شهر قصه
شهر قصه، نام نمایش‌نامه‌ای مشهور، اثر بیژن مفید است. شهر قصه در سال ۱۳۴۷ در اولین جشن هنر شیراز اجرا شد.[۱]
تاریخچه نمایش
شهرقصه در ۸۰۰۰ صفحه تایپ شده و ۸ ساعت نوار ضبط شده از متن آن وجود دارد. بیژن مفید یکی از نسخه‌ها را با گروه نمایش برنامه دوم رادیو تهران ضبط کرده بود. با جا افتادن کار در خانه پیش آهنگی ناحیه پنج تهران، خیابان شهباز که آتلیه تئاتر نامیده شده بود، حدود یک سال هر هفته با تماشاچیان دعوتی اجرا می‌شد.
شهر قصه اولین بار خارج از «آتلیه تئاتر» در دبیرستانی در ناحیه پنج تهران اجرا شد.
تمرینات و اجراها یک سال ادامه داشت. اردیبهشت ۱۳۴۷ فرخ غفاری، خجسته کیا و رضا قطبی شهر قصه را به جشن هنر دوم دعوت کردند. شهر قصه چهار شب در جشن هنر شیراز، «دانشگاه پهلوی» سه ماه در تئاتر سنگلج (بیست و پنج شهریور)، شش ماه در انجمن اطلاعات بانوان و چند شب در شهرهای جنوب ایران اجرا شد (آبادان، مسجدسلیمان، آغاجاری).
دربارهٔ نویسنده
بیژن مفید روز ۲۲ خرداد ۱۳۱۴ در تهران متولد شد. از کودکی ویولن می‌نواخت. در دوران دبیرستان در هنرستان هنرپیشگی که دکتر مهدی نامدار رئیسش بود به آموزش تئاتر پرداخت. فهیمه راستکار، هوشنگ لطیف پور، علی نصیریان، جعفر والی، پرویز بهرام، رضا بدیعی، جمشید لایق، از هم دوره‌های بیژن مفید بودند. در سال ۱۳۳۲ در هنرستان در مسابقه نمایش نامه نویسی با نمایش نامه عروسک‌ها شرکت کرد و برنده نشد.
بعد از پایان دبیرستان در دانشکده حقوق و بعد در دانشکده ادبیات با ریاست دکتر سیاسی به تحصیل ادبیات انگلیسی پرداخت. همین سال‌ها با عباس جوانمرد، هوشنگ لطیف پور، پرویز بهرام و دیگران به جلسات تئاتر شاهین سرکسیان می‌رفت.
سال ۱۳۳۳ دیویدسن برای تدریس ادبیات نمایشی آمریکایی در دانشگاه به تهران آمد و بیژن مفید با او به کار پرداخت و نمایش نامه باغ‌وحش شیشه‌ای اثر تنسی ویلیامز را با بازیگری بیژن مفید در صحنه گرد در انجمن ایران و آمریکا با موفقیت زیاد روی صحنه برد. بیژن مفید برای روی صحنه بردن نمایش نامه شهر ما نوشته تورنتون وایلدر و همه پسرانم نوشته آرتور میلر دستیار کارگردان او بود. بعد از دیویدسن جرج کویین بی به تهران آمد و بیژن مفید در نمایش نامه‌های بیلی باد، مرد دوم و سفر دور و دراز به درون شب به عنوان بازیگر و دستیار کارگردان با او همکاری کرد.
بیژن مفید با گروه‌های تئاتری که تشکیل می‌شد همراهی و همکاری داشت. ایده‌های جستجوگر او برای زبان تئاتری منجر به تشکیل «آتلیه تئاتر» ۱۳۴۵در سال و سال ۱۳۴۷ کارگاه نمایش شد.
کارگاه نمایش به همت بیژن صفاری و رضا قطبی و با کارگردان‌هایی مثل خجسته کیا با نمایشنامه حلاج، ایرج انور با نمایشنامه نظارت عالیه و بیژن مفید با نمایشنامه ماه و پلنگ شروع به کار کرد و تا ۱۳۵۸ گروه‌های مختلفی به جستجوهای تئاتری پرداختند.
بیژن مفید بین سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۷ حدود ۱۵۰ نمایشنامه از آثار کلاسیک دنیا برای برنامه دوم رادیو تهران ترجمه و کارگردانی کرد. چندین قصه برای کودکان، انتشارات فرانکلین و ترجمه فراوان سناریو فیلم‌های آمریکایی و انگلیسی برای دوبلاژ.
نمایشنامه شهر قصه سال ۱۳۴۷ بوسیله انتشارات جشن هنر به چاپ رسید.
دربارهٔ نمایش
بیژن مفید در بروشور شهر قصه نوشته‌است:
«شهر قصه حکایت انسان‌های ساختهٔ ذهن یک قصه‌گوست؛ انسان‌هایی که ماسک حیوانات را به چهره دارند و به دنیای پر از ریا و دروغ کوچکشان خو گرفته‌اند. یک روز یک انسان جدید به شهر وارد می‌شود و به رنگ آنها درمی‌آید و هویت خود را از دست می‌دهد.»
بیژن مفید در مورد شهر قصه در مصاحبه‌ای با بصیر نصیبی در [نگین (مجله)|مجلهٔ نگین]]، شمارهٔ ۴۳، آذرماه ۱۳۴۷ در جواب سؤالی می‌گوید:
«س – پرسوناژهای شما در طول نمایش به بهره‌کشی و سودجویی از هم می‌پردازند. چه نیرویی این روابط را برپا نگه داشته‌است؟
ج – بحث تلخی‌ست. در حقیقت، شهر قصه، قصهٔ گرگ‌هاست. روایت است در شب‌های سرد زمستان، دو گرگ گرسنه به هم می‌رسند. از ترس روبروی هم می‌نشینند و مواظب یکدیگرند که یکی آن دیگری را از شدت گرسنگی پاره نکند. کم‌کم گرگانِ دیگر می‌رسند و همه دورِ هم می‌نشینند و مواظب یکدیگر پلک نمی‌زنند. هر بار یکی خسته می‌شود و پلک می‌زند، بقیه بر سرش می‌ریزند و پاره‌پاره‌اش می‌کنند؛ و متوجه نیستند که زمان پاییدن یکدیگر، شاید شکارهایی رد شده‌اند و آنها ندیده‌اند. شهر قصه، حکایت حلقهٔ گرگ‌هاست و تراژدی نکبت‌بار آدمیزاد. شاید اگر هرکدام از آنها حرکتی می‌کردند، وضعشان این‌همه دردناک نبود.»
و چند خط بعد می‌گوید: «نکته اینکه این کار کمک زیادی به پُر شدن فاصلهٔ فکری بین روشنفکر و مردم عادی می‌کند. این دو دسته در عصر ما روزبه‌روز از هم فاصله می‌گیرند. این فاصله باید روزی از بین برود. کار من کوششی است برای پُر کردن این خندق ذهنی بین روشنفکر و مردم.»
بیژن وقت بسیاری صرف فیلم شهر قصّه با کارگردانی منوچهر انور کرد که با شکست تجاری روبرو شد.»
تلویزیون من و تو برای اولین بار، اقدام به تولید انیمیشن شهر قصه کرد که در نوروز سال ۱۳۹۰ از این شبکه پخش شد. این برنامه مورد توجه بسیارِ بینندگان قرار گرفت. این نمایشنامه بارها در سراسر کشور به گونه‌های مختلف به نمایش درآمده‌است. آخرین اجرای این نمایشنامه سال ۱۳۹۴ در شهرستان خرم‌بید به کارگردانی آرش حسنلی انجام شد. بازیگران این کار: احمدرضا کنعانی، مهرداد بهرامی، محسن حمیدی، حسین زارع، علی رنجبر، محمدحسن زارع، فاطمه اکبری، زهرا رنجبر، زینب نظری، فاطمه طاهری.[نیازمند منبع]
صدا پیشگان نمایش
قصه گو - جمیله ندایی
ملا - غلامعلی خسروی سهل آبادی
روباه- معلم- بیژن مفید
خرس- رمال - کارمند ثبت و احوال- بهمن مفید
خر - خرّاط- کارگر - محمود استاد محمد
میمون- مطرب - روشنفکر- آرش استاد محمد
فیل - غریبه - حسین والامنش
سگ - عطّار- فرهاد صوفی
بز - بزاز- بیژن مفید
موش - جوان عاشق - هومن مفید
خاله سوسکه - دختر جوان - تهمینه مدنی
شتر - نقّال - نمد مال- بیژن مفید
اسب- سهیل سوزنی
طوطی- شاعر- سهیل سوزنی
قاطر- نعلبند- بهمن مفید
بازیگران در صحنه و اجرای تلویزیون
قصه گو، جمیله ندایی
خرس، فرخ صوفی
سگ، فرهاد صوفی
روباه، عباس جاویدان
خر، محمود استاد محمد
میمون، آرش استاد محمد
فیل، حسین والامنش
بز، رشید کنعانی
قاطر، مهدی ایل بیگی
شتر، اردوان مفید. بهزاد ندایی
اسب، سهیل سوزنی
موش و طوطی، هومن مفید
خاله سوسکه، تهمینه مدنی
منابع
- صفحه فیسبوک شهر قصه
- بر پایه داده‌هایی از نوشته‌های جمیله ندایی
- بر پایه داده‌هایی از نوشته‌هایی از حسین خلج در مورد تئاتر و سینما
پیوند به بیرون
- متن پیاده شده شهر قصه
- این مجموعه را بصورت کامل در یوتیوب بشنوید در یوتیوب
- این مجموعه را بصورت کامل در یوتیوب ببنید در یوتیوب[پیوند مرده]
- بخش اول مجموعه به صوت
- بخش دوم مجموعه به صوت
- بخش سوم مجموعه به صوت
- بخش چهارم مجموعه به صوت
- مصاحبه جمیله ندایی پیرامون این اثر با رادیو بی‌بی‌سی
- انیمیشن شهر قصه در شبکه تلویزیونی "من و تو"
- ترانه شهر قصه با صدای گوگوش ومهرداد
 | این یک مقالهٔ خرد ادبیات است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
- ↑ بیژن مفید؛ راوی غصه‌دار شهر قصه‌ها، بی‌بی‌سی فارسی