Պիեռ դը Ֆերմա
Պիեռ դե Ֆերմա (ծն. օգոստոսի 17, 1601 կամ 1607/8[1] - հունվարի 12, 1665) - ֆրանսիացի փաստաբան և մաթեմատիկոս։ Պիեռ դե Ֆերման համարվում է ժամանակակից երեք մաթեմատիկական հիմքերի ստեղծողը: Ֆերման և Դեկարտը հանդիսանում են անալիտիկ երկրաչափության հիմնադիրները, ընդ որում` Ֆերման Դեկարտից առաջ էր անցել, կիրառելով անալիտիկ երկրաչափությունը տարածական խնդիրների վրա: Ֆերման զարգացրեց Դիոֆանտ Ալեքսանդրիացիու (3-րդ դար մ.թ.) «Արիֆմետիկա» հանճարեղ աշխատությունը և հիմնեց Թվերի տեսությունը։ Պասկալի հետ համատեղ, իրարից անկախ, հիմք էն դրել Հավանականության Տեսությանը: Հանրահայտ են հավանականության տեսության և օպտիկայի իր գործերը «Ֆերմայի Սկզբունք», որը հանդիսանում է ժամանակակից ֆիզիկայի հիմնաքարը («Մինիմալ Ներգործության Սկզբունք»), և թվերի տեսության երկու թեորեմները՝ «Ֆերմայի Փոքր Թեորեմ», որը լուծեց 1759թ. Էյլերը («Էյլերի Թեորեմ»), և «Ֆերմայի Մեծ Թեորեմ», որը բոլորովին վերջերս է ստացել իր լուծումը: Ֆերմայի հանճարեղ Մեծ, կամ Վերջին Թեորեմը (X° + Y° = Z°) 350 տարուց ավել հանդիսանում էր ժամանակակից մաթեմաթիկայի անհասանելի բարձրունքներից մեկը։ Իր լուծման թվացյալ պազությամբ այն գրավում էր շատ մաթեմաթիկական մտքեր։ 1994թ.-ին Ֆերմայի մեծ թեորեմը գիտական հասաակությունից 8 տարի առանձնացած անմնացորդ աշխատանքի հետևանքով ապացուցեց Պրիսնտոնի Համալսարանի պրոֆեսոր Էնդրյու Ուայլսը։ Հաստատումը տպագրվել է 1995թ. «Annals of Mathematics» հանդեսում:
Կենսագրություն
| Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Պիեռ դե Ֆերման ծնվել է օգոստոսի 17, 1601թ բուրժուա Դոմինիկ Ֆերմայի (ով համդիսանում էր նաև Բոմոն-դե-Լոմանի քաղաքագլխի խորհրդական-օգնական) և իրավաբանի ընտանիքից սերած Կլեր Դե-Լոնգի ընտանիքում հարավ Ֆրանսիական Բոմոն-դե-Լոման քաղաքում։ Ստացել է լուրջ կրթություն, սկզբից Բոմոնի քոլեջում, հետո Օռլեանում, ուր ստանում է իրավաբանության բակալավրի աստիճան։ 1630թ. տեղափոխվում է Տուլուզ, ուր գործի է անցնում տեղի դատարանում խորհրդատուի պաշտոնում, ուր աշխատում է մինչև կյանքի վերջ։ 1631թ. ամուսնանում է մոր կողմից հեռու բարեկամուհու՝ Լուիզ դե-Լոնգի հետ։ Ունենում են 5 զավակ, որոնցից առաջնեկը՝ Կլեման-Սամուելը դարձել է բանաստեղծ և գիտնական։ Հենց նրան ենք պարտական Ֆերմայի աշխատությունների առաջին տպագրությամբ՝«դոկտոր Պետր դե Ֆերմայի տարբեր մաթեմաթիկական աշխատանքներ, ընտրված իր գրած կամ իրեն գրած նամակներից, մաթեմաթիկական և ֆիզիկայի հարցերով գիտնական այրերի հետ ֆրանսերեն, լատիներեն և իտալերեն լեզուներով» անվանումով, որը լույս տեսավ հետմահու 1679թ.: Ինքը` Ֆերման, կյանքի օրոք համարյա չի տպագրել իր գործերը: Ֆերման հայտնի էր իր լայն նամակագրությամբ դարի լավագույն գիտնականների և մտածողների հետ՝ Մերսեն, Պասկալ, Գյույգենս, Լալուվյեռ, Ռոբերվեյլ, Դեկարտ, Տորիչելլի և այլոք։ Բայց իր իսկական գնահատականը Ֆերման ստացավ մահից 70 տարի հետո, երբ նրա գործերը, հենց այդ նամակագրության հետքերով, հայտնաբերեց և տպագրեց Էյլերը: Ֆերման տիրապետում էր լատիներեն, հին ֆրանսերեն, իսպաներեն, իտալերեն և հունարեն լեզուների։ Հանդիսանում էր անտիկ արվեստի մեծ գիտակ, գրում էր բանաստեղծություններ լատիներեն, ֆրանսերեն և իսպաներեն լեզուներով, մեկնաբանում էր անտիկ գրողների գործերը։ Բայց հունական ֆիլոլոգիային գերադասեց սիրած մաթեմատիկան։
|
Շատերը կգան ու կգնան, իսկ գիտությունը կշարունակի հարստանալ։ | 
|
Կարկավիին հղված այս իր վերջին նամակներից մեկում գրված նախադասությունը հայտնի է որպես «Ֆերմայի Կտակ»։ Պիեռ դե Ֆերման մահացավ 1665 թ.-ի հունվարին 12-ին գործնական ճամփորդություններից մեկի ժամանակ։
Աղբյուրներ
- ↑ Կլաուս Բարներ (2001): How old did Fermat become? Internationale Zeitschrift für Geschichte und Ethik der Naturwissenschaften, Technik und Medizin. ISSN 0036-6978. հատոր 9, թիվ 4, էջ. 209-228.
|
Սա անձի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ |