաղափարի կամ տղամարդկանց և կանանց կարծրատիպային դերերի վրա^[3]։ Մասնակից պետությունները պարտավորվում են ապահովել «տղամարդկանց և կանանց համատեղ պատասխանատվության ճանաչումը իրենց երեխաների դաստիարակության և զարգացման համար»^[3]։

Հոդված 6-ը պարտավորեցնում է Մասնակից պետություններին «ձեռնարկել բոլոր համապատասխան միջոցները, ներառյալ օրենսդրությունը, ճնշելու կանանց թրաֆիքինգի բոլոր ձևերը»^[3]։

Հոդված 7-ն ընդգծում է կանանց հավասարությունը քվեարկության, մասնակցության կառավարությունում, ՀԿ-ներում և «երկրի հասարակական և քաղաքական կյանքի խնդիրներով զբաղվող ասոցիացիաներում»^[3]։

Հոդված 8-ը երաշխավորում է կանանց՝ իրենց կառավարությունը միջազգային մակարդակով ներկայացնելու և միջազգային կազմակերպությունների աշխատանքներին մասնակցելու հավասար հնարավորությունների երաշխիք^[3]։

Հոդված 9-ը ` կանանց` տղամարդկանց հետ իրենց քաղաքացիությունը ձեռք բերելու, փոխելու կամ պահպանելու հավասար իրավունքների և «իրենց երեխաների ազգության հետ կապված» հավասար իրավունքների մասին է^[3]։

Հոդված 10-ը պահանջում է հավասար կրթական հնարավորություններ կին ուսանողների համար, խրախուսում է համատեղ կրթությունը, ապահովում է սպորտի, կրթաթոշակների և դրամաշնորհների հավասար հասանելիություն և պահանջում է «դպրոցը չավարտող աղջիկների թվի կրճատում»^[3]։

Հոդված 11-ը վերաբերում է կանանց աշխատելու իրավունքին, որը պահանջում է հավասար վարձատրություն հավասար աշխատանքի դիմաց, իրավունք սոցիալական ապահովության, վճարովի արձակուրդների և ծննդաբերության արձակուրդի «համեմատելի սոցիալական արտոնություններով՝ առանց նախկին աշխատանքի, ստաժի կամ սոցիալական նպաստների կորստի»։ Սահմանում է մայրության, հղիության կամ ամուսնական կարգավիճակի պատճառով աշխատանքից ազատվելու արգելք^[3]։

Հոդված 12-ը պարտավորեցնում է Մասնակից պետություններին միջոցներ ձեռնարկել՝ վերացնելու կանանց նկատմամբ խտրականությունը առողջապահության ոլորտում, այդ թվում՝ ընտանիքի պլանավորման ծառայությունների հետ կապված^[3]։

Հոդված 13-ը երաշխավորում է կանանց հավասարությունը «տնտեսական և սոցիալական կյանքի այլ ոլորտներում» (ընտանեկան նպաստների, բանկային, հիփոթեքային և այլ վարկերի իրավունքներ, ժամանցի, սպորտի և մշակութային կյանքի բոլոր ոլորտներում մասնակցելու իրավունք)^[3]։

Հոդված 14-ը նախատեսում է գյուղաբնակ կանանց և նրանց հատուկ մտահոգությունների պաշտպանությունը՝ երաշխավորելով կանանց իրավունքը՝ մասնակցելու զարգացման ծրագրերին, ունենալու «համարժեք առողջապահական խնամք», «մասնակցել բոլոր տեսակի կոլեկտիվ գործունեություններին», «ունենալ հասանելիություն գյուղատնտեսական վարկերին» և « օգտվել համապատասխան կենսապայմաններից»^[3]։

Հոդված 15-ը պարտավորեցնում է Մասնակից պետություններին երաշխավորել կանանց և տղամարդկանց հավասարությունը օրենքի առջև, ներառյալ նույն քաղաքացիական կարողությունները, մարդկանց տեղաշարժի մասին օրենքը և նրանց բնակության վայր ընտրելու ազատությունը^[3]։

Հոդված 16-ը վերաբերում է ամուսնության և ընտանեկան հարաբերություններում կանանց և տղամարդկանց իրավունքների հավասարությանը (ամուսնություն, ամուսնու ազատ ընտրություն, «նույն իրավունքներն ու պարտականությունները ամուսնության ընթացքում և դրա լուծարման ժամանակ», ծնողական իրավունքների հավասարությունը, «ազատ ապրելու նույն իրավունքները» և պատասխանատու կերպով որոշում կայացնելը երեխաների թվի և նրանց ծնունդների միջև ընդմիջումների մասին, ամուսնու և կնոջ անձնական իրավունքների հավասարությունը, ներառյալ «ազգանունը, մասնագիտությունը և զբաղմունքը ընտրելու իրավունքը», գույքի հետ գործարքների հետ կապված հավասարությունը)^[3]։

Հոդվածներ 17-24․ Այս հոդվածները նկարագրում են Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտեի (CEDAW) կազմը և ընթացակարգերը^[5]։

Հոդվածներ 25-30. (CEDAW-ի կիրառումը) Այս հոդվածները նկարագրում են CEDAW-ի ընդհանուր վարչական ընթացակարգերը^[5]։

Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտեի գործունեությունը անհատական բողոքների քննարկման հարցում

1999 թվականի հոկտեմբերի 6-ին ընդունվել է Կոնվենցիայի կամընտիր արձանագրություն, որն ուժի մեջ է մտել 2000 թվականի դեկտեմբերի 22-ին։ Այն ապահովում է կոնվենցիայի խախտումների վերաբերյալ անհատական բողոքների մեխանիզմ։ 2023 թվականի հունվարի 23-ի դրությամբ արձանագրության մասնակից են եղել 115 պետություններ^[6]։ Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտեն, որը բաղկացած է 23 փորձագետներից, վերահսկում է Կոնվենցիայի համապատասխանությունը։

2023 թվականի հունվարի 23-ի դրությամբ Կոմիտեն քննարկել է Արձանագրության մասնակից պետությունների վերաբերյալ 133 հաղորդագրություն (ներառյալ Ռուսաստանին վերաբերող 8 հաղորդագրություն, որոնցից 5-ում արձանագրվել է Կոնվենցիայի դրույթների խախտում, իսկ 3-ը ճանաչվել է անընդունելի)^[6]։

Ծանոթագրություններ

↑ «Закон РФ от 19.06.2004 N 52-ФЗ «О ратификации Факультативного протокола к Конвенции о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин»». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
↑ Henkin, Louis. էջ 221. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Unknown parameter |год= ignored (օգնություն); Unknown parameter |заглавие= ignored (օգնություն); Unknown parameter |издательство= ignored (օգնություն)
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 ^3,14 ^3,15 ^3,16 ^3,17 «Конвенция о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин». un.org. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 9-ին.
↑ «Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women». ohchr.org (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 8-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 «Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW) Articles – GOV.UK». gov.uk. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
↑ ^6,0 ^6,1 «Обзор практики Комитета ООН по ликвидации дискриминации в отношении женщин (2023 год)». Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 15-ին.

Արտաքին հղումներ

[1] «Закон РФ от 19.06.2004 N 52-ФЗ «О ратификации Факультативного протокола к Конвенции о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин»». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 5-ին.

[:2-2] Henkin, Louis. էջ 221. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Unknown parameter |год= ignored (օգնություն); Unknown parameter |заглавие= ignored (օգնություն); Unknown parameter |издательство= ignored (օգնություն)

[:0-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 ^3,14 ^3,15 ^3,16 ^3,17 «Конвенция о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин». un.org. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 9-ին.

[4] «Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women». ohchr.org (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 8-ին.

[gov.uk-5] 5,0 ^5,1 «Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW) Articles – GOV.UK». gov.uk. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.

[обзор-6] 6,0 ^6,1 «Обзор практики Комитета ООН по ликвидации дискриминации в отношении женщин (2023 год)». Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 15-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]