Դիտել Կոստա Ռիկայի զինված ուժեր էջի աղբյուրը

{{Տեղեկաքարտ Ռազմական ստորաբաժանում}}

'''Կոստա Ռիկայի զինված ուժեր''' ({{lang-es|Fuerza Pública de Costa Rica}}), ստեղծվել են 1821 թվականի սեպտեմբերի 15-ին՝ Կենտրոնական Ամերիկայի դաշնությունից երկրի դուրս գալուց հետո և լուծարվել 1948 թվականի դեկտեմբերի 1-ին՝ քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո։

Ներկայումս Հանրային անվտանգության նախարարության ենթակայության տակ են գտնվում՝

* քաղաքացիական գվարդիա (Guardia Civil, 1949 թվականից);
* օդային հսկողության ծառայություն;
* սահմանային ոստիկանություն;
* առափնյա պահպանություն;
* ազգային ոստիկանություն (Policía Nacional).

== Պատմություն ==
=== 1820-ական - 1948 թվականներին ===
1890 թվականին զինված ուժերը բաղկացած էին մշտական բանակից (600 զինվոր և սպա) և 31 824 պահեստային [[աշխարհազոր]]ից<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Коста-Рика}}</ref>։

1911 թվականին Կոստա Ռիկան [[Գերմանիա]]յից գնեց 5 հազար 7 մմ «մաուզեր» հրացան 1910 թվականին ([[Mauser 98]] հրացանի փոփոխություն)<ref>Robert W.D. Ball. Mauser Military Rifles of the World. 5th edition. Published by F+W Media, Inc. and Krause Publication. 2011. pages 110-111</ref>։

1913 թվականին զինված ուժերը բաղկացած էին մշտական բանակից (600 զինվոր և սպա, որոնք բաղկացած էին մի քանի հետևակային վաշտերից և մեկ լեռնային մարտկոցից), պատերազմի ժամանակ նախատեսվում էր ավելացնել թիվը մինչև 12 հազար մարդ<ref>{{ВТ-ВЭ|Коста-Рика}}</ref>։

1918 թվականի մայիսի 23-ին Կոստա Ռիկան պատերազմ հայտարարեց [[Կենտրոնական տերություններ]]ին, սակայն անմիջական մասնակցություն չունեցավ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ին<ref>Первая мировая война, 1914-1918 // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. Т.19. М., «Советская энциклопедия», 1975. стр.340-352</ref>։

1921-ի սկզբին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը տարածքային պահանջներ ներկայացրեց Պանամայի կառավարությանը և 1921 թվականի փետրվարի 21-ին փորձեց գրավել վիճելի տարածքները Խաղաղ օվկիանոսի ափին (պատրվակը 1914 թվականի միջազգային արբիտրաժի որոշումն էր)։ 1921 թվականի փետրվարի 21-ին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը հայտարարեց, որ Պանամայի կառավարությունը պետք է դադարեցնի իր գործունեությունը։ Կոտո գետի տարածքում մարտական գործողությունների ընթացքում պանամացիները գրավեցին Կոստա Ռիկայի «Sultana» նավը (որի վրա գրավվեցին մեկ գնդացիր, 25 մաուզեր հրացան և 6000 փամփուշտ), ևս մի քանի Springfield հրացաններ։ 1903 թվականին պանամացիները գրավեցին Կոստա Ռիկայի բանակի հետ մարտերում:ԱՄՆ միջամտությունից հետո 1921 թվականի մարտի 5-ին ռազմական գործողությունները դադարեցվեցին, Կոստա Ռիկայի բանակի ստորաբաժանումները դուրս բերվեցին Պանամայի տարածքից<ref>Costa Rica & Panama: the Coto War, 1921 // Philip Jowett. Latin American Wars 1900–1941: "Banana Wars," Border Wars & Revolutions. Men-at-Arms 519. Osprey Publishing, 2018. pp. 15-16. ISBN 9781472826282.</ref>, այնուամենայնիվ, երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնվեցին միայն 1928 թվականին, իսկ սահմանային համաձայնագիրը ստորագրվեց միայն 1941 թվականին<ref>The New Encyclopedia Britannica. 15th edition. Micropedia. Vol.15. Chicago, 1994. p.674</ref>։

1923 թվականին [[Վաշինգտոնի կոնֆերանս (1921-1922)|Վաշինգտոնի խորհրդաժողով]]ում Կենտրոնական Ամերիկայի կառավարությունները ստորագրեցին «Խաղաղության և բարեկամության պայմանագիր» Միացյալ Նահանգների հետ և «Սպառազինությունների կրճատման մասին կոնվենցիա»:Կոնվենցիային համապատասխան, Կոստա Ռիկայի բանակի առավելագույն չափը սահմանվել է 2 հազար մարդ, իսկ նրա անձնակազմի պատրաստման համար թույլատրվել է օգտագործել օտարերկրյա ռազմական խորհրդականներ<ref>И. И. Янчук. Политика США в Латинской Америке, 1918—1928. М., «Наука», 1982. стр.170-171</ref>։ 1932 թվականին պայմանագիրը չեղյալ Է հայտարարվել Կոստա Ռիկայի կողմից։

[[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի բռնկումից հետո, 1939 թվականի սեպտեմբերին, ԱՄՆ նախաձեռնությամբ, Պանամայում տեղի ունեցավ Ամերիկյան մայրցամաքի երկրների արտաքին գործերի նախարարների խորհրդատվական հանդիպումը, որն ընդունեց չեզոքության մասին հռչակագիրը<ref>История Второй мировой войны 1939-1945 (в 12 томах) / редколл., гл. ред. А. А. Гречко. том 3. М., Воениздат, 1974. стр.190</ref>։

[[Հարձակում Փերլ Հարբորի վրա|Փերլ Հարբորի վրա ճապոնական հարձակումից հետո]] 1941 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Կոստա Ռիկան պատերազմ հայտարարեց [[Ճապոնիա]]յին, իսկ 1941 թվականի դեկտեմբերի 11-ին՝ Գերմանիային, սակայն անմիջական մասնակցություն չունեցավ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում ռազմական գործողություններին<ref>Вторая мировая война // Советская историческая энциклопедия / редколл., гл. ред. Е. М. Жуков. том 3. М., Государственное научное издательство «Советская энциклопедия», 1963. стр.880</ref>։

1942 թվականի հունվարի 16-ին համաձայնագիր Է ստորագրվել Կոստա Ռիկային ԱՄՆ-ից ռազմական օգնություն տրամադրելու մասին՝ [[Լենդ-լիզ]]ի ծրագրով<ref>{{Cite web |title=Lend-Lease Agreement between the United States and the Republic of Costa Rica, signed January 16, 1942 |url=https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1942v06/ch15 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201024184646/https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1942v06/ch15 |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 24 |access-date=2020 թ․ փետրվարի 14}}</ref>։

1943 թվականին «Հաղթանակի դաշինք» միջկուսակցական միավորումը (որը միավորում էր կոմունիստներին, Հանրապետական կուսակցության ակտիվիստներին և առաջադեմ կաթոլիկներին) ձախողեց ԱՄՆ կառավարության փորձը Կոստա Ռիկայի կառավարությանը պարտադրելու համաձայնագրի ստորագրումը, որի համաձայն ԱՄՆ-ն իրավունք ստացավ զորքեր մտցնել Կոստա Ռիկայի տարածք «անվտանգությունն ապահովելու նպատակով»<ref>История Второй Мировой войны 1939-1945 (в 12 томах) / редколл., гл. ред. А. А. Гречко. том 7. М., Воениздат, 1976. стр.476</ref>։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ԱՄՆ-ը Land-Lisa ծրագրով փոխանցել է երկու m3a1 White զրահամեքենա, 14 ջիպ, երկու հրետանային զենք, վեց ականանետ, վեց m1919a հաստոցային գնդացիրներ<ref name=autogenerated12>Julio A. Montes. Small Arms of the Costa Rican Paradise // "Small Arms Review", November 2000</ref>,24 Թոմփսոնի ինքնաձիգ և 200 արցունքաբեր գազի նռնակ<ref>William Krehm. [https://books.google.ru/books?id=dAUd1NHWGhIC&pg=PA136&lpg=PA136&dq=trucks+jeep+for+Somoza&source=bl&ots=ucUxYJrve9&sig=43Ki3F_kmZfrrxpOE7Xs4zRJ3Q4&hl=ru&sa=X&ei=PXkXU579M8vV4wSPooCQCA&ved=0CCMQ6AEwADgK#v=onepage&q&f=false Democracies and Tyrannies of the Caribbean in the 1940's] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171113113355/https://books.google.ru/books?id=dAUd1NHWGhIC&pg=PA136&lpg=PA136&dq=trucks+jeep+for+Somoza&source=bl&ots=ucUxYJrve9&sig=43Ki3F_kmZfrrxpOE7Xs4zRJ3Q4&hl=ru&sa=X&ei=PXkXU579M8vV4wSPooCQCA&ved=0CCMQ6AEwADgK#v=onepage&q&f=false |date=2017-11-13 }}. COMER Publications, 1999. page 136</ref> это

1947 թվականի սեպտեմբերին Ռիո դե Ժանեյրոյում Կոստա Ռիկայի ներկայացուցիչը ստորագրեց Միջամերիկյան փոխօգնության պայմանագիրը, որն ուժի մեջ մտավ 1948 թվականի դեկտեմբերի 3-ին:Այն ժամանակ, 1948 թվականի դեկտեմբերին Կոստա Ռիկայի զինված ուժերի ընդհանուր թիվը 1200 էր։ Պայմանագրի ուժի մեջ մտնելուց հետո ԱՄՆ-ն սկսեց օգնություն ցուցաբերել Կոստա Ռիկային ոստիկանական ուժերի վերապատրաստման «Հանրային անվտանգության ծրագիր» Ծրագրի շրջանակներում, որը տևեց մինչև 1974 թվականը<ref name=autogenerated3>Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 294</ref>։ Ընդ որում, միայն 1949-1967 թվականներին [[Պանամայի ջրանցքի գոտի|Պանամայի ջրանցքի գոտ]]ում գտնվող "Ամերիկաների դպրոցում" վերապատրաստվել են քաղաքացիական գվարդիայի ավելի քան 1900 զինծառայողներ, ևս մի քանի ոստիկաններ վերապատրաստվել են Վաշինգտոնի ոստիկանական ակադեմիայում<ref name="autogenerated4">Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 295</ref>։

1948 թվականի սկզբին երկրի զինանոցը ներառում էր 3800 մաուզեր հրացան, 1000 ռեմինգտոն հրացան, 300 Beretta M38 / 44 ատրճանակ-գնդացիր<ref name=autogenerated20>Эл Паулсон. Пистолеты-пулемёты семейства "Беретта" // журнал "Солдат удачи", № 9, сентябрь 1995. стр.41-49</ref>,տարբեր համակարգերի 65 գնդացիր, ութ 75 մմ հաուբից և չորս 20 մմ իտալական Breda զենիթային զենք<ref name=autogenerated12 />։

1948 թվականի դեկտեմբերի 1-ին զինված ուժերը լուծարվեցին<ref name=autogenerated12 />։

=== 1949 - 1990-ականներ ===
1949 թվականի նոյեմբերի 7-ին ընդունված Սահմանադրությունն արգելեց խաղաղ ժամանակ մշտական պրոֆեսիոնալ բանակի ստեղծումն ու պահպանումը, փոխարենը ստեղծվեց «քաղաքացիական գվարդիան»՝ երկիրը պաշտպանելու համար<ref name=autogenerated12 />։

Դրանից հետո ԱՄՆ-ը ռազմական օգնության ծրագրով Կոստա Ռիկային է փոխանցել մի քանի հարյուր միավոր հրաձգային զենք (M3 ատրճանակ-գնդացիրներ, Colt M1911A1 ատրճանակներ և այլն):38 «Սմիթ-ուեսոն»ատրճանակներ)<ref name=autogenerated12 />։ Բացի այդ, 1950 թվականին ԱՄՆ-ը հանրային անվտանգության նախարարությանը տրամադրեց մեկ Beechcraft C-45F Ինքնաթիռ (որն օգտագործվում էր մինչև 1960 թվականը)<ref name=autogenerated10>{{Cite web |title=Escuadrilla de Comunicaciones of the Costa Rican Civil Guard |url=http://www.aeroflight.co.uk/user/units-user/sqns/costa-rica-af-escuadrilla-de-comunicaciones.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140308081605/http://www.aeroflight.co.uk/user/units-user/sqns/costa-rica-af-escuadrilla-de-comunicaciones.htm |archive-date=2014 թ․ մարտի 8 |access-date=2014 թ․ մարտի 2}}</ref>։ 1952 թվականին քաղաքացիական գվարդիայի ընդհանուր թիվը կազմում էր 500 մարդ, ևս 2 հազար մարդ ծառայում էր ոստիկանոթյունում<ref>Коста-Рика // Большая Советская Энциклопедия. / редколл., гл. ред. Б. А. Введенский. 2-е изд. Т.23. М., Государственное научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1953. стр.120-124</ref>։ 1954 թվականին ԱՄՆ-ից ստացվել Է [[Cessna 180 Skywagon|Cessna 180]]b ինքնաթիռը (որն օգտագործվել է մինչև 1980 թվականը)<ref name="autogenerated10" />

և փոքր զենքի խմբաքանակ (մի քանի հազար M1 Garand հրացան և երկու հազար M1 և M2 Կարաբիններ)<ref name="autogenerated12" />։ Իտալիայում գնել են Beretta M38 / 49 ատրճանակ-գնդացիրների խմբաքանակ<ref name="autogenerated20" />։

1955 թվականի հունվարի 11-22-ը քաղաքացիական գվարդիայի ջոկատները հետ մղեցին Նիկարագուայի ռազմական ներխուժումը երկրի նախկին նախագահ Ռ. Ա. Կալդերոն գվարդիայի կողմնակիցների զինված ջոկատների կողմից (ըստ ժամանակակից գնահատականների ՝ մոտ 200 մարդ՝ Universal Carrier-ի մի քանի թեթև զրահամեքենաների և հինգ ինքնաթիռների աջակցությամբ)<ref>[http://www.acig.org/artman/publish/article_163.shtml Costa Rican Civil Wars: 1948 & 1955] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120307145852/http://www.acig.org/artman/publish/article_163.shtml |date=2012-03-07 }} // Air Combat Information Group, 01.09.2003</ref>։

Ռազմական գործողությունների սկսվելուց հետո ԱՄՆ-ը Կոստա Ռիկային չորս Պ-51Դ «Մուստանգ»կործանիչ է վաճառել<ref>Margaret Tyler Mitchell, Scott Pentzer. [https://books.google.ru/books?id=0edCL8TY08gC&pg=PA212&lpg=PA212&dq=costa+rica+armed+grenade+launchers&source=bl&ots=Qfpayn59UF&sig=oqclzN4-mNRdW54txnKb45Qs2NI&hl=ru&sa=X&ei=mxQTU4itB6O24wTm8IHwBA&ved=0CGcQ6AEwCA#v=onepage&q=costa%20rica%20armed%20grenade%20launchers&f=false Costa Rica: A Global Studies Handbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180815201051/https://books.google.ru/books?id=0edCL8TY08gC&pg=PA212&lpg=PA212&dq=costa+rica+armed+grenade+launchers&source=bl&ots=Qfpayn59UF&sig=oqclzN4-mNRdW54txnKb45Qs2NI&hl=ru&sa=X&ei=mxQTU4itB6O24wTm8IHwBA&ved=0CGcQ6AEwCA#v=onepage&q=costa%20rica%20armed%20grenade%20launchers&f=false |date=2018-08-15 }}. 1st edition. 2008. page 212</ref>։

1962 թվականին ԱՄՆ-ի հետ համաձայնագիր Է ստորագրվել երկրին ռազմական սարքավորումների լրացուցիչ մատակարարումների մասին<ref>Т. Ю. Рютова. Коста-Рика: тревожные времена. М., «Знание», 1981. стр.54</ref>։
* 1963-ի սեպտեմբերին երկիր ժամանած ԱՄՆ ռազմական պատվիրակությունը՝ գեներալ Ռ. Վուդի գլխավորությամբ, Կոստա Ռիկային հանձնեց զենքի մեծ խմբաքանակ, իսկ 1963 - ի հոկտեմբերին ՝ երեք u-17A Ինքնաթիռ (Cessna 185e ինքնաթիռի ռազմական տարբերակը)<ref>John Andrade. Militair 1982. London, Aviation Press Limited, 1982. page 50</ref> и катера для береговой охдо 1964 года в страны<ref>Коста-Рика // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1964 (вып. 8). М., государственное научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1964. стр.294</ref>
* Ռանին մատակարարվել է լրացուցիչ քանակությամբ M1 Կարաբիններ և 35 m1919a4 գնդացիրներ<ref name=autogenerated12 />

1964 թվականին - ստեղծվեց քաղաքացիական գվարդիայի ավիաէսկադրիլիան<ref name=autogenerated10 />։

1965-ի մայիսին 21 ոստիկաններից բաղկացած ջոկատ ուղարկվեց այդ երկիր, իսկ 1965-ի հունիսին ԱՄՆ կառավարությունը Կոստա Ռիկային տրամադրեց 3,3 միլիոն ԱՄՆ դոլարի վարկ<ref>Коста-Рика // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1966 (вып. 10). М., «Советская энциклопедия», 1966. стр.299-300</ref>։

1965 թվականի մարտից մինչև 1967 թվականի սեպտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում Կոստա Ռիկան Կենտրոնական Ամերիկայի պաշտպանության խորհրդի անդամ էր<ref>Коста-Рика // Большая Советская Энциклопедия. / под ред. А. М. Прохорова. 3-е изд. Т.13. М., «Советская энциклопедия», 1973. стр.267-271</ref>։ Բացի այդ, Կոստա Ռիկայի տարածքում գործում էր ԱՄՆ ռազմական առաքելությունը, բայց դրա թիվը մնաց աննշան մինչև 1979-ին Նիկարագուայում սանդինիստական հեղափոխության հաղթանակը։ Այսպես, 1972-1975 թվականներին ամերիկյան ռազմական խորհրդականների ընդհանուր թիվը կազմել է 5 մարդ (երկու սպա, երկու զինվոր և մեկ քաղաքացիական մասնագետ), առաքելության պահպանման ծախսերը կազմել են տարեկան 93-96 հազար դոլար<ref>Марек Хагмайер. За союз — оружие. Двусторонние союзнические соглашения США 1950—1978. М. Воениздат, 1982. стр.101</ref>։

1970-ին ԱՄՆ-ի աջակցությամբ Կոստա Ռիկայի հանրային անվտանգության նախարարության կազմում ստեղծվեց հակաթմրամիջոցային ստորաբաժանում, որին հանձնվեցին երկու ամերիկացի խորհրդականներ՝ մեկ ԿՀՎ գործակալ (Luis Lopez Vega) և մեկ գործակալ DEA (Carlos Hernandez Rumbaut)<ref name=autogenerated3 />։ Այնուամենայնիվ, 1970-ի մայիսին նախագահ Ֆիգերեսի ընտրվելուց հետո (որը վերականգնեց դիվանագիտական հարաբերությունները ԽՍՀՄ-ի հետ) Կոստա Ռիկայի հարաբերությունները վատթարացան ԱՄՆ-ի հետ։ ԱՄՆ դեսպանատան 1-ին քարտուղար Ուիլյամսոնի մասնակցությամբ պետական հեղաշրջման նախապատրաստման նշաններ են ի հայտ եկել։ 1970 թվականի աշնանից սկսած՝ Կոստա Ռիկայի կառավարությունը մի քանի անգամ դիմել է ԱՄՆ-ին՝ խնդրելով հետ կանչել Ուիլյամսոնին, 1971-ի հունվարին երկրի քաղաքացիական գվարդիան բերվել է մարտական պատրաստության, իսկ Պանամայի կառավարությունը, Ֆիգերեսի խնդրանքով, գաղտնի Կոստա Ռիկային է փոխանցել ավելի քան հարյուր Կիսաավտոմատ հրացաններ։ 1971-ի հունվարին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը հայտարարեց, որ իր զորքերը հետ են կանչում Ուիլյամսոնին։ Դրանից հետո, 1971-ի փետրվարին Ուիլյամսոնը հետ կանչվեց ԱՄՆ, և հակամարտությունը կարգավորվեց<ref>Уильям Блум. Убийство демократии: операции ЦРУ и Пентагона в период холодной войны / пер. с англ. М., АНО "Институт внешнеполитических исследований и инициатив", "Кучково поле", 2013. стр.364-366</ref>։

1973 թ. - ին ԱՄՆ-ի օգնությամբ ստեղծվեց ոստիկանության նոր ծառայություն (OIJ, Organismo de Investigación Judicial), որը բաղկացած էր 120 աշխատակիցներից՝ ԱՄՆ [[Հետաքննությունների դաշնային բյուրո|ՀԴԲ]]-ի նման գործառույթներով<ref name=autogenerated3 />։

1975 թվականին ԱՄՆ-ը ռազմական օգնության ծրագրով Կոստա Ռիկային է փոխանցել 6000 M1 Carbine կարաբին, իսկ Վենեսուելան ժամանակավորապես Սան Խոսեում տեղակայել է երկու AML 60 S530 զրահամեքենա<ref name=autogenerated12 />։

1976 թվականի դրությամբ քաղաքացիական գվարդիայի կազմավորումների ընդհանուր թիվը (ներառյալ առափնյա պահպանության ջոկատը և օդային ջոկատը) կազմում էր 5 հազար մարդ<ref>{{Книга:Советская военная энциклопедия|4|404-405}}</ref>։

1976 թվականի վերջին, պետական սահմանի վրա տեղի ունեցած միջադեպից հետո, Կոստա Ռիկայի և Նիկարագուայի միջև հարաբերությունները կտրուկ վատացան<ref>Никарагуа // Ежегодник Большой Советской Энциклопедии, 1977 (вып. 21). М., «Советская энциклопедия», 1977. стр.329</ref>։ 1977 թվականի հոկտեմբերի 7-ին Նիկարագուայի ազգային գվարդիայի ստորաբաժանումները, որոնք հետապնդում էին ՍՖՆՕ-ի նահանջող ապստամբների խմբին, ներխուժեցին Կոստա Ռիկայի տարածք։ Կոստա Ռիկայի կառավարությունը բողոք է հայտնել, դիմել է [[Ամերիկյան պետությունների կազմակերպություն|OAS]]-ին և սկսել է ոստիկանական ստորաբաժանումների կենտրոնացումը երկրի հյուսիսային մասում։ Արդյունքում, 1977 թվականի հոկտեմբերի 14-ին Նիկարագուայի ազգային գվարդիայի ստորաբաժանումները լքեցին Կոստա Ռիկայի տարածքները<ref>Р. Эрнест Дюпюи, Тревор Н. Дюпюи. Всемирная история войн (в 4-х тт.). книга 4 (1925 - 1997). СПб., М., «Полигон — АСТ», 1998. стр.852</ref>։

1980-ին երկրի կառավարությունը ավելացրեց ռազմական ծախսերը, ինչի արդյունքում քաղաքացիական և գյուղական գվարդիայի ուժերի ընդհանուր թիվը ավելացավ 7 հազար<ref>Коста-Рика // Военный энциклопедический словарь. / редколл., гл. ред. С. Ф. Ахромеев. 2-е изд. М., Воениздат, 1986. стр.366</ref> մինչև 8 հազար մարդ, ձեռք են բերվել ոստիկանության համար պարեկային մեքենաներ, նոր ռադիոկայաններ և համակարգիչներ<ref name=autogenerated4 />։

Բացի այդ, 1980-ականների սկզբից Կոստա Ռիկայի համար ԱՄՆ ռազմական օգնությունն աճում է՝ 1981 ֆինանսական տարվա զրոյից մինչև 2 միլիոն դոլար 1982 թվականին<ref name=autogenerated2>[США — Коста-Рика] Опять «советники» // «Известия», № 293 (20274) от 20 октября 1982. стр.4</ref>, 4,6 միլիոն 1983 թվականին, 9,2 միլիոն 1984 թվականին և 11 միլիոն դոլար 1985 ֆինանսական տարում<ref>«''American military aid to Costa Rica jumped from nothing in fiscal 1981 to $2 million in 1982, $4.6 million in 1983, $9.2 million in 1984 and $11 million this year''» <br />Doyle McManus. U.S. to train Costa Rica Rapid Reaction Force: decaying ties with Nicaragua prompt nation to end era without Army, ask for American aid // «Los Angeles Times» от 7 мая 1985</ref>՝1986 թվականին ստացվել է ևս 2,6 միլիոն դոլար<ref>А. В. Барышев. Центральная Америка — горячая точка планеты. М., «Знание», 1988. стр.26</ref>։

1982 թվականին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը հայտարարություն արեց, որ միջազգային հարաբերություններում երկիրը բարիդրացիության և "մշտական չեզոքության" քաղաքականության կողմնակից է։ Միևնույն ժամանակ, 1982-ին Նիկարագուայի կառավարության հետ պայմանագիր կնքվեց սահմանային տարածքի համատեղ պարեկության մասին, որը սահմանեց սահմանազատման գիծ Սան Խուան գետի վրա և դրա պարեկության կարգը<ref>Сан-Хуан // «Зарубежное военное обозрение», № 1 (766), январь 2011 (первая страница обложки)</ref>։ Այնուամենայնիվ, 1980-ական թվականներին Նիկարագուայի հետ սահմանի երկայնքով տարածքներում, ԱՄՆ կառավարության և [[ԱՄՆ ԶՈՒ հատուկ նշանակության զորքեր|հատուկ ծառայություններ]]ի աջակցությամբ, ստեղծվեցին «կոնտրաս» մատակարարման ճամբարներ և բազաներ (բացի այդ, 1987-ի հուլիսին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը ստիպված էր պաշտոնապես ճանաչել երկրի տարածքում ՝ Նիկարագուայի հետ սահմանի տարածքում, փոքր օդանավակայանների ցանցի առկայությունը, «որոնցից կարող էին թռչել ինքնաթիռները, որոնք իրականացնում էին «կոնտրաս» - ի մատակարարումը»)<ref>Обнаружена сеть аэродромов // «Известия», № 197 (22004) от 16 июля 1987. стр.4</ref>։

Ընդհանուր առմամբ, 1981 թվականի հունվարից մինչև 1984 թվականի մայիսի 23-ը ռազմական օգնության ծրագրով ԱՄՆ-ից ստացվել է 2 Hughes 500e ուղղաթիռ (հանված սպառազինությամբ)<ref name=autogenerated5>Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 298</ref>, 18 պարեկային մոտորանավակ, 83 բանակային ջիպ, ինչպես նաև M-14, M-16A1 Ինքնաձիգներ, M203 նռնականետեր<ref name=autogenerated12 />, 18 պարեկային մոտորանավակ, 83 բանակային ջիպ, ինչպես նաև M-14, M-16A1 Ինքնաձիգներ, M203 նռնականետեր<ref>Готовят массированное вторжение // «Красная звезда», № 120 (18407) от 24 мая 1984. стр.3</ref>։

1984-ի սեպտեմբերին հայտնի դարձավ, որ ԱՄՆ-ն մտադիր է մինչև 1984-ի վերջը Կոստա Ռիկային փոխանցել չորս հազար M-16 ինքնաձիգ և 81 մմ ականանետեր<ref>Милитаризация Коста-Рики // "Красная звезда" от 14 сентября 1984. стр.5</ref>։ Ավելի ուշ մատակարարումները շարունակվել են, մինչև 1988 թվականը ԱՄՆ-ից ստացվել է 4 "Սեսնա" Ինքնաթիռ, ականանետեր և այլ գույք<ref name=autogenerated5 />։ Ավելի ուշ մատակարարումները շարունակվել են, մինչև 1988 թվականը ԱՄՆ-ից ստացվել է 4 "Սեսնա" Ինքնաթիռ, ականանետեր և այլ գույք<ref>Dial Torgenson. Arms for everywhere. Central America caught in race to escalate power // "The Milwaukee Journal", January 23, 1983. page 2</ref>), Ավելի ուշ մատակարարումները շարունակվել են, մինչև 1988 թվականը ԱՄՆ-ից ստացվել է 4 "Սեսնա" Ինքնաթիռ, ականանետեր և այլ գույք<ref name=autogenerated6 /> ((1984-ին ԳԴՀ-ից կիսվեց մեկ զրահամեքենա UR-416<ref>Б. Курдов. Сухопутные войска центральноамериканских государств // «Зарубежное военное обозрение», № 9, 1992. стр.7-12</ref>)։                                                                                                                                                                                                                 Նաև 1982-ին երկիր ժամանեցին ԱՄՆ ռազմական խորհրդականների չորս խմբեր, Պանամայի ջրանցքի գոտում գտնվող ամերիկյան ռազմակայանում սկսվեց "քաղաքացիական գվարդիայի" զինծառայողների զինվորական պատրաստությունը<ref name="autogenerated2" />,սկսվել է նոր ստորաբաժանումների ստեղծումը։
* 1982 թվականին ԱՄՆ-ի օգնությամբ վերակազմավորվեց DIS հատուկ ծառայությունը (որի թիվը հասցվեց 100 աշխատակցի), ինչպես նաև ձևավորվեցին Քաղաքացիական գվարդիայի երկու հակաահաբեկչական ստորաբաժանումներ՝ «Chorotega company» -ն (260 մարդ) Սան Խուան գետի շրջանում և 100 մարդուց բաղկացած երկրորդ ստորաբաժանումը Ատլանտյան ափին<ref name=autogenerated6>Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 299</ref>։
* 1982 թվականի նոյեմբերին սկսվեց քաղաքացիական գվարդիայի կամավորական ռեզերվի՝ OPEN ընկերության ստեղծումը, որն իրականացնում էր 7-14 շաբաթ տևողությամբ վերապատրաստման դասընթացներ՝ բանակային հրաձգային զենքի, մարտավարության հիմունքներին և առաջին բուժօգնության ցուցաբերմանը։ Ընդհանուր առմամբ, մինչև 1980-ականների վերջը պատրաստվել է 5 հազար տղամարդ և կին<ref>Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 317</ref>։
* 1985 թվականի ապրիլին սկսվեց Murcielago ուսումնամարզական բազայի շինարարությունը, 1985 թվականի մայիսին 24 «կանաչ բերետավորների» ղեկավարությամբ բազայի վրա սկսվեց 800 հոգանոց «Relampagos» սահմանապահ պահպանության գումարտակի ուսուցումը։«Կանաչ բերետավորների» ղեկավարությամբ գումարտակի ուսուցումը շարունակվել է 5 ամիս<ref>Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 311</ref>։
* 1985 թվականի մայիսին ԱՄՆ 22 ռազմական խորհրդականների ղեկավարությամբ UEI հատուկ նշանակության ջոկատի հիման վրա սկսվեց 750 հոգանոց «արագ արձագանքման ուժերի» ստեղծումը<ref>Doyle McManus. U.S. to train Costa Rica Rapid Reaction Force: decaying ties with Nicaragua prompt nation to end era without Army, ask for American aid // «Los Angeles Times» от 7 мая 1985</ref>։

1985-ի օգոստոսին երկրի կառավարությունը ընդունեց օրենք, որը թույլ տվեց Քաղաքացիական գվարդիայի ուժերի կողմից օգտագործել ծանր սպառազինություն (ներառյալ հրետանին և տանկերը)<ref>Martha Honey. Hostile Acts: U.S. Policy in Costa Rica in the 1980s. University Press of Florida, 1994. page 314</ref>։

1985 թվականի դրությամբ քաղաքացիական գվարդիայի կազմավորումների ընդհանուր թիվը կազմում է 9800 մարդ<ref>{{Cite web |title=Bruce Van Voorst, George Russell, Ricardo Chavira. Nicaragua: Broadsides in a War of Nerves. // «Time» от 26 ноября 1984 |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,926988-1,00.html |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120918110500/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,926988-1,00.html |archive-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 18 |access-date=2011 թ․ սեպտեմբերի 25}}</ref>։

1982-1986 թվականներին սահմանամերձ շրջաններում տեղի են ունեցել կոնտրաս"-ի մի քանի բախումներ Կոստա Ռիկայի զինծառայողների և ոստիկանների հետ։
* Այսպիսով, 1982 թվականինին, Կոստա Ռիկայի գյուղացիների հետ կոնտրասի մի քանի բախումներից հետո, որոնք ուղեկցվում էին տեղի բնակիչներից փողի և սննդի շորթմամբ, Կոստա Ռիկայի գյուղական պահակները փակեցին երկու «կոնտրաս» ուսումնամարզական ճամբարը [[Նիկարագուա]]յի հետ սահմանից ոչ հեռու գտնվող Լոս Չիլես գյուղում և զինաթափել են այնտեղ գտնվող մի քանի զինյալների<ref>А. Трушин. «Не должно быть полицейских больше, чем учителей…» // «Новое время», № 23 от 4 июня 1982. стр.24-25</ref>
* առավել լուրջ է դարձել 1985 թվականի հունիսի 1-ին Լաս Կրուսես գյուղի մերձակայքում տեղի ունեցած միջադեպը, որի ընթացքում ARDE-ի զինյալները գնդակահարել են երկու և վիրավորվել 8 զինծառայող Կոստա Ռիկայի սահմանային պահպանության։ Միջադեպը զգալի արձագանք է առաջացրել միջազգային մակարդակում, քանի որ Կոստա Ռիկայի կառավարության կոմյունիկեում, որը հրապարակվել է դեպքից անմիջապես հետո, հարձակվողներին անվանել են «նիկարագուացիներ»։ Դրանից անմիջապես հետո ԶԼՄ-ները հրապարակեցին հաղորդագրություններ այն մասին, որ հարձակվողները «սանդինիստներ» էին (այսինքն՝ սանդինիստական շնորհակալության կողմնակիցներ Նիկարագուայի կառավարության և, հնարավոր է, կառավարական բանակի զինծառայողների կողմից)։ Դրան հաջորդել է դիվանագիտական նոտաների փոխանակումը Կոստա Ռիկայի և Նիկարագուայի միջև, երկրների միջև հարաբերությունները ժամանակավորապես վատթարացել են, բայց, ի վերջո, հակամարտությունը կարգավորվել է:1996 թվականին, սկսվեց ռազմական բարեփոխում, որի արդյունքում Քաղաքացիական գվարդիայի ռազմականացված կազմավորումները, ծովային

1989-1993 թվականներին ԱՄՆ Կոնգրեսը հաստատել է Կոստա Ռիկային զենք-զինամթերք վաճառելու 117 թույլտվություն՝ ընդհանուր 556.274 ԱՄՆ դոլար արժողությամբ<ref>U.S. Senate Committee on Governmental Affairs, A Review of Arms Export Licensing, Senate Hearing 103—670, 1994, p. 37</ref>։

1993 թվականին զինված ռազմականացված կազմավորումների (քաղաքացիական գվարդիա, ծովային պաշտպանություն և սահմանային ոստիկանություն) ընդհանուր թիվը կազմում էր 12 հազար մարդ<ref>Страны мира: краткий политико-экономический справочник. М., «Республика», 1993. стр.221</ref>։

1996թվականին  սկսվեց ռազմական բարեփոխում, որի արդյունքում Քաղաքացիական գվարդիայի, ծովային պահպանության և սահմանային ոստիկանության ռազմականացված կազմավորումները ստացան ընդհանուր հրամանատարություն և մեկ անուն՝ «Կոստա Ռիկայի հասարակական ուժեր» (''Fuerza Pública de Costa Rica'')։

1997 թվականի մարտի 17-ին Կոստա Ռիկան միացավ հակահետևակային ականների արգելման կոնվենցիային։

1998 թվականի սկզբի դրությամբ Կոստա Ռիկայի զինված ուժերի ընդհանուր թիվը կազմում էր 7 հազար մարդ (3 հազար քաղաքացիական գվարդիայում, 2 հազար գյուղական գվարդիայում և 2 հազար սահմանային ոստիկանությունում)<ref>Вооружённые силы зарубежных стран // «Зарубежное военное обозрение», № 1 (610), 1998. стр.51</ref>։

=== 2000 թվականից ===
2000 թվականի մայիսին առափնյա պահպանությունը դուրս է բերվել սահմանապահ ոստիկանության կազմից և վերածվել անկախ ստորաբաժանման։ 2001 թվականին երկրի տարածքը բաժանվել է տասը ոստիկանական շրջանների, իսկ 2002 թվականին ռազմական բարեփոխումն ավարտվել է<ref name=autogenerated11>Julio A. Montes. Central American SPECOPS Weapons - Weapons II: Honduras, Nicaragua, Costa Rica & Panama // "Small Arms Review", July 2003</ref>։

2003 թվականին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը հայտարարեց երկրի՝ Իրաքում միջազգային կոալիցիայի ուժերին միանալու մասին։ Հետագայում երկրի Սահմանադրական դատարանն անօրինական է ճանաչել հակաիրաքյան կոալիցիային միանալու կառավարության որոշումը, քանի որ այն հակասում էր երկրի Սահմանադրությամբ ամրագրված չեզոքության մասին սահմանմանը։ 2004 թվականի սեպտեմբերի 9-ին Կոստա Ռիկայի արտաքին գործերի նախարար Ռոբերտո Տովարը պաշտոնապես դիմել է ԱՄՆ-ին՝ խնդրելով երկիրը հանել այն պետությունների ցանկից, որոնք աջակցում են Իրաքում ռազմական միջամտությանը։ 2004 թվականի սեպտեմբերի 20-ին ԱՄՆ կառավարությունը պաշտոնապես բացառեց Կոստա Ռիկան կոալիցիայի անդամ երկրներից։ ԱՄՆ պետդեպարտամենտի հաղորդագրության մեջ նշվել է, որ կոալիցիայի կազմում իր մասնակցության ընթացքում Կոստա Ռիկան կոալիցիային գործնական աջակցություն չի ցուցաբերել՝ ոչ ռազմական, ոչ տնտեսական<ref>Коста-Рика // "Зарубежное военное обозрение", № 10 (691), октябрь 2004. стр.71</ref>։

2008 թվականից ի վեր ԱՄՆ-ն աջակցություն է ցուցաբերում Կոստա Ռիկայի անվտանգության ուժերին և իրավապահ մարմիններին ԿՐՍ (Կենտրոնական Ամերիկայի տարածաշրջանային անվտանգության նախաձեռնություն)ծրագրով<ref>[http://www.state.gov/p/wha/rt/carsi/ Central America Regional Security Initiative] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140330140837/http://www.state.gov/p/wha/rt/carsi/ |date=2014-03-30 }} / официальный сайт государственного департамента США</ref>։

2008 թվականի դեկտեմբերի 3-ին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը ստորագրեց կասետային զինամթերքի օգտագործումից հրաժարվելու մասին կոնվենցիան։

2009 թվականին ռազմական բյուջեն կազմել է 180 մլն դոլար<ref name=autogenerated1>Вооружённые силы зарубежных стран // «Зарубежное военное обозрение», № 7 (760), 2010. стр.85</ref>,2010 թվականին՝ 215 մլն դոլար։

2011 թվականին Կոստա Ռիկան Չեխիայից գնել է 170 հատ Pistolet-Škorpion vz գնդացիրներ  վաթսունմեկ։ Բացի այդ, 2011 թվականի սեպտեմբերին կնքվել է համաձայնագիր, որի համաձայն՝ 2012 թվականի հունվարից մինչև ապրիլի վերջ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը Կոստա Ռիկայի ազգային ոստիկանությանը անհատույց հանձնել է 400 պարեկային ավտոմեքենա<ref>Jaime Lopez. [http://news.co.cr/china-donates-50-additional-patrol-cars-to-costa-rica-for-transit-police/5695/ China Donates 50 Additional Patrol Cars to Costa Rica for Transit Police] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140801234832/http://news.co.cr/china-donates-50-additional-patrol-cars-to-costa-rica-for-transit-police/5695/ |date=2014-08-01 }} // "The Costa Rica Star" от 26 апреля 2012</ref>։                                                                                                                                                                                                      2012 թվականի մայիսին Չինաստանն առաջարկել է 22 մլն դոլար հատկացնել ոստիկանական ակադեմիայի կառուցման համար<ref>Jaime Lopez. [http://news.co.cr/first-patrol-cars-now-patrolmen-china-offers-academy-costa-rica/7445/ First Patrol Cars, Now Patrolmen: China Offers Academy to Costa Rica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140911224441/http://news.co.cr/first-patrol-cars-now-patrolmen-china-offers-academy-costa-rica/7445/ |date=2014-09-11 }} // "The Costa Rica Star" от 30 мая 2012</ref>, սակայն արդյունքում, 2012 թվականի հունիսին ոստիկանական ակադեմիայի ստեղծման համար 13 մլն եվրո է տրամադրել Եվրամիությունը<ref>Cadence Strange. [http://news.co.cr/european-union-donates-millions-for-police-training-in-costa-rica/8629/ European Union Donates Millions for Police Training in Costa Rica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121126031927/http://news.co.cr/european-union-donates-millions-for-police-training-in-costa-rica/8629/ |date=2012-11-26 }} // "The Costa Rica Star" от 20 июня 2012</ref>։

2013 թվականի սեպտեմբերին Կոստա Ռիկայի կառավարությունը ստորագրեց և վավերացրեց [[զենքի առևտրի մասին միջազգային պայմանագիր]]ը։

2015թվականի օգոստոսին ԱՄՆ կառավարությունը Կոստա Ռիկային նվիրեց երեք զրահամեքենա, որոնք կառուցվել են Ford 4x4 դիզելային բեռնատարի շասսիի վրա (որոնք ստացել են El Protector անվանումը և անցել են ոստիկանության ծառայության)<ref>[https://www.nacion.com/sucesos/seguridad/tres-nuevos-camiones-blindados-ayudaran-a-combatir/B4PAFMCJVJAH3OOVDEBK4L7IWA/story/ Policias tienen tres camionen blindados con sistema de vision nocturna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190815020042/https://www.nacion.com/sucesos/seguridad/tres-nuevos-camiones-blindados-ayudaran-a-combatir/B4PAFMCJVJAH3OOVDEBK4L7IWA/story/ |date=2019-08-15 }} // "La Nacion" от 25 января 2018</ref>:.

== Ներկայիս վիճակ ==
2010 թվականի դրությամբ երկրի ռազմականացված կազմավորումների ընդհանուր թիվը կազմել է 9,8 հազար մարդ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո սպառազինությունը հիմնականում ամերիկյան արտադրության է<ref name="autogenerated9">Вооружённые силы зарубежных стран // «Зарубежное военное обозрение», № 7 (772), 2011. стр.83-84</ref>(2003 թվականի սկզբի դրությամբ, ամերիկյան [[M16]] ինքնաձիգների և M60 ինքնաձիգների հետ միասին, ծառայության մեջ կային որոշակի քանակությամբ իսրայելական [[Գալիլ (ինքնաձիգ)|Galil]] ինքնաձիգներ և [[Ուզի|Uzi]] ատրճանակ-գնդացիրներ<ref name=autogenerated11 />, իսկ գյուղական ոստիկանության մարզային ստորաբաժանումներում դեռ մնացել են հնացած M1 Կարաբիններ)<ref name=autogenerated12 />։ Անձնակազմը համազգեստով է ամերիկյան նմուշի համազգեստով (OG-107), որպես պաշտպանիչ հանդերձանք ընդունվել են սաղավարտներ և PASGT զրահաբաճկոններ։

Քաղաքացիական գվարդիա՝ 4,5 հազար մարդ և մի քանի թեթև ինքնաթիռներ (մեկ DHC-7, երկու Cessna 210, երկու PA-31 «Navajo» և մեկ PA-34-200T):
* Քաղաքացիական գվարդիայի կազմում կա UEI հատուկ ստորաբաժանում

Սահմանային ոստիկանություն՝ 2,5 հազար մարդ։

Առափնյա պահպանություն՝ 400 մարդ, երկու մեծ և ութ փոքր պարեկային նավակներ։

Ազգային ոստիկանությունը կազմում է 2 հազար մարդ<ref>Коста-Рика // Большая Российская Энциклопедия / редколл., гл. ред. Ю. С. Осипов. том 15. М., «Научное издание „Большая российская энциклопедия“», 2010. стр.455-463</ref>
* ոստիկանության կազմում կա հատուկ ստորաբաժանում ԳԱՕ<ref>Jaime Lopez. [http://news.co.cr/police-cadets-in-costa-rica-get-real-life-instruction/27452/ Police Cadets in Costa Rica Get Real-Life Instruction] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151027131604/http://news.co.cr/police-cadets-in-costa-rica-get-real-life-instruction/27452/ |date=2015-10-27 }} // "The Costa Rica Star" от 19 сентября 2013</ref>։

Բացի այդ, Կոստա Ռիկայի տարածքում թույլատրվում է մասնավոր անվտանգության կառույցների գործունեությունը (2009 թվականի դրությամբ երկրում կար 19 558 մասնավոր անվտանգության աշխատակից, որոնց սպառազինության մեջ կար 8884 միավոր հրազեն)։

== Լրացուցիչ տեղեկություններ ==
* Դեկտեմբերի 1-ը Կոստա Ռիկայի զինված ուժերի զինծառայողների մասնագիտական տոնն է (սահմանվել է 1986 թվականին)։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://web.archive.org/web/20180828024027/http://www.fuerzapublica.go.cr/ официальный сайт вооруженных сил Коста-Рики]
* [https://web.archive.org/web/20090319201100/http://www.msp.go.cr/ официальный сайт Министерства общественной безопасности Коста-Рики]
* [http://armstrade.sipri.org/armstrade/page/trade_register.php Stockholm International Peace Research Institute (сведения о поставках вооружения и военной техники)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100414022558/http://armstrade.sipri.org/armstrade/page/trade_register.php |date=2010-04-14 }}