Դիտել Լիբերալ ֆեմինիզմ էջի աղբյուրը

{{Կողաքարտ Ֆեմինիզմ}}
'''Լիբերալ ֆեմինիզմ''' ({{lang-en|Liberal feminism}}), ֆեմինիզմի անհատապաշտական ձև, որն ուղղված է կանանց՝ իրենց գործողությունների և ընտրության միջոցով հավասարության համար պայքարելու ունակությանը։ Լիբերալ ֆեմինիստները պնդում են, որ հասարակությունը թյուր կարծիք ունի, որ կանայք իրենց բնույթով մտավոր և ֆիզիկապես պակաս ունակ են, քան տղամարդիկ։ Այսպիսով, հասարակությունը կանանց նկատմամբ խտրական վերաբերմունք է ցուցաբերում գիտության, աշխատաշուկայում և հանրային քննարկման հարթակներում։ Լիբերալ ֆեմինիստները կարծում են, որ «կանանց ենթակայությունը պայմանավորված է մի շարք կրթական և իրավական սահմանափակումներով, որոնք շատ դժվարացնում են կանանց հաջողության հասնելը»։ Լիբերալ ֆեմինիստները ձգտում են գենդերային հավասարության հասնել իրենց քաղաքական և իրավական օրակարգի միջոցով<ref>Tong, Rosemarie. 1989. Feminist Thought: A Comprehensive Introduction. Oxon, United Kingdom: Unwin Human Ltd. Chapter 1</ref>։

Այսպիսով, լիբերալ ֆեմինիզմի հիմնական նպատակը կյանքի տարբեր ոլորտներում հավասար իրավունքներ ստանալու, պետական ապարատ մուտք ունենալու ցանկությունն է, առանց տղամարդու կամքին հնազանդվելու ընտրություն կատարելու ցանկությունը։

== Ծագման պատմություն ==
Ազատական ֆեմինիզմը կարելի է բաժանել ''երկու ալիքի''։ Առաջին ալիքը առաջացել է 19-րդ դարի կեսերին և տևել է մինչև 20-րդ դարի առաջին եռամյակը։ Այս ալիքի կանանց շարժման հիմնական պահանջը բարձրագույն կրթություն ստանալու հնարավորությունն էր։ Աշխատանքի հարցը նույնպես հիմնական կարևոր պայմանն էր։

Երկրորդ ալիքի ընթացքում լիբերալ ֆեմինիզմը դառնում է ժողովրդականություն։ Այս շարժման ավելի շատ կողմնակիցներ կան, քան ցանկացած այլ ֆեմինիստական ուղղությամբ։ Այս միտումը զարգացել է` ելնելով քվեարկողների իրավունքների հավասարության համար պայքարող ընտրողների տեսակետների ազդեցությունից։

Լիբերալ ֆեմինիզմը ընտրություններում տարած հաղթանակից ի վեր չորս տարի շարունակ լուռ էր։ 1960-ականներին, քաղաքացիական իրավունքների շարժման ընթացքում, լիբերալ ֆեմինիստները զուգահեռներ են անցկացրել ռասայական խտրականության և սեռի վրա հիմնված խտրականության համակարգի միջև<ref name=":0">{{Ռուսերեն գիրք |ref=Marilley |автор=Marilley, Suzanne M. |заглавие=Woman suffrage and the origins of liberal feminism in the United States, 1820-1920 |год=1996 |часть=The feminism of equal rights |ссылка часть=https://books.google.co.uk/books?id=SQ7PP7qSkRsC&pg=PA16 |язык=en |место=Cambridge, Massachusetts |издательство=Harvard University Press |страницы=1—10 |isbn=9780674954656}}</ref>։ Այդ ժամանակ կանանց իրավունքները պաշտպանելու համար ստեղծվել են այնպիսի խմբեր, ինչպիսիք են ''Կանանց ազգային կազմակերպությունը'', ''Կանանց ազգային քաղաքական միությունը'' և ''Կանանց հավասարության լիգան''։ [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|ԱՄՆ-ում]] այդ խմբերն աշխատել են հավասար իրավունքների վավերացման, այսինքն` «Սահմանադրական հավասարության փոփոխության» վրա` հույս ունենալով, որ այն հավասար վերաբերմունք կապահովի տղամարդկանց և կանանց նկատմամբ` ժողովրդավարական օրենքներին համապատասխան, որոնք նույնպես ազդում են կանանց կյանքի կարևոր ոլորտների վրա` ներառյալ վերարտադրության, աշխատանքի և աշխատանքի հավասար վարձատրության հարցերը։ Լիբերալ ֆեմինիստների համար կարևոր այլ հարցեր կան, որոնք նույնպես պետք է լինեն, բայց դրանք կարևորությամբ առաջինը չեն։ Դրանցից են վերարտադրողականության և աբորտների առկայության խնդիրները, սեռական ոտնձգությունները, ընտրություններում քվե ունենալու իրավունքը, կրթության իրավունքը, աշխատանքի արդարացի փոխհատուցումը, արձակուրդի առկայությունը, երեխաների խնամքը, մատչելի առողջապահական խնամքը և կանանց նկատմամբ սեռական և ընտանեկան բռնության հաճախականության բացահայտումները<ref>hooks, bell. «Feminist Theory: From Margin to Center» Cambridge, MA: South End Press 1984</ref>։

1800-1900-ական թվականների լիբերալ ֆեմինիստուհիների նպատակը կանանց ընտրական իրավունքների հասնելն էր, որպեսզի նրանք անհատական ազատություն ստանան։ Նրանք նպատակ ունեին սոցիալական հավասարության միջոցով ազատություն ձեռք բերել, կանանց նկատմամբ տղամարդկանց դաժանությանը վերջ դնել և ազատություն ստանալ` դրանով իսկ դառնալով լիարժեք մարդիկ<ref name=":0" />։ Նրանք կարծում էին, որ ոչ մի կառավարություն կամ սովորույթ չպետք է արգելի անձնական ազատության իրականացումը։ Վաղ լիբերալ ֆեմինիստուհիները դեմ էին այն ենթադրությանը, որ միայն սպիտակ տղամարդիկ արժանի են լիարժեք քաղաքացիներ լինել։ Ֆեմինիստուհիները, ինչպիսիք են Մերի Ուոլստոնկրաֆտը, Ջուդիթ Սարջենթ Մյուրեյը և Ֆրենսիս Ռայթը, հանդես են եկել քաղաքական կյանքում կանանց լիարժեք մասնակցության օգտին<ref name=":0" />։ 1920 թվականին, գրեթե 50 տարի ակտիվ գործունեությունից հետո, կանայք վերջապես ԱՄՆ-ում ստացել են ձայնի, ինչպես նաև` պետական պաշտոններ զբաղեցնելու իրավունք, 1928 թվականին նույն իրավունքներն ստացել են [[Միացյալ Թագավորություն|Մեծ Բրիտանիայում]]։

== Փիլիսոփայություն ==
Ազատական ֆեմինիզմը չունի փիլիսոփայությունների որոշակի շարք, ինչը նրանց համոզմունքները դարձնում է ավելի վերացական։ Նրանք գնահատում են արդարության և սոցիալական կառույցների անհատական մոտեցումները` փոխարենը մեղադրելով մյուսի անհավասարությունը<ref name=":1">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Wendell, Susan |заглавие=A (Qualified) Defense of Liberal Feminism |год=1987 |язык=und |издание=Hypatia |месяц=6 |том=2 |номер=2 |страницы=65—93 |issn=0887-5367 |doi=10.1111/j.1527-2001.1987.tb01066.x}}</ref>։ Սյուզան Ուենդելը պնդում է. «Ազատական ֆեմինիզմի ամենահստակ քաղաքական պարտավորությունը, ներառյալ հնարավորությունների հավասարությունը, կարևոր են կանանց ազատագրման համար և բոլորը անհամատեղելի են սոցիալիստական և արմատական ֆեմինիզմի նպատակների հետ»<ref name=":1" />։

Լիբերալիզմի հիմքը լիբերալ ֆեմինիզմին տվել է բավականաչափ հայտնի հիմք, որպեսզի այն ավելի մոտ լինի այլ ալիքներին` հասարակությանը և կառավարությանը համոզելու համար, որ իրենց ֆեմինիստական փիլիսոփայությունը «կարող է և պետք է ներառվի գործող օրենքում»<ref name="автоссылка1">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Musgrave, L. Ryan |заглавие=Liberal Feminism, from Law to Art: The Impact of Feminist Jurisprudence on Feminist Aesthetics |год=2003 |язык=en |издание=Hypatia |тип=journal |месяц=11 |число=1 |том=18 |номер=4 |страницы=214—235 |issn=1527-2001 |doi=10.1111/j.1527-2001.2003.tb01419.x |citeseerx=10.1.1.582.4459}}</ref>։ Ինչպես ասում է Ռայան Մուսգրեյվը. «Լիբերալ ֆեմինիստները հանդես էին գալիս որպես կանանց հիմնական անհատական միավորի ազատական կատեգորիայի մեջ կանանց իրավաբանական ընդգրկում, և որ կանայք նույնպես պետք է օգտվեին այս կատեգորիայի հետ կապված անհատական իրավունքներից»<ref name="автоссылка1" />։

== Ներկայացուցիչներ ==
* [[Մարի Վոլսթոնքրաֆթ]] (1759-1797), կանանց իրավունքների պաշտպանություն (1792)
* [[Ջոն Ստյուարտ Միլ]] (1806-1873), կնոջ կախվածությունը (1851)
* Հարրիեթ Թեյլոր (Ջ. Միլլի կինը, 1806-1858)
* Էլիզաբեթ Քեդի Ստենթոն (1815-1902), Դիրքերի հայտարարություններ և բանաձևեր (1848)
* Լյուսի Սթոուն (1818-1893)
* [[Սյուզան Բ․ Էնթոնի]] (1820-1906)
* [[Ժոզեֆին Բաթլեր]] (1828-1906)
* Բեթի Ֆրիդան (1921-2006), Կանացի հանելուկ (1963)

== Ուղղության քննադատություն ==
Լիբերալ ֆեմինիզմի ամենատարածված քննադատություններից մեկն այն է, որ, որպես տեսություն, այն թույլ է տալիս չափազանց մեծ ուշադրություն դարձնել կանանց «փոխակերպմանը» տղամարդկանց շրջանում` միևնույն ժամանակ անտեսելով կանանց ավանդական դերի կարևորությունը<ref name="Tong, Rosemarie 1989">{{Ռուսերեն գիրք |ref=Tong |автор=Tong, Rosemarie |заглавие=Feminist thought: a comprehensive introduction |год=1992 |часть=Liberal feminism |ссылка часть=https://books.google.co.uk/books?id=cv5EAQAAQBAJ&pg=PT17 |язык=en |место=London |издательство=[[Routledge]] |isbn=9780415078740}}</ref>։ Լիբերալ ֆեմինիզմը քննադատող առաջատար գիտնականներից մեկը արմատական ֆեմինիստ Քեթրին Մաքքիննոն է՝ ամերիկացի իրավաբան, գրող և հասարակական գործիչ։ Մասնագիտանալով գենդերային հավասարությանը վերաբերող հարցերում` նա սերտորեն կապված էր սեռական ոտնձգությունների և սեռի վրա հիմնված խտրականության սահմանման դեպքի հետ<ref name="MacKinnon">{{Ռուսերեն գիրք |ref=MacKinnon |автор={{Iw|Catharine MacKinnon|MacKinnon, Catharine A.|en|Catharine MacKinnon}} |заглавие=Feminist theory: a reader |ответственный=Kolmar, Wendy K.; Barkowski, Frances |год=2013 |часть=Sexuality |язык=und |издание=4th |место=New York |издательство=McGraw-Hill Higher Education |isbn=9780073512358}}</ref>։

Այլ քննադատներ, ինչպիսիք են սև ֆեմինիստները և հետգաղութային ֆեմինիստները, պնդում են, որ հիմնական լիբերալ ֆեմինիզմը արտացոլում է միայն միջին դասի, հետերոսեքսուալ, սպիտակ կանանց արժեքները և հիմնականում անտեսում է տարբեր ռասաների, մշակույթների կամ դասերի կանանց<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ref=Mills |автор=Mills, Sara |заглавие=Contemporary feminist theories |ответственный={{Iw|Stevi Jackson|Jackson, Stevi|en|Stevi Jackson}}; Jones, Jackie |год=1998 |часть=Postcolonial feminist theory |ссылка часть=https://books.google.co.uk/books?id=mg4CnbiN_rMC |язык=und |место=Edinburgh |издательство={{Iw|Edinburgh University Press}} |страницы=98—112 |isbn=9780748606894}}</ref>։

Ազատական ֆեմինիզմի քննադատները պնդում են, որ անհատապաշտական հայացքները շատ լավ չեն բացատրում, թե ինչ սոցիալական կառույցներ և արժեքներ են ի վնաս կանանց։

Նրանք պնդում են, որ նույնիսկ եթե կինն իր կյանքում կախված չէ որոշակի տղամարդկանցից, միևնույն է, նա կախված է նահապետական պետությունից։ Այս քննադատները կարծում են, որ ինստիտուցիոնալ փոփոխությունները բավարար չեն կանանց ազատագրելու համար<ref>Bryson, V. (1999): ''Feminist Debates: Issues of Theory and Political Practice'' (Basingstoke: Macmillan) pp.14-15</ref>։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Գրականություն ==
* [https://gutenberg.org/ebooks/27083 The Subjection of Women by John Stuart Mill]

== Արտաքին հղումներ ==
* [https://plato.stanford.edu/entries/feminism-liberal/ Liberal Feminism (Stanford Encyclopedia of Philosophy)]

{{Արտաքին հղումներ}}

[[Կատեգորիա:Ֆեմինիզմ]]