Jump to content

«Սյոն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: <ref → <ref (2) oգտվելով ԱՎԲ
չ Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում, բաժինների ուղղում
 
Տող 5. Տող 5.


Պատմամշակութային ամենանշանավոր հուշարձաններն են Վալերիա [[բազիլիկ]]ն ու Տուրբիյոն [[ամրոց]]ը։ Քաղաքն ունի ռազմական ու քաղաքացիական նպատակնորով օգտագործվող օդակայան, որը ծառայում է նաև փրկարարական առաքելությունների իրականացման համար։ Բացի այդ, այստեղ կազմակերպվում են օդանավերի ցուցադրական թռիչքներ՝ ավիաշոուներ։
Պատմամշակութային ամենանշանավոր հուշարձաններն են Վալերիա [[բազիլիկ]]ն ու Տուրբիյոն [[ամրոց]]ը։ Քաղաքն ունի ռազմական ու քաղաքացիական նպատակնորով օգտագործվող օդակայան, որը ծառայում է նաև փրկարարական առաքելությունների իրականացման համար։ Բացի այդ, այստեղ կազմակերպվում են օդանավերի ցուցադրական թռիչքներ՝ ավիաշոուներ։

== Պատմություն ==
== Պատմություն ==
Սյոնը [[Եվրոպա]]յի այն կարևորագույն վայրերից մեկն է, որտեղ մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս նախապատմական ժամանակներում։ Հնագիտական պեղումների արդյունքում պարզվել է, որ այստեղ առաջին բնակավայրը հիմնվել է մեր թվականությունից 6200 տարի առաջ։ Ժամանակի ընթացքում այն դարձել է կելտական ցեղերի բնակատեղի, մեր թվականության հինգերորդ դարում ձեռք բերել անկախ քաղաքի կարգավիճակ, դարձել եպիկոպոսական աթոռանիստ։ [[1475 թվական]]ին՝ [[Սավոյա]]յի դեմ պատերազմի ժամանակ քաղաքն ավերվել է, [[1788 թվական]]ին՝ մեծապես վնասվել հրդեհից։
Սյոնը [[Եվրոպա]]յի այն կարևորագույն վայրերից մեկն է, որտեղ մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս նախապատմական ժամանակներում։ Հնագիտական պեղումների արդյունքում պարզվել է, որ այստեղ առաջին բնակավայրը հիմնվել է մեր թվականությունից 6200 տարի առաջ։ Ժամանակի ընթացքում այն դարձել է կելտական ցեղերի բնակատեղի, մեր թվականության հինգերորդ դարում ձեռք բերել անկախ քաղաքի կարգավիճակ, դարձել եպիկոպոսական աթոռանիստ։ [[1475 թվական]]ին՝ [[Սավոյա]]յի դեմ պատերազմի ժամանակ քաղաքն ավերվել է, [[1788 թվական]]ին՝ մեծապես վնասվել հրդեհից։

== Ժողովրդագրություն ==
== Ժողովրդագրություն ==
[[2017 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 31]]-ի տվյալներով Սյոնում ապրում էր 24.599 մարդ։ Նրանց 26.9%-ը օտարազգիներ էին<ref name=HDS_superweb>[http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/infothek/onlinedb/superweb/login.html Swiss Federal Statistical Office - Superweb database - Gemeinde Statistics 1981–2008] {{de icon}} accessed 19 June 2010</ref>։
[[2017 թվական]]ի [[դեկտեմբերի 31]]-ի տվյալներով Սյոնում ապրում էր 24.599 մարդ։ Նրանց 26.9%-ը օտարազգիներ էին<ref name=HDS_superweb>[http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/infothek/onlinedb/superweb/login.html Swiss Federal Statistical Office - Superweb database - Gemeinde Statistics 1981–2008] {{de icon}} accessed 19 June 2010</ref>։
Տող 136. Տող 138.
|-
|-
|}
|}

== Կլիմա ==
== Կլիմա ==
{{Եղանակի Աղյուսակ
{{Եղանակի Աղյուսակ
Տող 261. Տող 264.
|Dec sun = 68
|Dec sun = 68
|year sun = 2093
|year sun = 2093
|source 1 = MeteoSwiss<ref name = meteo>{{Cite web |title=Climate Normals Sion 1981–2010 |url=http://www.meteoswiss.admin.ch/files/kd/climsheet/en/SIO_norm8110.pdf |accessdate=2013 թ․ հունվարի 21 |work=Climate diagrams and normals from Swiss measuring stations |publisher=Federal Office of Meteorology and Climatology (MeteoSwiss)}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>
|source 1 = MeteoSwiss<ref name = meteo>{{cite web
|url = http://www.meteoswiss.admin.ch/files/kd/climsheet/en/SIO_norm8110.pdf
|title = Climate Normals Sion 1981–2010
|work = Climate diagrams and normals from Swiss measuring stations
|publisher = Federal Office of Meteorology and Climatology (MeteoSwiss)
|accessdate = 2013 թ․ հունվարի 21
}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>
|date=August 2010
|date=August 2010
}}
}}


==Համազգային նշանակության պատմամշակութային հուշարձաններ==
== Համազգային նշանակության պատմամշակութային հուշարձաններ ==
Սյոնի 14 պատմամշակութային հուշարձան ու վայր ընդգրկված են Շվեյցարիայի համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության ցանկում, այդ թվում՝ [[քարեդար]]յան բնակավայրի մնացորդները։ Եվ ընդհանրապես ամբողջ քաղաքն ու նրա կազմում գտնվող Բրամուա գյուղը ներառված են շվեյցարական ժառանգության ցանկում<ref>{{cite web|url=http://www.bevoelkerungsschutz.admin.ch/internet/bs/de/home/themen/kgs/kgs_inventar/a-objekte.html|title=Kantonsliste A-Objekte|year=2009|work=KGS Inventar|publisher=Federal Office of Civil Protection|language=German|accessdate=2011 թ․ ապրիլի 25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100628110559/http://www.bevoelkerungsschutz.admin.ch/internet/bs/de/home/themen/kgs/kgs_inventar/a-objekte.html|archivedate=2010 թ․ հունիսի 28|df=|url-status=dead}}</ref>։
Սյոնի 14 պատմամշակութային հուշարձան ու վայր ընդգրկված են Շվեյցարիայի համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության ցանկում, այդ թվում՝ [[քարեդար]]յան բնակավայրի մնացորդները։ Եվ ընդհանրապես ամբողջ քաղաքն ու նրա կազմում գտնվող Բրամուա գյուղը ներառված են շվեյցարական ժառանգության ցանկում<ref>{{Cite web |year=2009 |title=Kantonsliste A-Objekte |url=http://www.bevoelkerungsschutz.admin.ch/internet/bs/de/home/themen/kgs/kgs_inventar/a-objekte.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100628110559/http://www.bevoelkerungsschutz.admin.ch/internet/bs/de/home/themen/kgs/kgs_inventar/a-objekte.html |archivedate=2010 թ․ հունիսի 28 |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 25 |work=KGS Inventar |publisher=Federal Office of Civil Protection |language=German}}</ref>։

Այդ ցանկում ընդգրկված Վալերիա բազիլիկում, որ բարձրանում է հին քաղաքամասի արևելյան հատվածում գտնվող ամրոցում, պահպանվում է [[1430 թվական]]ին պատրաստված [[երգեհոն]]ը, որով այժմ էլ կարելի է նվագել (այդ առումով՝ աշխարհի ամենահին երգեհոնն է համարվում)<ref>{{Cite web |title=Organ Sion Switzerland Notre Dame de Valere 1434 |url=http://mypipeorganhobby.blogspot.de/2008/11/organ-sion-swittserland.html |access-date=2018 թ․ փետրվարի 22}}</ref><ref>{{Cite web |title=The Oldest Playable Organ in the World Part 1 - Diane Bish |url=https://www.youtube.com/watch?v=jxwZTfILJDA |access-date=2018 թ․ փետրվարի 22}}</ref>։


Այդ ցանկում ընդգրկված Վալերիա բազիլիկում, որ բարձրանում է հին քաղաքամասի արևելյան հատվածում գտնվող ամրոցում, պահպանվում է [[1430 թվական]]ին պատրաստված [[երգեհոն]]ը, որով այժմ էլ կարելի է նվագել (այդ առումով՝ աշխարհի ամենահին երգեհոնն է համարվում)<ref>{{cite web|url=http://mypipeorganhobby.blogspot.de/2008/11/organ-sion-swittserland.html|title=Organ Sion Switzerland Notre Dame de Valere 1434|access-date=2018 թ․ փետրվարի 22}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=jxwZTfILJDA|title=The Oldest Playable Organ in the World Part 1 - Diane Bish|access-date=2018 թ․ փետրվարի 22}}</ref>։
== Պատկերասրահ ==
== Պատկերասրահ ==
<gallery>
<gallery>
Տող 288. Տող 286.
File:Sion-4.jpg|Ամենայն սրբոց մատուռը
File:Sion-4.jpg|Ամենայն սրբոց մատուռը
</gallery>
</gallery>

==Անվանի սյոնցիներ==
== Անվանի սյոնցիներ ==
[[Պատկեր:Saint Théodule de Sion-Musée de l'Œuvre Notre-Dame (2).jpg|140px|thumb|Սուրբ Թոեդորոս Սյոնցի]]
[[Պատկեր:Saint Théodule de Sion-Musée de l'Œuvre Notre-Dame (2).jpg|140px|thumb|Սուրբ Թոեդորոս Սյոնցի]]
[[Պատկեր:Fritz de Quervain.jpg|140px|thumb|Fritz de Quervain]]
[[Պատկեր:Fritz de Quervain.jpg|140px|thumb|Fritz de Quervain]]
Տող 314. Տող 313.
* [[Էդիմիլսոն Ֆերնանդեշ]] - (ծնվ. 1996), ֆուտբոլիստ, անգլիական «Վեսթ Հեմ Յունայթեդ»-ի խաղացող
* [[Էդիմիլսոն Ֆերնանդեշ]] - (ծնվ. 1996), ֆուտբոլիստ, անգլիական «Վեսթ Հեմ Յունայթեդ»-ի խաղացող


==Քույր քաղաքներ==
== Քույր քաղաքներ ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|- valign="top"
|- valign="top"
Տող 322. Տող 321.
*{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ֆիլիպի]], [[Արևմտյան Վիրջինիա]], [[ԱՄՆ]]
*{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Ֆիլիպի]], [[Արևմտյան Վիրջինիա]], [[ԱՄՆ]]
|}
|}

== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
== Արտաքին հղումներ ==
{{Commons}}
{{Commons}}

Ընթացիկ տարբերակը 13:17, 7 Մարտի 2024-ի դրությամբ

Բնակավայր
Սյոն
ֆր.՝ Sion[1]
գերմ.՝ Sitten
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՇվեյցարիա Շվեյցարիա
ՀամայնքSion District?
Մակերես29,81 կմ²
ԲԾՄ515 մետր
Պաշտոնական լեզուֆրանսերեն
Բնակչություն34 708 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)[2]
Հեռախոսային կոդ027
Փոստային դասիչ1950
Ավտոմոբիլային կոդVS
Պաշտոնական կայքsion.ch(ֆր.)
Սյոն (Շվեյցարիա)##
Սյոն (Շվեյցարիա)

Սյոն (ֆրանսերեն արտասանութամբ՝ ​; գերմ.՝ Sitten; իտալ.՝ Seduno; լատին․՝ Sedunum), քաղաք Շվեյցարիայում, Վալե կանտոնի վարչական կենտրոնը։ Մերձակայքում է Կրան Մոնտանա լեռնադահուկային առողջարանը[3]։ Քաղաքը երեք անգամ (1976, 2002 և 2006 թթ.) առաջադրել է իր թեկնածությունը ձմեռային օլիմպիական խաղերի անցկացման համար, բայց վերջնահաշվարկի արդյունքներով միշտ զիջել է իր հետ մրցակցող բնակավայրերին։

1968 թվականի հունվարի 17-ին Սյոնին է միացել նախկին Բրամուա[4], 2013 թվականի հունվարի 1-ին՝ Սալին, 2017 թվականի հունվարի 1-ին՝ Լ՛Աժետ համայնքը։

Պատմամշակութային ամենանշանավոր հուշարձաններն են Վալերիա բազիլիկն ու Տուրբիյոն ամրոցը։ Քաղաքն ունի ռազմական ու քաղաքացիական նպատակնորով օգտագործվող օդակայան, որը ծառայում է նաև փրկարարական առաքելությունների իրականացման համար։ Բացի այդ, այստեղ կազմակերպվում են օդանավերի ցուցադրական թռիչքներ՝ ավիաշոուներ։

Սյոնը Եվրոպայի այն կարևորագույն վայրերից մեկն է, որտեղ մարդիկ բնակություն են հաստատել դեռևս նախապատմական ժամանակներում։ Հնագիտական պեղումների արդյունքում պարզվել է, որ այստեղ առաջին բնակավայրը հիմնվել է մեր թվականությունից 6200 տարի առաջ։ Ժամանակի ընթացքում այն դարձել է կելտական ցեղերի բնակատեղի, մեր թվականության հինգերորդ դարում ձեռք բերել անկախ քաղաքի կարգավիճակ, դարձել եպիկոպոսական աթոռանիստ։ 1475 թվականին՝ Սավոյայի դեմ պատերազմի ժամանակ քաղաքն ավերվել է, 1788 թվականին՝ մեծապես վնասվել հրդեհից։

Ժողովրդագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով Սյոնում ապրում էր 24.599 մարդ։ Նրանց 26.9%-ը օտարազգիներ էին[5]։

Քաղաքի բնակչության թվաքանակը ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները

Սյոն (1981–2010)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Միջին բարձր °C (°F) 4.4
(39.9)
6.9
(44.4)
12.5
(54.5)
16.6
(61.9)
21.0
(69.8)
24.5
(76.1)
27.0
(80.6)
26.1
(79)
21.7
(71.1)
16.7
(62.1)
9.5
(49.1)
4.7
(40.5)
16.0
(60.8)
Միջին օրական °C (°F) −0.1
(31.8)
1.8
(35.2)
6.5
(43.7)
10.4
(50.7)
14.9
(58.8)
18.1
(64.6)
20.1
(68.2)
19.2
(66.6)
15.2
(59.4)
10.3
(50.5)
4.3
(39.7)
0.6
(33.1)
10.1
(50.2)
Միջին ցածր °C (°F) −3.8
(25.2)
−2.3
(27.9)
1.4
(34.5)
4.5
(40.1)
8.7
(47.7)
11.8
(53.2)
13.8
(56.8)
13.3
(55.9)
9.9
(49.8)
5.6
(42.1)
0.4
(32.7)
−2.6
(27.3)
5.1
(41.2)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 51
(2.01)
47
(1.85)
42
(1.65)
35
(1.38)
49
(1.93)
54
(2.13)
58
(2.28)
57
(2.24)
44
(1.73)
52
(2.05)
52
(2.05)
64
(2.52)
603
(23.74)
Ձյան տեղումներ սմ (դյույմ) 14.1
(5.55)
10.7
(4.21)
2.3
(0.91)
0.2
(0.08)
0.0
(0)
0.0
(0)
0.0
(0)
0.0
(0)
0.0
(0)
0.1
(0.04)
5.8
(2.28)
11.3
(4.45)
44.5
(17.52)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) 6.8 5.5 6.5 5.2 7.4 7.7 7.7 7.9 6.2 6.8 7.0 7.4 82.1
Միջ. ձնառատ օրեր (≥ 1.0 cm) 3.0 1.6 0.5 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.7 2.4 8.3
% խոնավություն 78 72 64 61 63 63 64 68 73 77 79 81 70
Միջին ամսական արևային ժամ 92 124 176 197 218 245 269 244 204 158 98 68 2093
աղբյուր: MeteoSwiss[6]

Համազգային նշանակության պատմամշակութային հուշարձաններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սյոնի 14 պատմամշակութային հուշարձան ու վայր ընդգրկված են Շվեյցարիայի համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության ցանկում, այդ թվում՝ քարեդարյան բնակավայրի մնացորդները։ Եվ ընդհանրապես ամբողջ քաղաքն ու նրա կազմում գտնվող Բրամուա գյուղը ներառված են շվեյցարական ժառանգության ցանկում[7]։

Այդ ցանկում ընդգրկված Վալերիա բազիլիկում, որ բարձրանում է հին քաղաքամասի արևելյան հատվածում գտնվող ամրոցում, պահպանվում է 1430 թվականին պատրաստված երգեհոնը, որով այժմ էլ կարելի է նվագել (այդ առումով՝ աշխարհի ամենահին երգեհոնն է համարվում)[8][9]։

Անվանի սյոնցիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուրբ Թոեդորոս Սյոնցի
Fritz de Quervain
Միշելին Կալմի-Ռեյ, 2011
Նոյեմի Շմիդտ, 2016
  • Սուրբ Թեոդորոս - (Ger: Theodor von Sitten) - 4-րդ դարից՝ Վալեի հովանավոր սուրբը
  • Սուրբ Գուարինուս Զիտտենցի - (1065–1150) - Սյոնի եպիսկոպոս
  • Իգնաց Վենեց (1788–1859) - շվեյցարացի բուսաբան, ինժեներ
  • Անտոն ֆոն Ռիդմատտեն (1811–1897) - շվեյցարացի քաղաքական գործիչ[10]
  • Լեո Լուցիան ֆոն Ռոտեն (1824–1898), շվեյցարացի քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, Walliser Wochenblatt թերթի խմբագիր[11]
  • Էռնեստ ֆոն Շտոկալպեր (1838–1919) - շվեյցարացի ինժեներ, Գոթարդի թունելի շինարարության նախաձեռնողներից[12]
  • Ֆրից դե Կուերվայն (1868–1940) - շվեյցարացի վիրաբույժ
  • Վալտեր Ռից (1878–1909) - տեսական ֆիզիկայի մասնագետ
  • Մորիս Ցերմատտեն (1910–2001) - շվեյցարացի գրող
  • Դոկտոր Հայվել Դեյվիս (ծնվ. 1924) - սրտաբան, գրող
  • Միշելին Կալմի-Ռեյ (ծնվ. 1945), քաղաքական գործիչ, Համադաշնության նախագահ 2007 և 2011 թթ.
  • Ժան-Պիեռ Սիգեն (ծնվ. 1962) - շվեյցարացի քաղաքական գործիչ[13]
  • Նիկոլաս Շտայներ (ծնվ. in 1984) - շվեյցարացի կինոռեժիսոր, սցենարիստ, պրոդյուսեր[14]
  • Սամաել - extreme metal ոճի երաժշտախումբ, հիմնվել է 1987 թվականին, Սյոնում
  • Նոյեմի Շմիդտ (ծնվ. 1990) - շվեյցարացի հեռուստատեսային և կինոդերասանուհի
Մարզիկներ
  • Սոֆի Լամոն (ծնվ. 1985) - շվեյցարացի սուսերամարտիկ, 2000 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր
  • Տիֆանի Ժերուդե (ծնվ. 1986) շվեյցարացի սուսերամարտիկ, 2012 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերի մասնակից
  • Էստել Բալե (1994–2016) - շվեյցարացի սնոուբորդիստ, աշխարհի կրկնակի չեմպիոն
  • Էդիմիլսոն Ֆերնանդեշ - (ծնվ. 1996), ֆուտբոլիստ, անգլիական «Վեսթ Հեմ Յունայթեդ»-ի խաղացող

Քույր քաղաքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. http://www.sion.ch/
  2. https://www.pxweb.bfs.admin.ch/pxweb/fr/px-x-0102020000_201/-/px-x-0102020000_201.px
  3. Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 15. Конго — Крещение. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2010. — 767 с.: ил.: карт. (стр. 578)
  4. Nomenklaturen – Amtliches Gemeindeverzeichnis der Schweiz Արխիվացված 2015-11-13 Wayback Machine (գերմ.) accessed 9 February 2013
  5. Swiss Federal Statistical Office - Superweb database - Gemeinde Statistics 1981–2008 (գերմ.) accessed 19 June 2010
  6. «Climate Normals Sion 1981–2010» (PDF). Climate diagrams and normals from Swiss measuring stations. Federal Office of Meteorology and Climatology (MeteoSwiss). Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 21-ին.(չաշխատող հղում)
  7. «Kantonsliste A-Objekte». KGS Inventar (German). Federal Office of Civil Protection. 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 25-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  8. «Organ Sion Switzerland Notre Dame de Valere 1434». Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 22-ին.
  9. «The Oldest Playable Organ in the World Part 1 - Diane Bish». Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 22-ին.
  10. German Wiki, Anton von Riedmatten
  11. German Wiki, Leo Luzian von Roten
  12. German Wiki, Ernest von Stockalper
  13. French Wiki, Jean-Pierre Siggen
  14. German Wiki, Nicolas Steiner

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիճամփորդն ունի Սյոնին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սյոն» հոդվածին։