Դիտել Շայեններ էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Էթնիկ խումբ
|անվանում = Շայեններ
|լեզու = Շայեն լեզու, [[անգլերեն]] 
|հավատք = [[Բնիկ ամերիկացիների եկեղեցի]], [[Քրիստոնեություն]]
|բարեկամ = Արապահոներ, Բլաքֆութներ, Լակոտաներ
}}
[[Պատկեր:Cheyenne-portraits.jpg|thumb|right|Շայեններ]]
[[Պատկեր:Edward_S._Curtis_Collection_People_084.jpg|thumb|right|Շեյեն կին: 1930 թվական]]
'''Շայեններ''' ({{lang-en|Cheyenne}}), Ամերիկայի բնիկներ։ Նրանք ապրել են այժմյան Միննեսոտայում և ավելի մոտ են համարվում Լակոտա և Արապահո ցեղերին։ Շայենները բաժանվում են երկու խմբի՝ Հարավային Շայեն և Հյուսիսային Շայեն։ Եվրոպացիների Ամերիկա մայրցամաքը գրավելուց հետո Շայենները գաղթեցին ավելի հյուսիսային տարածքներ և սկսեցին զբաղվել ձիաբուծությամբ։ 2014 թվականի ցեղային մարդահավաքի շրջանակներում պարզվեց, որ ԱՄՆ-ում ապրում են մոտ 10800 շայեններ։ Նրանցից մեկ քառորդից ավելի հինգ տարեկանից բարձր երեխաները խուսում են անգլերեն, ինչպես նաև իրենց բնիկ լեզվով։

== Պատմություն ==
=== Վաղ ժամանակներ ===

Առաջին անգամ շայենների մասին հիշատակվում է 17-րդ դարում երբ մի խումբ շայեններ այցելեցին ֆրանսիական զորական բաժանմունք՝ այժմ Իլլինոյ նահանգ։ Այդ ժամանակ շայենները ապրում էին Միսիսիպի և Միլ Լաք գետերի միջև։ Նրանք զբաղվում էին վայրի բրնձի բերքահավաքով և որսորդությամբ։ Տարբեր պատմական փաստեր ապացուցում են, որ շայենները բնակվել են Միսսուրի լճի շրջանում դեռ 1676 թվականից մինչև մոտ 1766 թվականը։ Նրանք անհամաձայնություններ են ունեցել այլ ցեղերի հետ, այդ իսկ պատճառով լքել են իրենց տարածքները։
Միսուրի գետի մոտ բնակվելու ժամանակ նրանք կրկնօրինակել են Հիդատսա և Արիկանա ցեղերի սովորույթները։
Նրանք Լակոտա ցեղի ավանդության մեջ մտցրին ձիաբուծությունը։
Հետագա կոնֆլիկտների պատճառով շայենները ստիպված եղան նորից լքել իրենց հողը և տեղափոխվեցին ավելի հյուսիսային տարածքներ։

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://www.flickr.com/photos/lakota_sioux_and_comanche_indians/11876784005/sizes/o/in/photostream/ Map of Lakota-Sioux and Cheyenne War on Central Plains in 1866-1876]
* [http://www.native-languages.org/cheyenne_culture.htm "Cheyenne Culture and History Links"], Native Languages
* [http://www.nathpo.org/News/NAGPRA/News-NAGPRA67.html mains finally at rest"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120315215434/http://www.nathpo.org/News/NAGPRA/News-NAGPRA67.html |date=2012-03-15 }}, ''The Rapid City Journal'', 31 March 2005
* [http://www.freedomokla.com/batteleofturkey.htm "The Cheyenne Outbreak: The Battle of Turkey Springs and Red Hills"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304044205/http://www.freedomokla.com/batteleofturkey.htm |date=2016-03-04 }}, Freedom Oklahoma
* [http://www.turtletrack.org/Issues03/Co07122003/CO_07122003_CheyenneMarine.htm "Cheyenne perform Victory Dance to honor Marine tank driver"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120422144314/http://www.turtletrack.org/Issues03/Co07122003/CO_07122003_CheyenneMarine.htm |date=2012-04-22 }}, Turtle Track
* [http://www.mnsu.edu/emuseum/cultural/northamerica/cheyenne.html Minnesota State University eMuseum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100926002816/http://www.mnsu.edu/emuseum/cultural/northamerica/cheyenne.html |date=2010-09-26 }} Article on the Cheyenne
* {{Cite Collier's|short=x|wstitle=Cheyennes}}
* {{Cite NSRW|short=x|wstitle=Cheyennes}}
* {{Cite AmCyc|short=x|wstitle=Cheyennes}}
{{Արտաքին հղումներ}}

[[Կատեգորիա:Հյուսիսամերիկյան հնդկացիներ]]
[[Կատեգորիա:ԱՄՆ-ի ազգեր]]