خودمحوری
سادهترین تعریف خودمحوری (به انگلیسی: Egocentrism) عدم توانایی در تمایز بین خود و دیگری است. بهطور خاص، این نارسایی منجر به عدم تشخیص فرد در ارتباط بین واقعیتهای عینی و پیش فرضهای ذهنی میشود[۱][۲]
اگر چه خودمحوری و خودشیفتگی به نظر میرسد مشابه هم اند ولی با هم متفاوت اند. فرد خود محور چون فردخود شیفته خود را در مرکز توجهها قرار میدهد یا چنین انتظاری دارد ولی برخلاف فرد خودشیفته به تحسین دیگران نیازی ندارد. در مورد خودشیفتگان منشأ احساس بسیار متأثر از تأیید دیگران است ولی در مورد خودمحورها ممکن است تأثیرات اطرافیان مؤثر باشد یا هیچ اثری نداشته باشد.
اگرچه رفتارهای خودمدارانه در بزرگسالی کمتر به چشم میآید ولی وجود موارد مختلفی از اشکال خودمحوری در بزرگسالی نشان میدهد که فرد نتواند در تمام طول عمر نیز آن را تحت کنترل خود درآورد.[۳] البته بهطور کلی بزرگسالان کمتر از کودکان خودمحور اند زیرا این امکان را دارند که با بازخورد جمعی نسبت به تصحیح رفتار خود اقدام کنند؛ چیزی که در مورد کودکان وقوع آن کمتر متصور است.[۴]
خودمحوری مختص بازه سنی خاصی نیست و آن را در تمام گروههای سنی میتوان یافت مانند در دوران نوزادی،[۵] اوایل کودکی،[۶][۷] نوجوانی[۸] و بزرگسالی.[۶][۹]
خودمحوری، خودمیان بینی یا اگوسنتریسم در روانشناسی رشد بهصورت زیر تعریف میشود:
- تمایز ناکافی بین خود و جهان (شامل دیگران)
- گرایش به درک، فهم و تفسیر جهان برمبنای خود
خودمحوری (خودمیان بینی) در نظریه رشد شناختی ژان پیاژه
[ویرایش]از دیدگاه ژان پیاژه خودمیان بینی (خودمحوری) حالت روانی بهنجاری است که در آن نبود تمایز میان واقعیت شخصی (واقعیت از دیدگاه و در ذهن شخص) و واقعیت عینی قابل مشاهده میباشد.[۱۰] به بیان دیگر خودمیان بینی به مفهوم ناتوانی در درک نظرهای دیگران و نبود احساس نیاز به جستجوی دیدگاهها و واقعیتهای موجود موافق و مخالف برای تأیید نظر خود است. در نظام پیاژه هر دوره با خودمیان بین ویژه خود شروع شده و با تمرکززدایی پایان مییابد. در مرحله عملیات عینی نیز کودک خودمیان بین (به ویژه در مرحله پیش عملیاتی) خود را در مرکز جهان میبیند.[۱۱] این ویژگی که در ۲ سالگی (آغاز مرحله پیش عملیاتی) در اوج خود میباشد در شرایط طبیعی و بهنجار در حدود ۱۱ سالگی (پایان مرحله عملیات عینی) به پایینترین سطح میرسد و البته جای خود را به شکلی دیگر که ویژه دوره عملیات صوری است میدهد.[۱۲]
خودمحوری در رشد شناختی نو جوانان
[ویرایش]به گفته دوروزنرول، ۱۹۷۸؛ هادسن و گری، ۱۹۸۶، تفکر عملیات صوری سبب پدیداری نوع جدیدی از خودمحوری میشود. ظرفیت اندیشیدن به افکار خود سبب میشود که آگاهی نوجوانان از خود بیشتر شود و در نتیجه آنها خودمحور، خودآگاه و درون نگر میشوند. نوجوانان چنان به خود مشغول میشوند که تصور میکنند دیگران نیز به اندازه آنها دربارهٔ ظاهر و رفتارشان وسواس دارند. از دیدگاه الکایند، ۱۹۶۷، همین باور مشغولیت ذهنی دیگران با ظاهر و رفتار نوجوان است که خودمحوری او را تشکیل میدهد. نوجوانان در بخش اعظم اوقات تصور میکنند که روی صحنه هستند، در نتیجه بیشتر انرژی آنان صرف واکنش به شنودهای تصوری میشود. به همین دلیل است که نوجوانان به شدت خوداگاه میشوند.[۱۳]
منابع
[ویرایش]- ↑ Anderman, Eric M.; Anderman, Lynley H. (2009). "Egocentrism". Psychology of Classroom Learning: An Encyclopedia. 1: 355–357.
- ↑ (Young 2011).
- ↑ Pronin, Emily; Olivola, Christopher Y. (2006). Encyclopedia of Human Development. Thousand Oaks, CA: SAGE Reference. pp. 441–442. Retrieved 20 Oct 2014.
- ↑ Epley, Nicholas; Morewedge, Carey K; Keysar, Boaz (2004-11-01). "Perspective taking in children and adults: Equivalent egocentrism but differential correction". Journal of Experimental Social Psychology. 40 (6): 760–768. doi:10.1016/j.jesp.2004.02.002.
- ↑ Onishi, K. H. , Baillargeon, R. (2005). "Do 15-month-old infants understand false beliefs?". Science. 308 (5719): 255–258. Bibcode:2005Sci...308..255O. doi:10.1126/science.1107621. PMC 3357322. PMID 15821091.
{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نامهای متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Epley, Nicholas; Morewedge, Carey K; Keysar, Boaz (2004-11-01). "Perspective taking in children and adults: Equivalent egocentrism but differential correction". Journal of Experimental Social Psychology. 40 (6): 760–768. doi:10.1016/j.jesp.2004.02.002.
- ↑ Wimmer, H. , Perner, J. (1983). "Beliefs about beliefs: Representation and constraining function of wrong beliefs in young children's understanding of deception" (PDF). Cognition. 13 (1): 103–128. doi:10.1016/0010-0277(83)90004-5. PMID 6681741.
{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نامهای متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Adams, G. R. , Jones, R. M. (1982). "Adolescent egocentrism: Exploration into possible contributions of parent-child relations". Journal of Youth and Adolescence. 11 (1): 25–31. doi:10.1007/BF01537814. PMID 24310645.
{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نامهای متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ Keysar, B. , Barr, D. J. , Balin, J. A. , Brauner, J. S. (2000). "Taking perspective in conversation: The role of mutual knowledge in comprehension". Psychological Science. 11 (1): 32–38. doi:10.1111/1467-9280.00211. PMID 11228840.
{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:نامهای متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ منصور، محمود و دادستان، پریرخ (۱۳۶۷). دیدگاه پیاژه در گستره تحول روانی به ضمیمه آزمونهای عملیاتی در پژوهشهای ژنتیک و بالینی. تهران: ژرف.
- ↑ وادزورث، باری (۱۳۷۸). روانشناسی رشد: تحول شناختی و عاطفی از دیدگاه پیاژه. (مترجمان جواد صالحی فدردی، امیر امین یزدی). مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
- ↑ نادری، محمد رامین (۱۳۸۹). تحلیل وب سایتهای کودکان از دیدگاه نظریه رشد شناختی پیاژه: نیم دوره عملیات عینی. (استاد راهنما مهری پریرخ). پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه کتابداری و اطلاعرسانی، دانشگاه فردوسی مشهد. ۱۳۸۹.
- ↑ رایس، فلیپ. ف. رشد انسان. ترجمهٔ مهشید فروغان. تهران: ارجمند. ص. ۳۳۳. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۹۶-۱۰۵-۲.