Emoción

Nena expresando alegría, felicidade ou ledicia.

Etimoloxicamente, a palabra emoción provén do latín emovere e emotionem "movemento, conmoción, acción de mover", á súa vez derivado da raíz protoindoeuropea *meue. É derivado tardío dunha forma composta de dúas palabras latinas: ex "fóra, para fóra", e motio "movemento, acción", "conmoción, abaneo" e "xesto". Esta formación latina será tomada como empréstito por todas as linguas modernas europeas. A primeira documentación do francés émotion é de 1538. A do inglés é emotion é de 1579. O italiano emozione, o portugués emoçâo son de comezos do século XVII. Nas dúas primeiras linguas, a acepción máis antiga é a de "axitación popular, desorde". Posteriormente documéntase no sentido de "axitación da mente ou do espírito". A palabra aparece normalmente denotando a natureza inmediata desa axitación nos humanos e a forma en que é experimentada por eles, aínda que nalgunhas culturas e en certos modos de pensamento é atribuída a todos os seres vivos. A comunidade científica aplícaa na linguaxe da psicoloxía, desde o século XIX, a toda criatura que amosa respostas complexas similares ás que os humanos refiren xeralmente como emoción.

Definición e utilidade do concepto

Na lingua común emoción designa un estado afectivo intenso causado por impresións, ideas ou sentimentos fortes. O concepto científico é, non obstante, de difícil precisión pois abrangue estados moi diversos que van desde os que agradan ó individuo (alegría, amor, orgullo...) ós que causan desagrado (vergonza, aflición, depresión...) ou desacougo (rabia, sorpresa, medo...).

En psicoloxía, pode dicirse de maneira xenérica que a emoción é unha experiencia mental dos seres humanos de carácter á vez subxectivo e obxectivo, vencellada a mecanismos sensoriais externos (sociais) e internos (físicos) da persoa. Tanto pode ser construtiva, no senso de tornar máis eficaz o comportamento, como destrutiva; tanto fortalecedora como debilitadora. En xeral, os psicólogos tenden a concibila hoxe como unha reacción necesaria, e en todo caso benéfica. Antonio Damasio, entre outros, vea como un factor esencial do dinamismo vital do individuo.

O amor, o odio, a valentía, o medo, a alegría, a tristura, o pracer, o noxo e o resto das emocións e sentimentos foron descritos a través dos tempos en termos filosóficos (dende perspectivas psicolóxicas, antropolóxicas e teolóxicas) e fisiolóxicos (dende perspectivas biolóxicas).

Dalgunha maneira os animais -e non só os humanos- son capaces de experimentar emocións.

Unha emoción reúne en si estes trazos en aparencia opostos:

• é unha experiencia subxectiva e interna;
• pode ser experimentada por un individuo ou un grupo;
• é o resultado de reaccións biolóxicas obxectivas (adrenalina...)
• aparece como resposta a certas situacións
• séntese en oposición ou non a un desexo consciente.

As emocións tradúcense por unha resposta que pode caracterizarse como:

• afectiva (tristura, rabia, alegría...);
• fisiolóxica (cambios no funcionamento corporal interno, aínda que fan parte das causas da emoción);
• cognitiva (interpretación da situación - ver lavado de cerebro);
• condutual (reacción adaptativa ó estímulo).

A emoción é ás veces mirada como antítese da razón. As emocións xogan un papel importante en situacións que resultan en estados mentais non esperados ou desexados e naqueles procesos cognitivos (o caso da arte, por exemplo) nos que o individuo é capaz de sentilas. En consecuencia, os estados emotivos incontrolados poden ocasionar, dependendo da cultura, efectos negativos tales como pesar ou desgusto ou sentimentos positivos de natureza transcendental.

Sixteen faces expressing the human passions. Gravado coloreado por J. Pass en 1821, a partir dun orixinal de Charles Le Brun.

As emocións, no que supoñen de potencial para a oposición e enmarañamento entre vontade e razón, constitúen un dos feitos psicolóxicos máis distintivos e asombrosos dos seres humanos. Non existe evidencia empírica que permita aceptar a antítese entre razón e emoción. A rabia e o medo poden ser pensados como respostas sistemáticas a feitos observados. A psique humana posúe unha variada gama de posibles reaccións e perspectivas en resposta ó mundo externo e interno. Trataríase dun contínuum que iría desde a pura lóxica intelectual nun extremo (a miúdo cualificada de "fría") á reacción puramente irracional, sen resposta a argumentos lóxicos ("a calor da paixón"), no outro extremo. En todo caso, está claro que a relación entre lóxica e argumento dunha parte e emoción da outra parte, merecen un coidadoso estudo. Como é notorio, a paixón, a emoción, ou o sentimento poden axudar a reforzar un argumento, mesmo un baseado principalmente na razón -en particular os referidos a ideoloxía ou relixión, áreas do pensamento humano que demandan frecuentemente unha radical aceptación ou rexeitamento, isto é, a adopción dunha cosmovisión parcialmente esteada en argumentos empíricos e en parte no sentimento e na paixón.

Emocións segundo o Atlas of Personality, Emotion and Behaviour.

Varios investigadores teñen suxerido que non hai decisión nin pensamento "puro", é dicir, que non existe pensamento baseado na pura lóxica intelectual ou na pura e simple emoción. A maior parte das decisións e do coñecemento apóianse nunha mestura de ambas.

O concepto filosófico: unha perspectiva histórica

A emoción foi tradicionalmente considerada, polo menos dende o Fedro de Platón (427-347 a. C.), un problema do estado habitual do suxeito. Platón introduce a teoría dos tres estados: o pracer e a dor son estados que se apartan do estado neutral ou normal da alma. É ademais o primeiro filósofo en propoñer que a alma afecta o corpo e viceversa.

Para Aristóteles (384-322 a. de C.), contrariamente ó que propón Platón, o pracer non é un movemento, unha partida do estado neutral. O pracer é un estado normal no exercicio das facultades dos seres vivos. A dor, pola contra, é contraria á natureza pois significa o impedimento das funcións vitais.

O pracer e a dor están vinculadas á acción, ó movemento. Se non hai actividade (sensorial, motora ou mental) non pode haber emocións. Aristóteles distingue dous tipos de praceres: os praceres do corpo (comer, beber, apetito sexual) e os praceres da alma (vitória, éxito, vinganza etc.). Canto máis dependan da materia menos puros serán. Os praceres intelectuais serán os máis puros.

As teorías post-aristotélicas formúlanse en relación coa ética, coa relixión e coa posibilidade da "mellor vida". O corpo é visto como o locus ou fonte das emocións. Para os epicúreos todos os praceres son bos e o propósito da vida é maximizar o pracer. Epicuro (341-270 a. de C.) define o pracer como a ausencia de dor no corpo e de problemas na alma e distingue entre un pracer baseado no movemento (rápido e agudo) e un pracer estático (relacionado coa mente). Para el é este último o que debe ser perseguido na vida.

Os estoicos ofrecen a primeira tentativa de clasificación dos estados afectivos e das paixóns. Os tres estados afectivos óptimos do estoicismo son: (1) a alegría, froito das boas amizades e do bo talante (2) a prudencia, resultado da discreción e do temor á deshonra e (3) a vontade virtuosa, froito da benevolencia, afabilidade e cordialidade. Estas disposicións racionais contrastan con hábitos favorables ó pracer, ó medo e ó apetito respectivamente. As catro paixóns básicas que refiren como impulsos ou retrocesos irracionais son: (1) o desexo ou apetito, (2) o pracer ou gozo, (3) o medo ou temor, e (4) a dor ou pena.

René Descartes (1596-1650), o fundador da filosofía moderna, diferenza radicalmente o corpo da mente (ou alma). Para o racionalista francés, Deus dotou o home dun corpo e dun sistema sensorial, que se revelan incertos (na súa opinión, é posible percibir o corpo a través dos sentidos pero de forma limitada), e dunha mente, que en esencia é do único do que non podemos dubidar ("Penso, por tanto, existo"). A razón, produto da mente, é, por conseguinte, superior ás emocións.

Baruch de Spinoza afirmaba que o "Deus sive Natura" ("Deus ou a Natureza") era un ser de atributos infinitos, dos cales a extensión e o pensamento só eran dous deles. O mundo físico e mental forman dous "submundos" differentes e paralelos que nin interactúan nin se solapan. Esta formulación panpsiquista ó problema do corpo-mente é coñecido como monismo neutral.

Spinoza foi un determinista confeso que mantiña que todo sucedía a través da operación da necesidade. Para el, cada comportamento humano estaba totalmente determinado. No seu sistema, a liberdade só serve para entender por que actuamos como actuamos. A liberdade non é a posibilidade de dicir non ó que nos pasa senón a posibilidade de dicir si e de entender por que as cousas deben necesariamente suceder así. Formándonos ideas máis adecuadas do que facemos e das nosas emocións e afectos, tornámonos na causa adecuada dos nosos efectos externos e internos, algo que comporta un aumento na actividade (vs. pasividade). Así somos máis libres e máis como Deus.

No seu racionalismo, Spinoza comparte cos estoicos a procura terapéutica da felicidade (a eudaimonia dos estoicos) pero sepárase deles nun importante respecto: non aceptaba a súa crenza en que a razón podía derrotar a emoción. Polo contrario, cría que a emoción só podía ser superada ou desprazada por unha emoción máis forte. A distinción crucial, para el, estaba entre as emocións activas e pasivas. As primeiras eran aquelas que podían ser entendidas racionalmente. As segundas, non. Tamén sostiña, anticipándose a Sigmund Freud, que o coñecemento das verdadeiras causas da emoción pasiva podía transformala nunha emoción activa e creadora.

O escocés David Hume (1711-1776) adopta a visión contraria: "A razón é, e debe ser, escrava das paixóns". Para Hume as emocións son "impresións" ("sensations") que se orixinan no "espírito animal" do sangue. Unha emoción é o resultado de interaccións con outras emocións preexistentes e "ideas" ("cognitions"). Coma Adam Smith, David Hume enfatiza o papel da "simpatía" ("empathy"), como aspecto universal da natureza humana. A emoción é parte da esencia da existencia social e da moralidade dos homes.

Étienne Bonnot de Condillac (1715-1780), no seu Tratado das sensacións, defende que todo na orde natural das cousas ten a súa fonte na sensación. O sensualista francés comeza por cuestionar a doutrina de Locke de que os sentidos nos dan un coñecemento intuitivo dos obxectos; de que o ollo, por exemplo xulga as formas, os tamaños, as posicións e as distancias. Condillac estuda por separado cada un dos sentidos (dende o olfacto á vista), observa como son adestrados e como cada un deles axuda ós outros, para concluír que o coñecemento humano non é máis que sensación transformada e que é posible excluír calquera outro principio, incluído o da reflexión. Todo comeza coa ocupación da consciencia a través da atención. A experiencia do cheiro, por exemplo, producirá pracer ou dor, e determinará as operacións da mente. O seguinte estadio perténcelle á memoria, ó rescate da impresión da experiencia olfactiva, que non é para el máis que "un modo de sensación". Da memoria xorde a comparación, o feito de "dar atención a dúas cousas simultaneamente", e polo tanto o "xuízo". As comparacións e os xuízos son almacenados na mente, de maneira que a asociación de experiencias pasadas e presentes fai aparecer o "desexo". É o desexo o que estimula a memoria e a imaxinación e dá lugar ás "paixóns", que non son senón sensacións transformadas. As sensacións non son igualmente abundantes en todos os homes e varían no grao de vividez con que son percibidas. As facultades e ideas innatas non teñen relevancia na personalidade do home, que, en realidade, non é máis có que adquiriu a través das emocións: "Tanto se subimos ó ceo como se baixamos ó abismo, nunca daremos saído de nós mesmos -o único que percibiremos serán os nosos pensamentos. A psicoloxía antiespiritual de Condillac, coa súa explicación da persoa como un agregado de sensacións, conduce directamente ó determinismo do século XIX.

Relación con factores sociais e culturais

Composición con vinte imaxes expresando emocións como medo, xenreira, ledicia etc.

Non está claro se a emoción é un fenómeno exclusivamente humano, pois os animais amosan condicións que semellan respostas emocionais tales coma o medo, a rabia ou a tristeza. A estrutura da conduta, polo menos aparentemente, é parecida á dos humanos: no caso dunha ovella e dun lobo, o coñecemento do perigo causaralle á ovella unha emoción de temor, que á súa vez a dirixirá cara á fuga (i.e. recoñecemento dun estímulo; impulso de retirada; acción de locomoción).

Existe a hipótese de que as emocións típicas dos seres humanos evolucionaron substancialmente, mudando de moitas formas dende que apareceu a especie. Emporiso, como xa se fixo notar, é probable que as respostas emocionais animais, humanas e non humanas, pertenzan a un contínuum constante e non a categorías completamente distintas entre humanos e animais.

A meirande parte do que se dixo sobre as emocións e sobre a historia do que se dixo sobre elas está condicionado pola cultura e mesmo pola política. É dicir, a interpretación que un grupo poida dar á importancia das diferentes respostas emocionais pode verse influída polas normas culturais dos investigadores concretos que leven a cabo os estudos. Por exemplo, emocións como o amor, o odio e o desexo de vinganza son tratados de maneira moi distinta en sociedades diferentes. Esta relatividade metodolóxica é enteiramente distinta da cuestión de se as emocións son universais ou determinadas culturalmente.

Os máis dos investigadores concordarían en que unha vasta proporción do comportamento humano, non importa o próximo que estea dos substratos biolóxicos máis baixos, -incluído o comportamento social, a alimentación, os sentimentos de resposta a cambios fisiolóxicos e a condicións ambientais- está condionado por factores ambientais non humanos e polo contexto social. Por conseguinte, non é difícil defender a posición de que a emoción é, en boa medida, dependente de fenómenos sociais, de expectativas, de normas, e da conduta condicionada do grupo en que o individuo vive.

A influencia da política, da relixión e dos costumes socioculturais é claramente visible en distintas reaccións emocionais. Actividades e comportamentos considerados crueis nalgunhas sociedade poden de feito provocar resposta de alegría noutras (o caso dos touros); do mesmo modo, actos sexuais considerados desexables nalgunhas culturas poden provocar vergonza ou desgusto noutras.

Contradicindo esta visión, Paul Ekman demostrou que algunhas expresións faciais e as correspondentes emocións son universais e compartidas por todas as culturas, e polo tanto non están culturalmente determinadas. Estas emocións universais inclúen a ira, o noxo, o medo, a alegría, a tristura e a sorpresa.

O desenvolvemento emocional

A expresión das emocións, coma calquera outro comportamento complexo, desenvólvese a través do madurecemento e da aprendizaxe. Os bebés, cando nacen, choran, pero a medida que vai pasando o tempo, poden tanto rir como chorar. Nacemos coa capacidade de chorar pero rimos coa maduración. Moitos aspectos do comportamento emocional son aprendidos. O neno aprende a chorar cunha determinada finalidade e aprende a controlarse e a inhibir o choro se coida que non é o adecuado.

Tradicións teóricas

Debido á falta de consenso xeral na definición básica do concepto "emoción", a súa área de estudo préstase a focaxes e investigacións moi diversas. Ó nivel máis abstracto, todas coinciden en entendela como un estado no que se transforma o equilibrio psicofísico do individuo ou do grupo.

Desde Aristóteles, pasando por Descartes e Spinoza, ata o século XIX os filósofos discutían a natureza da emoción co fin de clasificala en varios tipos. As investigacións experimentais propiamente ditas comezan, se deixamos a un lado a abordaxe darwiniana, a partir da teoría de James-Lange, formulada independentemente polos dous psicólogos. Nos últimos dous séculos son cinco as tradicións que dominaron a investigación sobre as emocións. Estas tradicións non se exclúen mutuamente e moitos investigadores incorporan perspectivas múltiples ó seu traballo.

A perspectiva darwiniana

Figura 15 da obra The Expression of the Emotions in Man and Animals (''A expresión das emocións no home e nos animais'') de Charles Darwin. A lenda di "FIG. 15.-Gato aterrorizado ante un can. Da vida, polo señor Wood". A sinatura do autor está na parte inferior esquerda.

Charles Darwin propúxose abordar sistematicamente o estudo da expresión. Para el moitos dos aspectos da expresión emocional son patróns herdados, que teñen valor para a supervivencia. A reacción de sorpresa a un estímulo inesperado debe axudar ó organismo a se apartar do perigo. Algúns aspectos da expresión emocional humana teñen os seus prototipos no reino animal. No seu libro A expresión das emocións no home e nos animais (1872), Charles Darwin considera o recoñecemento da expresión como instintivo. Os nenos aprenden a expresión das emocións por asociacións da mesma forma que os animais aprenden a entender as expresións dos seus donos. As emocións desenvólvense naturalmente como expresión e poden ter, polo tanto, contrapartidas universais ó longo das distintas culturas. A maior parte das investigacións nesta área focáronse nas manifestacións físicas da emoción, incluída a linguaxe corporal dos animais e as expresións faciais nos humanos. O traballo de Paul Ekman sobre as emocións básicas é representativo da tradición darwiniana.

A perspectiva jamesiana

William James na década de 1880 coidaba que a experiencia emocional era o resultado da experiencia dos cambios no corpo. Estes cambios poderían ser viscerais (corazón, estómago, vasos sanguíneos), posturais ou facialmente expresivos. A experiencia consciente seguiría as reaccións do corpo, que se corresponderían cos estímulos do medio. James formulou a súa teoría en 1884 independentemente de Carl Lange, que deu a coñecer a súa ó ano seguinte (1885). A teoría mantén que a emoción é a percepción da mente das condicións fisiolóxicas que resultan dalgún estímulo. No exemplo que James cita, non se trata de que vexamos un oso, de que teñamos medo e corramos senón de que vemos un oso, o noso corpo prepárase para saír correndo e, como consecuencia sentimos medo do oso. A nosa percepción dos niveis elevados de adrenalina e dos latidos do corazón definen a emoción. Co estudo do cerebro, as teorías jamesianas foron suxeitas a crítica. Walter Cannón (1927) criticou a teoría de James-Lange porque o pequeno número de categorías de estados fisiolóxicos non conseguía explicar a ampla variedade de respostas emocionais. Cannon propuxo a hipótese de que existía un sistema emocional autónomo que residiría no hipotálamo. A teoría talámica de Cannon ou teoría emerxentista (teoría de Cannon-Bard) propón que os impulsos sensoriais pasan polo tálamo, situado na base do encéfalo e contiguo ó hipotálamo. As mensaxes que aí chegan reciben unha carga emocional. O córtex inhibe esa reacción emocional no tálamo mais, se non o fai, a emoción é descargada ou ben no sentido superior, para o córtex, constituíndo a emoción consciente, ou no sentido inferior, do tálamo para o corpo, producindo a expresión visceral e muscular. A emoción non éstá, polo tanto, baixo a xurisdición exclusiva do sistema autónomo.

A perspectiva cognitiva

Moitos investigadores do último terzo do século XX cren que o pensamento e en particular a avaliación cognitiva do medio subxace a unha explicación causal dos procesos emocionais. O psiquiatra e psicanalista Wilfred R. Bion xa investigara a importancia da emoción para o desenvolvemento do pensamento. Para que o conxunto das preconcepcións do neno se convertan en verdadeiros conceptos que lle permitan elaborar un sistema dedutivo e explorar o mundo faise absolutamente necesaria a experiencia emocional. As emocións aparecen a partir das impresións dos sentidos e da súa transformación en elementos de pensamento. As teorías da avaliación cognitiva representan a forza dominante nas investigacións da psicoloxía cognitiva. Entre outros investigadores destacan Lazarus (1991; 1984), Ortony (1988), Frijda (1986), Scherer (1984) e Mandler (1984). Segundo a perspectiva cognitiva as respostas emocionais representan estados fisiolóxicos non diferenciados e a cognición é polo tanto necesaria para fornecer unha interpretación que a) ofreza a base da experiencia consciente dunha emoción concreta, e b) poida ser usada polo organismo dunha maneira adaptativa a fin de iniciar ou alterar un determinado comportamento. A cognición é necesaria para desambiguar os estados emocionais vagos e para que os constructos cognitivos tales como percepcións, pensamentos, crenzas e obxectivos sexan tidos en conta no proceso. O proceso sería como segue: un estímulo é detectado, causa un estado de axitación corporal, que á súa vez é detectado polo aparato cognitivo para xerar unha avaliación, que ten en conta os propósitos, plans e crenzas do organismo. Esta valoración ten consecuencias fisiolóxicas (por exemplo, as reaccións do sistema autónomo), que asemade teñen consecuencias motivacionais (por exemplo, a disposición cara a un comportamento concreto) (Frijda, 1986). Lazarus (1991) distingue entre procesos conscientes e procesos "avaliativos primitivos", e entre coñecemento e avaliación. Estas sutís distincións proporcionan a base para unha síntese destas teorías cos recentes achados da neurofisioloxía.

A perspectiva construtivista

A frecuencia, intensidade, lugar e forma das emocións é extremadamente variable dun individuo a outro e dunha cultura a outra. As investigacións cuantitativas falan de diversos graos de emotividade. O construtivismo social pon de relevo a importancia da cultura e do contexto na comprensión do que ocorre na sociedade e na construción do coñecemento (Derry, 1999; McMahon, 1997). As emocións son mecanismos de comunicación entre nai e fillo, nas familias e nos grupos sociais máis amplos.Serven funcións adaptativas de carácter éxterno como sinais que marcan para outros determinadas intencións (e.g., rosmar implica ataque inminente) e interno (prepara o corpo para a acción (e.g., a adrenalina prepara para unha resposta pronta).As emocións, como reaccións que son de carácter afectivo, prodúcense como respostas a unha situación ou estímulo do medio ou contorno. A meirande parte da investigación actual sobre a emoción está baseada na visión do construtivismo social.

A tradición neurolóxica

Esta tradición recente estéase nos traballos e investigacións levados a cabo na neurofisioloxía e na neuroanatomía sobre o sistema nervioso para explicar a natureza das emocións. Para Plutchik (1980) existen oito estados primarios (medo, rabia, alegría, tristeza, aceptación, noxo, expectación e sorpresa) que poden ser concibidos como pares de opostos. Todas as outras emocións son mixtas ou derivadas das emocións primarias. Cada emoción varía no seu grao de intensidade. A emoción serve un papel adaptativo na loita pola sobrevivencia. As emocións primarias xorden como consecuencia das inadecuacións entre o organismo e o medio (no que se incluiría os "sentidos internos" como os pensamentos). As distintas emocións están ligadas a distintos comportamentos e funcións tendentes a mellorar as oportunidades de sobrevivencia dos animais. Entre os grupos de tales patróns estables entre situacións-emocións-comportamento estarían os seguintes: protección - temor; destrución - ira; incorporación - aceptación; rexeitamento - noxo; reprodución - alegría; reintegración - tristeza; orientación - sorpresa; exploración - curiosidade. LeDoux (1986) fai unha revisión do coñecemento actual da neurofisioloxía sobre a emoción. A súa teoría representa unha síntese de diferentes perspectivas (da fisiolóxica e cognitiva, en particular)ó expandir a teoría de Cannon de que o hipotálamo computa a significación dun estímulo e diríxeo tanto ó corpo coma o córtex. A cuestión de se a cognición ou o afecto son primarios e cal deles precede o outro revélase irrelevante cando se considera que os distintos sistemas interactuantes que median no procesamento da información actúan en conxunto. O cerebro no seu conxunto está involucrado na expresión e na experiencia emocional. Cada parte do cerebro é responsable da sensibilidade e control do corpo e das accións neurolóxicas. É nesta regulación do cerebro e dos estados corporais onde residen as emocións. A regulación efectúase a través da condución neurolóxica e das accións hormonais e neuroquímicas (Pribam 1986).

As investigacións recentes da neurociencia afectiva suxiren que a emoción conforma unha parte esencial dos procesos de decisión (decision-making) dos seres humanos, entre eles o da planificación a longo termo, e que a famosa distinción de Descartes entre razón e emoción non é tan clara como parecía.

Respostas físicas á emoción

As reaccións fisiolóxicas ás emocións son variadas e complexas e poden afectar ao corpo de xeito inmediato ou a longo prazo. A vergoña, por exemplo, pode provocar un acaloramento visíbel da cara e da parte superior do peito. O medo, pola súa banda, caracterízase polo aumento do ritmo cardíaco, unha resposta instintiva de fuxida ou loita, acovardamento, tensión muscular elevada e un incremento da suor, preparando ao corpo para unha resposta rápida ante o suposto perigo percibido. A tristura pode levar a sensacións físicas como un apertón na gorxa, olladas baixas e unha relaxación, detonificación ou debilidade nos brazos e pernas, reflectindo un estado de baixa enerxía ou motivación. O desexo intensifica características como a garganta seca e unha respiración máis profunda e rápida, indicativos do aumento da activación do sistema nervioso autónomo en anticipación a unha experiencia percibida como gratificante.

Modelos computacionais de emoción

Véxase tamén: Computación afectiva.

A actividade no modelamento do recoñecemento emocional foi moi importante nas investigacións máis recentes nas ciencias computacionais, na enxeñería, na psicoloxía e na neurociencia (cf. Fellous, Armony & LeDoux, 2002). A idea é investigar o papel social da emoción indirectamente a diversos niveis de abstracción. Varios deses esforzos concentráronse no recoñecemento de estados emocionais a través das expresións faciais (en particular das partes máis expresivas da cara: os ollos e a boca. Padgett, Cottrell e Adolphs (1996) construíron un modelo conexionista de dous niveis que recoñece seis emocións básicas (felicidade, sorpresa, tristura, ira, medo e noxo) a partir de imaxes faciais estáticas. O modelo é capaz de emular con éxito o comportamento perceptual humano. Outro exemplo deste tipo de traballo é a Ferramenta de Análise da Expresión Facial (Facial Expression Analysis Tool, FEAT) e o Facial Action Composing Environment (FACE), desenvolvido na Universidade de Xenebra (Kaiser et al., 1994). Estes sistemas usan modelos conexionistas para construír cartografías de estados emocionais e configuracións distintivas dos músculos faciais. Fellous (1995) explorou cinco medidas faciais da análise discriminante de expresións emocionais. Abordaxes cunha orientación máis matemática aparecen descritas en Samal e Iyengar (1992).

Estas pequisas demostran a capacidade das máquinas de imitar certos aspectos do recoñecemento emocional humano, pero algúns investigadores subliñan unha distinción fundamental: reproducir a sensación das emocións non equivale a sentir ou comprender estas emocións no sentido humano. Segundo estes autores, a complexidade de dotar á intelixencia artificial dunha verdadeira intelixencia emocional, fai que este obxectivo fique fóra do alcance da tecnoloxía. (Véxase tamén intelixencia artificial xeral).

Véxase tamén

Bibliografía

• Cornelius, R. (1996). The science of emotion. New Jersey: Prentice Hall.
• Damasio A. R. (1994). Descartes' Error. Penguin Putnam, Nova York.
• Darwin, C. [1872] (1979). The Expression of Emotions in Man and Animals. Londres: Julian Friedmann Publishers (cunha introdución de S.J. Rachman.)
• Ekman P. (1999). "Facial Expressions" in Handbook of Cognition and Emotion. Dalgleish T & Power M, eds. John Wiley & Sons Ltd. Nova York, Nova York.
• LeDoux, J.E. (1986). "The neurobiology of emotion". Cap. 15 in J E. LeDoux & W. Hirst (eds.) Mind and Brain: diologues in cognitive neuroscience. Nova York: Cambridge University Press.
• Plutchik, R. (1980). "A general psychoevolutionary theory of emotion". In R. Plutchik & H. Kellerman (eds.), Emotion: Theory, research, and experience: Vol. 1. Theories of emotion (pp. 3–33). Nova York: Academic.
• Plutchick R. (1980). Emotion: A Psychoevolutionary synthesis. Nova York: Harper & Row.
• James, William. (1884). "What is an emotion?". Mind. A Quarterly Review of Psychology and Philosophy, vol. 9: 188-205. Londres. [1]

Outros artigos

• Neurociencia afectiva
• Ciencia afectiva
• Lista de emocións

Investigadores da emoción

• William James
• Charles Darwin
• Ivan Pavlov
• Magda B. Arnold
• James Papez
• Paul D. MacLean
• Sigmund Freud
• Carl Jung
• Carl Rogers
• Paul Ekman
• Antonio Damasio
• Robert Plutchik

Ligazóns externas

• En francés. Descrición das emocións. Bruno Fortin, psicólogo
• En inglés. Artigo enciclopédico sobre a emoción de Ronald de Sousa. The Stanford Encyclopedia of Philosophy
• En francés. Razón e emoción no budismo
• Stress Emotion University of Rome Research (it)
• En inglés. Web sobre a investigación científica da emoción. Duke University
• Geneva Emotion Research Group. Facultade de Psicoloxía da Universidade de Xenebra
• Análise Facial. Universidade de California Santa Cruz
• The Cognition and Affect Project. School of Computer Science. Universidade de Birmingham
• Web da Facultade Psicoloxía da Universidade de Santiago