Դիտել Մարտունու ռմբակոծում (2020) էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Ահաբեկչական գործողություն
| անվանում = Մարտունու ռմբակոծում
| բնօրինակ անվանում = 
| պատկեր = Russian peacekeeper in Martuni, Nagorno-Karabakh (Artsakh).jpg
| նկարագրում = Ռուս խաղաղապահը տուժած Մարտունի քաղաքում
| տեսակ = Ռմբակոծում, արկակոծում, ռազմական անօդաչուներ, 
| երկիր = {{Դրոշավորում|Արցախ}}
| գրոհի վայր = [[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]]
| տեղադրանք = 
| գրոհի նպատակ = Արցախի գրավում, հայերի էթնիկ զտումներ
| սկիզբ = սեպտեմբերի 27
| վերջ = նոյեմբերի 10
| տարեթիվ = 2020
| գրոհի միջոց = 
| զենք = [[ԲՄ-21 Գրադ (ՀԿՌՀ)]] <br />[[Բուրատինո (ՀԿՌՀ)]]
| զոհվածներ = 
| վիրավորներ = 
| ահաբեկիչների քանակ = 
| ահաբեկիչներ = 
| կազմակերպիչներ = [[Ադրբեջանի զինված ուժեր]]
| պատանդներ = 
| կասկածյալ = 
| կոորդինատներ = 
| Վիքիպահեստ = 
}}
'''Մարտունու ռմբակոծում'''<ref>{{Cite web|url=https://www.azatutyun.am/a/30868224.html|title=Արցախի Մարտունի քաղաքի ռմբակոծության հետևանքով կա 4 զոհ, 11 վիրավոր, որոնցից չորսը՝ լրագրող|date=2020 թ․ հոկտեմբերի 1|website=www.azatutyun.am|publisher=Radio Free Europe/Radio Liberty}}</ref>, [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախի Հանրապետության]] [[Մարտունու շրջան (Արցախ)|Մարտունու շրջանի]] քաղաքների, ավանների և գյուղերի ռմբակոծումը [[Ադրբեջանի զինված ուժեր|ադրբեջանական զինված ուժերի]] կողմից, որը տեղի է ունեցել [[44-օրյա պատերազմ|Արցախյան երկրորդ պատերազմի]] ընթացքում։ Հրթիռակոծության հետևանքով մեծ վնասներ են կրել [[Մարտունի (Արցախ)|Մարտունի]] քաղաքը, մայրաքաղաք [[Ստեփանակերտ]]ը<ref>{{Cite web|url=https://iwpr.net/global-voices/karabakh-after-war|title=Karabakh After the War|date=2020 թ․ դեկտեմբերի 17|website=www.iwpr.net|publisher=Institute for War and Peace Reporting|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref>։ Հրթիռակոծության հետևանքով զոհվել է հինգ խաղաղ բնակիչ։ Արցախի քաղաքաշինության նախարարության տվյալներով՝ ռմբակոծության հետևանքով շրջանում վնասվել է շուրջ 1203 շինություն<ref>{{Cite web|url=https://www.panorama.am/en/news/2021/08/20/reconstruction-Artsakh/2552158|title=1,350 buildings damaged in the 2020 war rebuilt in Artsakh|last=LLC|first=Helix Consulting|website=www.panorama.am|language=en|accessdate=2021 թ․ օգոստոսի 24}}</ref>։ Լեռնային Ղարաբաղի Մարտունու շրջանի բնակչուհի Վիկտորյա Գևորգյանը պատերազմի հենց առաջին օրը դարձավ զոհված առաջին երեխան<ref>{{Cite web|url=https://www.hrw.org/news/2021/09/08/lessons-war|title=Lessons of War|date=2021 թ․ սեպտեմբերի 8|website=hrw.org|publisher=Human Rights Watch|accessdate=2021 թ․ հոկտեմբերի 7}}</ref>։

== Նախապատմություն ==
Ռազմական գործողությունները [[Արցախյան հակամարտություն|Արցախյան հակամարտության]] մաս են կազմում, որոնց նպատակը Արցախի Հանրապետության գրավումն էր Ադրբեջանի կողմից և հայերի էթնիկ զտումները<ref>{{Cite book|url=https://www.persee.fr/doc/bagf_0004-5322_2006_num_83_4_2527|title=Sud-Caucase: conflit du Karabagh et nettoyage ethnique|last=Ardillier-Carras|first=Françoise|date=2006|pages=409–432|language=fr|trans-title=South Caucasus: Karabakh conflict and ethnic cleansing}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.unhcr.org/publications/refugeemag/3b5583fd4/unhcr-publication-cis-conference-displacement-cis-conflicts-caucasus.html|title=UNHCR publication for CIS Conference (Displacement in the CIS) – Conflicts in the Caucasus|publisher=United Nations High Commissioner for Refugees|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|title=Ethnic Conflict in the Transcausasus: The Case of Nagorno-Karabakh|last=Yamskov|first=A. N.|date=1991|volume=20|page=659|language=en|issue=5}}</ref><ref>{{Cite book|title=Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ (ԼՂԻՄ)|last=Hambardzumyan|first=Viktor|date=1978|publisher=Armenian Soviet Encyclopedia|volume=4|page=576|language=hy|trans-title=Nagorno Karabakh Autonomous Region (NKAO)}}</ref>։ Էթնիկ բռնությունները սկսվեցին 1980-ականների վերջին և [[ԽՍՀՄ փլուզում|ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո]], 1991 թվականին վերածվեցին լիակատար պատերազմի<ref name=":15">{{Cite web|url=http://theconversation.com/nagorno-karabakh-what-do-residents-of-the-contested-territory-want-for-their-future-147690|title=Nagorno-Karabakh: what do residents of the contested territory want for their future?|last=Toal|first=Gerard|last2=O’Loughlin|first2=John|website=The Conversation|language=en|accessdate=2020 թ․ հոկտեմբերի 15|last3=Bakke|first3=Kristin M.}}</ref>։ Պատերազմն ավարտվեց 1994 թվականին՝ [[Բիշքեկյան արձանագրություն|հրադադար պայմանագրով]], երբ Արցախի Հանրապետությունը վերահսկում էր Լեռնային Ղարաբաղի շրջանի մեծ մասը, ինչպես նաև հարակից շրջաններ<ref>{{Cite web|url=http://www.rulac.org/browse/conflicts/military-occupation-of-azerbaijan-by-armenia|title=Military occupation of Azerbaijan by Armenia|publisher=Rule of Law in Armed Conflicts Project|accessdate=2020 թ․ սեպտեմբերի 27}}</ref>։

== Ժամանակացույց ==
Մարտունու հրետակոծությունը սկսվել է 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին<ref>{{Cite web|url=https://meduza.io/en/feature/2020/10/03/all-we-need-is-more-weapons|title='All we need is more weapons' A Russian TV journalist who came under fire in Nagorno-Karabakh describes the situation on the ground|date=2020 թ․ հոկտեմբերի 3|website=www.meduza.io|publisher=[[Meduza]]|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14|quote=Artillery fire from Azerbaijan disrupted Martuni’s calm on September 27 and 28, killing several locals, including a nine-year-old girl and an elderly woman.}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/photography/nagorno-karabakh-war-2020-armenia-b1811777.html|title=Amid the scars of the 2020 war, Nagorno-Karabakh tries to heal|last=Christophe Petit Tesson|date=2021 թ․ ապրիլի 5|website=www.independent.co.uk|publisher=[[The Independent]]|archiveurl=https://ghostarchive.org/archive/20220820/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/photography/nagorno-karabakh-war-2020-armenia-b1811777.html|archivedate=2022 թ․ օգոստոսի 20|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref>։

2020 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Արցախի Հանրապետության Մարտունի քաղաքը ենթարկվել է [[Ադրբեջանի զինված ուժեր]]ի հրետանային կրակի և ռմբակոծության<ref>{{Cite web|url=https://www.voanews.com/press-freedom/caucasus-4-journalists-injured-nagorno-karabakh-fighting|title=Caucasus: 4 Journalists Injured in Nagorno-Karabakh Fighting|date=2020 թ․ հոկտեմբերի 1|website=www.voanews.com|publisher=[[Voice of America]]|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aljazeera.com/news/2020/11/1/azeri-leader-vows-fight-to-the-end-as-karabakh-war-drags-on|title=Azerbaijan vows fight 'to the end' as Nagorno-Karabakh war rages|date=2020 թ․ նոյեմբերի 1|website=www.aljazeera.com|publisher=[[Al Jazeera]]|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref>։ Քաղաքը հրթիռակոծվել է նաև [[Բուրատինո (ՀԿՌՀ)|TOS-1]] [[Համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգ|համազարկային կրակի ռեակտիվ կայաններից]], որոնք հարվածել են բնակելի շենքերին<ref>{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/20201001-shelling-wreaks-destruction-in-small-karabakh-town-of-martuni|title=Shelling wreaks destruction in small Karabakh town of Martuni|date=2020 թ․ հոկտեմբերի 1|website=www.france24.com|publisher=[[France 24]]|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref>։
{{Արտաքին մեդիաֆայլեր|video1={{YouTube|JLJe84poRpI|Արցախ. Մարտունի քաղաքը Գրադի հրետակոծության տակ}}}}

== Տուժածներ ==
Արցախի Հանրապետության Մարտունու շրջվարչակազմի ղեկավար Էդիկ Ավանեսյանի խոսքով՝ հոկտեմբերի սկզբի դրությամբ Մարտունի քաղաքում զոհվել է 5 բնակիչ, վիրավորվել 10 բնակիչ։ Ավերվել են նաև ենթակառուցվածքները։ Մարտունեցիները ստիպված են եղել թաքնվել ապաստարաններում<ref>{{cite web|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2020-10-15/drones-complicates-war-armenia-azerbaijan-nagorno-karabakh|title=A new weapon complicates an old war in Nagorno-Karabakh|date=2020 թ․ հոկտեմբերի 15|website=[[Los Angeles Times]]|access-date=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref><ref name="eadaily.com">{{cite web|url=https://eadaily.com/ru/news/2020/10/18/ni-v-odnu-voynu-ya-ne-perezhivala-takogo-uzhasa-karabah-mezhdu-peremiriyami|title="Ни в одну войну я не переживала такого ужаса": Карабах между перемириями|date=2020 թ․ հոկտեմբերի 18|website=eadaily.com|language=ru|access-date=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref><ref name="eadaily.com"/>։

== Արձագանքներ ==

=== Amnesty International ===
 
[[Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր (2020)|2020 թվականի Արցախում հրադադարի համաձայնագրից]] հետո Amnesty International-ն այցելել է Հայաստանում, Ադրբեջանում և Արցախի Հանրապետությունում հարվածային կետեր<ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2021/01/azerbaijan-armenia-scores-of-civilians-killed-by-indiscriminate-use-of-weapons-in-conflict-over-nagorno-karabakh/|title=Azerbaijan/Armenia: Scores of civilians killed by indiscriminate use of weapons in conflict over Nagorno-Karabakh|date=2021 թ․ հունվարի 14|website=www.amnesty.org|publisher=[[Amnesty International]]|language=en|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref>։

=== Human Rights Watch ===
Human Rights Watch-ը և Հայաստանի իշխանությունները հայտարարել են, որ հակամարտության ընթացքում Մարտունիում և Լեռնային Ղարաբաղի այլ շրջաններում վնասվել է առնվազն ինը բժշկական հաստատություն<ref>{{Cite web|url=https://www.hrw.org/news/2021/02/26/unlawful-attacks-medical-facilities-and-personnel-nagorno-karabakh|title=Unlawful Attacks on Medical Facilities and Personnel in Nagorno-Karabakh|date=2021 թ․ փետրվարի 26|website=www.hrw.org|publisher=[[Human Rights Watch]]|language=en|accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14}}</ref>։

== Տես նաև ==

* [[Ստեփանակերտի ռմբակոծում (2020)]]
* [[Սուրբ Ղազանչեցոց եկեղեցու հրթիռակոծություն (2020)]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{Ծանցանկ}}

[[Կատեգորիա:Ադրբեջանի պատերազմական հանցագործություններ]]
[[Կատեգորիա:Արցախյան հակամարտություն]]
[[Կատեգորիա:44-օրյա պատերազմ]]