Saltar ao contido

Tratado internacional

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.

Un tratado internacional é un acordo escrito entre certos suxeitos de Dereito internacional e que se atopa rexido por este, que pode constar dun ou varios instrumentos xurídicos conexos, e sendo indiferente a súa denominación. Como acordo implica sempre que sexan, como mínimo, dúas persoas xurídicas internacionais quen conclúan un tratado internacional.

O máis común adoita ser que tales acordos realícense entre Estados, aínda que poden celebrarse entre Estados e organizacións internacionais ou entre organizacións internacionais. Os primeiros están regulados pola Convención de Viena sobre o Dereito dos Tratados de 1969; os segundos, pola Convención de Viena sobre o Dereito dos Tratados celebrados entre Estados e Organizacións Internacionais ou entre Organizacións Internacionais de 1986.

Os acordos entre empresas públicas dun Estado e Estados non son tratados internacionais. O Tribunal Internacional de Xustiza tivo a oportunidade de pronunciarse acerca desta cuestión no caso "Anglo-Iranian Oil" (1952). Irán asinara un acordo coa empresa "Anglo-Iranian Oil" para a explotación dos recursos petrolíferos. Este acordo tiña dúas caras: era un acordo de concesión e ao mesmo tempo tiña a natureza dun Tratado entre Irán e o Reino Unido. Esta tese non foi aceptada polo Tribunal Internacional de Xustiza porque os Tratados internacionais só poden ter lugar entre estados e porque os acordos con empresas réxense polas normas do Dereito internacional privado.

Os Tratados internacionais deben realizarse por escrito aínda que poden ser verbais. Neste último caso non se rexerían pola Convención de Viena de 1969.

A súa denominación é indiferente pois, se se dan as condicións anteriores, atopámonos ante un Tratado internacional independentemente do nome que reciba.

  • Segundo o número de Estados que formen parte, os Tratados internacionais poden ser bilaterais ou multilaterais. Estes últimos se subdividen en xenerais, (que teñen vocación de universalidade), e restrinxidos (limitados a un número reducido de estados por motivos diversos: militares, xeográficos, económicos...).
  • Segundo a materia, os Tratados poden ser económicos, políticos, culturais, humanitarios ou doutra índole.
  • Segundo o tipo de obrigacións creadas polos Tratados, diferenciamos entre Tratados-lei e Tratados-contrato. Os primeiros establecen normas de aplicación xeral que xuridicamente se atopan nun pedestal superior ás leis internas dos países asinantes, os segundos supollen un intercambio de prestacións entre as partes contratantes. Esta distinción está bastante superada pois ambas as particularidades fúndense.
  • Pola índole dos suxeitos participantes distinguimos Tratados entre Estados, entre Estados e Organizacións internacionais, e entre Organizacións internacionais.
  • Pola súa duración diferéncianse entre Tratados de duración determinada e Tratados de duración indeterminada.
  • Finalmente, pola súa forma de conclusión podemos atopar Tratados concluídos de forma solemne e Tratados concluídos de forma simplificada que logo son enviados polo poder executivo ao poder lexislativo para opinión e aceptación.
  • No dereito interno dun país, un tratado internacional sempre prevalece sobre a lei local.

Fases de celebración

[editar | editar a fonte]

Negociación

[editar | editar a fonte]

Para porse de acordo no texto a tratar un requisito indispensable é a negociación. Considérase que son Estados negociadores aqueles que participan na elaboración e adopción do texto. No dereito español, o inicio do Tratado corresponde ao Goberno Central, nin o Xefe do Estado, nin as Cortes, nin as Comunidades Autónomas poden forzar un tratado, pero poden instar ao Goberno para que o faga.

A fase de negociación é a máis longa, pode durar varios anos realizar un texto definitivo que satisfaga ás partes. Durante esta fase deben determinarse o obxecto, fin e contido do tratado, e tamén a redacción do mesmo, sobre todo nos tratados entre estados que falen linguas diferentes.

Adopción do texto

[editar | editar a fonte]

Tras esta fase pásase á adopción do texto. Adoptar significa consentir a súa redacción definitiva. Anteriormente era necesario o voto favorable de todos os Estados negociadores. Isto segue vixente nos Tratados bilaterais. Coa proliferación dos Tratados internacionais multilaterais pasouse ao sistema de maiorías (art. 9 da Convención de Viena de 1969). Este artigo establece a práctica xeral do voto favorable e unánime pero se trata dunha práctica residual. Maioritariamente aplícase o seu punto segundo que establece que a adopción do texto farase por unha maioría de dous terzos dos Estados presentes e votantes a non ser que os Estados decidan por igual maioría unha regra diferente.

Autentificación

[editar | editar a fonte]

A seguinte fase é a de autentificación. Este acordo queda fixado de xeito solemne como o contido definitivo auténtico e inalterable do tratado. Segundo o artigo 10 da Convención de Viena de 1969 a autentificación farase de modo previsto pola Convención ou por outro acordo dos Estados. En xeral utilízase a firma ad referendo, a firma ou a rúbrica. Isto non obriga a cumprir co Tratado.

Prestación do consentimento

[editar | editar a fonte]

A fase final é a de prestación do consentimento. Os Estados participantes deciden nesta fase se queren ser parte ou non do Tratado. Se aceptan sométense ao Tratado. Os que non aceptan non quedan obrigados.

Na práctica esta prestación do consentimento realízase ben de forma solemne, ben de forma simplificada.

De forma solemne

[editar | editar a fonte]

Esta vía utilízase nos casos nos que debido á importancia da materia esíxese solemnidade na forma de prestación do consentimento. Esta solemnidade esíxese a través da ratificación.

O significado deste termo foi evolucionando. Tradicionalmente era un acto do soberano confirmando un Tratado celebrado por un mandatario ou representante do soberano.

A partir do século XIX (constitucionalismo moderno) a ratificación configurouse como un mecanismo de control do poder lexislativo sobre o poder executivo. Deste xeito o goberno non pode obrigarse con outros Estados en relación a determinadas materias sen a autorización do lexislativo.

De forma simplificada

[editar | editar a fonte]

Os acordos en forma simplificada-agreements, notas reversales- son acordos internacionais cuxo proceso de conclusión inclúe soamente unha etapa de negociación e a firma, materializándose comunmente en varios instrumentos.

Segundo o artigo 2.1.d) da Convención de Viena de 1969 "enténdese por reserva unha declaración unilateral, calquera que sexa o seu enunciado ou denominación, feita por un Estado ao asinar, ratificar, aceptar ou aprobar un Tratado ou adherirse a el con obxecto de excluír ou modificar os efectos xurídicos de certas disposicións do tratado na súa aplicación a ese Estado."

As reservas, polo tanto, teñen unicamente sentido respecto dos tratados multilaterais. Pois, como afirma a Comisión de Dereito Internacional, "as reservas aos tratados bilaterais non expón problema algún, porque equivalen a unha nova proposta que fai que se renoven as negociacións entre os dous Estados [...] Se chegan a un acordo, aceptando ou rexeitando a reserva celebrarase o tratado; pola contra non se celebrará".

A modo de exemplo: os Estados A, B, C e D asinan un Tratado. No momento da prestación do seu consentimento, o Estado D fai unha reserva a un artigo do tratado. A reacción dos demais Estados pode ser diferente:

A acepta a reserva, nese caso aplicarase entre A e D o Tratado co contido segundo a reserva. B fai unha obxección simple á reserva, nese caso aplicarase o Tratado entre B e D, excepto a parte da reserva. C fai unha obxección cualificada á reserva; neste caso o Tratado non se aplicará entre C e D

Capacidade

[editar | editar a fonte]

Ten capacidade para celebrar Tratados internacionais os representantes dos Estados con plenos poderes (art. 7 da Convención de Viena de 1969). Con todo hai determinados cargos estatais que teñen facultades para celebrar todos estes actos sen que sexa necesario que teña un poder do Estado específico pois o Dereito internacional confírelles facultades en virtude das súas funcións. Estes son o Xefe de Estado, o Xefe de Goberno e o Ministro de Asuntos Exteriores. Os Xefes de Misión Diplomática (embaixadores) tamén teñen determinadas competencias (negociación e adopción), previa resolución autorizativa específica, o que na práctica resolutiva chámase extensión de plenos poderes para a firma.

As organizacións internacionais tamén teñen capacidade para celebrar tratados internacionais, réxense polas normas da Convención de Viena de 1986, pero esta capacidade depende do establecido nas súas cartas fundacionais ou estatutos.

Depósito

[editar | editar a fonte]

A figura do depósito apareceu cos Tratados multilaterais, sobre todo a partir do século XIX. Con anterioridade ao século XX, tempo no que a maioría dos tratados era bilaterais, non se facía necesario un depositario pois, cando se celebraba un tratado entre dous Estados, estes intercambiaban, e ségueno facendo, os instrumentos adecuados para a súa eventual ratificación posterior.

O goberno de quenda, logo de aprobación do lexislativo. Deste xeito iníciase a vixencia da aplicación do tratado bilateral.

Coa aparición dos tratados multilaterais pasa a ser necesario o nomeamento dalgunha entidade multirateral ou Estado que se ocupe de recibir, salvagardar e comunicar ás partes involucradas todos os instrumentos de ratificación. Esta entidade ou Estado é o depositario.

Funcións do depositario

[editar | editar a fonte]
  • Custodiar o texto orixinal do tratado, os poderes que se lle remitiron (poderes que acreditan as facultades das persoas que representaron aos Estados) e custodiar todas as comunicacións e notificacións relativas ao tratado.
  • Recibir as firmas e demais notificacións relativas ao tratado por parte dos Estados que desexen formar parte do mesmo no futuro.
  • Expedir copias certificadas do tratado.
  • Controlar a regularidade dos instrumentos e notificacións relativas ao tratado, é dicir, se se realizaron na forma debida de acordo á lexislación de cada estado parte.

Con anterioridade ao século XX non se esixía que os Tratados internacionais fosen publicados ou rexistrados. Isto deu lugar á práctica dos "Tratados secretos" que resultaron ser extremadamente perniciosos para o resto dos países pois se formaron alianzas secretas que, por exemplo, foron decisivas para o estalido da primeira guerra mundial.

Co fin de que situacións como esta non se volvesen a repetir, quíxose instaurar, a través do sistema da Sociedade de Nacións, un sistema de diplomacia aberta. Neste sentido o artigo 18 do pacto da Sociedade de Nacións estableceu que os Tratados non rexistrados non serían obrigatorios.

Tras a segunda guerra mundial a Carta das Nacións Unidas seguiu unha solución coa mesma intención, pero menos severa: No seu artigo 102 afírmase que os Tratados non rexistrados e publicados non poden ser invocados no Sistema das Nacións Unidas.