Jump to content

«Մասնակից:Յան/Ավազարկղ 8»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
 
(31 intermediate revisions by 3 users not shown)
Տող 1. Տող 1.
'''Հանրային մասնակցություն''', հայտնի է նաև որպես '''քաղաքացիական մասնակցություն''' կամ '''հանրային ներգրավածություն''', ցանկացած կազմակերպության կամ ծրագրի գործունեության մեջ հասարակության ներգրավումը։ Հանրային մասնակցությունը նման է [[Շահագրգիռ կողմերի ներգրավում|շահագրգիռ կողմերի ներգրավմանը]], բայց ավելի ընդգրկուն է։
'''Հանրային մասնակցություն''', հայտնի է նաև որպես '''քաղաքացիական մասնակցություն''' կամ '''հասարակության ներգրավվածություն''', ցանկացած կազմակերպության կամ ծրագրի գործունեության մեջ հանրության ներգրավումը։ Հանրային մասնակցությունն ավելի լայն է, քան [[Շահագրգիռ կողմերի ներգրավում|շահագրգիռ կողմերի ներգրավումը]], ինչը ենթադրում է, որ այն ներառում է ոչ միայն նրանց, ովքեր ուղղակիորեն հետաքրքրված են արդյունքով, այլև հասարակության լայն զանգվածներին՝ գործընթացը դարձնելով ավելի ընդգրկուն։


Ընդհանուր առմամբ, հանրային մասնակցությունը նպատակ ունի ներգրավել նրանց, ովքեր պոտենցիալ ազդում են այս կամ այն որոշման վրա կամ հետաքրքրված են դրանով և նպաստում են դրան։ Սա կարող է վերաբերել անհատներին, պետական մարմիններին, հաստատություններին, ընկերություններին կամ ցանկացած այլ կազմակերպության, որոնք ազդում են հանրային շահերի վրա։ Հանրային մասնակցության սկզբունքը նշում է, որ նրանք, որոնց վրա ազդում է այս կամ այն որոշումը, իրավունք ունեն մասնակցելու որոշումների կայացման գործընթացին։ Հանրային մասնակցությունը ենթադրում է, որ հասարակության ներդրումը կազդի որոշույմների կայացման վրա<ref name="test">{{cite web |title=IAP2 Core Values for the Practice of Public Participation |url=http://www.iap2.org/displaycommon.cfm?an=4 |access-date=2012-08-06 |publisher=Iap2.org}}</ref><ref name="autogenerated1">{{cite web |date=2008-05-23 |title=Principles of Public Participation |url=http://www.co-intelligence.org/CIPol_publicparticipation.html |access-date=2012-08-06 |publisher=Co-intelligence.org}}</ref>։ Հանրային մասնակցությունը կարող է դիտարկվել որպես [[Հզորացում|հզորացման]] ձև և որպես ժողովրդավարական կառավարման կենսական մաս<ref name="autogenerated1" />։ [[Գիտելիքի կառավարում|Գիտելիքի կառավարման]] համատեքստում, ոմանք տեսնում են շարունակական գործընթացների ստեղծումը, որոնք հիմված են լայն մասնակցության վրա, որպես [[Կոլեկտիվ բանականություն|կոլեկտիվ բանականության]] և ներառականության ապահովման միջոց, որը պայմանավորված է ողջ համայնքի կամ հասարակության մասնակցության ցանկությամբ<ref name="autogenerated1" />։
Ընդհանուր առմամբ, հանրային մասնակցությունը նպատակ ունի ներգրավել նրանց, ովքեր պոտենցիալ ազդում են այս կամ այն որոշման վրա կամ հետաքրքրված են դրանով և նպաստում են դրա իրականացմանը։ Սա կարող է վերաբերել անհատներին, պետական մարմիններին, հաստատություններին, ընկերություններին կամ ցանկացած այլ կազմակերպության, որոնք ազդում են հանրային շահերի վրա։ Հանրային մասնակցության սկզբունքը նշում է, որ նրանք, ում վրա ազդում է այս կամ այն որոշումը, իրավունք ունեն մասնակցելու որոշումների կայացման գործընթացին։ Հանրային մասնակցությունը ենթադրում է, որ հասարակության ներդրումը կազդի որոշումների կայացման վրա<ref name="test">{{cite web |title=IAP2 Core Values for the Practice of Public Participation |url=http://www.iap2.org/displaycommon.cfm?an=4 |access-date=2012-08-06 |publisher=Iap2.org}}</ref><ref name="autogenerated1">{{cite web |date=2008-05-23 |title=Principles of Public Participation |url=http://www.co-intelligence.org/CIPol_publicparticipation.html |access-date=2012-08-06 |publisher=Co-intelligence.org}}</ref>։ Հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է ինչպես [[Հզորացում|հզորացման]] ձև, այնպես էլ ժողովրդավարական կառավարման կարևորագույն տարր<ref name="autogenerated1" />։ [[Գիտելիքի կառավարում|Գիտելիքիների կառավարման]] համատեքստում, կարծում են, որ լայն մասնակցության վրա հիմնված շարունակական գործընթացների ստեղծումը կարևոր է կոլեկտիվ բանականության և ներառականության զարգացման համար: Սա պայմանավորված է ողջ համայնքի կամ հասարակության՝ որոշումների կայացման գործընթացում ակտիվ մասնակցությամբ<ref name="autogenerated1" />։


Հանրային մասնակցությունը «ժողովրդակենտրոնության» կամ «մարդակենտրոնության» սկզբունքների մաս է կազմում, որոնք վերջին երեսուն տարիների ընթացքում ի հայտ են եկել [[Արևմտյան աշխարհ|արևմտյան]] մշակույթում և որոշակի ազդեցություն ունեն [[Կրթություն|կրթության]], [[Բիզնես|բիզնեսի]], [[Պետական քաղաքականություն|հանրային քաղաքականության]], միջազգային օգնության և զարգացման ծրագրերի վրա։<nowiki/>[[Հումանիզմ|Հումանիստական]] շարժումները խրախուսում են հանրային մասնակցությունը։ Հանրային մասնակցությունը կարող է ընդլայնվել որպես «առաջին հերթին մարդիկ» պարադիգմի փոփոխության շրջանակներում։ Այս առումով, հանրային մասնակցությունը կարող է մարտահրավեր նետել «ինչքան շատ, այնքան լավ» հայեցակարգին և կենտրոնացված հիերարխիաների տրամաբանությանը՝ առաջ քաշելով այլընտրանքային հասկացություններ, ինչպիսին է «մի գլուխը լավ է, երկուսը՝ ավելի լավ» և պնդելով, որ հանրային մասնակցությունը կարող է նպատել արդյունավետ և երկարաժամկետ փոփոխություններին<ref name="autogenerated4">[http://www.usaid.gov/our_work/cross-cutting_programs/transition_initiatives/pubs/ptdv1000.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080711143102/http://www.usaid.gov/our_work/cross-cutting_programs/transition_initiatives/pubs/ptdv1000.pdf|date=July 11, 2008}}</ref>։
Հանրային մասնակցությունը հիմնված է «ժողովրդակենտրոն» կամ «մարդակենտրոն» սկզբունքների վրա, որոնք վերջին երեսուն տարիների ընթացքում լայն տարածում են գտել [[Արևմտյան աշխարհ|արևմտյան]] մշակույթում։ Այս սկզբունքներն ազդել են տարբեր ոլորտների վրա, այդ թվում՝ [[Կրթություն|կրթության]], [[Բիզնես|բիզնեսի]], [[Պետական քաղաքականություն|հանրային քաղաքականության]], միջազգային օգնության և զարգացման ծրագրերի։ Հանրային մասնակցության խթանմանն աջակցում են [[Հումանիզմ|հումանիստական]] շարժումները, որոնք ընդգծում են որոշումների կայացման գործընթացներում համամարդկային արժեքների և կարիքների հաշվառման կարևորությունը։ Հանրային մասնակցությունը կարող է ընդլայնվել «մարդն ամեն ինչից վեր» պարադիգմի փոփոխության շրջանակներում։ Այս փոփոխությունը կասակածի տակ է դնում այն գաղափարը, որ ավելի մեծ, կենտրոնացված հիերարխիաներն իրենց էությամբ ավելի լավն են։ Փոխարենը, այն խթանում է այն գաղափարը, որ մեծ թվով մարդկանց ներգրավելը («մի գլուխը լավ է, երկուսը՝ ավելի լավ») օգուտ է բերում։ Փաստարկն այն է, որ հանրային մասնակցությունը կարող է նպաստել ավելի արդյունավետ և երկարաժամկետ փոփոխությունների՝ ներառելով տարբեր տեսակներ և գաղափարներ<ref name="autogenerated4">[http://www.usaid.gov/our_work/cross-cutting_programs/transition_initiatives/pubs/ptdv1000.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080711143102/http://www.usaid.gov/our_work/cross-cutting_programs/transition_initiatives/pubs/ptdv1000.pdf|date=July 11, 2008}}</ref>։


Որոշ իրավական և այլ համակարգերում մշակվել է հանրային մասնակցության նկատմամբ իրավապաշտպան մոտեցումը։ Օրինակ՝ տնտեսական և մարդկային զարգացման մեջ [[Հանրային մասնակցության իրավունք|հանրային մասնակցության իրավունքն]] ամրագրվել է 1990 թվականին [[Զարգացման և վերափոխման մեջ բնակչության մասնակցության աֆրիկյան խարտիա|Զարգացման և վերափոխման մեջ բնակչության մասնակցության աֆրիկյան խարտիայում]]<ref>[http://www.africaaction.org/african-initiatives/chartall.htm African Charter for Popular Participation in Development and Transformation] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20080502170947/http://www.africaaction.org/african-initiatives/chartall.htm |date=May 2, 2008 }}</ref>։ Նմանապես, շրջակա միջավայրի պահպանության և կայուն զարգացման հիմնական մեխանիզմներն ամրագրեցին հանրային մասնակցության իրավունքը, ինչպես օրինակ՝ [[Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագիր|Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագիրը]]<ref>Shelton, Dinah. "[https://www.iges.or.jp/en/publication_documents/pub/conferenceproceedings/en/739/3ws-26-dinah.pdf A rights-based approach to public participation and local management of natural resources]." ''3rd IGES International Workshop on Forest Conservation Strategies for the Asia and Pacific Region''. 1999.</ref>։
Որոշ իրավական և այլ համակարգերում ընդունվել է հանրային մասնակցության իրավապաշտպան մոտեցումը։ Օրինակ՝ տնտեսական և մարդկային զարգացման մեջ [[Հանրային մասնակցության իրավունք|հանրային մասնակցության իրավունքը]] պաշտոնապես ամրագրվել է 1990 թվականին [[Զարգացման և վերափոխման մեջ բնակչության մասնակցության աֆրիկյան խարտիա|Զարգացման և վերափոխման մեջ բնակչության մասնակցության Աֆրիկյան խարտիայում]]<ref>[http://www.africaaction.org/african-initiatives/chartall.htm African Charter for Popular Participation in Development and Transformation] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20080502170947/http://www.africaaction.org/african-initiatives/chartall.htm |date=May 2, 2008 }}</ref>։ Շրջակա միջավայրի պահպանության և կայուն զարգացման կարևորագույն համաձայնագրերը, ինչպիսիք են [[Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագիր|Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագիրը,]]<ref>Shelton, Dinah. "[https://www.iges.or.jp/en/publication_documents/pub/conferenceproceedings/en/739/3ws-26-dinah.pdf A rights-based approach to public participation and local management of natural resources]." ''3rd IGES International Workshop on Forest Conservation Strategies for the Asia and Pacific Region''. 1999.</ref> ևս ճանաչում և ամրագրում են հասարակության մասնակցության իրավունքը։ Այս համաձայնագրերում նշվում է, որ հանրային մասնակցությունը հիմնարար իրավունք է։


== Ըստ բնագավառի ==
== Ըստ բնագավառի ==
Տող 13. Տող 13.


=== Բյուջետավորում ===
=== Բյուջետավորում ===
{{Main|Մասնակցային բյուջետավորում}}Մասնակցային բյուջետավորումը ժողովրդավարական քննարկման և որոշումների կայացման գործընթաց է, որի ժամանակ քաղաքի սովորական բնակիչները որոշում են, թե ինչպես բաշխել համայնքային կամ պետական բյուջեի մի մասը։ Մասնակցային բյուջետավորումը սովորաբար բնութագրվում է մի քանի հիմնական առանձահատկություններով՝ համայնքի անդամների կողմից առաջնահերթ ծախսերի որոշում, բյուջեի պատվիրակների ընտրություն, որոնք կներկայացնեն տարբեր համայնքներ, պետական ծառայողների կողմից աջակցություն և տեխնիկական օգնություն, տեղական և ավելի բարձր մակարդակի հանդիպումներ՝ քննարկելու և քվեարկելու առաջնահերթ ծախսերը, և համայնքի վրա անմիջական ազդեցության տեղական նախագծերի իրականացում։
{{Main|Մասնակցային բյուջետավորում}}Մասնակցային բյուջետավորումը ժողովրդավարական քննարկման և որոշումների կայացման գործընթաց է, որի ժամանակ քաղաքի սովորական բնակիչները որոշում են, թե ինչպես բաշխել համայնքային կամ պետական բյուջեի մի մասը։ Մասնակցային բյուջետավորումը սովորաբար բնութագրվում է մի քանի հիմնական առանձահատկություններով՝ համայնքի անդամների կողմից առաջնահերթ ծախսերի որոշում, բյուջեի պատվիրակների ընտրություն, որոնք կներկայացնեն տարբեր համայնքներ, պետական ծառայողների կողմից աջակցություն և տեխնիկական օգնություն, տեղական և ավելի բարձր մակարդակի հանդիպումներ՝ քննարկելու և քվեարկելու առաջնահերթ ծախսերը, և համայնքի վրա անմիջապես ազդող տեղական նախագծերի իրականացում։


Մասնակցային բյուջետավորումը կարող է օգտագործվել աշխարհի տարբեր քաղաքներում և, որպես այդպիսին, առաջին անգամ կիրառվել է [[Բրազիլիա|Բրազիլիայի]] [[Պորտու Ալեգրի]] քաղաքում, որտեղ 1989 թվականին մշակվել է մասնակցային բյուջետավորման առաջին լիարժեք գործընթացը։
Մասնակցային բյուջետավորումը կարող է օգտագործվել աշխարհի տարբեր քաղաքներում և, որպես այդպիսին, առաջին անգամ կիրառվել է [[Բրազիլիա|Բրազիլիայի]] [[Պորտու Ալեգրի]] քաղաքում, որտեղ 1989 թվականին մշակվել է մասնակցային բյուջետավորման առաջին լիարժեք գործընթացը։


=== Զարգացում ===
=== Զարգացում ===
[[պատկեր:Political rights are important and without people participation development actions fails-- TVP.webmsd.webm|thumb|2011 թվականին արված տեսանյութ։ «Առանց մարդկանց մասնակցության զարգացմանն ուղղված գործողությունները ձախողվում են». [[Սումարոկովո (գյուղ, Նովոդուգինսկի շրջան)|Շ․ Կումար]] ]]
[[պատկեր:Political rights are important and without people participation development actions fails-- TVP.webmsd.webm|thumb|2011 թվականին արված տեսանյութ։ «Առանց մարդկանց մասնակցության՝ զարգացմանն ուղղված գործողությունները ձախողվում են».- [[Սումարոկովո (գյուղ, Նովոդուգինսկի շրջան)|Շ․ Կումար]]։ ]]
{{Main|Մասնակցային զարգացում|Մասնակցային պլանավորում|Գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատում}}
{{Main|Մասնակցային զարգացում|Մասնակցային պլանավորում|Գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատում}}


Տնտեսական զարգացման տեսության մեջ գոյություն ունի [[Մասնակցային զարգացում|մասնակցային զարգացման]] դպրոցը։ Մարդասիրական օգնության տրամադրման և զարգացման գործում հանրային մասնակցության ընդլայնման ցանկությունը հանգեցրել է բազմաթիվ ֆորմալ մեթոդաբանությունների, մատրիցաների, մանկավարժական հնարքների և հատուկ մոտեցումների ստեղծմանը, որոնք հաշվի են առնում կոնկրետ համատեքստի առանձնահատկությունները։ Դրանք ընդգրկում են գիտակցումն ու պրակտիկան, [[Մասնակցային գործողությունների հետազոտություն|մասնակցային գործողությունների հետազոտությունը]], [[Գյուղական համայնքների արագ գնահատում|գյուղական համայնքների արագ գնահատումը]], [[Գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատում|գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատումը]], [[Վերահսկողության վրա գնահատման ազդեցության վերլուծություն|վերահսկողության վրա գնահատման ազդեցության վերլուծությունը]], «բաց տարածության» (open space) մոտեցումները, [[Տրամաբանական շրջանակի մոտեցում|նպատակներին ուղղված նախագծերի պլանավորումը]], [[Խոցելիության գնահատում|խոցելիության]] և [[ներուժի վերլուծություն|ներուժի վերլուծությունը]]<ref name="autogenerated4" />։
Տնտեսական զարգացման տեսության մեջ գոյություն ունի [[Մասնակցային զարգացում|մասնակցային զարգացման]] դպրոց։ Մարդասիրական օգնության տրամադրման և զարգացման գործում հանրային մասնակցության ընդլայնման ցանկությունը հանգեցրել է բազմաթիվ ֆորմալ մեթոդաբանությունների, մատրիցաների, մանկավարժական հնարքների և հատուկ մոտեցումների ստեղծմանը, որոնք հաշվի են առնում կոնկրետ համատեքստի առանձնահատկությունները։ Դրանք ընդգրկում են գիտակցումն ու պրակտիկան, [[Մասնակցային գործողությունների հետազոտություն|մասնակցային գործողությունների հետազոտությունը]], [[Գյուղական համայնքների արագ գնահատում|գյուղական համայնքների արագ գնահատումը]], [[Գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատում|գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատումը]], [[Վերահսկողության վրա գնահատման ազդեցության վերլուծություն|վերահսկողության վրա գնահատման ազդեցության վերլուծությունը]], «բաց տարածության» (Բաց Տարածք) մոտեցումները, [[Տրամաբանական շրջանակի մոտեցում|նպատակներին ուղղված նախագծերի պլանավորումը]], [[Խոցելիության գնահատում|խոցելիության]] և [[ներուժի վերլուծություն|ներուժի վերլուծությունը]]<ref name="autogenerated4" />։


=== Շրջակա միջավայր և կայուն զարգացում ===
=== Շրջակա միջավայր և կայուն զարգացում ===
{{Further|Հանրային մասնակցության իրավունք }}Վերջին տարիներին հանրային մասնակցությունը սկսել է դիտարկվել որպես բնապահպանական խնդիրների լուծման և [[Կայուն զարգացում|կայուն զարգացման]] ապահովման կարևորագույն մաս։ Այս համատեքստում սահմանափակվում են որոշումներ կայացնելու համար բացառապես տեխնոկրատ բյուրոկրատական մենաշնորհին ապավինելու հնարավորությունները, և նշվում է, որ հանրային մասնակցությունը կառավարություններին թույլ է տալիս մշակել քաղաքականություններ և ընդունել օրենքներ, որոնք վերաբերում են համայնքներին և հաշվի են առնում նրանց կարքիները<ref name="autogenerated2" />։
{{Further|Հանրային մասնակցության իրավունք }}Վերջին տարիներին հանրային մասնակցությունը սկսել է դիտարկվել որպես շրջակա միջավայրի պահպանության խնդիրների լուծման և [[Կայուն զարգացում|կայուն զարգացման]] ապահովման կարևորագույն մաս։ Այս համատեքստում սահմանափակվում են որոշումներ կայացնելու համար բացառապես տեխնոկրատ բյուրոկրատական մենաշնորհին ապավինելու հնարավորությունները, և նշվում է, որ հանրային մասնակցությունը կառավարություններին թույլ է տալիս մշակել քաղաքականություններ և ընդունել օրենքներ, որոնք վերաբերում են համայնքներին և հաշվի են առնում նրանց կարիքները<ref name="autogenerated2" />։


Հանրային մասնակցությունը ընդունվում է որպես էկոլոգիական սկզբունք և ամրագված է [[Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագիր|Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագրում]]։
Հանրային մասնակցությունը ընդունվում է որպես էկոլոգիական սկզբունք և ամրագված է [[Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագիր|Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագրում]]։
Տող 31. Տող 31.
Ողջ աշխարհում փորձագետները սերտորեն համագործակցում են տեղական համայնքների հետ<ref>ICCROM. ''People-Centred Approaches to the Conservation of Cultural Heritage: Living Heritage''. 2015
Ողջ աշխարհում փորձագետները սերտորեն համագործակցում են տեղական համայնքների հետ<ref>ICCROM. ''People-Centred Approaches to the Conservation of Cultural Heritage: Living Heritage''. 2015


https://www.iccrom.org/sites/default/files/PCA_Annexe-2.pdf</ref>։ Տեղական համայքները ժառանգության պահպանման կարևորագույն շահագրգիռ կողմերն են<ref>{{Cite web |title=Engaging local communities in stewardship of World Heritage: a methodology based on the COMPACT experience |url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000230372 |access-date=2020-12-08 |website=unesdoc.unesco.org}}</ref>։
https://www.iccrom.org/sites/default/files/PCA_Annexe-2.pdf</ref>։ Տեղական համայնքները ժառանգության պահպանման կարևորագույն շահագրգիռ կողմերն են<ref>{{Cite web |title=Engaging local communities in stewardship of World Heritage: a methodology based on the COMPACT experience |url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000230372 |access-date=2020-12-08 |website=unesdoc.unesco.org}}</ref>։


Տեղական համայնքների հետ խորհրդատվությունը մեծապես ընդունելի է մշակույթի կառավարման գործընթացներում։ Դրանք անհրաժեշտ են մշակութային օբյեկտի նշանակությունը որոշելու համար, հակառակ դեպքում ռիսկի եք դիմում վերանայել շատ արժեքներ՝ կենտրոնանալով «փորձագետների» կարծիքի վրա<ref>Clark, Kate. “Preserving What Matters. Value-Led Planning for Cultural Heritage Sites.” ''Conservation, The GCI Newsletter'' 16, no. 3 (2001): 5-12.
Մշակույթի կառավարման գործընթացներում տեղական համայնքների հետ խորհրդատվությունը խիստ կարևոր է: Այն անհրաժեշտ է մշակութային օբյեկտի նշանակությունը ճիշտ որոշելու համար: Հակառակ դեպքում, միայն «փորձագետների» կարծիքի վրա կենտրոնանալով, կարելի է բաց թողնել շատ կարևոր արժեքներ<ref>Clark, Kate. “Preserving What Matters. Value-Led Planning for Cultural Heritage Sites.” ''Conservation, The GCI Newsletter'' 16, no. 3 (2001): 5-12.


[http://www.getty.edu/conservation/publications_resources/newsletters/16_3/]</ref>։ Այսպիսին էր ժառանգության կառավարումը մինչև 20-րդ դարի վերջը։ Պարադիգմի փոփոխությունը սկսվեց 1979 թվականինին ԻԿՕՄՈՍ (Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի պահպանման միջազգային խորհուրդ) Ավստրալիայի Բուրրա Խարտիայի ընդունմամբ, որը լրամշակվեց 2000-ական թվականներին GCI-ի աշխատանքների ընթացքում<ref>{{Cite web |title=Charters |url=https://australia.icomos.org/publications/charters/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20201203203225/http://australia.icomos.org/publications/charters/ |archive-date=2020-12-03 |access-date=2020-12-08 |website=australia.icomos.org}}</ref><ref>Avrami, Erica C., Randall Mason, and Marta De la Torre. 2000. ''Values and Heritage Conservation: Research Report''. Los Angeles, CA: Getty Conservation Institute.
[http://www.getty.edu/conservation/publications_resources/newsletters/16_3/]</ref>։ Մինչև 20-րդ դարի վերջը ժառանգության կառավարումը հիմնականում հենվում էր փորձագիտական կարծիքի վրա: Սակայն պարադիգմի փոփոխությունը սկսվեց 1979 թվականին, երբ Ավստրալիայի ԻԿՕՄՈՍ-ը (Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի պահպանման միջազգային խորհուրդ) ընդունեց Բուրրա Խարտիան: Այս փաստաթուղթը հետագայում լրամշակվեց 2000-ական թվականներին GCI-ի աշխատանքների ընթացքում<ref>{{Cite web |title=Charters |url=https://australia.icomos.org/publications/charters/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20201203203225/http://australia.icomos.org/publications/charters/ |archive-date=2020-12-03 |access-date=2020-12-08 |website=australia.icomos.org}}</ref><ref>Avrami, Erica C., Randall Mason, and Marta De la Torre. 2000. ''Values and Heritage Conservation: Research Report''. Los Angeles, CA: Getty Conservation Institute.


http://hdl.handle.net/10020/gci_pub/values_heritage_research_report</ref><ref>De la Torre, Marta, ed. 2002. ''Assessing the Values of Cultural Heritage: Research Report''. Los Angeles, CA: Getty Conservation Institute.
http://hdl.handle.net/10020/gci_pub/values_heritage_research_report</ref><ref>De la Torre, Marta, ed. 2002. ''Assessing the Values of Cultural Heritage: Research Report''. Los Angeles, CA: Getty Conservation Institute.


[http://www.getty.edu/conservation/publications_resources/pdf_publications/values_cultural_heritage.html]</ref>։ Այսօր, համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների կառավարման հիմքում ընկած է այսպես կոչված «արժեքների պահպանումը»։ Շահագրգիռ կողմերի և դրանց հետ կապված արժեքների նույնականացումը հիմնարար քայլ է նման օբյեկտների կառավարման պլանի մշակման գործում։
[http://www.getty.edu/conservation/publications_resources/pdf_publications/values_cultural_heritage.html]</ref>։ Այսօր համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների կառավարման հիմքում ընկած է «արժեքների պահպանման» սկզբունքը: Շահագրգիռ կողմերի և նրանց հետ կապված արժեքների նույնականացումը դարձել է հիմնարար քայլ նման օբյեկտների կառավարման պլանի մշակման գործում:


⚫
Շահագրգիռ կողմերի հայեցակարգն ընդլայնվել է՝ ներառելով տեղական համայնքները: Այս գործընթացում կարևոր դերակատարներ են դարձել [[Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ|տեղական ինքնակառավարման մարմինները]], [[Գիտահետազոտական ինստիտուտ|գիտահետազոտական ինստիտուտները]], ձեռնարկությունները, [[Բարեգործական կազմակերպություն|բարեգործական կազմակերպությունները]], և համայնքները։ Տեղական մակարդակում մասնակցությունն ապահովելու համար արդյունավետ են այնպիսի միջոցառումներ, ինչպիսիք են [[Գիտելիքի փոխանակում|գիտելիքի փոխանակումը]], կրթությունը, խորհրդատվությունը, ցուցադրությունները, ակադեմիական իրադարձությունները, գովազդային արշավները և այլն։
Շահագրգիռ կողմերի հայեցակարգը ընդլայնվել է և ներառում է տեղական համայնքները։


Այս մոտեցման կիրառման մի քանի հաջողված օրինակներ կան աշխարհում: [[Սիրիա|Սիրիայի]] [[Հոմս]] քաղաքում տեղական բարեգործական կազմակերպությունները համայնքների հետ համատեղ իրականացնում են նախագծեր՝ ուղղված տեղի ժառանգության պահպանմանը<ref>{{Cite journal |last=Azzouz |first=Ammar |date=2019-02-11 |title=A tale of a Syrian city at war |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13604813.2019.1575605 |journal=City |language=en |volume=23 |issue=1 |pages=107–122 |bibcode=2019City...23..107A |doi=10.1080/13604813.2019.1575605 |issn=1360-4813 |s2cid=150357708}}</ref>։
⚫
Կարևոր դերակատարներ են [[Տեղական ինքնակառավարման մարմիններ|տեղական ինքնակառավարման մարմինները]], [[Գիտահետազոտական ինստիտուտ|գիտահետազոտական ինստիտուտները]], ձեռնարկությունները, [[Բարեգործական կազմակերպություն|բարեգործական կազմակերպությունները]], և համայնքները։ Այնպիսի միջոցառումներ, ինչպիսիք են [[Գիտելիքի փոխանակում|գիտելիքի փոխանակումը]], կրթությունը, խորհրդատվությունը, ցուցադրությունները, ակադեմիական իրադարձությունները, գովազդային արշավները և այլն, որոնք արդյունավետ միջոցներ են տեղական մակարդակում մասնակցության համար։


Օրինակ՝ [[Սիրիա|Սիրիայի]] [[Հոմս]] քաղաքում տեղական բարեգործական կազմակերպությունները տեղական համայքների հետ համատեղ իրականացնում են մի քանի նախագծեր՝ վերջիններիս ժառանգությունը պահպանելու համար<ref>{{Cite journal |last=Azzouz |first=Ammar |date=2019-02-11 |title=A tale of a Syrian city at war |url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13604813.2019.1575605 |journal=City |language=en |volume=23 |issue=1 |pages=107–122 |bibcode=2019City...23..107A |doi=10.1080/13604813.2019.1575605 |issn=1360-4813 |s2cid=150357708}}</ref>։
Սուդանի Դանգեյլ քաղաքում իրականացվող բնապահպանական ծրագրի թիմն օգտագործեց տեղի բնակչության հետ իր սոցիալական և տնտեսական կապերը՝ ապահովելով ծրագրի երկարաժամկետ կայունությունը<ref>{{Cite journal |last1=Guiducci |first1=Francesca |last2=Sweek |first2=Tracey |last3=Anderson |first3=Julie |date=2020-08-31 |title=Finding Sustainability in the Desert: Conservation of the Archaeological Site of Dangeil, Sudan, and Its Associated Collections |url=https://doi.org/10.1080/00393630.2020.1761183 |journal=Studies in Conservation |volume=65 |issue=sup1 |pages=P113–P118 |doi=10.1080/00393630.2020.1761183 |issn=0039-3630 |s2cid=219435237}}</ref>։


Սուդանի Դանգեյլ քաղաքում իրականացվող բնապահպանական ծրագրի թիմն օգտագործեց տեղի բնակչության հետ իր սոցիալական և տնտեսական կապերը՝ երկարաժամկետ հեռանկարում ծրագրի կայունությունն ապահովելու համար<ref>{{Cite journal |last1=Guiducci |first1=Francesca |last2=Sweek |first2=Tracey |last3=Anderson |first3=Julie |date=2020-08-31 |title=Finding Sustainability in the Desert: Conservation of the Archaeological Site of Dangeil, Sudan, and Its Associated Collections |url=https://doi.org/10.1080/00393630.2020.1761183 |journal=Studies in Conservation |volume=65 |issue=sup1 |pages=P113–P118 |doi=10.1080/00393630.2020.1761183 |issn=0039-3630 |s2cid=219435237}}</ref>։
Ավստրալիայում բնիկ համայնքներն աստիճանաբար ստանձնում են իրենց մշակութային ժառանգության օբյեկտների և լանդշաֆտների պահպանման ու կառավարման ծրագրերի ղեկավարումը: Նրանք հատկապես ուշադրություն են դարձնում ժայռապատկերներ պարունակող վայրերի խնամքին, մոնիթորինգին և պահպանմանը<ref>{{Cite journal|last1=Marshall|first1=Melissa|last2=May|first2=Kadeem|last3=Dann|first3=Robin|last4=Nulgit|first4=Lloyd|date=2020-08-31|title=Indigenous Stewardship of Decolonised Rock Art Conservation Processes in Australia|url=https://doi.org/10.1080/00393630.2020.1778264|journal=Studies in Conservation|volume=65|issue=sup1|pages=P205–P212|doi=10.1080/00393630.2020.1778264|s2cid=224805280|issn=0039-3630}}</ref>։

Ավստրիալիայում, բնիկների համայնքները ավելի ու ավելի են ստանձնում պահպանման և կառավարման ծրագրերի ղեկավարումը, որոնք ուղղված են իրենց մշակութային ժառանգության օբյեկտների և լանդշաֆտների նկատմամբ խնամքին, մոնիթորինգին և պահպանմանը, հատկապես նրանց, որոնց վրա առկա են ժայռապատկերներ<ref>{{Cite journal|last1=Marshall|first1=Melissa|last2=May|first2=Kadeem|last3=Dann|first3=Robin|last4=Nulgit|first4=Lloyd|date=2020-08-31|title=Indigenous Stewardship of Decolonised Rock Art Conservation Processes in Australia|url=https://doi.org/10.1080/00393630.2020.1778264|journal=Studies in Conservation|volume=65|issue=sup1|pages=P205–P212|doi=10.1080/00393630.2020.1778264|s2cid=224805280|issn=0039-3630}}</ref>։


=== Մեդիա ===
=== Մեդիա ===
Տող 55. Տող 53.


=== Հանրային քաղաքականություն ===
=== Հանրային քաղաքականություն ===
{{See also|Մասնակցային ժողովրդավարություն}}Որոշ երկրներում հանրային մասնակցությունը դարձել է ժողովրդավարական մարմինների շրջանակներում [[Պետական քաղաքականություն|հանրային քաղաքականության]] ձևավորման կենտրոնական սկզբունք, քաղաքակությունը դառնում է լեգիտիմ, երբ քաղաքացիները հնարավորություն ունեն ազդելու այդ գործընթացում ներգրավված քաղաքական գործիչների և կուսակցությունների վրա<ref name=":13">{{Cite journal|last=Fung|first=Archon|date=2015-02-25|title=Putting the Public Back into Governance: The Challenges of Citizen Participation and Its Future|url=http://dx.doi.org/10.1111/puar.12361|journal=Public Administration Review|volume=75|issue=4|pages=513–522|doi=10.1111/puar.12361|issn=0033-3352}}</ref>։ Մեծ Բրիտանիայում և Կանադայում նկատվել է, որ [[Կառավարություն|կառավարման]] բոլոր մակարդակներում քաղաքացիներին և շահագրգիռ կողմերին սկսել են ներգրավել քաղաքականության մշակման գործընթացներում։ Քաղաքականության մշակման մեջ ակտիվորեն ներգրավված քաղաքացիները կարող են աշխատել փոխհատուցելու կառավարության ձախողումները՝ թույլ տալով իրականացնել բարեփոխումներ, որոնք ավելի շատ կհամապատասխանեն քաղաքացիների կարիքներին<ref name=":03">{{Cite journal|last=Speer|first=Johanna|date=December 2012|title=Participatory Governance Reform: A Good Strategy for Increasing Government Responsiveness and Improving Public Services?|url=http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2012.05.034|journal=World Development|volume=40|issue=12|pages=2379–2398|doi=10.1016/j.worlddev.2012.05.034|issn=0305-750X}}</ref>։ Քաղաքականության մեջ քաղաքացիների ներգրավման միջոցով քաղաքականությունը կարտացոլի առօրյա կարքիներն ու ու իրողությունները, այլ ոչ թե քաղաքական գործիչների և քաղաքական կուսակցությունների մեքենայությունները<ref name=":22">{{Cite book|last=Donaghy|first=Maureen M.|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780203098011|title=Civil Society and Participatory Governance|date=2013-03-05|publisher=Routledge|doi=10.4324/9780203098011 |isbn=978-0-203-09801-1}}</ref>։ Սա կարող է ներառել լայնածավալ [[խորհրդատվություն|խորհրդատվություններ]], [[ֆոկուս խմբային հետազոտություն]], առցանց քննարկման ֆորումներ կամ խորհրդակցական ձայնի իրավունքով երդվյալ ատենակալների քաղաքացիական դատարաններ։ Կան հանրային մասնակցության շատ տարբեր մեխանիզմներ, չնայած դրանք հաճախ ունեն ընդհանուր առանձնահատկություններ<ref>Rowe, G. and Frewer, L.J. (2005) A typology of public engagement mechanisms, Science, Technology, & Human Values, 30 (2), 251-290.</ref>։
{{See also|Մասնակցային ժողովրդավարություն}}Որոշ երկրներում հանրային մասնակցությունը դարձել է ժողովրդավարական մարմինների շրջանակներում [[Պետական քաղաքականություն|հանրային քաղաքականության]] ձևավորման կենտրոնական սկզբունք։ Քաղաքակությունը դառնում է լեգիտիմ, երբ քաղաքացիները հնարավորություն ունեն ազդելու այդ գործընթացում ներգրավված քաղաքական գործիչների և կուսակցությունների վրա<ref name=":13">{{Cite journal|last=Fung|first=Archon|date=2015-02-25|title=Putting the Public Back into Governance: The Challenges of Citizen Participation and Its Future|url=http://dx.doi.org/10.1111/puar.12361|journal=Public Administration Review|volume=75|issue=4|pages=513–522|doi=10.1111/puar.12361|issn=0033-3352}}</ref>։ Մեծ Բրիտանիայում և Կանադայում նկատվել է, որ [[Կառավարություն|կառավարման]] բոլոր մակարդակներում քաղաքացիներին և շահագրգիռ կողմերին սկսել են ներգրավել քաղաքականության մշակման գործընթացներում։ Քաղաքականության մշակման մեջ ակտիվորեն ներգրավված քաղաքացիները կարող են աշխատել փոխհատուցելու կառավարության ձախողումները՝ թույլ տալով իրականացնել բարեփոխումներ, որոնք ավելի շատ կհամապատասխանեն քաղաքացիների կարիքներին<ref name=":03">{{Cite journal|last=Speer|first=Johanna|date=December 2012|title=Participatory Governance Reform: A Good Strategy for Increasing Government Responsiveness and Improving Public Services?|url=http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2012.05.034|journal=World Development|volume=40|issue=12|pages=2379–2398|doi=10.1016/j.worlddev.2012.05.034|issn=0305-750X}}</ref>։ Քաղաքականության մեջ քաղաքացիների ներգրավման միջոցով քաղաքականությունը կարտացոլի առօրյա կարքիներն ու ու իրողությունները, այլ ոչ թե քաղաքական գործիչների և քաղաքական կուսակցությունների մեքենայությունները<ref name=":22">{{Cite book|last=Donaghy|first=Maureen M.|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780203098011|title=Civil Society and Participatory Governance|date=2013-03-05|publisher=Routledge|doi=10.4324/9780203098011 |isbn=978-0-203-09801-1}}</ref>։ Սա կարող է ներառել լայնածավալ [[խորհրդատվություն|խորհրդատվություններ]], [[ֆոկուս խմբային հետազոտություն]], առցանց քննարկման ֆորումներ կամ խորհրդակցական ձայնի իրավունքով երդվյալ ատենակալների քաղաքացիական դատարաններ։ Կան հանրային մասնակցության շատ տարբեր մեխանիզմներ, չնայած դրանք հաճախ ունեն ընդհանուր առանձնահատկություններ<ref>Rowe, G. and Frewer, L.J. (2005) A typology of public engagement mechanisms, Science, Technology, & Human Values, 30 (2), 251-290.</ref>։


Հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է որպես գործիք, որը նախատեսված է միջոցառումների պլանավորման, կազմակերպման կամ ֆինանսավորման մասին տեղեկացնելու համար։ Հանրային մասնակցությունը կարող է օգտագործվել նաև իրագործելի նպատակները չափելու, ազդեցությունը գնահատելու և ապագա պրակտիկայի համար դասեր քաղելու համար<ref>[http://www.involve.org.uk/evaluation/] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080927001316/http://www.involve.org.uk/evaluation/|date=September 27, 2008}}</ref>։ 2005 թվականին Բրազիլիայում ստեղծված բնակարանային խորհուրդներում քաղաքացիների մասնակցությունը քաղաքականության մշակմանը բարելավեց բնակչությանը հանրային ծառայությունների մատուցման արդյունավետությունն ու օպերատիվությունը<ref name=":22" />։ Ժամանակակից բոլոր սահմանադրությունները և հիմնարար օրենքները պարունակում և հռչակում են ժողովրդական ինքնիշխանության հայեցկարգն ու սկզբունքը, ինչը, ըստ էության, նշանակում է, որ ժողովուրդը հանրային կամ պետական իշխանության հիմնական աղբյուրն է։ ժողովրդական իշխանության հայեցակարգը պարզապես նշում է, որ հասարակության մեջ, որը կազմակերպված է քաղաքական գործողությունների համար, ժողովրդի կամքը որպես աբողջություն, քաղաքական գործողությունների միակ ճիշտ չափանիշն է։ Սա կարելի է դիտարկել որպես զսպումների և հաշվեկշիռների ու ներկայացուցչական ժողովրդավարության կարևոր տարր։ Այսպիսով, ժողովուրդն անուղղակիորեն իրավունք ունի մասնակցել հանրային քաղաքականության և օրենքների մշակման գործընթացին<ref>{{Cite journal|last=Vértesy|first=László|date=2017-01-10|title=The Public Participation in the Drafting of Legislation in Hungary|url=http://cepar.fu.uni-lj.si/index.php/CEPAR/article/view/333|journal=Central European Public Administration Review|volume=14|issue=4|doi=10.17573/ipar.2016.4.06|issn=2591-2259|doi-access=free}}</ref>։
Հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է որպես գործիք, որը նախատեսված է միջոցառումների պլանավորման, կազմակերպման կամ ֆինանսավորման մասին հանրությանը տեղեկացնելու համար: Հանրային մասնակցությունը կարող է օգտագործվել նաև իրագործելի նպատակները չափելու, ազդեցությունը գնահատելու և ապագա պրակտիկայի համար դասեր քաղելու համար<ref>[http://www.involve.org.uk/evaluation/] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080927001316/http://www.involve.org.uk/evaluation/|date=September 27, 2008}}</ref>։ 2005 թվականին Բրազիլիայում ստեղծված բնակարանային խորհուրդներում քաղաքացիների մասնակցությունը քաղաքականության մշակմանը բարելավեց բնակչությանը հանրային ծառայությունների մատուցման արդյունավետությունն ու օպերատիվությունը<ref name=":22" />։ Ժողովրդական ինքնիշխանության հայեցակարգն ու սկզբունքը ամրագրված են ժամանակակից բոլոր սահմանադրություններում և հիմնարար օրենքներում: Այս սկզբունքը հռչակում է, որ ժողովուրդը հանրային կամ պետական իշխանության հիմնական աղբյուրն է: Ըստ ժողովրդական իշխանության հայեցակարգի՝ քաղաքական գործողությունների համար կազմակերպված հասարակության մեջ ժողովրդի կամքը՝ որպես ամբողջություն, հանդիսանում է քաղաքական գործողությունների միակ ճիշտ չափանիշը: Հանրային մասնակցությունը կարելի է դիտարկել որպես զսպումների և հակակշիռների ու ներկայացուցչական ժողովրդավարության կարևոր տարր: Այն ապահովում է, որ ժողովուրդն անուղղակիորեն իրավունք ունենա մասնակցել հանրային քաղաքականության և օրենքների մշակման գործընթացին<ref>{{Cite journal|last=Vértesy|first=László|date=2017-01-10|title=The Public Participation in the Drafting of Legislation in Hungary|url=http://cepar.fu.uni-lj.si/index.php/CEPAR/article/view/333|journal=Central European Public Administration Review|volume=14|issue=4|doi=10.17573/ipar.2016.4.06|issn=2591-2259|doi-access=free}}</ref>։


ԱՄՆ-ում վարչական նորմերի ստեղծմանը հանրային մասնակցությունը նշանակում է գործընթաց, որի միջոցով առաջարկվող նորմերը որոշակի ժամանակահատվածում ենթակա են հանրային քննարկման։ Հանրային մասնակցությունը, ընդհանուր առմամբ, պարտադիր է ԱՄՆ կառավարության գործադիր մարմինների կողմից հաստատված կանոնների համար։ Կանոնադրությունները կամ գործակալությունների քաղաքականությունները կարող են այս ժամանակահատվածում նշանակել [[Հանրային լսում|հանրային լսումներ]]<ref name="Ali Assari">{{cite journal|last=Assari|first=Ali|author2=T.M. Mahesh|title=Comparative Sustainability of Bazaar in Iranian Traditional Cities: Case Studies in Isfahan and Tabriz.|journal=International Journal on Technical and Physical Problems of Engineering (IJTPE)|date=December 2011|volume=3|issue=9|pages=18–24|url=http://www.iotpe.com/IJTPE/IJTPE-2011/IJTPE-Issue9-Vol3-No4-Dec2011/3-IJTPE-Issue9-Vol3-No4-Dec2011-pp18-24.pdf|access-date=6 January 2013}}</ref>։
ԱՄՆ-ում վարչական նորմերի ստեղծման գործընթացում հանրային մասնակցությունը կարևոր դեր է խաղում: Այս մասնակցությունը ենթադրում է, որ առաջարկվող նորմերը որոշակի ժամանակահատվածում ենթարկվում են հանրային քննարկման: Ընդհանուր առմամբ, ԱՄՆ կառավարության գործադիր մարմինների կողմից հաստատվող կանոնների համար հանրային մասնակցությունը պարտադիր է: Այս ժամանակահատվածում կանոնադրությունները կամ գործակալությունների քաղաքականությունները կարող են նախատեսել նաև [[Հանրային լսումներ|հանրային լսումների]] անցկացում<ref name="Ali Assari">{{cite journal|last=Assari|first=Ali|author2=T.M. Mahesh|title=Comparative Sustainability of Bazaar in Iranian Traditional Cities: Case Studies in Isfahan and Tabriz.|journal=International Journal on Technical and Physical Problems of Engineering (IJTPE)|date=December 2011|volume=3|issue=9|pages=18–24|url=http://www.iotpe.com/IJTPE/IJTPE-2011/IJTPE-Issue9-Vol3-No4-Dec2011/3-IJTPE-Issue9-Vol3-No4-Dec2011-pp18-24.pdf|access-date=6 January 2013}}</ref>։


=== Գիտություն ===
=== Գիտություն ===
Տող 85. Տող 83.


== Հանրային վստահություն ==
== Հանրային վստահություն ==
Վերջին տարիներին շատ ժողովրդավարական հասարակություններում իշխանությունների և քաղաքական գործիչների նկատմամբ [[Հանրային վստահություն|հանրային վստահության]] անկումը դարձել է մեծ խնդիր։ Վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում թուլացել են քաղաքացիների և տեղական կառավարման մարմինների միջև հարաբերությունները՝ հանրային ծառայությունների մատուցման հետ կապված թերությունների պատճառով<ref name=":03" />։ Հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է որպես հանրային վստահության և կառավարման ճգնաժամի հնարավոր լուծումներից մեկը, հատկապես [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]], [[Եվրոպա|Եվրոպայում]] և ժողովրդավարական այլ երկրներում։ Քաղաքացիների անմիջական մասնակցության ապահովումը կարող է բարձրացնել կառավարաման արդյունավետությունը, լեգիտիմությունը և սոցիալական արդարությունը<ref name=":13" />։ Գաղափարն այն է, որ հասարակությունը պետք է ավելի լիարժեք ներգավված լինի քաղաքական գործընթացում, քանի որ իշխանությունները ձգտում են հանրային կարծիքի առկայության և մասնակցության ապահովման, այլ ոչ թե հասարակությանը վերաբերվեն որպես քաղաքական որոշումների պասիվ ստացողի։
Վերջին տարիներին շատ ժողովրդավարական հասարակություններում իշխանությունների և քաղաքական գործիչների նկատմամբ [[Հանրային վստահություն|հանրային վստահության]] անկումը դարձել է լուրջ խնդիր։ Հանրային ծառայությունների մատուցման թերությունները թուլացրել են քաղաքացիների և տեղական կառավարման մարմինների միջև հարաբերությունները<ref name=":03" />։ Այս իրավիճակում հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է որպես կառավարման ճգնաժամի և վստահության անկման հնարավոր լուծումներից մեկը՝ հատկապես [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]], [[Եվրոպա|Եվրոպայում]] և ժողովրդավարական այլ երկրներում։ Քաղաքացիների անմիջական մասնակցությունը կարող է բարձրացնել կառավարման արդյունավետությունը, լեգիտիմությունը և սոցիալական արդարությունը<ref name=":13" />։ Գաղափարն այն է, որ հասարակությունը պետք է ավելի ակտիվ ներգրավված լինի քաղաքական գործընթացում՝ դառնալով ոչ թե պասիվ ստացող, այլ որոշումների կայացման մասնակից։


Քաղաքական տեսաբանները, սոցիալական մեկնաբանները և նույնիսկ քաղաքական գործիչները ենթադրում են, որ հանրային մասնակցությունը մեծացնում է իշխանությունների նկատմամբ վստահությունը, բարձրացնում քաղաքականությանը քաղաքացիների մասնակցությունը, ամրապնդում ժողովրդավարական իդեալները և նույնիսկ բարելավում քաղաքական որոշումների որակը։ Այդուհանդերձ, հանրային վստահության վերականգնման գործում հանրային մասնակցության ենթադրյալ օգուտները դեռ պետք է հաստատվեն<ref>Rowe, G. and Frewer, L.J. (2000) Public participation methods: A framework for evaluation, Science, Technology, & Human Values, 25 (1), 3-29.</ref><ref>Rowe, G. and Gammack, J.G. (2004) Promise and perils of electronic public engagement, Science and Public Policy, 31 (1), 39-54.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ifr.ac.uk/Science/Partnership/RCS/public_perception.html |title=Public participation (science in society) |publisher=Ifr.ac.uk |access-date=2012-08-06}}</ref>։ Քաղաքացիական մասնակցությունն ապահովվում է միայն այն դեպքում, եթե քաղաքացիները աջակցում են դրան, և եթե նրանց մասնակցությունն ակտիվորեն աջակցության է արժանանում պետական մարմինների կողմից։
Քաղաքական տեսաբանները, սոցիալական մեկնաբանները և նույնիսկ քաղաքական գործիչները կարծում են, որ հանրային մասնակցությունը կարող է մեծացնել իշխանությունների նկատմամբ վստահությունը, բարձրացնել քաղաքացիների ներգրավվածությունը, ամրապնդել ժողովրդավարական իդեալները և բարելավել քաղաքական որոշումների որակը: Սակայն այս ենթադրյալ օգուտները դեռևս պետք է հաստատվեն գործնականում<ref>Rowe, G. and Frewer, L.J. (2000) Public participation methods: A framework for evaluation, Science, Technology, & Human Values, 25 (1), 3-29.</ref><ref>Rowe, G. and Gammack, J.G. (2004) Promise and perils of electronic public engagement, Science and Public Policy, 31 (1), 39-54.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ifr.ac.uk/Science/Partnership/RCS/public_perception.html |title=Public participation (science in society) |publisher=Ifr.ac.uk |access-date=2012-08-06}}</ref>։ Քաղաքացիական մասնակցությունն ապահովվում է միայն այն դեպքում, եթե քաղաքացիները աջակցում են դրան, և եթե պետական մարմիններն ակտիվ խրախուսում են նրանց մասնակցությունը։


==Հաշվետվողականություն և թափանցիկություն==
==Հաշվետվողականություն և թափանցիկություն==
{{main|Արմատական թափանցիկություն}}Հանրային մասնակցությունը կարող է դիտարկվել նաև որպես հաշվետվողականության խթանում։ Փաստարկն այն է, որ հանրային մասնակցությունը կարող է մասնակից համայնքների համար լինել պետական մարմիններին` ծրագրի իրականացման համար հաշվետվողականության ենթարկելու միջոց<ref name="autogenerated2">Nazrul Islam, Nazrul Isable Martinez and Wang Xi, "Environmental Law in Developing Countries: Selected Issues, IUCN, 2002, pg.7</ref>։ Միացյալ Թագավորությունում քաղաքացիներին ներգրավում են, որպեսզի վերջիններս իրենց վերահսկողությունն ունենան բանտարկյալներին արդար և մարդասիրական պայմաններում կալանքի տակ պահելու համար։ Կամավորները դառնում են [[Անկախ դիտորդական խորհուրդ|անկախ դիտորդական խորհրդի]] մաս, որն զբաղվում է բանտարկյալների բանտային պայմանների մշտադիտարկմամբ<ref>{{Cite journal|last=Roffee|first=James A.|date=2017-01-01|title=Accountability and Oversight of State Functions: Use of Volunteers to Monitor Equality and Diversity in Prisons in England and Wales|journal=SAGE Open|language=en|volume=7|issue=1|pages=2158244017690792|doi=10.1177/2158244017690792|issn=2158-2440|doi-access=free}}</ref>։
{{main|Արմատական թափանցիկություն}}Հանրային մասնակցությունը կարող է նաև դիտարկվել որպես հաշվետվողականության խթանման միջոց: Այն հնարավորություն է տալիս համայնքներին վերահսկել պետական մարմինների գործունեությունը և հաշվետու պահել նրանց ծրագրերի իրականացման համար<ref name="autogenerated2">Nazrul Islam, Nazrul Isable Martinez and Wang Xi, "Environmental Law in Developing Countries: Selected Issues, IUCN, 2002, pg.7</ref>։ Օրինակ, Միացյալ Թագավորությունում քաղաքացիներին ներգրավում են բանտարկյալներին կալանքի տակ պահելու պայմանների վերահսկման գործընթացում: Կամավորները դառնում են [[Անկախ դիտորդական խորհուրդ|անկախ դիտորդական խորհրդի]] անդամներ՝ մշտադիտարկելով բանտային պայմանները և նպաստելով արդար ու մարդասիրական վերաբերմունքի ապահովմանը<ref>{{Cite journal|last=Roffee|first=James A.|date=2017-01-01|title=Accountability and Oversight of State Functions: Use of Volunteers to Monitor Equality and Diversity in Prisons in England and Wales|journal=SAGE Open|language=en|volume=7|issue=1|pages=2158244017690792|doi=10.1177/2158244017690792|issn=2158-2440|doi-access=free}}</ref>։


Համայնքային շատ կազմակերպություններ բաղկացած են միջին խավի հարուստ քաղաքացիներից, որոնք ունեն մասնակցության արտոնություններ և ժամանակ<ref name=":13" />։ Հայտնի է, որ ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիները բախվում են ինքնակազմակերպման և հանրային խնդիրների լուծմանը մասնակցելու դժվարությունների<ref>{{Cite web|title=Wampler, Brian, and Stephanie McNulty. "Does participatory governance matter." Exploring the (2011). - Google Search|url=https://www.google.com/search?q=Wampler,+Brian,+and+Stephanie+McNulty.+%22Does+participatory+governance+matter.%22+Exploring+the+(2011).|access-date=2021-12-04|website=www.google.com}}</ref>։ Խոչընդոտները, ինչպիսիք են երեխաների մատչելի խնամքի որոնումները, աշխատանքից հետո ազատ ժամանակի բացակայությունը և միայն հանրակրթությանը հասանելիությունը, ավելի են նվազեցնում ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիների մասնակցությունը<ref name=":13" />։ Բոլոր սոցիալական խմբերի ավելի լայն մասնակցությունը խթանելու համար առաջադեմ արտոնյալ խավերը համագործակցության միջոցով աշխատում են ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիներին ներգրավելու ուղղությամբ: Կազմակերպությունները մասնակցության խթան են ստեղծում մատչելի լեզվի և ջերմ միջավայրի միջոցով<ref>{{Cite journal|last1=Musso|first1=Juliet|last2=Weare|first2=Christopher|last3=Bryer|first3=Thomas|last4=Cooper|first4=Terry L.|date=January 2011|title=Toward "Strong Democracy" in Global Cities? Social Capital Building, Theory-Driven Reform, and the Los Angeles Neighborhood Council Experience|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-6210.2010.02311.x|journal=Public Administration Review|volume=71|issue=1|pages=102–111|doi=10.1111/j.1540-6210.2010.02311.x|issn=0033-3352}}</ref>։ Սա թույլ է տալիս ստեղծել փոխհամաձայնության մթնոլորտ միջին և ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիների միջև։
Համայնքային շատ կազմակերպություններ հիմնականում բաղկացած են միջին խավի բարեկեցիկ քաղաքացիներից, որոնք ունեն մասնակցության համար անհրաժեշտ ժամանակ և հնարավորություններ<ref name=":13" />։ Մինչդեռ ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիները հաճախ բախվում են ինքնակազմակերպման և հանրային խնդիրների լուծմանը մասնակցելու դժվարությունների<ref>{{Cite web|title=Wampler, Brian, and Stephanie McNulty. "Does participatory governance matter." Exploring the (2011). - Google Search|url=https://www.google.com/search?q=Wampler,+Brian,+and+Stephanie+McNulty.+%22Does+participatory+governance+matter.%22+Exploring+the+(2011).|access-date=2021-12-04|website=www.google.com}}</ref>։ Նրանց մասնակցությունը ցածր է այնպիսի խոչընդոտների պատճառով, ինչպիսիք են երեխաների մատչելի խնամքի բացակայությունը, աշխատանքից հետո ազատ ժամանակի սղությունը և կրթական հնարավորությունների հասանելիությունը<ref name=":13" />։ Այս խնդիրները հաղթահարելու և բոլոր սոցիալական խմբերի ավելի լայն մասնակցությունը խթանելու նպատակով առաջադեմ արտոնյալ խավերը համագործակցում են ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիների հետ: Կազմակերպությունները ձգտում են ստեղծել մասնակցության խթաններ՝ օգտագործելով մատչելի լեզու և ապահովելով ջերմ միջավայր<ref>{{Cite journal|last1=Musso|first1=Juliet|last2=Weare|first2=Christopher|last3=Bryer|first3=Thomas|last4=Cooper|first4=Terry L.|date=January 2011|title=Toward "Strong Democracy" in Global Cities? Social Capital Building, Theory-Driven Reform, and the Los Angeles Neighborhood Council Experience|url=http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-6210.2010.02311.x|journal=Public Administration Review|volume=71|issue=1|pages=102–111|doi=10.1111/j.1540-6210.2010.02311.x|issn=0033-3352}}</ref>։ Այս մոտեցումը նպաստում է միջին և ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիների միջև փոխըմբռնման մթնոլորտի ձևավորմանը և խթանում է ավելի ներառական հանրային մասնակցություն:


== Քննադատական մեկնաբանություններ ==
== Քննադատական մեկնաբանություններ ==
Հանրային մասնակցության հայեցակարգն ու պրակտիկան քննադատության են ենթարկվել՝ հաճախ Ֆուկոյի վերլուծական մոտեցումների միջոցով<ref>{{Cite journal|last=Huxley|first=Margo|date=June 2000|title=The Limits to Communicative Planning|journal=Journal of Planning Education and Research|language=en|volume=19|issue=4|pages=369–377|doi=10.1177/0739456X0001900406|s2cid=143756651|issn=0739-456X}}</ref>։ Նման զեկույցները մանրամասնում են, թե ինչպես մասնակցությունը կարող է լինել համայնքային գործունեությունը իշխանության և վերահասկողության ռեժիմներում ներգրավելու մեթոդ, չնայած նշվում է նաև, որ ներգրավումը և հզորացումը կարող են գոյակցել։
Հանրային մասնակցության հայեցակարգն ու պրակտիկան ենթարկվել են քննադատության՝ հաճախ օգտագործելով Ֆուկոյի վերլուծական մոտեցումները<ref>{{Cite journal|last=Huxley|first=Margo|date=June 2000|title=The Limits to Communicative Planning|journal=Journal of Planning Education and Research|language=en|volume=19|issue=4|pages=369–377|doi=10.1177/0739456X0001900406|s2cid=143756651|issn=0739-456X}}</ref>։ Նման զեկույցները նկարագրում են, թե ինչպես մասնակցությունը կարող է ծառայել որպես համայնքային գործունեությունը իշխանության և վերահսկողության համակարգերին ինտեգրելու միջոց՝ միաժամանակ նշելով, որ ներգրավումն ու հզորացումը կարող են տեղի ունենալ միաժամանակ։


1990 թվականին պրակտիկանտները ստեղծեցին Հանրային պրակտիկանտների միջազգային ասոցիացիան՝ արձագանքելու պրակտիայի նկատմամբ աճող հետաքրքրությանը։ Ավելի ուշ, նրանք հիմնեցին Հանրային մասնակցության միջազգային ասոցիացիան (IAP2)<ref>{{Cite web |title=International Association for Public Participation |url=http://www.iap2.org/ |access-date=2015-06-04 |website=www.iap2.org}}</ref>։ Պրակտիկա երևույթը լավ արմատավորվել է ամբողջ աշխարհում, և ներկայումս Հանրային մասնակցության միջազգային ասոցիացիան մասնաճյուղեր ունի ողջ աշխարհում<ref>{{Cite web |title=International Association for Public Participation - Affiliates |url=http://www.iap2.org/?page=Affiliates |access-date=2015-06-04 |website=www.iap2.org}}</ref>։
1990 թվականին, ի պատասխան պրակտիկայի նկատմամբ աճող հետաքրքրությանը, մասնագետները հիմնեցին Հանրային պրակտիկանտների միջազգային ասոցիացիան։ Ավելի ուշ, նրանք հիմնեցին Հանրային մասնակցության միջազգային ասոցիացիան (IAP2)<ref>{{Cite web |title=International Association for Public Participation |url=http://www.iap2.org/ |access-date=2015-06-04 |website=www.iap2.org}}</ref>։ Ներկայումս «հանրային մասնակցության պրակտիկան» լայն տարածում է գտել աշխարհում: Հանրային մասնակցության միջազգային ասոցիացիան ունի մասնաճյուղեր տարբեր երկրներում, ինչը վկայում է հանրային մասնակցության կարևորության և դրա նկատմամբ գլոբալ հետաքրքրության մասին<ref>{{Cite web |title=International Association for Public Participation - Affiliates |url=http://www.iap2.org/?page=Affiliates |access-date=2015-06-04 |website=www.iap2.org}}</ref>։


=== Հանրային մասնակցություն կառավարության միջավայրին ===
=== Հանրային մասնակցությունը շրջակա միջավայրի կառավարման մեջ ===
⚫
Շրջակա միջավայրի խնդիրների աճող բարդության պատճառով հանրային մասնակցությունն արդիական է դարձել շրջակա միջավայրի կառավարման մասին ժամանակակից բանավեճերի գիտական վերլուծության մեջ։
With growing complexities of the environmental issues, public participation has come to the fore in academic analysis concerning the contemporary debates about [[environmental governance]].


⚫
Շրջակա միջավայրի կառավարման գործում հանրային մասնակցությունը համարվում է կարևորագույն տարր, որը նպաստում է ավելի արդյունավետ [[Որոշման ընդունում|որոշումների ընդունմանը]]։ Ընդհանուր առմամբ ընդունված է, որ շրջակա միջավայրի պահպանման խնդիրները չեն կարող լուծվել միայն կառավարության ուժերով<ref>Pring, G. and Noé, S.Y. (2002) 'The Emerging International Law of Public Participation Affecting Global Mining, Energy, and Resource Development' in Zillman, D.M., Lucas, A. and Pring, G.(eds) ''Human Rights in Natural Resource Development: Public Participation in the Sustainable Development of Mining and Energy Resources'', Oxford University Press, Oxford, P 76.</ref>։ Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացին մասնակցությունը հասարակությանն արդյունավետորեն կապում է շրջակա միջավայրի կառավարման հետ: Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ քննարկումներում ներգրավելով հանրությանը, որն ընկած է ինչպես շրջակա միջավայրի խնդիրների պատճառների, այնպես էլ լուծումների հիմքում, մեծացնում է թափանցիկության և հաշվետվողականության հասնելու հավանականությունը։ Սա ապահովում է որոշումների կայացման ժողովրդավարական լեգիտիմությունը, որից կախված է շրջակա միջավայրի լավ կառավարումը<ref name="two">Bulkeley, H. and Mol, A.P.J. (2003), 'Participation and Environmental Governance: Consensus, Ambivalence and Debate', ''Environmental Values'' '''12''' (2): 143–54.</ref><ref>{{cite web|url=http://globalnation.inquirer.net/cebudailynews/opinion/view/20080721-149784/Public-participation-in-Environmental-Governance |title=Ramos, G. Public participation in Environmental Governance |publisher=Globalnation.inquirer.net |date=2008-07-21 |access-date=2012-08-06}}</ref>։ Կարելի է պնդել, որ շրջակա միջավայրի կառավարմանը հանրային ակտիվ մասնակցությունը կարող է մեծացնել շահառուների հետաքրքրությունը, ինչը նպաստում է շրջակա միջավայրի վերաբերյալ օրենսդրության պահպանմանը և իրավակիրառմանը։ Աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերը (GIS) կարող է արժեքավոր գործիք լինել նման աշխատանքի համար։ Բացի այդ, որոշ ընդդիմախոսներ պնդում են, որ շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացմանը մասնակցելու իրավունքը ընթացակարգային է և «կարող է դիտվել որպես շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնարար իրավունքի մաս»<ref name="four">Du Plessis, A. (2008), 'Public Participation, Good Environmental Governance and Fulfillment of Environmental Rights', ''Potchefstroom Electronic Law Journal'', '''11'''(2): 170-201.(4)</ref>։ Էթիկական այս տեսանկյունից ակնկալվում է, որ շրջակա միջավայրի կառավարումը կիրականացվի «արդարության սահմանադրական սկզբունքին՝ ներառյալ հավասարությանը», համապատասխան շրջանակներում, որն անխուսափելիորեն պահանջում է «բնապահպանական իրավունքների» պահպանում, և ի վերջո, պահանջում հանրային մասնակցություն<ref name="four" />։ Շրջակա միջավայրի խնդիրների հետ կապված գիտական զգալի անորոշության պայմաններում հանրային մասնակցությունն օգնում է դիմակայել այդ անորոշությանը: Այն նաև վերացնում է շրջակա միջավայրի՝ գիտականորեն սահմանված խնդիրների և շահագրգիռ կողմերի փորձի ու արժեքների միջև անջրպետը<ref name="two" /><ref>Fischer, F. (2000) ''Citizens, Experts and the Environment'', Durham, NC: Duke University Press, p.222.</ref>։ Ակնկալվում է, որ կառավարության և գիտնականների համատեղ ջանքերի շնորհիվ, որը կուղեկցվի հասարակության հետ համագործակցությամբ, հնարավոր լուծումներից ամենաընդունելին կիրառելու միջոցով հնարավոր կլինի հասնել շրջակա միջավայրի առավել արդյունավետ կառավարման։
⚫
Բնապահպանական խնդիրների աճող բարդության պատճառով հասարակության մասնակցությունն առաջին պլան է մղվել [[բնապահպանական կառավարման]] վերաբերյալ ժամանակակից բանավեճերի գիտական վերլուծության մեջ։


⚫
Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացում հանրային մասնակցության հայեցակարգը, չնայած լայն պայմանավորվածությունների առկայությանը, անընդհատ քննադատվում է իրական արդյունքների մասով: Քննադատները պնդում են, որ հանրային մասնակցությունը հիմնականում նպատակ ունի փոխհամաձայնության հասնել միևնույն արժեքներ կիսող և նույն արդյունքների ձգտող սուբյեկտների միջև: Այդուհանդերձ, շրջակա միջավայրի խնդիրների անորոշ բնույթը կարող է խաթարել հանրային մասնակցության կարևորությունը: Շատ դեպքերում քննարկման մասնակիցները խնդրի և դրա լուծման վերաբերյալ ունեն խիստ տարբեր տեսակետներ, որոնք դժվար թե փոխհամաձայնության գան<ref>Pellizzoni, L. (2003): 'Uncertainty and Participatory Democracy', ''Environmental Values'' '''12'''(2): 195-224.</ref>։ Սա կարող է հանգեցնել փորձագիտական կողմնակալության և հետագա օտարման, քանի որ փոխհամաձայնությանը դեմ անձինք կարող են հետ մղվել որոշումների կայացման գործընթացից՝ խախտելով մասնակցային մոտեցման ենթադրյալ առավելությունը: Այս համատեքստում հարց է առաջանում, թե արդյոք փոխհամաձայնությունը պետք է լինի մասնակցության հաջող արդյունքի ցուցիչ<ref>Owens, S. (2000). 'Engaging the public: information and deliberation in environmental policy', ''Environment and Planning A'', 32: 1141–8.</ref>։ Աննա Դևիսի կարծիքով, մասնակցային ժողովրդավարությունը չի կարող երաշխավորել շրջակա միջավայրի պահպանության էական օգուտներ, «եթե կան մրցակցային տեսակետներ այն մասին, թե ինչպիսին պետք է լինի շրջակա միջավայրը և ինչի է այն այդքան արժեքավոր»<ref>Davies, A. (2001). 'What silence knows – planning, public participation and environmental values', ''Environmental Values'', 10: 77–102.</ref>։ Հետևաբար, առանցքային են դառնում հետևյալ հարցերը՝ ով և որ փուլերում պետք է մասնակցի շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացին, և որն է այս տեսակի մասնակցության նպատակը: Այս հարցերը շրջակա միջավայրի կառավարման կարևորագույն խնդիրներ են դարձել հանրային մասնակցության քննարկումներում<ref name="two" />։
There have emerged a number of arguments in favor of a more participatory approach, which stress that public participation is a crucial element in environmental governance that contributes to better [[Decision-making|decision making]]. It is recognised that environmental problems cannot be solved by government alone.<ref>Pring, G. and Noé, S.Y. (2002) 'The Emerging International Law of Public Participation Affecting Global Mining, Energy, and Resource Development' in Zillman, D.M., Lucas, A. and Pring, G.(eds) ''Human Rights in Natural Resource Development: Public Participation in the Sustainable Development of Mining and Energy Resources'', Oxford University Press, Oxford, P 76.</ref> Participation in environmental decision-making effectively links the public to environmental governance. By involving the public, who are at the root of both causes and solutions of environmental problems, in environmental discussions, transparency and accountability are more likely to be achieved, thus secures the democratic legitimacy of decision-making that good environmental governance depends on.<ref name="two" /><ref>{{cite web |date=2008-07-21 |title=Ramos, G. Public participation in Environmental Governance |url=http://globalnation.inquirer.net/cebudailynews/opinion/view/20080721-149784/Public-participation-in-Environmental-Governance |access-date=2012-08-06 |publisher=Globalnation.inquirer.net}}</ref> Arguably, a strong public participation in environmental governance could increase the commitment among stockholders, which strengthens the compliance and enforcement of environmental laws. GIS can provide a valuable tool for such work (see [[GIS and environmental governance]]). In addition, some opponents argue that the right to participate in environmental decision-making is a procedural right that "can be seen as part of the fundamental right to environmental protection".<ref name="four" /> From this ethical perspective, environmental governance is expected to operate within a framework coinciding the "constitutional principle of fairness (inclusive of equality)", which inevitably requires the fulfillment of "environmental rights" and ultimately calls for the engagement of public.<ref name="four" /> Further, in the context of considerable scientific uncertainties surrounding environmental issues, public participation helps to counter such uncertainties and bridges the gap between scientifically-defined environmental problems and the experiences and values of stakeholders.<ref name="two" /><ref>Fischer, F. (2000) ''Citizens, Experts and the Environment'', Durham, NC: Duke University Press, p.222.</ref> Through joint effort of the government and scientists in collaboration with the public, better governance of environment is expected to be achieved by making the most appropriate decision possible.

⚫
Հիմնվելով ավելի լայն մասնկցության վրա՝ առաջ են քաշվում մի շարք փաստարկներ, որոնք ընդգծում են, որ հասարակության մասնակցությունը բնապահպանական կառավարման կարևորագույն տարր է, որը նպաստում է ավելի արդյունավետ [[Որոշման ընդունում|որոշումների ընդունմանը]]։ Ընդհանուր առմամբ, ընդունված է, որ բնապահպանական խնդիրները չեն կարող լուծվել միայն կառավարության ուժերով<ref>Pring, G. and Noé, S.Y. (2002) 'The Emerging International Law of Public Participation Affecting Global Mining, Energy, and Resource Development' in Zillman, D.M., Lucas, A. and Pring, G.(eds) ''Human Rights in Natural Resource Development: Public Participation in the Sustainable Development of Mining and Energy Resources'', Oxford University Press, Oxford, P 76.</ref>։ Մասնակցությունը բնապահպանական որոշումների կայացման գործընթացին արդյունավետորեն կապում է հասարակությանը բնապահպանական կառավարման հետ։ Հանրային ներգրավվածությունը, որը ընկած է ինչպես բնապահպանական խնդիրների պատճառների, այնպես էլ լուծումների հիմքում, շրջակա միջավայրի վերաբերյալ քննարկումներում մեծացնում է թափանցիկության և հաշվետվողականության հասնելու հավանականությունը, ինչը ապահովում է որոշումների կայացման ժողովրդավարական լեգիտիմություն, որոնցից կախված է շրջակա միջավայրի արդյունավետ կառավարումը<ref name="two">Bulkeley, H. and Mol, A.P.J. (2003), 'Participation and Environmental Governance: Consensus, Ambivalence and Debate', ''Environmental Values'' '''12''' (2): 143–54.</ref><ref>{{cite web|url=http://globalnation.inquirer.net/cebudailynews/opinion/view/20080721-149784/Public-participation-in-Environmental-Governance |title=Ramos, G. Public participation in Environmental Governance |publisher=Globalnation.inquirer.net |date=2008-07-21 |access-date=2012-08-06}}</ref>։ Կարելի է պնդել, որ հասարակության ակտիվ մասնակցությունը բնապահպանական կառավարմանը կարող է մեծացնել բաժնետերերի հետաքրքրությունը, ինչը նպաստում է բնպահանպանական օրենսդրության պահպանմանը։ GIS-ը կարող է արժեքավոր գործիք լինել նման աշխատանքի համար (տես [[Բնապահպանական կառավարում|բնապհպանական կառավարում]])։ Բացի այդ, որոշ ընդդիմախոսներ պնդում են, որ բնապահպանական որոշումների կայացման մասնակցելու իրավունքը ընթացակարգային, որը «կարող է դիտվել որպես շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնարար իրավունքի մաս»<ref name="four">Du Plessis, A. (2008), 'Public Participation, Good Environmental Governance and Fulfillment of Environmental Rights', ''Potchefstroom Electronic Law Journal'', '''11'''(2): 170-201.(4)</ref>։ Այս էթիկական տեսանկյունից ակնկալվում է, որ շրջակա միջավայրի կառավարումը կիրականացվի «արդարության սահմանադրական սկզբունքին, ներառյալ հավասարությունը» համապատասխան շրջանակներում, որն անխուսափելիորեն պահանջում է «բնապահպանական իրավունքների» պահպանում, և ի վերջո, պահանջում է մասնակցություն<ref name="four" />։ Բացի այդ, բնապահպանական խնդիրների կապված զգալի գիտական անորոշության պայմաններում հասարակության մասնակցությունը օգնում է դիմակայել նման անորոշությանը և կամրջում է գիտականորեն սահմանված բնապահպանական խնդիրների շահագրգիռ կողմերի փորձի և արժեքների միջև անջրպետը<ref name="two" /><ref>Fischer, F. (2000) ''Citizens, Experts and the Environment'', Durham, NC: Duke University Press, p.222.</ref>։ Ակնկալվում է, որ կառավարության և գիտնականների համատեղ ջանքերի շնորհիվ, հասարակության համագործակցությամբ, հնարավոր լուծումներից ամենաընդունելին ընդունելու միջոցով հնարավոր կլինի հասնել շրջակա միջավայրի առավել արդյունավետ կառավարման։

Although broad agreements exist, the notion of public participation in environmental decision-making has been subject to a sustained critique concerning the real outcome of participatory environmental governance. Critics argue that public participation tends to focus on reaching a consensus between actors who share the same values and seek the same outcomes. However, the uncertain nature of many of the environmental issues would undermine the validity of public participation, given that in many cases the actors come to the table of discussion hold very different perceptions of the problem and solution which are unlikely to be welded into a consensus due to the incommensurability of different positions.<ref>Pellizzoni, L. (2003): 'Uncertainty and Participatory Democracy', ''Environmental Values'' '''12'''(2): 195-224.</ref> This may run the risk of expert bias, which generates further exclusion as those who are antagonistic to the consensus would be marginalised in the environmental decision-making process, which violates the assumed advantage of participatory approach to produce democratic environmental decisions. This raises the further question of whether consensus should be the measure of a successful outcome of participation.<ref>Owens, S. (2000). 'Engaging the public: information and deliberation in environmental policy', ''Environment and Planning A'', 32: 1141–8.</ref> As Davies suggests, participative democracy could not guarantee the substantive environmental benefits 'if there are competing views of what the environment should be like and what it is valuable for'.<ref>Davies, A. (2001). 'What silence knows – planning, public participation and environmental values', ''Environmental Values'', 10: 77–102.</ref> Consequently, who should be involved at what points in the process of environmental decision-making and what is the goal of this kind of participation become central to the debates on public participation as a key issue in environmental governance.<ref name="two" />

⚫
Չնայած լայն պայմանավորվածությունների առկայությանը, բնապահպական որոշումների կայացման գործընթացում հասարակության մասնակցության հայեցակարգը անընդհատ քննադատվում է լայն մասնակցության հիման վրա շրջակա միջավայրի կառավարման իրական արդյունքների վերաբերյալ։ Քննադատները պնդում են, որ հասարակության մասնակցությունը, ընդհանուր առմամբ, նպատակ ունի համաձայնության հասնել այն սուբյեկտների միջև, ովքեր կիսում են միևնույն արժեքները և ձգտում են նույն արդյունքների։ Այնուամենայնիվ, բնապահպանական խնդիրների անորոշ բնույթը կխաթարի հասարակության մասնակցության արդյունավետությունը՝ հաշվի առնելով, որ շատ դեպքերում քննարկման մասնակիցները խնդրի և դրա լուծման վերաբերյալ շատ տարբեր տեսակետներ ունեն, որոնք դժվար թե փոխհամաձայնության հանգեն՝ տարբեր դիրքորոշումների անհամաչափության պատճառով<ref>Pellizzoni, L. (2003): 'Uncertainty and Participatory Democracy', ''Environmental Values'' '''12'''(2): 195-224.</ref>։ Սա կարող է հանգեցնել փորձագիտական կողմնակալության, ինչը հանգեցնում է հետագա օտարման, քանի որ նրանք, ովքեր դեմ են կոնսենսուսին, հետ են մղվելու բնապահպանական որոշումների կայացման գործընթացում՝ խախտելով լայն մասնակցության վրա հիմնված մոտեցման ենթադրյալ առավելությունը՝ ժողովրդավարական բնապահպանական որոշումներ կայացնելու համար։ Այս առումով, ևս մեկ հարց է առաջանում, թե արդյոք կոնսենսուսը պետք է լինի մասնակցության հաջող արդյունքի ցուցիչ<ref>Owens, S. (2000). 'Engaging the public: information and deliberation in environmental policy', ''Environment and Planning A'', 32: 1141–8.</ref>։ Ինչպես ենթադրում է Դեվիսը, մասնակցային ժողովրդավարությունը չի կարող երաշխավորել էական բնապահպանական օգուտներ, «եթե կան մրցակցային տեսակետներ այն մասին, թե ինչպիսին պետք է լինի շրջակա միջավայրը և որն է դրա արժեքը»<ref>Davies, A. (2001). 'What silence knows – planning, public participation and environmental values', ''Environmental Values'', 10: 77–102.</ref>։ Հետևաբար, այն հարցերը, թե ով և որ փուլերում պետք է մասնակցի բնապահպանական որոշումների կայացման գործընթացին, և որն է այս տեսակի մասնակցության նպատակը, դառնում են առանցքային հանրային մասնակցության քննարկումների մեջ՝ որպես բնապահպանական կառավարման առանցքային խնդիր<ref name="two" />։


=== Քաղաքացիական գիտություն ===
=== Քաղաքացիական գիտություն ===
⚫
{{Main|Քաղաքացիական գիտություն}}Քաղաքացիական գիտությունը տերմին է, որը նկարագրում է ոչ մասնագետների մասնակցությունը գիտական հետազոտություններում: Այս մոտեցումն ունի մի շարք առավելություններ՝ հատկապես քաղաքականության վերաբերյալ հետազոտություններում: Կարևոր է ապահովել ոչ պրոֆեսիոնալ գիտնականների ավելի լայն ներգրավվածությունը քաղաքականության վերաբերյալ ուսումնասիրություններում։ Հենց գիտական համայնքներն են պատասխանատու «քաղաքականության վերաբերյալ հետազոտությունների ժողովրդավարացմանը» նպաստելու համար<ref>Richardson, Liz. "Engaging the Public in Policy Research: Are Community Researchers the Answer?" Politics and Governance, vol. 2, no. 1, 2014, pp. 32–44.</ref>։ Սա ներառում է քաղաքացիների ներգրավումը ոչ միայն տվյալների հավաքագրման, այլև բուն հետազոտությունների մշակման գործում:
{{Main|Քաղաքացիական գիտություն}}Քաղաքացիական գիտությունը տերմին է, որը սովորաբար օգտագործվում է գիտական հետազոտություններում ոչ մասնագետների մասնակցությունը նկարագրելու համար։

⚫
Կարևոր է ապահովել ոչ պրոֆեսիոնալ գիտնականների ավելի լայն ներգրավվածությունը քաղաքականության վերաբերյալ հետազոտություններում։ Հենց գիտական համայնքներն են պատասխանատու «քաղաքականության վերաբերյալ հետազոտությունների ժողովրդավարացմանը» նպաստելու համար<ref>Richardson, Liz. "Engaging the Public in Policy Research: Are Community Researchers the Answer?" Politics and Governance, vol. 2, no. 1, 2014, pp. 32–44.</ref>։ Սա ունի մի քանի առավելություններ․ քաղաքացիների ներգրավումը ոչ միայն տվյալների հավաքագրման, այլև բուն հետազոտությունների մշակման գործում։


Քաղաքականության մշակման մեջ քաղաքացիական գիտության կիրառման հաջողության բանալին այն տվյալներն են, «որոնք համապատասխան են, հուսալի և ունեն հայտնի որակ՝ ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականություն մշակելու համար»<ref name=":0" />։ Քաղաքականության մշակման մեջ քաղաքացիական գիտության կիրառմանը խոչընդոտող խոչընդոտները ներառում են հավաքագրված տվյալների և դիտարկվող քաղաքականության անհամապատասխանությունը ու ոչ մասնագետների կողմից հավաքված տվյալների նկատմամբ թերահավատությունը<ref name=":0">Chapman, Colin and Crona Hodges. "Can Citizen Science Seriously Contribute to Policy Development?: A Decision Maker's View." Analyzing the Role of Citizens Science in Modern Research. IGI Global, 2017. 246-261.</ref>։
Քաղաքականության մշակման մեջ քաղաքացիական գիտության հաջողության բանալին «համապատասխան, հուսալի և հայտնի որակի տվյալներն են, որոնք անհրաժեշտ են ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականություն մշակելու համար»<ref name=":0" />։ Սակայն կան որոշակի խոչընդոտներ այս մոտեցման կիրառման համար: Դրանք ներառում են հավաքագրված տվյալների և դիտարկվող քաղաքականության անհամապատասխանությունը, ինչպես նաև ոչ մասնագետների կողմից հավաքված տվյալների նկատմամբ թերահավատությունը<ref name=":0">Chapman, Colin and Crona Hodges. "Can Citizen Science Seriously Contribute to Policy Development?: A Decision Maker's View." Analyzing the Role of Citizens Science in Modern Research. IGI Global, 2017. 246-261.</ref>։


== Հանրային մասնակցության արդյունավետություն ==
== Հանրային մասնակցության արդյունավետություն ==
Ինչո՞ւ է հասարակությունը առաջին հերթին շահագրգռված մասնակցելու քաղաքականության մշակմանը։ Իր հետազոտության մեջ, շահագրիգռ կողմերի օրինակով, Քրիստոֆեր Մ․ Վեյբլը պնդում է, որ մարդիկ մոտիվացված են իրենց համոզմունքների համակարգերով<ref>{{Cite journal |last=Weible |first=Christopher |date=2007 |title=An Advocacy Coalition Framework Approach to Stakeholder Analysis: Understanding the Political Context of California Marine Protected Area Policy |journal=Journal of Public Administration Research and Theory |volume=17 |issue=1 |pages=95–117|doi=10.1093/jopart/muj015 }}</ref>։ Ավելի կոնկրետ, մարդիկ մոտիվացված են իրենց համոզմունքները վերածել քաղաքականության։ Վեյբլը լրացնում է իր պնդումները «եռաստիճան հիերարխիկ հավատքի համակարգով»։ Առաջին մակարդակը անփոփոխ, հիմնարար համոզմունքներն են, որոնց հետևում է մարդը։ Միջին մակարդակը բաղկացած է քաղաքականության վերաբերյալ հիմնարար համոզմունքներից և ավելի ճկուն է, քան խորը համոզմունքները, որոնք գտնվում են առաջին մակարդակում։ Վերջին մակարդակը պարզապես երկրորդական նշանակության համոզմունքներն են։
Ինչո՞ւ է հասարակությունն առաջին հերթին շահագրգռված մասնակցելու քաղաքականության մշակմանը։ Քրիստոֆեր Մ. Վեյբլը, ուսումնասիրելով շահագրգիռ կողմերի օրինակը, պնդում է, որ մարդկանց մոտիվացնում են իրենց համոզմունքների համակարգերը<ref>{{Cite journal |last=Weible |first=Christopher |date=2007 |title=An Advocacy Coalition Framework Approach to Stakeholder Analysis: Understanding the Political Context of California Marine Protected Area Policy |journal=Journal of Public Administration Research and Theory |volume=17 |issue=1 |pages=95–117|doi=10.1093/jopart/muj015 }}</ref>։ Նրանք ձգտում են իրենց համոզմունքները վերածել քաղաքականության: Վեյբլը առաջարկում է «եռաստիճան հիերարխիկ հավատքի համակարգ»՝ առաջին մակարդակն անփոփոխ, հիմնարար համոզմունքներն են, որոնց հետևում է մարդը։ Միջին մակարդակը բաղկացած է քաղաքականության վերաբերյալ հիմնարար, բայց ավելի ճկուն համոզմունքներից։ Վերջին մակարդակը պարզապես երկրորդական նշանակության համոզմունքներն են։


Ինչպես երևում է Քրիստոֆեր Վեյբլի ուսումնասիրության մեջ, ակնհայտ է, որ հասարակությունը ներքին ցանկություն ունի այս կամ այն չափով մասնակցելու քաղաքականության մշակմանը։ Հաշվի առնելով վերը նշվածը, որքանո՞վ է քաղաքականության մշակման համար արդյունավետ հանրային մասնակցությունը։ Միլենա Նեշկովայի և Հաի Գուոյի կատարած հետազոտությունը ցույց է տալիս հանրային մասնակցության արդյունավետությունը՝ հիմնվելով ԱՄՆ նահանգային տրանսպորտային գործակալությունների տվյալների վերլուծություն վրա<ref>{{Cite journal |last=Neshkova |first=Milena |date=2012 |title=Public Participation and Organizational Performance: Evidence from State Agencies |journal=Oxford Journals |volume=22 |issue=2 |pages=267–288}}</ref>։ Հեղինակները դա չափեցին՝ «դիտարկելով հանրային մասնակցության ազդեցությունը կազմակերպությունների գործունեության վրա»։ Այս դեպքում, որպես կազմակերպության գործունեություն, խոսքը ԱՄՆ նահանգային տրանսպորտային գործակալությունների գործունեության մասին է։ Հետազոտողները եկել են այն եզրահանգման, որ հանրային մասնակցությունը, փաստացի, կապված է կազմակերպության գործունեության արդյունավետության բարձրացման հետ։ Այսինքն, պետական հաստատությունները, ընդհանուր առմամբ, ավելի արդյունավետ են, երբ հասարակությանը ներգրավում են իրենց որոշումների կայացման գործընթացում։ Այս երկու ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հասարակությունը ոչ միայն հետաքրքրված է քաղաքանության մշակմամբ, այլև առաջնորդվում է իր համոզմունքներով։ Եվ վերջապես, հանրային մասնակցությունն իսկապես արդյունավետ գործիք է, երբ օրենսդիրները կամ պետական մարմինները մշակում են քաղաքականություն կամ օրենքներ։
Ինչպես երևում է Քրիստոֆեր Վեյբլի ուսումնասիրության մեջ, ակնհայտ է, որ հասարակությունը ներքին ցանկություն ունի այս կամ այն չափով մասնակցելու քաղաքականության մշակմանը։ Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ որքանո՞վ է քաղաքականության մշակման համար արդյունավետ հանրային մասնակցությունը։ Այս հարցին պատասխանում է Միլենա Նեշկովայի և Հաի Գուոյի հետազոտությունը<ref>{{Cite journal |last=Neshkova |first=Milena |date=2012 |title=Public Participation and Organizational Performance: Evidence from State Agencies |journal=Oxford Journals |volume=22 |issue=2 |pages=267–288}}</ref>։ ԱՄՆ նահանգային տրանսպորտային գործակալությունների տվյալների վերլուծության հիման վրա նրանք եզրակացրել են, որ հանրային մասնակցությունը կապված է կազմակերպության գործունեության արդյունավետության բարձրացման հետ: Պետական հաստատություններն ավելի արդյունավետ են գործում, երբ հասարակությանը ներգրավում են որոշումների կայացման գործընթացում: Այսպիսով, այս երկու ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հասարակությունը ոչ միայն հետաքրքրված է քաղաքականության մշակմամբ և առաջնորդվում է իր համոզմունքներով, այլև նրա մասնակցությունն արդյունավետ գործիք է քաղաքականության և օրենքների մշակման գործում:


== Հանրային մասնակցության իրավունք ==
== Հանրային մասնակցության իրավունք ==
The '''right to public participation''' is a [[Human rights|human right]] enshrined by some international and national legal systems that protects [[public participation]] in certain decision making processes. Article 21 of the [[Universal Declaration of Human Rights]] states the right of every person to participate in the affairs of his country, either directly or by selecting representatives.<ref>{{Cite web |title=What is Public Participation? |url=https://www.eukn.eu/policy-labs/policy-lab-for-cy-public-participation-in-the-development-process/general-introduction/what-is-public-participation/ |website=EUKN}}</ref> Likewise, the right to political participation means the right under which the ruling authority is committed to providing rights to citizens, including the right to nominate and elect representatives, to hold public office in accordance with the principle of equal opportunities, to participate in private and public meetings, and the right to form and join political parties.<ref>{{Cite web |last=US EPA |first=OITA |date=February 24, 2014 |title=Public Participation Guide: Introduction to Public Participation |url=https://www.epa.gov/international-cooperation/public-participation-guide-introduction-public-participation |website=US EPA}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Fluker |first=Shaun |date=June 30, 2015 |title=The Right to Public Participation in Resources and Environmental Decision-Making in Alberta |url=https://www.albertalawreview.com/index.php/ALR/article/view/24 |journal=Alberta Law Review |volume=52 |issue=3 |pages=567 |doi=10.29173/alr24 |doi-access=free}}</ref> Articles 20 and 27 of the [[International Covenant on Civil and Political Rights]] make a similar declaration about the right to participate in the management of public affairs.<ref>{{Cite web |title=مفوضية الأمم المتحدة السامية لحقوق الإنسان &#124; العهد الدولي الخاص بالحقوق الاقتصادية والاجتماعية والثقافية |url=https://www.ohchr.org/AR/ProfessionalInterest/Pages/CESCR.aspx |website=www.ohchr.org}}</ref>
Հանրային մասնակցության իրավունքը մարդու իրավունքներից մեկն է, որն ամրագրված է ազգային և միջազգային իրավական որոշ համակարգերում։ Այն պաշտպանում է քաղաքացիների մասնակցությունը որոշումների կայացման կոնկրետ գործընթացներում։ Միջազգային իրավական փաստաթղթերը հստակ սահմանում են այս իրավունքը: [[Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր|Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրն]] ամրագրում է յուրաքանչյուր անհատի իրավունքը՝ մասնակցելու իր երկրի կառավարմանը՝ ուղղակիորեն կամ ներկայացուցիչների միջոցով<ref>{{Cite web |title=What is Public Participation? |url=https://www.eukn.eu/policy-labs/policy-lab-for-cy-public-participation-in-the-development-process/general-introduction/what-is-public-participation/ |website=EUKN}}</ref>։ [[Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագիր|Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրի]] 20-րդ և 27-րդ հոդվածները ևս ամրագրում են պետական գործերի կառավարմանը մասնակցության իրավունքը<ref>{{Cite web |title=مفوضية الأمم المتحدة السامية لحقوق الإنسان &#124; العهد الدولي الخاص بالحقوق الاقتصادية والاجتماعية والثقافية |url=https://www.ohchr.org/AR/ProfessionalInterest/Pages/CESCR.aspx |website=www.ohchr.org}}</ref>։ Քաղաքական մասնակցության իրավունքն այն իրավունքն է, որով իշխող իշխանությունը պարտավորվում է ապահովել քաղաքացիների իրավունքները՝ ներառյալ ներկայացուցիչներ նշանակելու և ընտրելու իրավունքը, հանրային պաշտոններ զբաղեցնելու հավասար հնարավորությունը, մասնավոր և հանրային հավաքներին մասնակցելու իրավունքը, ինչպես նաև կուսակցություններ ստեղծելու և դրանց միանալու իրավունքը<ref>{{Cite web |last=US EPA |first=OITA |date=February 24, 2014 |title=Public Participation Guide: Introduction to Public Participation |url=https://www.epa.gov/international-cooperation/public-participation-guide-introduction-public-participation |website=US EPA}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Fluker |first=Shaun |date=June 30, 2015 |title=The Right to Public Participation in Resources and Environmental Decision-Making in Alberta |url=https://www.albertalawreview.com/index.php/ALR/article/view/24 |journal=Alberta Law Review |volume=52 |issue=3 |pages=567 |doi=10.29173/alr24 |doi-access=free}}</ref>:


Իրավական որոշ համակարգերում հանրային մասնակցության իրավունքն օրենսդրական ամրագրում ունի։ Հանրային մասնակցության իրավունքը կարող է դիտարկվել նաև որպես մարդու իրավունք կամ որպես հավաքների և միավորման ազատության իրավունքի դրսևորում: [[Նիդերլանդներ|Նիդերլանդների]], [[Գերմանիա|Գերմանիայի]], [[Դանիա|Դանիայի]] և [[Շվեդիա|Շվեդիայի]] իրավական համակարգերում դեռ միջնադարյան ժամանակաշրջանից գործում են հանրային մասնակցության և տեղեկատվության ազատության դրույթները<ref name="autogenerated3">{{cite web |title=Public participation legislation - Coastal Wiki |url=http://www.encora.eu/coastalwiki/Public_participation_legislation |access-date=2012-08-06 |publisher=Encora.eu}}</ref>։ Ժողովրդավարությունը և հանրային մասնակցությունը սերտորեն կապված են ժողովրդավարական հասարակությունների հետ, որոնք դարեր շարունակ իրենց օրենսդրական համակարգերում ներառել են հանրային մասնակցության իրավունքները։ Օրինակ՝ [[Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներում]] խնդրագրեր ներկայացնելու իրավունքը 1791 թվականին ներառվել էր ամերիկյան սահմանադրության I փոփոխության մեջ<ref name="autogenerated3" />։ Իսկ արդեն Նոր Զելանդիայում, սկսած 1970-ական թվականներից, ընդունվել են բազմաթիվ օրենքներ (օրինակ՝ առողջապահության, տեղական ինքնակառավարման, շրջակա միջավայրի պահպանության մասին), որոնք պետական պաշտոնյաներից պահանջում են «խորհրդակցել» նրանց հետ, որոնք լինելու են տվյալ որոշման ազդեցության թիրախ և որոշումներ կայացնելիս հաշվի առնել նրանց կարծիքները:
In some jurisdictions, the right to public participation is enshrined by law. The right to public participation may also be conceived of as [[human right]], or as manifestation of the right to [[freedom of association]] and [[freedom of assembly]]. As such the [[Netherlands]], Germany, Denmark and Sweden, have public participation and [[freedom of information]] provisions in their legal systems since before the Middle Ages.<ref name="autogenerated3">{{cite web |title=Public participation legislation - Coastal Wiki |url=http://www.encora.eu/coastalwiki/Public_participation_legislation |access-date=2012-08-06 |publisher=Encora.eu}}</ref> [[Democracy]] and public participation are closely connected democratic societies have incorporated public participation rights into their laws for centuries. For example, in the US the right to petition has been part of the First Amendment of the [[US constitution]] since 1791.<ref name="autogenerated3" /> More recently, since the 1970s in New Zealand numerous laws (e.g.: health, local government, environmental management) require government officials to "consult" those affected by a matter and take their views into consideration when making decisions.


Արդյունավետ հանրային մասնակցությունը պահանջում է ճշգրիտ և համապարփակ տեղեկատվության հասանելիություն: Հետևաբար, հանրային մասնակցության օրենքները հաճախ կապված են տեղեկատվության մատչելիության և տարածման ազատության հետ<ref name="autogenerated3" />։ Մասնակցության իրավունքը կարող է նաև դիտարկվել հավասարության և խմբային իրավունքների համատեքստում, ինչը նպատակ ունի ապահովել բոլոր խմբերի, այդ թվում՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց, հավասար և համապարփակ մասնակցությունը հասարակության մեջ:
Effective public participation depends on the public having accessing to accurate and comprehensive information. Hence laws regarding public participation often deal with the issue of the [[right to know]], access of information and [[freedom of information]].<ref name="autogenerated3" /> The right to participation may also be advanced in the context of [[Equality of opportunity|equality]] and [[group rights]], meant to ensure equal and full participation of a designated group in society. For example, in the context of disabled people.


== Հանրային մասնակցության և ներգրավման հաշվետվողականություն և գնահատում ==
== Հանրային մասնակցության և ներգրավման հաշվետվողականություն և գնահատում ==
Տարբեր գիտակարգերում և տարբեր լեզուներով հանրային մասնակցության հաշվետվողականության և գնահատման մեթոդները շարունակական խնդիր են, ինչը դժվարացնում է կատարողականի գնահատումը<ref>{{Cite journal |last1=Nunn |first1=Jack S. |last2=Tiller |first2=Jane |last3=Fransquet |first3=Peter |last4=Lacaze |first4=Paul |date=2019 |title=Public Involvement in Global Genomics Research: A Scoping Review |journal=Frontiers in Public Health |volume=7 |page=79 |doi=10.3389/fpubh.2019.00079 |issn=2296-2565 |pmc=6467093 |pmid=31024880|doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Nunn |first1=Jack S. |last2=Shafee |first2=Thomas |last3=Chang |first3=Steven |last4=Stephens |first4=Richard |last5=Elliott |first5=Jim |last6=Oliver |first6=Sandy |last7=John |first7=Denny |last8=Smith |first8=Maureen |last9=Orr |first9=Neil |last10=Preston |first10=Jennifer |last11=Borthwick |first11=Josephine |last12=van Vlijmen |first12=Thijs |last13=Ansell |first13=James |last14=Houyez |first14=Francois |last15=de Sousa |first15=Maria Sharmila Alina |date=2022-07-19 |title=Standardised data on initiatives—STARDIT: Beta version |journal=Research Involvement and Engagement |volume=8 |issue=1 |pages=31 |doi=10.1186/s40900-022-00363-9 |pmid=35854364 |pmc=9294764 |issn=2056-7529 |doi-access=free }}</ref>։ Մշակվել են մի քանի գործիքներ՝ ստանդարտացված տերմինաբանության միջոցով տարբեր գիտակարգերում մասնակցության վերաբերյալ հաշվետու լինելու համար<ref>{{Cite journal |last1=Nunn |first1=Jack S. |last2=Shafee |first2=Thomas |last3=Chang |first3=Steven |last4=Stephens |first4=Richard |last5=Elliott |first5=Jim |last6=Oliver |first6=Sandy |last7=John |first7=Denny |last8=Smith |first8=Maureen |last9=Orr |first9=Neil |last10=Preston |first10=Jennifer |last11=Borthwick |first11=Josephine |last12=van Vlijmen |first12=Thijs |last13=Ansell |first13=James |last14=Houyez |first14=Francois |last15=de Sousa |first15=Maria Sharmila Alina |date=2022-07-19 |title=Standardised data on initiatives—STARDIT: Beta version |journal=Research Involvement and Engagement |volume=8 |issue=1 |pages=31 |doi=10.1186/s40900-022-00363-9 |pmid=35854364 |pmc=9294764 |issn=2056-7529 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite web |title=STARDIT |url=https://scienceforall.world/stardit/ |access-date=2023-03-15 |website=Science For All |language=en-US}}</ref>։ Օրինակ՝ 2022 թվականին հրապարակվեց Նախաձեռնությունների վերաբերյալ ստանդարտացված տվյալների (STARDIT) բետա տարբերակը, որն օգտագործում էր վիքիտվյալները՝ տարբեր լեզուներով տերմինաբանության համաձայնեցումն ապահովելու համար՝ նկարագրելու մասնակցության խնդիրները, մեթոդները, հաղորդակցման եղանակները և մասնակցության ցանկացած ազդեցություն կամ արդյունք։ STARDIT-ն օգտագործվում է մի շարք կազմակերպությունների կողմից նախաձեռնությունների վերաբերյալ զեկույցներ հրապարակելու համար<ref name="GCI_1">{{Cite web |title=Guidelines for Community Involvement in Genomics Research| url=https://www.australiangenomics.org.au/wp-content/uploads/2021/06/Involve-Australia-Guidelines_April-2023.pdf| publisher=Australian Genomics| date=April 2023| access-date=29 October 2023| url-status=live| archive-url=https://web.archive.org/web/20230718053234/https://www.australiangenomics.org.au/wp-content/uploads/2021/06/Involve-Australia-Guidelines_April-2023.pdf| archive-date=18 July 2023}}</ref>, ներառյալ [[Ավստրալիայի առողջապահության և խնամակալության հետազոտությունների ազգային կենտրոն|Առողջապահության և խնամակալության հետազոտությունների ազգային կենտրոնի]] կողմից ֆինանասավորվող հետազոտական նախագծերը, Առողջապահության ոլորտում Լա Տրոբի համալասարանի ակադեմիական և հետազոտական համագործակցությունը,<ref>{{Cite web |date=2023-07-18 |title=About the ARCH, Research, Academic and Research Collaborative in Health (ARCH), La Trobe University |url=https://www.latrobe.edu.au/research/arch/about |access-date=2023-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718063446/https://www.latrobe.edu.au/research/arch/about |archive-date=2023-07-18 }}</ref> քաղաքացիական գիտության նախագծերը և [[Wiki Journals]]-ը<ref>{{Cite journal |last1=Nunn |first1=Jack S. |last2=Shafee |first2=Thomas |last3=Chang |first3=Steven |last4=Stephens |first4=Richard |last5=Elliott |first5=Jim |last6=Oliver |first6=Sandy |last7=John |first7=Denny |last8=Smith |first8=Maureen |last9=Orr |first9=Neil |last10=Preston |first10=Jennifer |last11=Borthwick |first11=Josephine |last12=van Vlijmen |first12=Thijs |last13=Ansell |first13=James |last14=Houyez |first14=Francois |last15=de Sousa |first15=Maria Sharmila Alina |date=2022-07-19 |title=Standardised data on initiatives—STARDIT: Beta version |journal=Research Involvement and Engagement |volume=8 |issue=1 |pages=31 |doi=10.1186/s40900-022-00363-9 |pmid=35854364 |pmc=9294764 |issn=2056-7529 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite web |title=STARDIT |url=https://scienceforall.world/stardit/ |access-date=2023-03-15 |website=Science For All |language=en-US}}</ref>։
Հանրային մասնակցության հաշվետվողականության և գնահատման մեթոդները շարունակական խնդիր են տարբեր գիտակարգերում և լեզուներում, ինչը դժվարացնում է կատարողականի գնահատումը։ Այս խնդիրը լուծելու համար մշակվել են մի քանի գործիքներ, որոնք ստանդարտացված տերմինաբանության միջոցով հնարավորություն են տալիս հաշվետու լինել մասնակցության վերաբերյալ տարբեր գիտակարգերում<ref>{{Cite journal |last1=Nunn |first1=Jack S. |last2=Shafee |first2=Thomas |last3=Chang |first3=Steven |last4=Stephens |first4=Richard |last5=Elliott |first5=Jim |last6=Oliver |first6=Sandy |last7=John |first7=Denny |last8=Smith |first8=Maureen |last9=Orr |first9=Neil |last10=Preston |first10=Jennifer |last11=Borthwick |first11=Josephine |last12=van Vlijmen |first12=Thijs |last13=Ansell |first13=James |last14=Houyez |first14=Francois |last15=de Sousa |first15=Maria Sharmila Alina |date=2022-07-19 |title=Standardised data on initiatives—STARDIT: Beta version |journal=Research Involvement and Engagement |volume=8 |issue=1 |pages=31 |doi=10.1186/s40900-022-00363-9 |pmid=35854364 |pmc=9294764 |issn=2056-7529 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite web |title=STARDIT |url=https://scienceforall.world/stardit/ |access-date=2023-03-15 |website=Science For All |language=en-US}}</ref>։ Օրինակ՝ 2022 թվականին հրապարակվեց Նախաձեռնությունների վերաբերյալ ստանդարտացված տվյալների (STARDIT) բետա տարբերակը։ Այն օգտագործում է վիքիտվյալները՝ տարբեր լեզուներով տերմինաբանության համաձայնեցումն ապահովելու համար։ «STARDIT»-ը նկարագրում է մասնակցության խնդիրները, մեթոդները, հաղորդակցման եղանակները և մասնակցության ցանկացած ազդեցություն կամ արդյունք։ «STARDIT»-ն օգտագործվում է մի շարք կազմակերպությունների կողմից նախաձեռնությունների վերաբերյալ զեկույցներ հրապարակելու համար<ref name="GCI_1">{{Cite web |title=Guidelines for Community Involvement in Genomics Research| url=https://www.australiangenomics.org.au/wp-content/uploads/2021/06/Involve-Australia-Guidelines_April-2023.pdf| publisher=Australian Genomics| date=April 2023| access-date=29 October 2023| url-status=live| archive-url=https://web.archive.org/web/20230718053234/https://www.australiangenomics.org.au/wp-content/uploads/2021/06/Involve-Australia-Guidelines_April-2023.pdf| archive-date=18 July 2023}}</ref>։ Այդ կազմակերպությունների թվում են՝ [[Ավստրալիայի առողջապահության և խնամակալության հետազոտությունների ազգային կենտրոն|Առողջապահության և խնամակալության հետազոտությունների ազգային կենտրոնի]] կողմից ֆինանսավորվող հետազոտական նախագծերը, Առողջապահության ոլորտում Լա Տրոբի համալասարանի ակադեմիական և հետազոտական համագործակցությունը<ref>{{Cite web |date=2023-07-18 |title=About the ARCH, Research, Academic and Research Collaborative in Health (ARCH), La Trobe University |url=https://www.latrobe.edu.au/research/arch/about |access-date=2023-07-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718063446/https://www.latrobe.edu.au/research/arch/about |archive-date=2023-07-18 }}</ref>, քաղաքացիական գիտության նախագծերը և [[Wiki Journals|«Wiki Journals»]]-ը<ref>{{Cite journal |last1=Nunn |first1=Jack S. |last2=Shafee |first2=Thomas |last3=Chang |first3=Steven |last4=Stephens |first4=Richard |last5=Elliott |first5=Jim |last6=Oliver |first6=Sandy |last7=John |first7=Denny |last8=Smith |first8=Maureen |last9=Orr |first9=Neil |last10=Preston |first10=Jennifer |last11=Borthwick |first11=Josephine |last12=van Vlijmen |first12=Thijs |last13=Ansell |first13=James |last14=Houyez |first14=Francois |last15=de Sousa |first15=Maria Sharmila Alina |date=2022-07-19 |title=Standardised data on initiatives—STARDIT: Beta version |journal=Research Involvement and Engagement |volume=8 |issue=1 |pages=31 |doi=10.1186/s40900-022-00363-9 |pmid=35854364 |pmc=9294764 |issn=2056-7529 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Cite web |title=STARDIT |url=https://scienceforall.world/stardit/ |access-date=2023-03-15 |website=Science For All |language=en-US}}</ref>։


== Տես նաև ==
== Տես նաև ==
Տող 142. Տող 132.


==Ծանոթագրություններ==
==Ծանոթագրություններ==
{{Reflist|2}}
{{ծանցանկ|2}}

[[Category:Government]]
[[Category:Articles containing video clips]]
[[Category:Public sphere|Participation]]
[[Category:Participatory democracy|*]]

Ընթացիկ տարբերակը 15:46, 7 Նոյեմբերի 2024-ի դրությամբ

Հանրային մասնակցություն, հայտնի է նաև որպես քաղաքացիական մասնակցություն կամ հասարակության ներգրավվածություն, ցանկացած կազմակերպության կամ ծրագրի գործունեության մեջ հանրության ներգրավումը։ Հանրային մասնակցությունն ավելի լայն է, քան շահագրգիռ կողմերի ներգրավումը, ինչը ենթադրում է, որ այն ներառում է ոչ միայն նրանց, ովքեր ուղղակիորեն հետաքրքրված են արդյունքով, այլև հասարակության լայն զանգվածներին՝ գործընթացը դարձնելով ավելի ընդգրկուն։

Ընդհանուր առմամբ, հանրային մասնակցությունը նպատակ ունի ներգրավել նրանց, ովքեր պոտենցիալ ազդում են այս կամ այն որոշման վրա կամ հետաքրքրված են դրանով և նպաստում են դրա իրականացմանը։ Սա կարող է վերաբերել անհատներին, պետական մարմիններին, հաստատություններին, ընկերություններին կամ ցանկացած այլ կազմակերպության, որոնք ազդում են հանրային շահերի վրա։ Հանրային մասնակցության սկզբունքը նշում է, որ նրանք, ում վրա ազդում է այս կամ այն որոշումը, իրավունք ունեն մասնակցելու որոշումների կայացման գործընթացին։ Հանրային մասնակցությունը ենթադրում է, որ հասարակության ներդրումը կազդի որոշումների կայացման վրա[1][2]։ Հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է ինչպես հզորացման ձև, այնպես էլ ժողովրդավարական կառավարման կարևորագույն տարր[2]։ Գիտելիքիների կառավարման համատեքստում, կարծում են, որ լայն մասնակցության վրա հիմնված շարունակական գործընթացների ստեղծումը կարևոր է կոլեկտիվ բանականության և ներառականության զարգացման համար: Սա պայմանավորված է ողջ համայնքի կամ հասարակության՝ որոշումների կայացման գործընթացում ակտիվ մասնակցությամբ[2]։

Հանրային մասնակցությունը հիմնված է «ժողովրդակենտրոն» կամ «մարդակենտրոն» սկզբունքների վրա, որոնք վերջին երեսուն տարիների ընթացքում լայն տարածում են գտել արևմտյան մշակույթում։ Այս սկզբունքներն ազդել են տարբեր ոլորտների վրա, այդ թվում՝ կրթության, բիզնեսի, հանրային քաղաքականության, միջազգային օգնության և զարգացման ծրագրերի։ Հանրային մասնակցության խթանմանն աջակցում են հումանիստական շարժումները, որոնք ընդգծում են որոշումների կայացման գործընթացներում համամարդկային արժեքների և կարիքների հաշվառման կարևորությունը։ Հանրային մասնակցությունը կարող է ընդլայնվել «մարդն ամեն ինչից վեր» պարադիգմի փոփոխության շրջանակներում։ Այս փոփոխությունը կասակածի տակ է դնում այն գաղափարը, որ ավելի մեծ, կենտրոնացված հիերարխիաներն իրենց էությամբ ավելի լավն են։ Փոխարենը, այն խթանում է այն գաղափարը, որ մեծ թվով մարդկանց ներգրավելը («մի գլուխը լավ է, երկուսը՝ ավելի լավ») օգուտ է բերում։ Փաստարկն այն է, որ հանրային մասնակցությունը կարող է նպաստել ավելի արդյունավետ և երկարաժամկետ փոփոխությունների՝ ներառելով տարբեր տեսակներ և գաղափարներ[3]։

Որոշ իրավական և այլ համակարգերում ընդունվել է հանրային մասնակցության իրավապաշտպան մոտեցումը։ Օրինակ՝ տնտեսական և մարդկային զարգացման մեջ հանրային մասնակցության իրավունքը պաշտոնապես ամրագրվել է 1990 թվականին Զարգացման և վերափոխման մեջ բնակչության մասնակցության Աֆրիկյան խարտիայում[4]։ Շրջակա միջավայրի պահպանության և կայուն զարգացման կարևորագույն համաձայնագրերը, ինչպիսիք են Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագիրը,[5] ևս ճանաչում և ամրագրում են հասարակության մասնակցության իրավունքը։ Այս համաձայնագրերում նշվում է, որ հանրային մասնակցությունը հիմնարար իրավունք է։

Ըստ բնագավառի

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արվեստ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տե՛ս նաև՝ Մասնակցային արվեստ, Մասնակցային կինո, և Մասնակցային թատրոն

Բյուջետավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Մասնակցային բյուջետավորում

Մասնակցային բյուջետավորումը ժողովրդավարական քննարկման և որոշումների կայացման գործընթաց է, որի ժամանակ քաղաքի սովորական բնակիչները որոշում են, թե ինչպես բաշխել համայնքային կամ պետական բյուջեի մի մասը։ Մասնակցային բյուջետավորումը սովորաբար բնութագրվում է մի քանի հիմնական առանձահատկություններով՝ համայնքի անդամների կողմից առաջնահերթ ծախսերի որոշում, բյուջեի պատվիրակների ընտրություն, որոնք կներկայացնեն տարբեր համայնքներ, պետական ծառայողների կողմից աջակցություն և տեխնիկական օգնություն, տեղական և ավելի բարձր մակարդակի հանդիպումներ՝ քննարկելու և քվեարկելու առաջնահերթ ծախսերը, և համայնքի վրա անմիջապես ազդող տեղական նախագծերի իրականացում։

Մասնակցային բյուջետավորումը կարող է օգտագործվել աշխարհի տարբեր քաղաքներում և, որպես այդպիսին, առաջին անգամ կիրառվել է Բրազիլիայի Պորտու Ալեգրի քաղաքում, որտեղ 1989 թվականին մշակվել է մասնակցային բյուջետավորման առաջին լիարժեք գործընթացը։

Զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2011 թվականին արված տեսանյութ։ «Առանց մարդկանց մասնակցության՝ զարգացմանն ուղղված գործողությունները ձախողվում են».- Շ․ Կումար։
Հիմնական հոդվածներ՝ Մասնակցային զարգացում, Մասնակցային պլանավորում, և Գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատում

Տնտեսական զարգացման տեսության մեջ գոյություն ունի մասնակցային զարգացման դպրոց։ Մարդասիրական օգնության տրամադրման և զարգացման գործում հանրային մասնակցության ընդլայնման ցանկությունը հանգեցրել է բազմաթիվ ֆորմալ մեթոդաբանությունների, մատրիցաների, մանկավարժական հնարքների և հատուկ մոտեցումների ստեղծմանը, որոնք հաշվի են առնում կոնկրետ համատեքստի առանձնահատկությունները։ Դրանք ընդգրկում են գիտակցումն ու պրակտիկան, մասնակցային գործողությունների հետազոտությունը, գյուղական համայնքների արագ գնահատումը, գյուղական համայնքների մասնակցային գնահատումը, վերահսկողության վրա գնահատման ազդեցության վերլուծությունը, «բաց տարածության» (Բաց Տարածք) մոտեցումները, նպատակներին ուղղված նախագծերի պլանավորումը, խոցելիության և ներուժի վերլուծությունը[3]։

Շրջակա միջավայր և կայուն զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հավելյալ տեղեկություն՝ Հանրային մասնակցության իրավունք

Վերջին տարիներին հանրային մասնակցությունը սկսել է դիտարկվել որպես շրջակա միջավայրի պահպանության խնդիրների լուծման և կայուն զարգացման ապահովման կարևորագույն մաս։ Այս համատեքստում սահմանափակվում են որոշումներ կայացնելու համար բացառապես տեխնոկրատ բյուրոկրատական մենաշնորհին ապավինելու հնարավորությունները, և նշվում է, որ հանրային մասնակցությունը կառավարություններին թույլ է տալիս մշակել քաղաքականություններ և ընդունել օրենքներ, որոնք վերաբերում են համայնքներին և հաշվի են առնում նրանց կարիքները[6]։

Հանրային մասնակցությունը ընդունվում է որպես էկոլոգիական սկզբունք և ամրագված է Ռիո դե Ժանեյրոյի շրջակա միջավայրի և զարգացման վերաբերյալ հռչակագրում։

Ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ողջ աշխարհում փորձագետները սերտորեն համագործակցում են տեղական համայնքների հետ[7]։ Տեղական համայնքները ժառանգության պահպանման կարևորագույն շահագրգիռ կողմերն են[8]։

Մշակույթի կառավարման գործընթացներում տեղական համայնքների հետ խորհրդատվությունը խիստ կարևոր է: Այն անհրաժեշտ է մշակութային օբյեկտի նշանակությունը ճիշտ որոշելու համար: Հակառակ դեպքում, միայն «փորձագետների» կարծիքի վրա կենտրոնանալով, կարելի է բաց թողնել շատ կարևոր արժեքներ[9]։ Մինչև 20-րդ դարի վերջը ժառանգության կառավարումը հիմնականում հենվում էր փորձագիտական կարծիքի վրա: Սակայն պարադիգմի փոփոխությունը սկսվեց 1979 թվականին, երբ Ավստրալիայի ԻԿՕՄՈՍ-ը (Հուշարձանների և տեսարժան վայրերի պահպանման միջազգային խորհուրդ) ընդունեց Բուրրա Խարտիան: Այս փաստաթուղթը հետագայում լրամշակվեց 2000-ական թվականներին GCI-ի աշխատանքների ընթացքում[10][11][12]։ Այսօր համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների կառավարման հիմքում ընկած է «արժեքների պահպանման» սկզբունքը: Շահագրգիռ կողմերի և նրանց հետ կապված արժեքների նույնականացումը դարձել է հիմնարար քայլ նման օբյեկտների կառավարման պլանի մշակման գործում:

Շահագրգիռ կողմերի հայեցակարգն ընդլայնվել է՝ ներառելով տեղական համայնքները: Այս գործընթացում կարևոր դերակատարներ են դարձել տեղական ինքնակառավարման մարմինները, գիտահետազոտական ինստիտուտները, ձեռնարկությունները, բարեգործական կազմակերպությունները, և համայնքները։ Տեղական մակարդակում մասնակցությունն ապահովելու համար արդյունավետ են այնպիսի միջոցառումներ, ինչպիսիք են գիտելիքի փոխանակումը, կրթությունը, խորհրդատվությունը, ցուցադրությունները, ակադեմիական իրադարձությունները, գովազդային արշավները և այլն։

Այս մոտեցման կիրառման մի քանի հաջողված օրինակներ կան աշխարհում: Սիրիայի Հոմս քաղաքում տեղական բարեգործական կազմակերպությունները համայնքների հետ համատեղ իրականացնում են նախագծեր՝ ուղղված տեղի ժառանգության պահպանմանը[13]։

Սուդանի Դանգեյլ քաղաքում իրականացվող բնապահպանական ծրագրի թիմն օգտագործեց տեղի բնակչության հետ իր սոցիալական և տնտեսական կապերը՝ ապահովելով ծրագրի երկարաժամկետ կայունությունը[14]։

Ավստրալիայում բնիկ համայնքներն աստիճանաբար ստանձնում են իրենց մշակութային ժառանգության օբյեկտների և լանդշաֆտների պահպանման ու կառավարման ծրագրերի ղեկավարումը: Նրանք հատկապես ուշադրություն են դարձնում ժայռապատկերներ պարունակող վայրերի խնամքին, մոնիթորինգին և պահպանմանը[15]։

Մեդիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդվածներ՝ Մասնակցային մեդիա և Մասնակցային տեսանյութ

Հանրային քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տե՛ս նաև՝ Մասնակցային ժողովրդավարություն

Որոշ երկրներում հանրային մասնակցությունը դարձել է ժողովրդավարական մարմինների շրջանակներում հանրային քաղաքականության ձևավորման կենտրոնական սկզբունք։ Քաղաքակությունը դառնում է լեգիտիմ, երբ քաղաքացիները հնարավորություն ունեն ազդելու այդ գործընթացում ներգրավված քաղաքական գործիչների և կուսակցությունների վրա[16]։ Մեծ Բրիտանիայում և Կանադայում նկատվել է, որ կառավարման բոլոր մակարդակներում քաղաքացիներին և շահագրգիռ կողմերին սկսել են ներգրավել քաղաքականության մշակման գործընթացներում։ Քաղաքականության մշակման մեջ ակտիվորեն ներգրավված քաղաքացիները կարող են աշխատել փոխհատուցելու կառավարության ձախողումները՝ թույլ տալով իրականացնել բարեփոխումներ, որոնք ավելի շատ կհամապատասխանեն քաղաքացիների կարիքներին[17]։ Քաղաքականության մեջ քաղաքացիների ներգրավման միջոցով քաղաքականությունը կարտացոլի առօրյա կարքիներն ու ու իրողությունները, այլ ոչ թե քաղաքական գործիչների և քաղաքական կուսակցությունների մեքենայությունները[18]։ Սա կարող է ներառել լայնածավալ խորհրդատվություններ, ֆոկուս խմբային հետազոտություն, առցանց քննարկման ֆորումներ կամ խորհրդակցական ձայնի իրավունքով երդվյալ ատենակալների քաղաքացիական դատարաններ։ Կան հանրային մասնակցության շատ տարբեր մեխանիզմներ, չնայած դրանք հաճախ ունեն ընդհանուր առանձնահատկություններ[19]։

Հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է որպես գործիք, որը նախատեսված է միջոցառումների պլանավորման, կազմակերպման կամ ֆինանսավորման մասին հանրությանը տեղեկացնելու համար: Հանրային մասնակցությունը կարող է օգտագործվել նաև իրագործելի նպատակները չափելու, ազդեցությունը գնահատելու և ապագա պրակտիկայի համար դասեր քաղելու համար[20]։ 2005 թվականին Բրազիլիայում ստեղծված բնակարանային խորհուրդներում քաղաքացիների մասնակցությունը քաղաքականության մշակմանը բարելավեց բնակչությանը հանրային ծառայությունների մատուցման արդյունավետությունն ու օպերատիվությունը[18]։ Ժողովրդական ինքնիշխանության հայեցակարգն ու սկզբունքը ամրագրված են ժամանակակից բոլոր սահմանադրություններում և հիմնարար օրենքներում: Այս սկզբունքը հռչակում է, որ ժողովուրդը հանրային կամ պետական իշխանության հիմնական աղբյուրն է: Ըստ ժողովրդական իշխանության հայեցակարգի՝ քաղաքական գործողությունների համար կազմակերպված հասարակության մեջ ժողովրդի կամքը՝ որպես ամբողջություն, հանդիսանում է քաղաքական գործողությունների միակ ճիշտ չափանիշը: Հանրային մասնակցությունը կարելի է դիտարկել որպես զսպումների և հակակշիռների ու ներկայացուցչական ժողովրդավարության կարևոր տարր: Այն ապահովում է, որ ժողովուրդն անուղղակիորեն իրավունք ունենա մասնակցել հանրային քաղաքականության և օրենքների մշակման գործընթացին[21]։

ԱՄՆ-ում վարչական նորմերի ստեղծման գործընթացում հանրային մասնակցությունը կարևոր դեր է խաղում: Այս մասնակցությունը ենթադրում է, որ առաջարկվող նորմերը որոշակի ժամանակահատվածում ենթարկվում են հանրային քննարկման: Ընդհանուր առմամբ, ԱՄՆ կառավարության գործադիր մարմինների կողմից հաստատվող կանոնների համար հանրային մասնակցությունը պարտադիր է: Այս ժամանակահատվածում կանոնադրությունները կամ գործակալությունների քաղաքականությունները կարող են նախատեսել նաև հանրային լսումների անցկացում[22]։

Գիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդվածներ՝ Քաղաքացիական գիտություն, Մասնակցային մշտադիտարկում, և Մասնակցային գործողության հետազոտություն

Այլ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հանրային վստահություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերջին տարիներին շատ ժողովրդավարական հասարակություններում իշխանությունների և քաղաքական գործիչների նկատմամբ հանրային վստահության անկումը դարձել է լուրջ խնդիր։ Հանրային ծառայությունների մատուցման թերությունները թուլացրել են քաղաքացիների և տեղական կառավարման մարմինների միջև հարաբերությունները[17]։ Այս իրավիճակում հանրային մասնակցությունը դիտարկվում է որպես կառավարման ճգնաժամի և վստահության անկման հնարավոր լուծումներից մեկը՝ հատկապես Մեծ Բրիտանիայում, Եվրոպայում և ժողովրդավարական այլ երկրներում։ Քաղաքացիների անմիջական մասնակցությունը կարող է բարձրացնել կառավարման արդյունավետությունը, լեգիտիմությունը և սոցիալական արդարությունը[16]։ Գաղափարն այն է, որ հասարակությունը պետք է ավելի ակտիվ ներգրավված լինի քաղաքական գործընթացում՝ դառնալով ոչ թե պասիվ ստացող, այլ որոշումների կայացման մասնակից։

Քաղաքական տեսաբանները, սոցիալական մեկնաբանները և նույնիսկ քաղաքական գործիչները կարծում են, որ հանրային մասնակցությունը կարող է մեծացնել իշխանությունների նկատմամբ վստահությունը, բարձրացնել քաղաքացիների ներգրավվածությունը, ամրապնդել ժողովրդավարական իդեալները և բարելավել քաղաքական որոշումների որակը: Սակայն այս ենթադրյալ օգուտները դեռևս պետք է հաստատվեն գործնականում[23][24][25]։ Քաղաքացիական մասնակցությունն ապահովվում է միայն այն դեպքում, եթե քաղաքացիները աջակցում են դրան, և եթե պետական մարմիններն ակտիվ խրախուսում են նրանց մասնակցությունը։

Հաշվետվողականություն և թափանցիկություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Արմատական թափանցիկություն

Հանրային մասնակցությունը կարող է նաև դիտարկվել որպես հաշվետվողականության խթանման միջոց: Այն հնարավորություն է տալիս համայնքներին վերահսկել պետական մարմինների գործունեությունը և հաշվետու պահել նրանց ծրագրերի իրականացման համար[6]։ Օրինակ, Միացյալ Թագավորությունում քաղաքացիներին ներգրավում են բանտարկյալներին կալանքի տակ պահելու պայմանների վերահսկման գործընթացում: Կամավորները դառնում են անկախ դիտորդական խորհրդի անդամներ՝ մշտադիտարկելով բանտային պայմանները և նպաստելով արդար ու մարդասիրական վերաբերմունքի ապահովմանը[26]։

Համայնքային շատ կազմակերպություններ հիմնականում բաղկացած են միջին խավի բարեկեցիկ քաղաքացիներից, որոնք ունեն մասնակցության համար անհրաժեշտ ժամանակ և հնարավորություններ[16]։ Մինչդեռ ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիները հաճախ բախվում են ինքնակազմակերպման և հանրային խնդիրների լուծմանը մասնակցելու դժվարությունների[27]։ Նրանց մասնակցությունը ցածր է այնպիսի խոչընդոտների պատճառով, ինչպիսիք են երեխաների մատչելի խնամքի բացակայությունը, աշխատանքից հետո ազատ ժամանակի սղությունը և կրթական հնարավորությունների հասանելիությունը[16]։ Այս խնդիրները հաղթահարելու և բոլոր սոցիալական խմբերի ավելի լայն մասնակցությունը խթանելու նպատակով առաջադեմ արտոնյալ խավերը համագործակցում են ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիների հետ: Կազմակերպությունները ձգտում են ստեղծել մասնակցության խթաններ՝ օգտագործելով մատչելի լեզու և ապահովելով ջերմ միջավայր[28]։ Այս մոտեցումը նպաստում է միջին և ցածր եկամուտ ունեցող քաղաքացիների միջև փոխըմբռնման մթնոլորտի ձևավորմանը և խթանում է ավելի ներառական հանրային մասնակցություն:

Քննադատական մեկնաբանություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հանրային մասնակցության հայեցակարգն ու պրակտիկան ենթարկվել են քննադատության՝ հաճախ օգտագործելով Ֆուկոյի վերլուծական մոտեցումները[29]։ Նման զեկույցները նկարագրում են, թե ինչպես մասնակցությունը կարող է ծառայել որպես համայնքային գործունեությունը իշխանության և վերահսկողության համակարգերին ինտեգրելու միջոց՝ միաժամանակ նշելով, որ ներգրավումն ու հզորացումը կարող են տեղի ունենալ միաժամանակ։

1990 թվականին, ի պատասխան պրակտիկայի նկատմամբ աճող հետաքրքրությանը, մասնագետները հիմնեցին Հանրային պրակտիկանտների միջազգային ասոցիացիան։ Ավելի ուշ, նրանք հիմնեցին Հանրային մասնակցության միջազգային ասոցիացիան (IAP2)[30]։ Ներկայումս «հանրային մասնակցության պրակտիկան» լայն տարածում է գտել աշխարհում: Հանրային մասնակցության միջազգային ասոցիացիան ունի մասնաճյուղեր տարբեր երկրներում, ինչը վկայում է հանրային մասնակցության կարևորության և դրա նկատմամբ գլոբալ հետաքրքրության մասին[31]։

Հանրային մասնակցությունը շրջակա միջավայրի կառավարման մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շրջակա միջավայրի խնդիրների աճող բարդության պատճառով հանրային մասնակցությունն արդիական է դարձել շրջակա միջավայրի կառավարման մասին ժամանակակից բանավեճերի գիտական վերլուծության մեջ։

Շրջակա միջավայրի կառավարման գործում հանրային մասնակցությունը համարվում է կարևորագույն տարր, որը նպաստում է ավելի արդյունավետ որոշումների ընդունմանը։ Ընդհանուր առմամբ ընդունված է, որ շրջակա միջավայրի պահպանման խնդիրները չեն կարող լուծվել միայն կառավարության ուժերով[32]։ Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացին մասնակցությունը հասարակությանն արդյունավետորեն կապում է շրջակա միջավայրի կառավարման հետ: Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ քննարկումներում ներգրավելով հանրությանը, որն ընկած է ինչպես շրջակա միջավայրի խնդիրների պատճառների, այնպես էլ լուծումների հիմքում, մեծացնում է թափանցիկության և հաշվետվողականության հասնելու հավանականությունը։ Սա ապահովում է որոշումների կայացման ժողովրդավարական լեգիտիմությունը, որից կախված է շրջակա միջավայրի լավ կառավարումը[33][34]։ Կարելի է պնդել, որ շրջակա միջավայրի կառավարմանը հանրային ակտիվ մասնակցությունը կարող է մեծացնել շահառուների հետաքրքրությունը, ինչը նպաստում է շրջակա միջավայրի վերաբերյալ օրենսդրության պահպանմանը և իրավակիրառմանը։ Աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերը (GIS) կարող է արժեքավոր գործիք լինել նման աշխատանքի համար։ Բացի այդ, որոշ ընդդիմախոսներ պնդում են, որ շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացմանը մասնակցելու իրավունքը ընթացակարգային է և «կարող է դիտվել որպես շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնարար իրավունքի մաս»[35]։ Էթիկական այս տեսանկյունից ակնկալվում է, որ շրջակա միջավայրի կառավարումը կիրականացվի «արդարության սահմանադրական սկզբունքին՝ ներառյալ հավասարությանը», համապատասխան շրջանակներում, որն անխուսափելիորեն պահանջում է «բնապահպանական իրավունքների» պահպանում, և ի վերջո, պահանջում հանրային մասնակցություն[35]։ Շրջակա միջավայրի խնդիրների հետ կապված գիտական զգալի անորոշության պայմաններում հանրային մասնակցությունն օգնում է դիմակայել այդ անորոշությանը: Այն նաև վերացնում է շրջակա միջավայրի՝ գիտականորեն սահմանված խնդիրների և շահագրգիռ կողմերի փորձի ու արժեքների միջև անջրպետը[33][36]։ Ակնկալվում է, որ կառավարության և գիտնականների համատեղ ջանքերի շնորհիվ, որը կուղեկցվի հասարակության հետ համագործակցությամբ, հնարավոր լուծումներից ամենաընդունելին կիրառելու միջոցով հնարավոր կլինի հասնել շրջակա միջավայրի առավել արդյունավետ կառավարման։

Շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացում հանրային մասնակցության հայեցակարգը, չնայած լայն պայմանավորվածությունների առկայությանը, անընդհատ քննադատվում է իրական արդյունքների մասով: Քննադատները պնդում են, որ հանրային մասնակցությունը հիմնականում նպատակ ունի փոխհամաձայնության հասնել միևնույն արժեքներ կիսող և նույն արդյունքների ձգտող սուբյեկտների միջև: Այդուհանդերձ, շրջակա միջավայրի խնդիրների անորոշ բնույթը կարող է խաթարել հանրային մասնակցության կարևորությունը: Շատ դեպքերում քննարկման մասնակիցները խնդրի և դրա լուծման վերաբերյալ ունեն խիստ տարբեր տեսակետներ, որոնք դժվար թե փոխհամաձայնության գան[37]։ Սա կարող է հանգեցնել փորձագիտական կողմնակալության և հետագա օտարման, քանի որ փոխհամաձայնությանը դեմ անձինք կարող են հետ մղվել որոշումների կայացման գործընթացից՝ խախտելով մասնակցային մոտեցման ենթադրյալ առավելությունը: Այս համատեքստում հարց է առաջանում, թե արդյոք փոխհամաձայնությունը պետք է լինի մասնակցության հաջող արդյունքի ցուցիչ[38]։ Աննա Դևիսի կարծիքով, մասնակցային ժողովրդավարությունը չի կարող երաշխավորել շրջակա միջավայրի պահպանության էական օգուտներ, «եթե կան մրցակցային տեսակետներ այն մասին, թե ինչպիսին պետք է լինի շրջակա միջավայրը և ինչի է այն այդքան արժեքավոր»[39]։ Հետևաբար, առանցքային են դառնում հետևյալ հարցերը՝ ով և որ փուլերում պետք է մասնակցի շրջակա միջավայրի վերաբերյալ որոշումների կայացման գործընթացին, և որն է այս տեսակի մասնակցության նպատակը: Այս հարցերը շրջակա միջավայրի կառավարման կարևորագույն խնդիրներ են դարձել հանրային մասնակցության քննարկումներում[33]։

Քաղաքացիական գիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Քաղաքացիական գիտություն

Քաղաքացիական գիտությունը տերմին է, որը նկարագրում է ոչ մասնագետների մասնակցությունը գիտական հետազոտություններում: Այս մոտեցումն ունի մի շարք առավելություններ՝ հատկապես քաղաքականության վերաբերյալ հետազոտություններում: Կարևոր է ապահովել ոչ պրոֆեսիոնալ գիտնականների ավելի լայն ներգրավվածությունը քաղաքականության վերաբերյալ ուսումնասիրություններում։ Հենց գիտական համայնքներն են պատասխանատու «քաղաքականության վերաբերյալ հետազոտությունների ժողովրդավարացմանը» նպաստելու համար[40]։ Սա ներառում է քաղաքացիների ներգրավումը ոչ միայն տվյալների հավաքագրման, այլև բուն հետազոտությունների մշակման գործում:

Քաղաքականության մշակման մեջ քաղաքացիական գիտության հաջողության բանալին «համապատասխան, հուսալի և հայտնի որակի տվյալներն են, որոնք անհրաժեշտ են ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականություն մշակելու համար»[41]։ Սակայն կան որոշակի խոչընդոտներ այս մոտեցման կիրառման համար: Դրանք ներառում են հավաքագրված տվյալների և դիտարկվող քաղաքականության անհամապատասխանությունը, ինչպես նաև ոչ մասնագետների կողմից հավաքված տվյալների նկատմամբ թերահավատությունը[41]։

Հանրային մասնակցության արդյունավետություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչո՞ւ է հասարակությունն առաջին հերթին շահագրգռված մասնակցելու քաղաքականության մշակմանը։ Քրիստոֆեր Մ. Վեյբլը, ուսումնասիրելով շահագրգիռ կողմերի օրինակը, պնդում է, որ մարդկանց մոտիվացնում են իրենց համոզմունքների համակարգերը[42]։ Նրանք ձգտում են իրենց համոզմունքները վերածել քաղաքականության: Վեյբլը առաջարկում է «եռաստիճան հիերարխիկ հավատքի համակարգ»՝ առաջին մակարդակն անփոփոխ, հիմնարար համոզմունքներն են, որոնց հետևում է մարդը։ Միջին մակարդակը բաղկացած է քաղաքականության վերաբերյալ հիմնարար, բայց ավելի ճկուն համոզմունքներից։ Վերջին մակարդակը պարզապես երկրորդական նշանակության համոզմունքներն են։

Ինչպես երևում է Քրիստոֆեր Վեյբլի ուսումնասիրության մեջ, ակնհայտ է, որ հասարակությունը ներքին ցանկություն ունի այս կամ այն չափով մասնակցելու քաղաքականության մշակմանը։ Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ որքանո՞վ է քաղաքականության մշակման համար արդյունավետ հանրային մասնակցությունը։ Այս հարցին պատասխանում է Միլենա Նեշկովայի և Հաի Գուոյի հետազոտությունը[43]։ ԱՄՆ նահանգային տրանսպորտային գործակալությունների տվյալների վերլուծության հիման վրա նրանք եզրակացրել են, որ հանրային մասնակցությունը կապված է կազմակերպության գործունեության արդյունավետության բարձրացման հետ: Պետական հաստատություններն ավելի արդյունավետ են գործում, երբ հասարակությանը ներգրավում են որոշումների կայացման գործընթացում: Այսպիսով, այս երկու ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հասարակությունը ոչ միայն հետաքրքրված է քաղաքականության մշակմամբ և առաջնորդվում է իր համոզմունքներով, այլև նրա մասնակցությունն արդյունավետ գործիք է քաղաքականության և օրենքների մշակման գործում:

Հանրային մասնակցության իրավունք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հանրային մասնակցության իրավունքը մարդու իրավունքներից մեկն է, որն ամրագրված է ազգային և միջազգային իրավական որոշ համակարգերում։ Այն պաշտպանում է քաղաքացիների մասնակցությունը որոշումների կայացման կոնկրետ գործընթացներում։ Միջազգային իրավական փաստաթղթերը հստակ սահմանում են այս իրավունքը: Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրն ամրագրում է յուրաքանչյուր անհատի իրավունքը՝ մասնակցելու իր երկրի կառավարմանը՝ ուղղակիորեն կամ ներկայացուցիչների միջոցով[44]։ Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների միջազգային դաշնագրի 20-րդ և 27-րդ հոդվածները ևս ամրագրում են պետական գործերի կառավարմանը մասնակցության իրավունքը[45]։ Քաղաքական մասնակցության իրավունքն այն իրավունքն է, որով իշխող իշխանությունը պարտավորվում է ապահովել քաղաքացիների իրավունքները՝ ներառյալ ներկայացուցիչներ նշանակելու և ընտրելու իրավունքը, հանրային պաշտոններ զբաղեցնելու հավասար հնարավորությունը, մասնավոր և հանրային հավաքներին մասնակցելու իրավունքը, ինչպես նաև կուսակցություններ ստեղծելու և դրանց միանալու իրավունքը[46][47]:

Իրավական որոշ համակարգերում հանրային մասնակցության իրավունքն օրենսդրական ամրագրում ունի։ Հանրային մասնակցության իրավունքը կարող է դիտարկվել նաև որպես մարդու իրավունք կամ որպես հավաքների և միավորման ազատության իրավունքի դրսևորում: Նիդերլանդների, Գերմանիայի, Դանիայի և Շվեդիայի իրավական համակարգերում դեռ միջնադարյան ժամանակաշրջանից գործում են հանրային մասնակցության և տեղեկատվության ազատության դրույթները[48]։ Ժողովրդավարությունը և հանրային մասնակցությունը սերտորեն կապված են ժողովրդավարական հասարակությունների հետ, որոնք դարեր շարունակ իրենց օրենսդրական համակարգերում ներառել են հանրային մասնակցության իրավունքները։ Օրինակ՝ Միացյալ Նահանգներում խնդրագրեր ներկայացնելու իրավունքը 1791 թվականին ներառվել էր ամերիկյան սահմանադրության I փոփոխության մեջ[48]։ Իսկ արդեն Նոր Զելանդիայում, սկսած 1970-ական թվականներից, ընդունվել են բազմաթիվ օրենքներ (օրինակ՝ առողջապահության, տեղական ինքնակառավարման, շրջակա միջավայրի պահպանության մասին), որոնք պետական պաշտոնյաներից պահանջում են «խորհրդակցել» նրանց հետ, որոնք լինելու են տվյալ որոշման ազդեցության թիրախ և որոշումներ կայացնելիս հաշվի առնել նրանց կարծիքները:

Արդյունավետ հանրային մասնակցությունը պահանջում է ճշգրիտ և համապարփակ տեղեկատվության հասանելիություն: Հետևաբար, հանրային մասնակցության օրենքները հաճախ կապված են տեղեկատվության մատչելիության և տարածման ազատության հետ[48]։ Մասնակցության իրավունքը կարող է նաև դիտարկվել հավասարության և խմբային իրավունքների համատեքստում, ինչը նպատակ ունի ապահովել բոլոր խմբերի, այդ թվում՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց, հավասար և համապարփակ մասնակցությունը հասարակության մեջ:

Հանրային մասնակցության և ներգրավման հաշվետվողականություն և գնահատում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հանրային մասնակցության հաշվետվողականության և գնահատման մեթոդները շարունակական խնդիր են տարբեր գիտակարգերում և լեզուներում, ինչը դժվարացնում է կատարողականի գնահատումը։ Այս խնդիրը լուծելու համար մշակվել են մի քանի գործիքներ, որոնք ստանդարտացված տերմինաբանության միջոցով հնարավորություն են տալիս հաշվետու լինել մասնակցության վերաբերյալ տարբեր գիտակարգերում[49][50]։ Օրինակ՝ 2022 թվականին հրապարակվեց Նախաձեռնությունների վերաբերյալ ստանդարտացված տվյալների (STARDIT) բետա տարբերակը։ Այն օգտագործում է վիքիտվյալները՝ տարբեր լեզուներով տերմինաբանության համաձայնեցումն ապահովելու համար։ «STARDIT»-ը նկարագրում է մասնակցության խնդիրները, մեթոդները, հաղորդակցման եղանակները և մասնակցության ցանկացած ազդեցություն կամ արդյունք։ «STARDIT»-ն օգտագործվում է մի շարք կազմակերպությունների կողմից նախաձեռնությունների վերաբերյալ զեկույցներ հրապարակելու համար[51]։ Այդ կազմակերպությունների թվում են՝ Առողջապահության և խնամակալության հետազոտությունների ազգային կենտրոնի կողմից ֆինանսավորվող հետազոտական նախագծերը, Առողջապահության ոլորտում Լա Տրոբի համալասարանի ակադեմիական և հետազոտական համագործակցությունը[52], քաղաքացիական գիտության նախագծերը և «Wiki Journals»-ը[53][54]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «IAP2 Core Values for the Practice of Public Participation». Iap2.org. Վերցված է 2012-08-06-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Principles of Public Participation». Co-intelligence.org. 2008-05-23. Վերցված է 2012-08-06-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 [1] Արխիվացված Հուլիս 11, 2008 Wayback Machine
  4. ↑ African Charter for Popular Participation in Development and Transformation Արխիվացված Մայիս 2, 2008 Wayback Machine
  5. ↑ Shelton, Dinah. "A rights-based approach to public participation and local management of natural resources." 3rd IGES International Workshop on Forest Conservation Strategies for the Asia and Pacific Region. 1999.
  6. ↑ 6,0 6,1 Nazrul Islam, Nazrul Isable Martinez and Wang Xi, "Environmental Law in Developing Countries: Selected Issues, IUCN, 2002, pg.7
  7. ↑ ICCROM. People-Centred Approaches to the Conservation of Cultural Heritage: Living Heritage. 2015 https://www.iccrom.org/sites/default/files/PCA_Annexe-2.pdf
  8. ↑ «Engaging local communities in stewardship of World Heritage: a methodology based on the COMPACT experience». unesdoc.unesco.org. Վերցված է 2020-12-08-ին.
  9. ↑ Clark, Kate. “Preserving What Matters. Value-Led Planning for Cultural Heritage Sites.” Conservation, The GCI Newsletter 16, no. 3 (2001): 5-12. [2]
  10. ↑ «Charters». australia.icomos.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2020-12-03-ին. Վերցված է 2020-12-08-ին.
  11. ↑ Avrami, Erica C., Randall Mason, and Marta De la Torre. 2000. Values and Heritage Conservation: Research Report. Los Angeles, CA: Getty Conservation Institute. http://hdl.handle.net/10020/gci_pub/values_heritage_research_report
  12. ↑ De la Torre, Marta, ed. 2002. Assessing the Values of Cultural Heritage: Research Report. Los Angeles, CA: Getty Conservation Institute. [3]
  13. ↑ Azzouz, Ammar (2019-02-11). «A tale of a Syrian city at war». City (անգլերեն). 23 (1): 107–122. Bibcode:2019City...23..107A. doi:10.1080/13604813.2019.1575605. ISSN 1360-4813. S2CID 150357708.
  14. ↑ Guiducci, Francesca; Sweek, Tracey; Anderson, Julie (2020-08-31). «Finding Sustainability in the Desert: Conservation of the Archaeological Site of Dangeil, Sudan, and Its Associated Collections». Studies in Conservation. 65 (sup1): P113–P118. doi:10.1080/00393630.2020.1761183. ISSN 0039-3630. S2CID 219435237.
  15. ↑ Marshall, Melissa; May, Kadeem; Dann, Robin; Nulgit, Lloyd (2020-08-31). «Indigenous Stewardship of Decolonised Rock Art Conservation Processes in Australia». Studies in Conservation. 65 (sup1): P205–P212. doi:10.1080/00393630.2020.1778264. ISSN 0039-3630. S2CID 224805280.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Fung, Archon (2015-02-25). «Putting the Public Back into Governance: The Challenges of Citizen Participation and Its Future». Public Administration Review. 75 (4): 513–522. doi:10.1111/puar.12361. ISSN 0033-3352.
  17. ↑ 17,0 17,1 Speer, Johanna (December 2012). «Participatory Governance Reform: A Good Strategy for Increasing Government Responsiveness and Improving Public Services?». World Development. 40 (12): 2379–2398. doi:10.1016/j.worlddev.2012.05.034. ISSN 0305-750X.
  18. ↑ 18,0 18,1 Donaghy, Maureen M. (2013-03-05). Civil Society and Participatory Governance. Routledge. doi:10.4324/9780203098011. ISBN 978-0-203-09801-1.
  19. ↑ Rowe, G. and Frewer, L.J. (2005) A typology of public engagement mechanisms, Science, Technology, & Human Values, 30 (2), 251-290.
  20. ↑ [4] Արխիվացված Սեպտեմբեր 27, 2008 Wayback Machine
  21. ↑ Vértesy, László (2017-01-10). «The Public Participation in the Drafting of Legislation in Hungary». Central European Public Administration Review. 14 (4). doi:10.17573/ipar.2016.4.06. ISSN 2591-2259.
  22. ↑ Assari, Ali; T.M. Mahesh (December 2011). «Comparative Sustainability of Bazaar in Iranian Traditional Cities: Case Studies in Isfahan and Tabriz» (PDF). International Journal on Technical and Physical Problems of Engineering (IJTPE). 3 (9): 18–24. Վերցված է 6 January 2013-ին.
  23. ↑ Rowe, G. and Frewer, L.J. (2000) Public participation methods: A framework for evaluation, Science, Technology, & Human Values, 25 (1), 3-29.
  24. ↑ Rowe, G. and Gammack, J.G. (2004) Promise and perils of electronic public engagement, Science and Public Policy, 31 (1), 39-54.
  25. ↑ «Public participation (science in society)». Ifr.ac.uk. Վերցված է 2012-08-06-ին.
  26. ↑ Roffee, James A. (2017-01-01). «Accountability and Oversight of State Functions: Use of Volunteers to Monitor Equality and Diversity in Prisons in England and Wales». SAGE Open (անգլերեն). 7 (1): 2158244017690792. doi:10.1177/2158244017690792. ISSN 2158-2440.
  27. ↑ «Wampler, Brian, and Stephanie McNulty. "Does participatory governance matter." Exploring the (2011). - Google Search». www.google.com. Վերցված է 2021-12-04-ին.
  28. ↑ Musso, Juliet; Weare, Christopher; Bryer, Thomas; Cooper, Terry L. (January 2011). «Toward "Strong Democracy" in Global Cities? Social Capital Building, Theory-Driven Reform, and the Los Angeles Neighborhood Council Experience». Public Administration Review. 71 (1): 102–111. doi:10.1111/j.1540-6210.2010.02311.x. ISSN 0033-3352.
  29. ↑ Huxley, Margo (June 2000). «The Limits to Communicative Planning». Journal of Planning Education and Research (անգլերեն). 19 (4): 369–377. doi:10.1177/0739456X0001900406. ISSN 0739-456X. S2CID 143756651.
  30. ↑ «International Association for Public Participation». www.iap2.org. Վերցված է 2015-06-04-ին.
  31. ↑ «International Association for Public Participation - Affiliates». www.iap2.org. Վերցված է 2015-06-04-ին.
  32. ↑ Pring, G. and Noé, S.Y. (2002) 'The Emerging International Law of Public Participation Affecting Global Mining, Energy, and Resource Development' in Zillman, D.M., Lucas, A. and Pring, G.(eds) Human Rights in Natural Resource Development: Public Participation in the Sustainable Development of Mining and Energy Resources, Oxford University Press, Oxford, P 76.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Bulkeley, H. and Mol, A.P.J. (2003), 'Participation and Environmental Governance: Consensus, Ambivalence and Debate', Environmental Values 12 (2): 143–54.
  34. ↑ «Ramos, G. Public participation in Environmental Governance». Globalnation.inquirer.net. 2008-07-21. Վերցված է 2012-08-06-ին.
  35. ↑ 35,0 35,1 Du Plessis, A. (2008), 'Public Participation, Good Environmental Governance and Fulfillment of Environmental Rights', Potchefstroom Electronic Law Journal, 11(2): 170-201.(4)
  36. ↑ Fischer, F. (2000) Citizens, Experts and the Environment, Durham, NC: Duke University Press, p.222.
  37. ↑ Pellizzoni, L. (2003): 'Uncertainty and Participatory Democracy', Environmental Values 12(2): 195-224.
  38. ↑ Owens, S. (2000). 'Engaging the public: information and deliberation in environmental policy', Environment and Planning A, 32: 1141–8.
  39. ↑ Davies, A. (2001). 'What silence knows – planning, public participation and environmental values', Environmental Values, 10: 77–102.
  40. ↑ Richardson, Liz. "Engaging the Public in Policy Research: Are Community Researchers the Answer?" Politics and Governance, vol. 2, no. 1, 2014, pp. 32–44.
  41. ↑ 41,0 41,1 Chapman, Colin and Crona Hodges. "Can Citizen Science Seriously Contribute to Policy Development?: A Decision Maker's View." Analyzing the Role of Citizens Science in Modern Research. IGI Global, 2017. 246-261.
  42. ↑ Weible, Christopher (2007). «An Advocacy Coalition Framework Approach to Stakeholder Analysis: Understanding the Political Context of California Marine Protected Area Policy». Journal of Public Administration Research and Theory. 17 (1): 95–117. doi:10.1093/jopart/muj015.
  43. ↑ Neshkova, Milena (2012). «Public Participation and Organizational Performance: Evidence from State Agencies». Oxford Journals. 22 (2): 267–288.
  44. ↑ «What is Public Participation?». EUKN.
  45. ↑ «مفوضية الأمم المتحدة السامية لحقوق الإنسان | العهد الدولي الخاص بالحقوق الاقتصادية والاجتماعية والثقافية». www.ohchr.org.
  46. ↑ US EPA, OITA (February 24, 2014). «Public Participation Guide: Introduction to Public Participation». US EPA.
  47. ↑ Fluker, Shaun (June 30, 2015). «The Right to Public Participation in Resources and Environmental Decision-Making in Alberta». Alberta Law Review. 52 (3): 567. doi:10.29173/alr24.
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 «Public participation legislation - Coastal Wiki». Encora.eu. Վերցված է 2012-08-06-ին.
  49. ↑ Nunn, Jack S.; Shafee, Thomas; Chang, Steven; Stephens, Richard; Elliott, Jim; Oliver, Sandy; John, Denny; Smith, Maureen; Orr, Neil; Preston, Jennifer; Borthwick, Josephine; van Vlijmen, Thijs; Ansell, James; Houyez, Francois; de Sousa, Maria Sharmila Alina (2022-07-19). «Standardised data on initiatives—STARDIT: Beta version». Research Involvement and Engagement. 8 (1): 31. doi:10.1186/s40900-022-00363-9. ISSN 2056-7529. PMC 9294764. PMID 35854364.
  50. ↑ «STARDIT». Science For All (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023-03-15-ին.
  51. ↑ «Guidelines for Community Involvement in Genomics Research» (PDF). Australian Genomics. April 2023. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 18 July 2023-ին. Վերցված է 29 October 2023-ին.
  52. ↑ «About the ARCH, Research, Academic and Research Collaborative in Health (ARCH), La Trobe University». 2023-07-18. Արխիվացված է օրիգինալից 2023-07-18-ին. Վերցված է 2023-07-18-ին.
  53. ↑ Nunn, Jack S.; Shafee, Thomas; Chang, Steven; Stephens, Richard; Elliott, Jim; Oliver, Sandy; John, Denny; Smith, Maureen; Orr, Neil; Preston, Jennifer; Borthwick, Josephine; van Vlijmen, Thijs; Ansell, James; Houyez, Francois; de Sousa, Maria Sharmila Alina (2022-07-19). «Standardised data on initiatives—STARDIT: Beta version». Research Involvement and Engagement. 8 (1): 31. doi:10.1186/s40900-022-00363-9. ISSN 2056-7529. PMC 9294764. PMID 35854364.
  54. ↑ «STARDIT». Science For All (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023-03-15-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Յան/Ավազարկղ_8&oldid=10141958» էջից