Tálero de tiro conmemorativo do Festival de Tiro de Lucerna en 1939
Tálero de tiro conmemorativo do Festival de Tiro de Friburgo en 1934
Tálero de tiro (en alemán : Schützentaler ; en francés : Écu de tir ) é a denominación que se lles dá no ámbito numismático ás moedas suízas cuñadas para conmemorar os festivais de tiro (en alemán: schützenfest ; en francés: fête de tir ), uns torneos moi populares en diversos cantóns da Confederación Suíza .[ 1] [ 2] [ 3]
A maior parte destas moedas son diferentes nos seus deseños respecto das súas equivalentes circulantes, non conmemorativas, aínda que as emitidas con motivo dos festivais de tiro de Xenebra en 1851 e de Seleura en 1855 supoñen unha excepción. As temáticas representadas son habitualmente de exaltación cantonal ou patriótica (militares históricos, heráldica etc.).
Aínda que o máis habitual é que se trate de moedas de prata , algunhas das emisións do século XIX utilizaron outros metais , entre eles o ouro , sempre en pequenas cantidades.[ 4]
Estas moedas diferéncianse das medallas tamén emitidas para conmemorar os festivais de tiro por estaren suxeitas ás mesmas especificacións métricas que as demais moedas circulantes. Ademais, todas elas amosan o seu valor facial , coa excepción das de Stans e Sankt Gallen , nas que non aparece expreso. Malia recibiren o nome de táleros , por coincidiren nas súas especificacións de diámetro, metal e peso, ningunha delas amosa o seu valor facial nesa antiga moeda, máis propia de Alemaña e de Austria .[ 5] A primeira emisión dun tálero de tiro foi con motivo do festival de tiro de Coira en 1842 , cun valor de catro francos ; a segunda, emitida para Glarus , ten un valor facial de corenta batzen , e a terceira, do festival de tiro de Xenebra de 1851, é de dez francos. Ao longo do século XIX cuñáronse 18 deseños e, deles, todos os emitidos de 1855 a 1885 amosan a denominación de 5 francos.[ 4]
Xa no século XX , en 1934 comezou unha nova serie, que se truncou por mor da segunda guerra mundial , e en 1984 reiniciáronse estas emisións con motivo do festival en Oberhasli . Nas décadas seguintes xeneralizáronse as emisións en metais como o ouro e o cuproníquel e con denominacións de ata os 1.000 francos.[ 4]
Cartel anunciador do festival de tiro de Zürich de 1859 , en conmemoración do cal se emitiu un tálero de tiro
Os primeiros táleros de tiro foron moedas cantonais, emitidas polos cantóns soberanos de Suíza. Todas estas pezas, así como a emisión de 1855 de Soleura , tiñan curso legal. Os seguintes táleros do século XIX, xa dentro da Confederación Suíza, seguiron as especificacións legais de peso, medida e pureza do metal que se lles esixían ás moedas circulantes, polo que se lles permitiu a inclusión do seu valor facial de cinco francos.[ 6]
A partir de 1865 , Suíza converteuse en membro da Unión Monetaria Latina e os táleros de tiro non foron incluídos entre as emisións autorizadas pola Unión. Xa que logo, as seguintes emisións pasaron a ser consideradas como semimoedas (ou semimedallas ), aínda que seguían a ser aceptadas na circulación cotiá, xa que mantiñan as especificacións legais das moedas oficiais. Esta serie de táleros de tiro seguindo os padróns establecidos pola Unión Monetaria Latina terminou en 1885 co tálero de Berna .[ 6] [ 7]
En 1927 , a Unión Monetaria Latina deixou de existir e uns anos máis tarde, en 1934, retomouse a emisións de táleros de tiro para conmemorar o festival de Friburgo ; este foi o derradeiro cuñado seguindo as especificacións legais da moeda suíza. En 1939 apareceu unha nova emisión para o festival de Lucerna , que xa non tiña nin o peso nin o diámetro das moedas circulantes legalmente, polo que estas pezas eran aceptadas unicamente no festival de tiro e nas empresas participantes.[ 6]
A produción de táleros de tiro foi interrompida pola segunda guerra mundial.[ 4]
En 1984 iniciouse unha nova serie de táleros de tiro, debido en gran parte aos esforzos do comerciante de moedas con sede en California Richard Nelson. Tanto esta como todas as emisións posteriores teñen unicamente a condición de medalla conmemorativa e carecen absolutamente de curso legal.[ 4]
Ano: 1842
Valor facial: 4 francos
Deseñador: Karl Friedrich Voigt
Diámetro: 40 mm
Metal: prata
Tiraxe: 4.256 [ 8]
Ref. Krause : 17 [ 9]
Ref. Haberling : 1 [ 10]
Notas: sábese que se cuñaron algunhas pezas en alpaca e en cinc . Supostamente, as de cinc terían sido colocadas no centro das dianas para que, no caso de alcanzalas, os tiradores obtivesen mellor puntuación.[ 8]
Lendas
Tradución
A/
EIDGENÖSSISCHES FREISCHIESSEN IN CHUR – 1842
"Tiro libre federal en Coira – 1842"
R/
CANTON GRAUBÜNDEN – 4 SCHWEIZER FRANKEN
"Cantón de Graubünden – 4 francos suízos"
Canto
EINTRACHT MACHT STARK
"A harmonía é a forza"
Ano: 1847
Valor facial: 40 batzen
Deseñador: S. Burger, Karl Friedrich Voigt
Diámetro: 40 mm
Metal: prata
Tiraxe: 3.200 [ 11]
Ref. Krause : 20 [ 9]
Ref. Haberling : 3 [ 10]
Notas: fundíronse 1.023 pezas. Sábese que se cuñaron algunhas pezas en alpaca e en cinc . Supostamente, as de cinc terían sido colocadas no centro das dianas para que, no caso de alcanzalas, os tiradores obtivesen mellor puntuación.[ 11]
Lendas
Tradución
A/
EIDGENÖSSISCHES FREYSCHIESSEN IN GLARUS – 1847
"Tiro libre federal en Glarus – 1847"
R/
40 Btz.
"40 batzen"
Canto
EINTRACHT MACHT STARK
"A harmonía é a forza"
Ano: 1851
Varor facial: 10 francos
Deseñador: Antoine Bovy
Diámetro: 48 mm
Metal: prata
Tiraxe: 1.000 [ 12]
Ref. Krause : 138 [ 9]
Ref. Haberling : 4 [ 10]
Notas: o deseño é idéntico ao da moeda circulante de 10 francos.[ 12]
Lendas
Tradución
A/
POST – TENEBRAS – LUX
"Luz despois da escuridade"
R/
REPUBLIC ET CANTON DE GENEVE – 10 FRANCS 1851
"República e Cantón of Xenebra – 10 francos 1851"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1855
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Antoine Bovy
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 3.000 [ 13]
Ref. Krause : S3 [ 9]
Ref. Haberling : 5 [ 10]
Notas: o deseño é idéntico ao da moeda circulante de 5 francos.[ 13]
Lendas
Tradución
A/
HELVETIA
"Suíza"
R/
5 Fr. 1855
"5 francos 1855"
Canto
EIDGEN. FREISCHIESEN SOLOTHURN 1855
"Tiro libre feederal de Soleura 1855"
Ano: 1857
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Ferdinand Korn
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 5.191 [ 14]
Ref. Krause : S4 [ 9]
Ref. Haberling : 6 [ 10]
Notas: coñécense exemplares en alpaca.[ 14]
Lendas
Tradución
A/
EHRE IST MEIN HOECHSTES ZIEL
"O honor é o meu maior obxectivo"
R/
EIDGENÖSSISCHES FREISCHIESSEN IN BERN 1857 – 5 FRANKEN
"Tiro libre federal de Berna 1857 – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1859
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Ferdinand Korn
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 6.000 [ 15]
Ref. Krause : S5 [ 9]
Ref. Haberling : 7 [ 10]
Lendas
Tradución
A/
EIDGENÖSSISCHES FREISCHIESSEN – 1859
"Tiro libre federal – 1859"
R/
ZÜRICH – 5 FRANKEN
"Zürich – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1861
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Antoine Bovy , Lukas Ferdinand Schlöth
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 6.000 [ 16]
Ref. Krause : S6 [ 9]
Ref. Haberling : 8 [ 10]
Notas: coñécense pezas de proba en alpaca.[ 16]
Lendas
Tradución
A/
ARNOLD WINKELRIED
"Arnold Winkelried"
R/
EIDGENÖSSISCHES SCHÜTZENFEST IN NIDWALDEN – 1861
"Festival federal de tiro en Nidwalden – 1861"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1863
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Antoine Bovy , Jacob Siber
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 6.000 [ 17]
Ref. Krause : S7 [ 9]
Ref. Haberling : 9 [ 10]
Notas: coñécense exemplares en alpaca.[ 17]
Lendas
Tradución
A/
HELVETIA – 5 FRANCS
"Suíza – 5 francos"
R/
TIR FEDERAL A LA CHAUX-DE-FONDS – JÚILLET 1863
"Tiro federal en La Chaux-de-Fonds – Xullo 1863"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1865
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Antoine Bovy
Diameter: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 10.000 [ 18]
Ref. Krause : S8 [ 9]
Ref. Haberling : 10 [ 10]
Notas: coñécense dous exemplares cuñados en ouro.[ 18]
Lendas
Tradución
A/
Anepígrafo
Anepígrafo
R/
EIDGENÖSSISCHES SCHÜTZENFEST IN SCHAFFHAUSEN 1865 – 5 Fr.
"Festival federal de tiro en Schaffhausen 1865 – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1867
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Antoine Bovy
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 8.000 [ 19]
Ref. Krause : S9 [ 9]
Ref. Haberling : 11 [ 10]
Lendas
Tradución
A/
KANTON SCHWYZ
"Cantón de Schwyz"
R/
EIDGENÖSSISCHES SCHÜTZENFEST IN SCHWYZ 1867 – 5 Fr.
"Festival federal de tiro en Schwyz 1867 – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1869
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Antoine Bovy
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 6.000 [ 20]
Ref. Krause : S10 [ 9]
Ref. Haberling : 12 [ 10]
Notas: coñécense catro exemplares cuñados en ouro.[ 20]
Lendas
Tradución
A/
HANS LANDWING RETTET DAS PANNER BEI ARBEDO – 1422
"Hans Landwing salva o estandarte en Arbedo – 1422"
R/
EIDGENÖSSISCHES SCHÜTZENFEST 1869 IN ZUG – 5 Fr.
"Festival federal de tiro 1869 en Zug – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1872
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Fritz Landry
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 10.000 [ 21]
Ref. Krause : S11 [ 9]
Ref. Haberling : 13 [ 10]
Notas: o deseño do anverso foi utilizado tamén para unha medalla conmemorativa do mesmo festival.[ 21]
Lendas
Tradución
A/
FÜR FREIHEIT UND VATERLAND
"Pola liberdade e a patria"
R/
EIDGENÖSSISCHES SCHÜTZENFEST IN ZÜRICH 1872 – 5 Fr.
"Festival federal de tiro en Zürich 1872 – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1874
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Fritz Landry
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 15.000 [ 22]
Ref. Krause : S12 [ 9]
Ref. Haberling : 14 [ 10]
Lendas
Tradución
A/
1474 A 1476
"1474 1 1476"
R/
EIDGENÖSS. SCHÜTZENFEST IN ST. GALLEN – 1874
"Festival federal de tiro en Sankt Gallen – 1874"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1876
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Edouard Durussel
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 20.000 [ 23]
Ref. Krause : S13 [ 9]
Ref. Haberling : 15 [ 10]
Notas: o deseño do reverso foi utilizado tamén para unha medalla conmemorativa do mesmo festival.[ 23]
Lendas
Tradución
A/
POUR ETRE FORTS SOYONS UNIS – 5 F
"Para sermos fortes, esteamos unidos – 5 francos"
R/
TIR FÉDÉRAL DE 1876 LAUSANNE
"Tiro federal de 1876 Lausana"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1879
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Edouard Durussel
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 30.000 [ 24]
Ref. Krause : S14 [ 9]
Ref. Haberling : 16 [ 10]
Notas: coñécense dúas variedades, unha con raios entre a espada e a perna e outra sen eles. Coñécense exemplares cuñados en alpaca.[ 24]
Lendas
Tradución
A/
DAS SCHWERT ZUR HAND IM HERZEN GOTT SO WIRD D. SCHWEIZER NIE Z. SPOTT
"Coa espada na man e Deus no corazón, así os suízos nunca serán desonrados"
R/
EIDG. SCHÜTZENFEST IN BASEL 1879 – 5 Fr.
"Festival federal de tiro en Basilea 1879 – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1881
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Edouard Durussel
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 30.000 [ 25]
Ref. Krause : S15 [ 9]
Ref. Haberling : 17 [ 10]
Lendas
Tradución
A/
ENTRÉE DE FRIBOURG & SOLEURE DANS LA CONFÉDÉRATION SUISSE – 1481
"Entrada de Friburgo e Soleura na Confederación Suíza – 1481"
R/
TIR FÉDÉRAL À FRIBOURG 1881 – 5 Fr
"Tiro federal en Friburgo 1881 – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1883
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Edouard Durussel
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 30.000 [ 26]
Ref. Krause : S16 [ 9]
Ref. Haberling : 18 [ 10]
Lendas
Tradución
A/
LIBERTADE INERME É DE' TIRANNI AGEVOL PREDA – 5 Fr.
"A liberdade indefensa é presa doada para os tiranos – 5 francos"
R/
TIRO FEDERALE IN LUGANO 1883
"Tiro federal en Lugano 1883"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Ano: 1885
Valor facial: 5 francos
Deseñador: Edouard Durussel, Christian Bühler
Diámetro: 37 mm
Metal: prata
Tiraxe: 25.000 [ 27]
Ref. Krause : S17 [ 9]
Ref. Haberling : 19 [ 10]
Notas: coñécense exemplares cuñados en alpaca.[ 27]
Lendas
Tradución
A/
DEM BUND ZUM SCHUTZ DEM FEIND ZUM TRUTZ
"A Federación, para protexer; o inimigo, para desafiar"
R/
EIDGENÖSSISCHES SCHÜTZENFEST IN BERN 1885 – 5 Fr.
"Festival federal de tiro en Bera 1885 – 5 francos"
Canto
Anepígrafo
Anepígrafo
Lugar
Data
Valor facial
Metal
Tiraxe
Ref. Krause[ 9]
Ref. Haberling[ 10]
Friburgo
1934
5 francos
Prata
40.650
S18
H20a
Friburgo
1934
100 francos
Ouro
2.000
S19
H21
Lucerna
1939
5 francos
Prata
40.000
S20
H22
Lucerna
1939
100 francos
Ouro
6.000
S21
H23
Oberhasli
1984
50 francos
Prata
6.300
S22
H24a / H24b
Oberhasli
1984
1.000 francos
Ouro
300
S23
H25
Altdorf
1985
50 francos
Prata
3.500
S24
H26a
Altdorf
1985
1.000 francos
Ouro
300
S25
H27
Appenzell
1986
50 francos
Prata
3.700
S26
H28a
Appenzell
1986
1.000 francos
Ouro
300
S27
H29
Glarus
1987
50 francos
Prata
3.200
S28
H1a
Glarus
1987
1.000 francos
Ouro
300
S29
H32
Brugg
1988
50 francos
Prata
3.000
S30
H33a / H33b
Brugg
1988
1.000 francos
Ouro
400
S31
H34
Menzingen
1989
50 francos
Prata
2.200
S32
H36a / H36b
Menzingen
1989
1.000 francos
Ouro
250
S33
H37
Winterthur
1990
50 francos
Prata
5.000
S34
H39a
Winterthur
1990
1.000 francos
Ouro
400
S35
H40a
Langenthal
1991
50 francos
Prata
4.000
S38
H41a
Langenthal
1991
1.000 francos
Ouro
400
S39
H42a
Dielsdorf
1992
50 francos
Prata
1.750
S40
H43a / H43b
Dielsdorf
1992
1.000 francos
Ouro
175
S41
H44
Weinfelden
1993
50 francos
Prata
2.200
S42
H45a
Weinfelden
1993
1.000 francos
Ouro
200
S43
H46
Rorschach
1994
50 francos
Prata
2.200
S44
H47a
Rorscach
1994
1.000 francos
Ouro
200
S45
H48
Thun
1995
50 francos
Prata
5.000
S46
H49a
Thun
1995
500 francos
Ouro
500
S47
H50
Sempach
1996
50 francos
Prata
1.500
S48
H51a
Sempach
1996
500 francos
Ouro
96
S49
H52
Neuhausen am Rheinfall
1997
50 francos
Prata
1.500
S50
H53a
Neuhausen am Rheinfall
1997
500 francos
Ouro
97
S51
H54
Schwyz
1998
50 francos
Prata
1.500
S52
H55
Schwyz
1998
500 francos
Ouro
98
S53
H56a
Zürich
1999
5 francos
Cuproníquel
2.500
S54
H57
Zürich
1999
20 francos
Prata
1.000
S55
H58
Sion
1999
50 francos
Prata
1.500
S57
H60
Zürich
1999
200 francos
Ouro
100
S56
H59
Sion
1999
500 francos
Ouro
99
S58
H61a
Bière
2000
50 francos
Prata
3.500
S59
H62
Bière
2000
500 francos
Ouro
300
S60
H63a
Altdorf, Uri
2001
50 francos
Prata
1.500
S61
H64
Altdorf, Uri
2001
500 francos
Ouro
150
S62
H65a
Zürich
2002
50 francos
Prata
1.500
S63
H66
Zürich
2002
500 francos
Ouro
150
S64
H67a
Liestal
2003
50 francos
Prata
1.500
S65
H68
Liestal
2003
500 francos
Ouro
150
S66
H69a
Friburgo
2004
50 francos
Prata
1.500
S67
H70a / H70b
Friburgo
2004
500 francos
Ouro
150
S68
H71a
Brusio
2005
50 francos
Prata
1.500
S69
H72a / H72b
Brusio
2005
500 francos
Ouro
150
S70
H73
Solothurn
2006
50 francs
Silver
2.000
S71
H74a
Soleusa
2006
500 francos
Ouro
200
S72
H75a / H75b
Lucerna
2007
50 francos
Prata
2.000
S73
H77a
Lucerna
2007
500 francos
Ouro
200
S74
H78
Xenebra
2008
50 francos
Prata
1.500
S75
H79a
Xenebra
2008
500 francos
Ouro
150
S76
H80a
Obwalden
2009
50 francos
Prata
1.500
S77
H81a
Obwalden
2009
500 francos
Ouro
175
S78
H82a
Aarau
2010
50 francos
Prata
2.000
S79
H83a
Aarau
2010
500 francos
Ouro
200
S80
H84a
Uri
2011
50 francos
Prata
1.500
-
H85a
Uri
2011
500 francos
Ouro
150
-
H86a
Graubünden
2012
50 francos
Prata
1.500
-
H87a / H87b
Graubünded
2012
500 francos
Ouro
175
-
H88a / H88b
Lucerna
2013
50 francos
Prata
1.000
-
H89a
Lucerna
2013
500 francos
Ouro
150
-
H90a
Schaffhausen
2014
50 francos
Prata
1.200
-
H91a
Schaffhausen
2014
500 francos
Ouro
180
-
H92a
Valais
2015
50 francos
Prata
1.200
-
H93a
Valais
2015
500 francos
Prata
200
-
H94a
Reverso dunha moeda de tiro austríaca que conmemora o centenario a Asociación de Tiro de Viena (1873 ) [ 30]
Aínda que, loxicamente, non correspondan a estas series, outros países europeos emitioron tamén moedas conmemorativas de festivais de tiro celebrados nos seus territorios. Este é o caso dalgunhas cuñadas por cidades e estados alemáns como Baden , Bremen , Frankfurt e Hannover .[ 31]
En Austria emitíronse tamén moedas conmemorativas de eventos relacionados co tiro durante o séulo XIX.[ 30]
↑ "Schützentaler und -medaillen ". En Münzen-Lexikon . Reppa.de.
↑ Lavin. "Los festivales de tiro en la moneda suiza Arquivado 01 de xullo de 2022 en Wayback Machine .". En Numismático Digital .
↑ "Swiss Shooting Thalers ". http://www.zumbo.ch
↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Searis, B. J. "Swiss Shooting Thalers ". Professional Coin Grading Service . 22 de abril de 2013.
↑ Krause, D. R. (1965). Páxina 10.
↑ 6,0 6,1 6,2 Bruce, C. R. (2007). Páxina 45.
↑ Kenen, P. B.; Meade, E. E. (2008). Regional Monetary Integration Cambridge. Cambridge University Press . ISBN 0-521-86250-7
↑ 8,0 8,1 Richter, J. (2005). Páxina 161.
↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 9,15 9,16 9,17 9,18 Número de referencia no catálogo de Krause, C. L. e Mishler, C. (1996).
↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16 10,17 10,18 Número de catalogación en Haberling, M. (2015).
↑ 11,0 11,1 Richter, J. (2005). Páxina 156.
↑ 12,0 12,1 Richter, J. (2005). Páxina 113.
↑ 13,0 13,1 Richter, J. (2005). Páxina 209.
↑ 14,0 14,1 Richter, J. (2005). Páxina 60.
↑ Richter, J. (2005). Páxina 299.
↑ 16,0 16,1 Richter, J. (2005). 193.
↑ 17,0 17,1 Richter, J. (2005). 180.
↑ 18,0 18,1 Richter, J. (2005). 199.
↑ Richter, J. (2005). 202.
↑ 20,0 20,1 Richter, J. (2005). 293.
↑ 21,0 21,1 Richter, J. (2005). 301.
↑ Richter, J. (2005). 215.
↑ 23,0 23,1 Richter, J. (2005). 274.
↑ 24,0 24,1 Richter, J. (2005). 45.
↑ Richter, J. (2005). 93.
↑ Richter, J. (2005). 245.
↑ 27,0 27,1 Richter, J. (2005). 62.
↑ Bruce, C. R. (2007). Páxinas 456-460.
↑ "Schützentaler: 20th-21st Century Shooting Talers Arquivado 26 de agosto de 2019 en Wayback Machine .". En Keplinger World Coins .
↑ 30,0 30,1 "Macho & Chlapovic. Auction 18. Lot 1243 ". En Coin Archives .
↑ Krause, C. L. e Mishler, C. (1996). Páxinas 355, 373 3 383.