Լյանո դե Չախնանտոր աստղադիտարան

Լյանո դե Չախնանտոր աստղադիտարան;
Տեսակ	աստղագիտական աստղադիտարան
Կազմված է	Ատակամայի միլիմետրային միջակայքի ալեհավաքների մեծ ցանց, Atacama Pathfinder Experiment?, Atacama Submillimeter Telescope Experiment?, NANTEN2 Observatory?, Atacama Cosmology Telescope?, Q/U Imaging ExperimenT?, POLARBEAR? և University of Tokyo Atacama Observatory?
Երկիր	Չիլի
Տարածքաշրջան	Q119107529?
Վայր	Անտոֆագաստա
ԲԾՄ	4800 մետր
Հիմնադրվել է՝	1999
	Llano de Chajnantor Observatory Վիքիպահեստում

The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.

Լյանո դե Չախնանտոր աստղադիտարան (իսպ.՝ Observatorios del Llano de Chajnantor), աստղագիտական աստղադիտարանների խմբի անվանումն է, որը տեղակայված է Չիլիի հյուսիսում գտնվող Ատակամա անապատում ավելի քան 4800 մ բարձրության վրա։ Կայքը գտնվում է Անտոֆագաստա շրջանում Սան Պեդրո դե Ատակամա քաղաքից մոտավորապես 50 կմ արևելք։ Տարածքի բացառիկ չոր կլիման անհյուրընկալ է մարդկանց համար, բայց հիանալի վայր է աստղագիտության համար^[2]]։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ ջրի գոլորշին կլանում և թուլացնում է ենթամիլիմետրային ճառագայթումը։ Լյանո դե Չախնանտոր աստղադիտարանը աշխարհի ամենամեծ և ամենաթանկ աստղագիտական աստղադիտակի նախագիծն է։ Լյանո դե Չախնանտոր աստղադիտարանը և շրջակա տարածքը Չիլիի կառավարության կողմից նշանակվել են որպես Չախնանտոր գիտական արգելոց (իսպ.՝ Reserva Científica de Chajnantor)^[3]։

Տարածքի նկարագրություն

Լյանո դե Չախնանտոր աստղադիտարանը գտնվում է Պունա դե Ատակամա սարավանդի արևմտյան կողմում, որը Ալտիպլանոյի հարավային մասի մեկ այլ անուն է։ Անդերի գլխավոր լեռնաշղթան գտնվում է ավելի քան 200 կմ դեպի արևելք, ավելի Արգենտինային մոտ։ Լյանո դե Չախնանտոր տեղանքն ինքնին սահմանափակված է Պուրիկո համալիրի հրաբխային գագաթներով, որոնք ակտիվ են եղել Հոլոցենում, բայց չեն ժայթքել պատմական ժամանակներում^[4]։

Նոսր մթնոլորտը դժվարացնում է մարդկանց աշխատանքը, ուստի Ատակամայի մեծ միլիմետրայինի ցանցի գործունեության մեծ մասը անց է կացվում Սալար դե Ատակամա ավազանում գտնվող բազային ճամբարում՝ մոտավորապես 2,900 մ բարձրության վրա։ Ատակամայի մեծ միլիմետրայինի ցանցի տեղամասում տեղումների քանակի տարեկան միջինը կազմում է 100 մմ^[5]։

Աստղադիտակներ

Լյանո դե Չախնանտոր լեռան աստղադիտակներ

Ատակամայի միլիմետրային միջակայքի ալեհավաքների մեծ ցանց (ALMA)
Ատակամայի հետախուզական փորձից (Atacama Pathfinder Experiment, APEX)

Պամպա լա Բոլա լեռան աստղադիտակներ

Ատակամայի ենթամիլիմետրային աստղադիտակի փորձարկում (ASTE)
NANTEN2 Աստղադիտարան (NANTEN2)

Աստղադիտակներ հարակից գագաթների վրա

Ատակամա տիեզերագիտական աստղադիտակ (ACT)
Տոկիոյի համալսարանի Ատակամայի աստղադիտարան (TAO)
Սերո Չայնանտորի Ատակամայի աստղադիտակ (CCAT)
Խուան Տրան աստղադիտակ (HTT)

Նախկին աստղադիտակներ

QU Պատկերման փորձ (QUIET)
Տիեզերական ֆոնային պատկերիչ (CBI)
Շարժական անիզոտրոպային աստղադիտակ (MAT կամ MAT/TOCO)

Ծանոթագրություններ

↑ GeoNames — 2005.
↑ Bustos, R.; Rubio, M.; Otárola, A.; Nagar, N. (2014). «Parque Astronómico de Atacama: An Ideal Site for Millimeter, Submillimeter, and Mid-Infrared Astronomy». Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 126 (946): 1126. arXiv:1410.2451. Bibcode:2014PASP..126.1126B. doi:10.1086/679330. S2CID 118539242.
↑ «Topographical Map of CONICYT Science Preserve» (PDF). National Radio Astronomy Observatory. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 26-ին.
↑ «Purico Complex». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution. Վերցված է 2012-01-26-ին.
↑ Garreaud, René D.; Molina, Alejandra; Farias, Marcelo (2010). «Andean uplift, ocean cooling and Atacama hyperaridity: A climate modeling perspective». Earth and Planetary Science Letters. 292 (1–2): 39–50. Bibcode:2010E&PSL.292...39G. doi:10.1016/j.epsl.2010.01.017. hdl:10533/141752.

[_29c259357d961fda-1] GeoNames — 2005.

[PARQUE-2] Bustos, R.; Rubio, M.; Otárola, A.; Nagar, N. (2014). «Parque Astronómico de Atacama: An Ideal Site for Millimeter, Submillimeter, and Mid-Infrared Astronomy». Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 126 (946): 1126. arXiv:1410.2451. Bibcode:2014PASP..126.1126B. doi:10.1086/679330. S2CID 118539242.

[ALMA-PRE-3] «Topographical Map of CONICYT Science Preserve» (PDF). National Radio Astronomy Observatory. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 26-ին.

[PURGVP-4] «Purico Complex». Global Volcanism Program. Smithsonian Institution. Վերցված է 2012-01-26-ին.

[2010GARR-5] Garreaud, René D.; Molina, Alejandra; Farias, Marcelo (2010). «Andean uplift, ocean cooling and Atacama hyperaridity: A climate modeling perspective». Earth and Planetary Science Letters. 292 (1–2): 39–50. Bibcode:2010E&PSL.292...39G. doi:10.1016/j.epsl.2010.01.017. hdl:10533/141752.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]