ورنر هایزنبرگ

ورنر کارل هایزنبرگ
ورنر کارل هایزنبرگ
زادهٔ	۵ دسامبر ۱۹۰۱; وورتسبورگ، پادشاهی بایرن، امپراتوری آلمان
درگذشت	۱۲ بهمن ۱۳۵۴ (خورشیدی) مصادف با ۱ فوریهٔ ۱۹۷۶ (۷۴ سال); مونیخ، بایرن، آلمان غربی
ملیت	آلمانی
محل تحصیل	دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ; دانشگاه گوتینگن
شناخته‌شده; برای	اصل عدم قطعیت مکانیک ماتریسی تفسیر کپنهاگی تصویر هایزنبرگ فرمول پراکندگی کارمرز-هایزنبرگ ایزواسپین سی*-جبر حفره الکترونی نوسان کوانتومی ساختار رزونانسی قطبش خلاء فروریزش تابع موج
جوایز	جایزه نوبل فیزیک (۱۹۳۲); مدال ماکس پلانک (۱۹۳۳); همکار انجمن سلطنتی (۱۹۵۵)
	پیشینه علمی
شاخه(ها)	فیزیک نظری
محل کار	دانشگاه گوتینگن; دانشگاه کپنهاگ; دانشگاه لایپزیگ; دانشگاه هومبولت برلین; دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ
استاد راهنما	آرنولد زومرفلد
دیگر راهنمایان دانشگاهی	نیلز بور; ماکس برن
دانشجویان دکتری	فلیکس بلوخ; ادوارد تلر; رودولف پیرلز; رینهارد اوهمه; فریدوارت وینتربرگ; اریش باگه; هانس هاینریش اولر;
دیگر دانشجویان برجسته	جویدو بک; اوگو فانو; اتوره مایورانا; هربرت واگنر
تأثیر گرفته از	رابرت دوپل; کارل فریدریش فون وایتسزکر
امضاء

وِرنِر کارل هایزِنبرگ (به آلمانی: Werner Karl Heisenberg) (۵ دسامبر ۱۹۰۱ – ۱ فوریه ۱۹۷۶) فیزیک‌دان آلمانی، برندهٔ نوبل فیزیک، و از پیشگامان فیزیک کوانتومی بود. او از اثرگذارترین دانشمندان در فیزیک نوین به‌شمار می‌رود.^[۱]

زندگی

ورنر هایزنبرگ در سال ۱۹۰۱ در وورتسبورگ در خانواده‌ای دانشمند زاده شد. او در رشته فیزیک و زیر نظر آرنولد زومرفلد تحصیل کرد. در سال ۱۹۲۴ دستیار ماکس برن در گوتینگن بود و سپس در کپنهاگ با نیلز بور همکاری کرد.

او مسیحی بود و در سال ۱۹۳۷ ازدواج کرد. وی و همسرش هفت فرزند داشتند. هایزنبرگ در سال ۱۹۷۶ در ۷۴ سالگی در مونیخ درگذشت.

آثار

مهم‌ترین کشف هایزنبرگ نامعادلهٔ مشهور عدم قطعیت در مکانیک کوانتومی است. بر پایۀ این نامعادله، قطعیت اندازه‌گیری تکانه و مکان، رابطهٔ معکوس دارند. اصل عدم قطعیت هایزنبرگ، از نظر ریاضی، این‌گونه نوشته می‌شود:

\Delta x\cdot \Delta p\geq {\frac {h}{4\pi }}={\frac {\hbar }{2}}

کارهای باارزش دیگر هایزنبرگ در فیزیک ذره‌ای و هسته‌ای است.

سال‌های جنگ جهانی دوم

هایزنبرگ در جنگ جهانی دوم در آلمان ماند و محافظه‌کاری در پیش گرفت؛ با اینکه در پروژه ساخت بمب اتم هیتلر شرکت داشت، عضو حزب ناسیونال سوسیالیست‌های آلمان نشد.^[۲] وی حتی به‌سبب نظراتش در فیزیک نظری («فیزیک آریایی»^[۳]) از سوی یوهان اشتارک، «یهودی سفید» نامیده‌ شد.^[۴]^[۵] البته هایزنبرگ از این اتهام، به‌دلایل خانوادگی^[۶] از سوی هاینریش هیملر، فرمانده اس‌اس، تبرئه شد و به کارهای علمی‌اش در آلمان در دوره نازیسم ادامه داد.^[۷] بااین‌حال، دستگاه آلمان نازی از روی بی‌اعتمادی به او، کرسی معتبر آرنولد زومرفلد را، برخلاف توصیه خود زومرفلد، به او نداد.^[۸] او که در ساخت راکتور و بمب هسته‌ای با نازی‌ها همکاری می‌کرد، سوم می ۱۹۴۵، سه روز پیش‌از تسلیم‌شدن آلمان، از سوی نیروهای آمریکایی بازداشت و برای بازجویی به انگلستان فرستاده شد و در کنار ۹ دانشمند دیگر، از سوی MI6 بازجویی شد و پس از ۸ ماه به آلمان نزد خانواده‌اش بازگشت.

در هنر

هایزنبرگ مانند ماکس پلانک، نوازنده چیره‌دست پیانو بود، و در کنسرت‌هایی نیز شرکت داشت.^[۹]

نوشته‌ها

«جزء و کل» یکی از نوشته‌های هایزنبرگ است. این کتاب، خاطرات هایزنبرگ را دربردارد، و برای مثال دربردارندهٔ چگونگی پیوستنش به دانشکدهٔ فیزیک دانشگاه مونیخ، آشنایی‌اش با نیلز بور، رفتار هایزنبرگ در زمان رایش سوم، بحث‌های علمی و فلسفی با افراد، و بسیاری از گوشه‌های زندگی این دانشمند بزرگ است. این کتاب به فارسی ترجمه شده و مرکز نشر دانشگاهی آن را منتشر کرده‌است.

یادمان‌ها

امروزه موزه‌ای از آثار او در آلمان برپاست.

شبکه بی‌بی‌سی-۴، ۲۰۰۲، دربارهٔ آخرین دیدار مشهور هایزنبرگ با نیلز بور، یک فیلم تئاتری بنام کپنهاگ، پخش کرد. دنیل کریگ (بازیگر نقش جیمز باند) در آن به نقش هایزنبرگ ظاهر شد.^[۱۰]

فیلم سینمایی اوپنهایمر ساختهٔ کریستوفر نولان و با بازی کیلین مورفی در نقش اوپنهایمر، امیلی بلانت در نقش همسر اپنهایمر، رابرت داونی جونیور در نقش لوئیس استراوس و مت دیمون در نقش لسلی گرووزدر سال ۲۰۲۳ اکران شد که در آن به نقش این دانشمند اشاراتی شده است.

منابع

↑ خبرگزاری مهر. «ترجمه کتاب ورنر هایزنبرگ درباره نگاه فیزیکدانان به طبیعت چاپ شد».
↑ Who's who in Nazi Germany. Robert S. Wistrich. Publisher Routledge, 2001. ISBN 0-415-26038-8 pp.103
↑ Lise Meitner and the dawn of the nuclear age. Patricia Rife, John Archibald (FRW) Wheeler. Publisher Birkhäuser, 2006. ISBN 0-8176-4559-4 pp.158
↑ Physics and national socialism: an anthology of primary sources Volume 18 of Science networks historical studies. Klaus Hentschel. Birkhäuser, 1996. ISBN 3-7643-5312-0 pp.121
↑ In search of Klingsor. Jorge Volpi Escalante. Publisher Simon and Schuster, 2002. ISBN 0-7432-0118-3 pp.206
↑ Hiroshima: the world's bomb: Making of the modern world. Andrew Jon Rotter. Publisher Oxford University Press, 2008. ISBN 0-19-280437-5. pp.72-73
↑ «Home - Heisenberg Web Exhibit». history.aip.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۹.
↑ Eurekas and euphorias. Walter Gratzer. Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-280403-0 pp.288-289
↑ «Heisenberg Und Die Musik». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۰.
↑ «BBC - BBC Four Drama - Copenhagen: The Play». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۰.

پیوند به بیرون

Annotated Bibliography for Werner Heisenberg from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues
MacTutor Biography: Werner Karl Heisenberg
Heisenberg/Uncertainty بایگانی‌شده در ۲۰۱۲-۱۰-۱۶ توسط Wayback Machine biographical exhibit by American Institute of Physics.
Key Participants: Werner Heisenberg – Linus Pauling and the Nature of the Chemical Bond: A Documentary History
Nobelprize.org biography
Werner Heisenberg: Atomic Physics Mentorees
"Oral history interview transcript with Werner Heisenberg". American Institute of Physics, Niels Bohr Library & Archives. 16 June 1970. Archived from the original on 26 January 2013. Retrieved 8 March 2019.
"Oral history interview transcript with Werner Heisenberg". American Institute of Physics, Niels Bohr Library & Archives. 30 November 1962. Archived from the original on 26 January 2013. Retrieved 8 March 2019.

[1] خبرگزاری مهر. «ترجمه کتاب ورنر هایزنبرگ درباره نگاه فیزیکدانان به طبیعت چاپ شد».

[2] Who's who in Nazi Germany. Robert S. Wistrich. Publisher Routledge, 2001. ISBN 0-415-26038-8 pp.103

[3] Lise Meitner and the dawn of the nuclear age. Patricia Rife, John Archibald (FRW) Wheeler. Publisher Birkhäuser, 2006. ISBN 0-8176-4559-4 pp.158

[4] Physics and national socialism: an anthology of primary sources Volume 18 of Science networks historical studies. Klaus Hentschel. Birkhäuser, 1996. ISBN 3-7643-5312-0 pp.121

[5] In search of Klingsor. Jorge Volpi Escalante. Publisher Simon and Schuster, 2002. ISBN 0-7432-0118-3 pp.206

[6] Hiroshima: the world's bomb: Making of the modern world. Andrew Jon Rotter. Publisher Oxford University Press, 2008. ISBN 0-19-280437-5. pp.72-73

[7] «Home - Heisenberg Web Exhibit». history.aip.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۹.

[8] Eurekas and euphorias. Walter Gratzer. Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-280403-0 pp.288-289

[9] «Heisenberg Und Die Musik». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ مارس ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۰.

[10] «BBC - BBC Four Drama - Copenhagen: The Play». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ مارس ۲۰۱۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

داده‌های کتابخانه‌ای
عمومی	ISNI 1 ویاف 1 ورلدکت (از طریق ویاف)
کتابخانه‌های ملی	نروژ شیلی اسپانیا فرانسه (داده‌ها) کاتالونیا آلمان ایتالیا اسرائیل ایالات متحده آمریکا لتونی ژاپن جمهوری چک استرالیا یونان کره کرواسی هلند لهستان سوئد واتیکان
واژه‌نامه‌های زندگی‌نامه‌ای	آلمان
پایگاه‌های دادهٔ علمی	ساینی (ژاپن) مث‌سای‌نوت پروژهٔ تبارشناسی ریاضیات نویسنده اسکوپوس zbMATH
سایر	کاربرد چندوجهی اصطلاحات موضوعی هنرمند موزیک‌برینز ریرو (سوئیس) 1 شبکه‌های اجتماعی و محتوای بایگانی شونده سوداک (فرانسه) 1 تروو (استرالیا) 1

ن ب و فهرست برندگان جایزهٔ نوبل فیزیک
۱۹۰۱–۱۹۲۵	ویلهلم رونتگن (۱۹۰۱) هندریک لورنتز / پیتر زیمان (۱۹۰۲) آنری بکرل / پیر کوری / ماری کوری (۱۹۰۳) جان استرات (۱۹۰۴) فیلیپ لنارت (۱۹۰۵) جوزف جان تامسون (۱۹۰۶) آلبرت آبراهام مایکلسون (۱۹۰۷) گابریل لیپمن (۱۹۰۸) گولیلمو مارکونی / کارل فردیناند برون (۱۹۰۹) یوهان دیدریک وان در والس (۱۹۱۰) ویلهلم وین (۱۹۱۱) گوستاف دالن (۱۹۱۲) هایک کامرلینگ اونس (۱۹۱۳) ماکس فون لائو (۱۹۱۴) ویلیام لورنس براگ / ویلیام هنری براگ (۱۹۱۵) چارلز گلوور بارکلا (۱۹۱۷) ماکس پلانک (۱۹۱۸) یوهانس اشتارک (۱۹۱۹) شارل ادوارد گیوم (۱۹۲۰) آلبرت اینشتین (۱۹۲۱) نیلز بور (۱۹۲۲) رابرت میلیکان (۱۹۲۳) مانه زیگبان (۱۹۲۴) جیمز فرانک / گوستاو هرتز (۱۹۲۵)
۱۹۲۶–۱۹۵۰	ژان باتیست پرن (۱۹۲۶) آرتور هالی کامپتون / چارلز تامسون ریس ویلسون (۱۹۲۷) اون ویلانز ریچاردسون (۱۹۲۸) لویی دو بروی (۱۹۲۹) سی وی رامان (۱۹۳۰) ورنر کارل هایزنبرگ (۱۹۳۲) اروین شرودینگر / پل دیراک (۱۹۳۳) جیمز چدویک (۱۹۳۵) ویکتور فرانتس هس / کارل دیوید اندرسون (۱۹۳۶) کلینتون دیویسون / جرج پاجت تامسون (۱۹۳۷) انریکو فرمی (۱۹۳۸) ارنست لارنس (۱۹۳۹) اتو اشترن (۱۹۴۳) ایزیدور ایزاک رابی (۱۹۴۴) ولفگانگ پاولی (۱۹۴۵) پرسی ویلیام بریجمن (۱۹۴۶) ادوارد ویکتور اپلتون (۱۹۴۷) پاتریک بلاکت (۱۹۴۸) هیدکی یوکاوا (۱۹۴۹) سیسل فرانک پاول (۱۹۵۰)
۱۹۵۱–۱۹۷۵	جان داگلاس کاکرافت / ارنست والتون (۱۹۵۱) فلیکس بلوخ / ادوارد میلز پورسل (۱۹۵۲) فریتز زرنیکه (۱۹۵۳) ماکس برن / والتر بوث (۱۹۵۴) ویلیس اوژن لمب / پولیکارپ کوش (۱۹۵۵) ویلیام شاکلی / جان باردین / والتر هاوسر براتین (۱۹۵۶) چن نینگ یانگ / تسونگ-دائو لی (۱۹۵۷) پاول چرنکوف / لیا فرانک / ایگور یوگنیویچ تام (۱۹۵۸) امیلیو سگره / اوون چمبرلین (۱۹۵۹) دونالد آرتور گلایزر (۱۹۶۰) رابرت هافستاتر / رودولف لودویگ موسباور (۱۹۶۱) لو لانداو (۱۹۶۲) یوجین ویگنر / ماریا ژئوپرت مایر / جی. هانس دی. جنسن (۱۹۶۳) چارلز هارد تاونز / نیکولای باسوف / الکساندر میخایلوویچ پروخورف (۱۹۶۴) سین‌ایترو تومونوجا / جولیان شوینگر / ریچارد فاینمن (۱۹۶۵) آلفرد کاستلر (۱۹۶۶) هانس بته (۱۹۶۷) لوئیس والتر آلوارز (۱۹۶۸) ماری گل-من (۱۹۶۹) هانس اولوف گوستا آلفون / لوئی نل (۱۹۷۰) دنیس گابور (۱۹۷۱) جان باردین / لئون نیل کوپر / جان رابرت شریفر (۱۹۷۲) لئو ایساکی / ایوار یِوِر / بریان دیوید جوزفسون (۱۹۷۳) مارتین رایل / آنتونی هویش (۱۹۷۴) آگه بوهر / بن روی ماتلسن / لئو جیمز رینواتر (۱۹۷۵)
۱۹۷۶–۲۰۰۰	برتون ریکتر / ساموئل چائو چونگ تینگ (۱۹۷۶) فیلیپ وارن اندرسن / نویل فرانسیس مات / جان هاسبورک وان ولک (۱۹۷۷) پیوتر کاپیتسا / آرنو آلان پنزیاس / رابرت وودرو ویلسون (۱۹۷۸) شلدون لی گلاشو / عبدالسلام / استیون واینبرگ (۱۹۷۹) جیمز کرونین / وال لوگسدون فیچ (۱۹۸۰) نیکولاس بلومبرگر / آرتور لئونارد شالو / کای زیگبان (۱۹۸۱) کنت ویلسن (۱۹۸۲) سابراهمانین چاندراسکار / ویلیام آلفرد فاولر (۱۹۸۳) کارلو روبیا / سیمون ون درمیر (۱۹۸۴) کلاوس فون کلیتسینگ (۱۹۸۵) ارنست روسکا / گرد بینینگ / هاینریش روهرر (۱۹۸۶) یوهانس جرج بدنورز / کارل الکساندر مولر (۱۹۸۷) لئون لدرمن / ملوین شوارتز / جک اشتینبرگر (۱۹۸۸) نورمن فاستر رمزی / هانس جرج دهملت / ولفگانگ پل (۱۹۸۹) جروم ایزاک فریدمان / هنری وی کندال / ریچارد ادوارد تایلور (۱۹۹۰) پیر-ژیل دو ژن (۱۹۹۱) جورج چرپک (۱۹۹۲) راسل هالس / جوزف تیلور (۱۹۹۳) برترام برکهاوس / کلیفورد گلنوود شال (۱۹۹۴) مارتین لویز پرل / فردریک رینز (۱۹۹۵) دیوید موریس لی / داگلاس دین اشرفت / رابرت کلمن ریچاردسون (۱۹۹۶) استیون چو / کلود کوهن تانوژی / ویلیام دانیل فیلیپ (۱۹۹۷) رابرت لافلین / هورست لودویگ اشتورمر / دانیل چی تسوئی (۱۹۹۸) خرارد توفت / مارتینیوس ولتمن (۱۹۹۹) ژورس آلفروف / هربرت کرومر / جک کیلبی (۲۰۰۰)
۲۰۰۱–تاکنون	اریک آلن کرنل / ولفانگ کترله / کارل ادوین ویمن (۲۰۰۱) ریموند دیویس جونیور / ماساتوشی کوشیبا / ریکاردو جیاکونی (۲۰۰۲) آلکسی آلکسیویچ آبریکوسوف / ویتالی لازاریویچ گینزبرگ / آنتونی جیمز لگت (۲۰۰۳) دیوید گراس / دیوید پولیتزر / فرانک ویلچک (۲۰۰۴) روی جی. گلوبر / جان هال / تئودور هانش (۲۰۰۵) جان ماتر / جرج اسموت (۲۰۰۶) آلبر فر / پتر گرونبرگ (۲۰۰۷) یوایچیرو نامبو / ماکوتو کوبایاشی / شیهید ماسکاوا (۲۰۰۸) چارلز کائو / ویلارد بویل / جرج ای. اسمیت (۲۰۰۹) آندره گایم / کنستانتین نووسلف (۲۰۱۰) سال پرلموتر / آدم ریس / برایان اشمیت (۲۰۱۱) دیوید واینلند / سرژ هاروش (۲۰۱۲) فرانسوا انگلرت / پیتر هیگز (۲۰۱۳) ایسامو آکاساکی / هیروشی آمانو / شوجی ناکامورا (۲۰۱۴) تاکاکی کاجیتا / آرتور بی مک‌دانلد (۲۰۱۵) دیوید جی تولس / دانکن هالدین / جان مایکل کوسترلیتز (۲۰۱۶) راینر وایس / بری بریش / کیپ تورن (۲۰۱۷) آرتور اشکین / ژرار مورو / دانا استریکلند (۲۰۱۸) جیم پیبلس / میشل مایور / دیدیه کلاز (۲۰۱۹) راجر پنروز / راینهارد گنتزل / آندره‌آ ام. گز (۲۰۲۰) سیوکورو مانابه / کلاوس هسلمن / جیورجیو پاریسی (۲۰۲۱) آلن اسپه / جان اف کلاوسر / آنتون زیلینگر (۲۰۲۲)