Դիտել Բուժական սնունդ էջի աղբյուրը

[[Պատկեր:Marketvegetables.jpg|thumbnail|Հազարը, կանաչ սոխը, խաչածաղկավորները և այլ բանջարեղեններ բուժական սննդի կարևոր բաղկացուցիչներ են]]
'''Բուժական սնունդ''', բուժիչ կամ կանխարգելիչ նպատակով հատուկ կազմված [[Սնունդ|սննդի]] օրաբաժինների և սնվելու ռեժիմի կիրառումը։ Բուժական սնունդը, որպես կանոն, չի համարվում բուժման ինքնուրույն մեթոդ, այն կիրառվում է [[դեղանյութեր]]ի և այլ բուժական ազդակների համալիրում։ Որոշ՝ [[ստամոքսաբորբ]]ի, [[հաստ աղիքի բորբոքում|հաստ աղիքի բորբոքման]], [[խոց]]ային, [[լյարդ]]ի, [[երիկամներ]]ի հիվանդությունների ժամանակ բուժական սնունդը կարող է լինել բուժման հիմնական միջոց։ Բուժական սննդի գիտական սկզբունքները մշակվել են ռուս ֆիզիոլոգներ [[Իվան Պավլով]]ի և [[Իվան Սեչենով]]ի ձևակերպած դրույթներով։

Բուժական սննդի հիմնական սկզբունքներն են սննդի օրաբաժնի, սնվելու ռեժիմի և սննդի խոհարարական մշակման եղանակի նկատմամբ անհատական մոտեցումը, սննդի քանակական և որակական համապատասխանությունը հիվանդության բնույթին, հիվանդի վիճակին և նրա օրգանիզմի առանձնահատկություններին, հաշվեկշռված ([[սպիտակուցներ]]ի, [[ճարպեր]]ի, [[ածխաջրեր]]ի, [[հանքային նյութեր]]ի և [[վիտամիններ]]ի առավել բարենպաստ հարաբերակցություն) և ֆիզիոլոգիական առումով լիարժեք օրաբաժնի կազմումը, երբ հիվանդի վիճակը պահանջում է որևէ սննդամթերքի բացառում կամ սահմանափակում։ Բուժական սնունդը կարող է նշանակել և հսկել միայն բժիշկը։ Բուժական սննդում շատ են կիրառվում սննդային օրաբաժնի քանակական փոփոխություններ (ավելացում կամ սահմանափակում, այսպես կոչված, բեռնաթափման օրեր), որակական սահմանափակումներ (նշանակվում են մասնավորապես հեշտ յուրացվող մթերքներ), սնվելու ռեժիմի փոփոխում, խոհարարական մշակման հատուկ մեթոդներ։

Բուժական սննդի օրաբաժիններով բուժումը պետք է լինի արդյունավետ և միաժամանակ լիարժեք, ամբողջությամբ բավարարի օրգանիզմի պահանջը սննդանյութերի և կենսաբանորեն ակտիվ նյութերի նկատմամբ։ Հիվանդությունների դեմ պայքարելու լավագույն միջոցը լիարժեք սնունդն է, որը նպաստում է ախտահարված համակարգերի աշխատունակության արագ վերականգնմանը, [[նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] և ընդհանուր վիճակի բնականոնացմանը։ Բուժական սնունդը կիրառում են հիվանդանոցում, առողջարանաառողջավայրային և ամբուլատոր բուժման ժամանակ։

== Բեռնաթափման օրեր ==
Բուժական սննդում լայնորեն կիրառվում են, այսպես կոչված, բեռնաթափման օրեր և օրվա ընթացքում սննդի այլ քանակական սահմանափակումներ։ Բեռնաթափման համար նշանակվում է որոշակի քանակությամբ 1 տեսակի մթերք (օրինակ՝ խնձոր, [[կաթնաշոռ]], կաթ)։ Բեռնաթափման օրեր կարելի է անցկացնել միայն բժշկի նշանակմամբ։ Նա պետք է որոշի սննդի բնույթը և սնման հաճախությունը։ Սննդի քանակ սահմանափակումը ջրի և կերակրի աղի քիչ օգտագործումով կիրառվում է [[ճարպակալում|ճարպակալման]], [[գիրություն|գիրության]], [[աթերոսկլերոզ]]ի, [[սիրտանոթային հիվանդություններ|սիրտանոթային]], [[հիպերտոնիկ հիվանդություններ]]ի և այլ դեպքերում։ Սննդի քանակը կտրուկ կարելի է պակասեցնել միայն հիվանդանոցում, երբեմն նաև որոշ բուժհիմնարկներում՝ բժիշկ-մասնագետի հսկողությամբ։ Խորհուրդ չի տրվում այն լայնորեն կիրառել բուժման, առավել ևս ինքնաբուժման նպատակով։ Լրիվ քաղցած մնալը, հատկապես՝ բազմօրյա, խիստ վտանգավոր է։ Այդ մեթոդը կիրառող մարդկանց մահվան դեպքեր են արձանագրվել։ Մահվան պատճառ են եղել գաղտնի ընթացող [[շաքարախտ]]ը, սրտի հանկարծակի կանգը, քաղցից հետո սնունդը յուրացնելու օրգանիզմի անկարողությունը։

== Խնայում ==
=== Մեխանիկական խնայում ===
Մեխանիկական խնայման ժամանակ սննդի օրաբաժնից հանվում են կոշտ, դժվարամարս, վատ յուրացվող մթերքները և դրանց մասնիկները։ Դրանցից են կոշտ [[թաղանթանյութ]]ով հարուստ բուսական մթերքը, ինչպես նաև մսի պինդ մասերը։ Մեխանիկական խնայման ժամանակ բացառվում են կոշտ հացը, բողկը, շաղգամը, կաղամբը, վարունգը, ընդավորները, քաշովիները ([[սևաձավար]]ի, [[գարեձավար]]ի, [[կորեկաձավար]]ի) և այլն։ Մեխանիկական խնայումն իրականացվում ի նաև հատուկ խոհարարական մշակմամբ, միսն օգտագործում են աղացած (կոտլետ, կոլոլակ), բանջարեղենը՝ խյուսի, ձավարապուրները (գարեձավարով, [[վարսակաձավար]]ով, բրնձով և այլն)՝ տրորած վիճակում։

=== Քիմիական խնայում ===
Քիմիական խնայումը բացառում է [[մարսողական գեղձեր]]ի, [[ստամոքս]]ի և աղիքների շարժողական ֆունկցիան խթանող որևէ սնունդ։ Դրանցից են խիտ արգանակները (մսի, ձկան, բանջարեղենի), տապակած կերակուրները (կոտլետներ, բիֆշտեքսներ, տապակած կարտոֆիլ), [[ռոմշտեքս]]ը, ծեծած խոզի միսը, ճարպոտ սուր կերակուրներն ու սոուսները, համեմունքները, թթու վարունգը, թարմ փափուկ հացը և նրբաբլիթները։

Քիմիական խնայման համար կիրառում են ջերմային մշակում, խաշում են, որի դեպքում մզվածքանյութերն անցնում են արգանակ, և շոգեեփման մեթոդներ՝ 2-րդ կերակրատեսակներ պատրաստելիս, երբ մզվածքանյութերը մասնակի են հեռացվում, և տապակելիս կեղև չի առաջանում, որը պարունակում է մարսողական գեղձերը գրգռող շատ համային նյութեր։ Քիմիական խնայման ժամանակ օգտագործում են խաշած մսով և ձկով կերակուրներ, ինչպես նաև մսի և ձկան խճողակով շոգեխաշած կերակրատեսակներ։ Բուժական սննդում շատ կարևոր է սնման ռեժիմը։ Այն որոշվում է՝ ելնելով հիվանդի վիճակից, նրա շարժողական բեռնվածությունից և հիվանդության բնույթից։

== Սննդակարգ ==
Բուժական սննդի դեպքում նշանակում են հիվանդության բնույթին համապատասխան հատուկ սննդակարգեր։ Սննդակարգերը լինում են խիստ (առանց կերակրատեսակների ընտրության) և ազատ (կերակրատեսակների ընտրությամբ)։ Շատ են օգտագործում նաև թարմ բուսական սննդի ներառումով՝ թարմ բանջարեղենից, մրգերից, ձմերուկից, սեխից աղցաններ և այլ սննդակարգեր։ Նման դեպքում ապահովվում է [[վիտամիններ]]ի, ֆիտոնցիդների, միկրոտարրերի, օրգանական թթուների, առավել օգտակար շաքարների ([[ֆրուկտոզ]]) առավելագույն մուտքն օրգանիզմ։ Թարմ բանջարեղենում պարունակվում է [[տարտրոնաթթու]], որը կասեցնում է [[ածխաջրեր]]ի փոխարկումը ճարպերի։ Թարմ բանջարեղենով և մրգերով հարուստ սննդակարգն ունի հիմնային ազդեցություն և կանխում է [[աթերոսկլերոզ]]ի առաջացմանը նպաստող թթվայնության բարձրացումը։ Բանջարեղենում և մրգերում պարունակվող, այսպես կոչված, բուսական թելերը նպաստում են աղիքների գործունեությանը, բնականոնացնում [[խոլեստերին]]ի փոխանակությունը, կանխում աղիքներից մի շարք թունավոր նյութերի ներծծումը։ Ուժեղ նյարդահուզական և թեթև ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության, առողջության համար այլ անբարենպաստ գործոնների ազդեցության ժամանակ թարմ բանջարեղենի և մրգերի դերը շատ կարևոր է նաև առողջ մարդկանց սննդում։

Թարմ կենդանական սնունդը, որպես բուժականի միջոց, նշանակվում է ժամանակավոր՝ միայն տվյալ հիվանդության բուժման ընթացքում։ Շատ սննդամթերքներ պարունակում են առողջացմանը նպաստող ակտիվ կենսաբանական նյութեր։ Դրանք հատկապես շատ են կաթնամթերքում (կաթ, կաթնաթթվային ըմպելիքներ, մածուն, թթվասեր, կաթնաշոռ), մսամթերքում (հավի, ճագարի, տավարի անյուդ միս, լյարդ)։

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://img.rg.ru/pril/42/73/53/5313_11.gif Рекомендации по рациональным нормам потребления пищевых продуктов, Минздравсоцразвития РФ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121025115010/http://img.rg.ru/pril/42/73/53/5313_11.gif |date=2012-10-25 }} {{ref-ru}}
* [http://www.who.int/nutrition/topics/dietnutrition_and_chronicdiseases/en/ Diet, Nutrition and the prevention of chronic diseases, by a Joint WHO/FAO Expert consultation (2003)] {{ref-en}}
 
{{ՀԲՀ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=2|էջ=588}}

[[Կատեգորիա:Սննդամթերք]]
[[Կատեգորիա:Սննդագիտություն]]
[[Կատեգորիա:Առողջ ապրելակերպ]]
[[Կատեգորիա:Անձնական խնամք]]