Edukira joan

Aurrerapen sozial

Wikipedia, Entziklopedia askea

Aurrerapena egoera findu, hobetu edo beste era batera desiratzen den bateranzko mugimendua da.[1][2][3] Aurrerakoitasunaren testuinguruan, teknologia, zientzia eta gizartearen antolamenduan egindako aurrerapenak ekarriko dituen proposamenari egiten dio erreferentzia, eta hedaduraz,izaten jarraituko dutela dioen proposamena da [4] ; azken hori gizakiaren ekintza zuzenaren ondorioz gerta daiteke, hala nola gizarte-enpresan edo aktibismoaren bidez, edo bilakaera soziokulturalaren prozesu natural gisa.

Aurrerapen kontzeptua XIX mendearen hasierako teoria sozialetan sartu zen, bereziki bilakaera sozialean, Auguste Comte eta Herbert Spencer- ek deskribatu zuten moduan. Ilustrazioaren historiaren filosofietan presente egon zen.

Aurrerapenaren neurtzea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aurrerapena neurtzeko adierazle espezifikoak datu ekonomikoetatik, berrikuntza teknikoetatik, sistema politiko edo legaleko aldaketetatik, eta gizabanakoen bizi-aukerekin zerikusia duten gaietatik alda daitezke, hala nola bizi-itxaropenarekin eta gaixotasun- eta desgaitasun-arriskuarekin.

BPGren hazkundea politikaren funtsezko orientazioa bihurtu da, eta, sarritan, politikari baten jarduna ebaluatzekok funtsezko zifra gisa hartzen da. eta politikariaren funtzionamendua ebaluatzeko funtsezko figura gisa hartzen da. Hala ere, BPGak hainbat akats ditu aurrerapen neurri txarra bihurtzen dutenak, batez ere herrialde garatuentzat. Adibidez, ingurumenean kalteak ez dira kontuan hartzen, ezta jarduera ekonomikoaren iraunkortasuna ere. Gizartearen aurrerapenaren ebaluazioari buruzko informazioa partekatzeko sortu da Wikiprogress. Ideia, ekimen eta ezagutzak trukatzea du helburu. HumanProgress.org onlineko beste baliabide bat da, gizartearen aurrerapenaren neurri ezberdinei buruzko datuak bildu nahi dituena.

Our World in Data online argitalpen zientifiko bat da, Oxfordeko Unibertsitatean egoitza duena. Mundu mailako arazo handien aurrean, hala nola pobrezia, gaixotasuna, gosea, klima aldaketa, gerra, arrisku existentzialak eta desberdintasuna bezalakoetan nola egin aztertzen duena. [5] Our World in Data elkartearen eginkizuna "munduko arazo handienen aurrean aurrera egiteko ikerketak eta datuak" aurkeztea da. [6]


Aurrerapen Sozialaren Indizea Nazioarteko Erakundeak egindako tresna bat da, eta herrialdeek beren herritarren gizarte- eta ingurumen-beharrak zein neurritan betetzen dituzten neurtzen du. Berrogeita hamabi adierazle daude hiru arlo edo dimentsiotan: Oinarrizko Giza Beharrak, eta Ongizatearen eta Aukeren Oinarriak, nazioen jardun erlatiboa erakusten dutenak.

Aurrerapen zientifikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aurrerapen zientifikoa komunitate zientifikoak denborarekin gehiago ikasten duen ideia da, eta ezagutza zientifikoen akulumulazioa suposatzen duena. [7] XIX. mendeko kimikariek XX. mendekoek baino gutxiago zekiten kimikaz, eta haiek, aldi berean, XXI. mendeko kimikariek baino gutxiago zekiten. Aurrera begira, gaur egungo kimikariek zentzuz espero dute etorkizuneko mendeetako kimikariek beraiek baino gehiago jakitea.

Prozesu hau zientziaz kanpokoak diren alorretatik desberdintzen da, esaterako, giza hizkuntzak edo historia: gaur egun desagertutako hizkuntza hitz egiten zuten pertsonek, edo garai historiko bat bizi zutenek, gerora aztertu duten adituek bestelako gauzak ezagutzen zituztela esan daiteke, baina ezin da esan egungo adituek baino euren bizitzei buruz gutxiago dakitenik [7] . Ezagutza baliotsu batzuk denbora pasa ahala galtzen dira, eta beste ezagutza batzuk irabazi egiten dira, ondorioz, eremu ez-zientifikoek ez baitute aurrerapen zientifikorik egiten beren arlo tematikoak ulertzeko bidean.

XVIII. mendetik XX. mendearen amaierara arte, zientziaren historia, bereziki zientzia fisiko eta biologikoena, ezagutza pilaketa progresibo gisa aurkeztu zen sarri, non benetako teoriek sinesmen faltsuak ordezkatzen zituzten. Interpretazio historiko berriago batzuek, hala nola Thomas Kuhn- enak, zientziaren historia paradigma edo sistema kontzeptual lehiakorretan islatzeko joera dute. Interpretazio horiek, ordea, aurkakotasuna aurkitu dute, zientziaren historia paradigma neurgaezinen sistema inkoherente gisa ere erretratatzen dutelako, inolako aurrerapen zientifikora eramaten ez duena, baizik eta soilik aurrerapen-ilusiora. [8]

Aurrerapen soziala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Condorcet- ek deskribatutako aurrerapen sozialen alderdien artean, esklabutzaren desagerpena, alfabetizazioaren areagotzea, sexuen arteko desberdintasunen gutxitzea, espetxeen erreformak eta pobreziaren murrizketa aipatu behar dira. [9] Gizarte baten aurrerapen soziala hainbat faktoreren arabera neur daiteke, hala nola oinarrizko giza beharrei aurre egiteko gaitasunaren, herritarrei bizi-kalitatea hobetzen laguntzearen eta herritarrek arrakasta izateko aukerak eskaintzearen arabera. [10]


Gizartearen aurrerapenak hobera egin ohi du BPGaren igoerarekin, nahiz eta beste faktore egoki batzuk ere badauden. Aurrerapen ekonomikoaren eta sozialaren arteko desorekak ekonomian aurrera egiten jarraitzea eragozten du, eta ezegonkortasun politikora eraman dezake. [10]

Modernizazioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Modernizazioa XIX eta XX. mendeetan liberal klasikoek sustatu zuten; ekonomiaren eta gizartearen modernizazio azkarra eskatu zuten, merkatu libreari eta pertsonen zirkulazio askeari oztopo tradizionalak kentzeko [11]. Europan Ilustrazioan, komentarista eta filosofo sozialak konturatzen hasi ziren pertsonek gizartea eta beraien bizimodua beraien kabuz alda zezaketela. Jainkoak zeukan ahalmena beharrean, jendeak beraien gizartea sor zezaketelaren sinismena areagotzen joan zen. Eta ez hori bakarrik, Giambattista Vico-k argudiatu zuen bezala, jendeak bere gizartea osatzen zuenez, bizi ziren gizartearekiko ulermena lortu zen. Horrek zientzia berriak edo proto-zientziak sortu zituen, gizartea nolakoa zen eta hobekuntzarako nola alda zitekeen jakiteko ezagutza zientifiko berriak eman nahi zituztenak.

Era berean, horrek aldiz, iritzi progresiboa sortu zuen, iritzi kontserbadorearen aurkakoa. Kontserbadoreen arabera, gizartea errotik berregiteko ahaleginek normalean gauzak okertzen dituzte. Edmund Burke izan zen horren adierazle nagusia, nahiz eta geroagoko Hayek bezalako liberalek antzeko iritziak azaldu. Gizartea organikoki eta naturalki aldatzen dela argudiatzen dute, eta gizartea berregiteko plan handiek, hala nola Frantziako Iraultzak, Sozialismo Nazionalak eta Komunismoak, gizartea kaltetzen dutela boterearen egikaritzan ohikoak diren murrizketak ezabatzean.

XVI eta XVII mendeetako aurrerapen zientifikoek oinarri bat izan zuten Francis Bacon- en La Nueva Atlántida liburuari. XVII. mendean Bernard le Bovier de Fontenelle- k artearen eta zientzien arloan izandako aurrerapenak deskribatu zituen, garai baikotzak aurreko garaietan lortu zena berraurkitu beharrik ez izatearen abantaila duela esanez.Adin bakoitzak aurreko aroetan lortutakoa berreskuratu beharrik ez izatearen abantaila du. John Lockeren epistemologiak babes handiagoa eman zuen eta Diderot, Holbach eta Condorcet entziklopedistak ezagun egin zuten. Locke-k eragin handia izan zuen Amerikako Aita Fundatzaileengan . Aurrerapenaren lehen adierazpen osoa Turgotena da, bere "A Philosophical Review of the Successive Advances of the Human Mind" (1750) liburuan. Turgot-en aburuz aurrerapenak arteak eta zientziak ez ezik, kultura osoa ere hartzen du bere baitan: moduak, ohhiturak, erakundeak, lege-kodeak, ekonomia eta gizartea. Condorcet-ek esklabutzaren desagerpena, alfabetizazioaren gorakada, sexuen arteko desberdintasunak gutxitzea, espetxe gogorren erreformak eta pobreziaren gainbehera iragarri zituen. [9]

John Stuart Mill- en (1806-1873) pentsamendu etiko eta politikoak giza ideiak eta jokaera hobetzeko ideien ahalmenean eta hezkuntza intelektualean erakutsi zuen fede.[12]

Mende hasierako Alfred Marshall (1842-1924), ekonomilari britaniarra, liberalismo klasikoaren defendatzaile sutsua izan zenizan zen. Bere eragin handiko Ekonomia Printzipioetan (1890), sakonki interesatu zen giza aurrerabidean eta gaur egun garapen iraunkorra deitzen den horretan. Marshallen ustez, aberastasunaren garrantzia biztanleriaren osasun fisikoa, mentala eta morala sustatzeko zuen gaitasunean zegoen. [13] Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Hirugarren Munduan burututako modernizazio eta garapen programak aurrerapen ideian oinarritzen ziren.

Errusian, Petri Handiak (1672-1725) inportatu zuen aurrerabidearen nozioa lehen aldiz Mendebaldetik. Gobernari absolutu bezala, kontzeptua Errusia modernizatzeko eta bere monarkia legitimatzeko erabili zuen (mendebaldeko Europan ez bezala, non nagusiki oposizio politikoarekin lotzen zen). XIX. mendearen hasieran, aurrerapenaren nozioa, errusiar intelektualek hartu zuten, eta jada, tsarrek ez zuten legitimotzat onartu. XIX. mendeko Errusiaren aurrerapenari buruzko lau eskola sortu ziren: kontserbadorea (erreakzionista), erlijiosoa, liberala eta sozialista.[14]

Ekologisten artean, bestalde, kontrako bi poloen arteko continium dago. Polo bakarra baikorra, progresiboa eta negozioetara bideratuta dago, eta aurrerapen ideia klasikoa onartzen du. Adibidez, ingurumen ekologismo distiratsuak diseinu berriek, berrikuntza sozialek eta teknologia berdeek ingurumen erronka kritikoak konpon ditzaketela dio. Bestea ezkorra da soluzio teknologikoei dagokienez, mundu mailako berehalako krisi batez oharturik (klima aldaketaren edo petrolioaren gailurraren bidez, adibidez), eta modernitatearen ideia bera eta modernitatearen pentsamenduan hain funtsezkoa den aurrerapenaren mitoa bera baztertzeko joera du [15]

Filosofia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Robert Nisbet soziologoak esan zuen bezala azken hiru mila urteko zibilizazioan Aurrerapenaren ideia baino garrantzitsuagorik", [16] eta aurrera egiteko ideiaren bost "funtsezko premisa" definitzen ditu:

  1. Iraganaren balioa
  2. Mendebaldeko zibilizazioaren noblezia
  3. Hazkunde ekonomiko/teknologikoaren balioa
  4. Arrazoiarekiko fedea eta arrazoiaren bidez lortutako ezagutza zientifikoa/eskola
  5. Bizitzaren berezko garrantzia eta lurraren balioa

Bestalde, Karl Popper filosofoak esan zuen aurrerapena ez zela guztiz egokia fenomeno sozialen azalpen zientifiko gisa. [17] Duela gutxi, Kirkpatrick Sale, autokonpostatutako neo-luddite autoreak, aurrerapen mito gisa soilik idatzi zuen, "Mito baten bost alderdi" izenburuko saiakera batean. [18]

Iggers-ek (1965) dio aurrerapena proposatu zutenek gutxietsi egin zutela gizakiaren suntsikortasunaren eta irrazionaltasunaren norainokoa, eta kritikoek, berriz, gaizki interpretatu zutela arrazionaltasunaren eta moraltasunaren papera gizakien portaeran. [19]

1946. urtean, Charles Baudouin psikoanalistak modernitateak aurrerapen mitoaren "korolarioa" mantendu zuela esan zuen, oraina iragana baino handiagoa dela pentsatu zuen, eta, aldi berean, mitoa libre dagoela azpimarratu zuen.

Historiaren teoria zikliko bat Oswald Spenglerrek (1880-1936) hartu zuen, 1920an Mendebaldeko gainbehera idatzi zuen historialari alemaniar batek. Lehen Mundu Gerrak, Bigarren Mundu Gerrak eta totalitarismoaren gorakadak erakutsi zuten aurrerapena ez zela automatikoa eta hobekuntza teknologikoak ez zuela demokrazia eta aurrerapen morala bermatzen. Arnold J. Toynbee (1889-1975) historialari britainiarrak kristautasunak zibilizazio modernoari bere erronkak gainditzen lagunduko ziola uste zuen.[20]

[21]

1980ko hamarkadatik aurrera etengabe irabazten ari zen pentsamendu postmodernistan, modernizatzaileen aldarrikapen handiak etengabe higatzen dira eta aurrerapen sozialaren kontzeptua berriro zalantzan jarri eta aztertzen da. Ikuspegi berrian, Joseph Stalin eta Mao Zedong bezalako modernizatzaile erradikalak despota totalitario bezala agertzen dira, hauen aurrerabide sozialaren ikuspegia erabat deformatutzat jotzen delarik.

Postmodernistek XIX. eta XX. mendeetako aurrerapenaren nozioen baliozkotasuna zalantzan jartzen dute, bai alderdi kapitalistaren eta bai marxistaren aldetik. . Bai kapitalismoak bai marxismoak lorpen teknologikoak eta oparotasun materiala gehiegi azpimarratzen dituztela argudiatzen dute, barne zoriontasunaren eta lasaitasun balioa alde batera utziz. Postmodernismoaren arabera, distopia eta utopia bat eta bakarra dira eta ezinezkoa da ondorio narratiboak gainditzea.


XX. mendeko zenbait autorek "aurrerapenaren mitoa" aipatzen dute, giza izaera ezinbestean hobetuko delako ideia aipatzeko. 1932an, Montague David Eder mediku ingelesak idatzi zuen: "Aurrerapenaren mitoak dio zibilizazioa mugitu egin dela, mugitzen ari dela eta norabide desiragarrian mugituko dela. Aurrerapena saihestezina da... Filosofoek, zientzia gizonek eta politikariek aurrerabidearen saihestezintasunaren ideia onartu dute "[22] Ederrek zibilizazioaren aurrerapenak ingurugiroan zoriontasun eta kontrol handiagoa galtzea dakarrela esan du. Aurrerapenaren ideiari buruzko kritikarik gogorrenek salatzen dute ideia nagusi izaten jarraitzen duela XXI mendean, eta ez duela bere eragina gutxitzearen inolako zantzurik erakusten.

Orain dela gutxi aurrerabidearen ideia psikologiara zabaldu da, eta helburuaren kontzeptuarekin lotu da; hau da, aurrerabidea honela ulertzen da: "Helburu jakin baten azken emaitzarantz aurrera egiteko bitarteko gisa balio duena".

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/progress
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20190328124914/https://en.oxforddictionaries.com/definition/progress
  3. ↑ https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/progress
  4. ↑ .
  5. ↑ .
  6. ↑ .
  7. ↑ a b  doi:10.1017/S106279870000329X. ISSN 1474-0575..
  8. ↑ Kuhn, T., 1962, "The Structure of Scientific Revolutions", University of Chicago Press, p. 137: "Partly by selection and partly by distortion, the scientists of earlier ages are implicitly presented as having worked upon the same set of fixed problems and in accordance with the same set of fixed canons that the most recent revolution in scientific theory and method made seem scientific."
  9. ↑ a b Nisbet, Robert (1980). History of the Idea of Progress. New York: Basic Books Ch. 5
  10. ↑ a b .
  11. ↑ Appleby, Joyce; Lynn Hunt, and Margaret Jacob (1995). Telling the Truth about History. W.W. Norton, p. 78.
  12. ↑ Nisbet (1980) pp. 224–29.
  13. ↑ Caldari, Katia (2004). "Alfred Marshall's Idea of Progress and Sustainable Development," Journal of the History of Economic Thought, 26 (4): 519–36.
  14. ↑ Ellison, Herbert J. (1965). "Economic Modernization in Imperial Russia: Purposes and Achievements," Journal of Economic History 25 (4): 523–40.
  15. ↑ Jamison, Andrew (2001). The Making of Green Knowledge: Environmental Politics and Cultural Transformation. Cambridge University Press, pp 28ff.
  16. ↑ Nisbet (1980) p. 4.
  17. ↑ Popper (1957). The Poverty of Historicism. Routledge.
  18. ↑ Five Facets of a Myth
  19. ↑ Iggers (1965) p. 16.
  20. ↑ Farrenkopf, John (1993). "Spengler's Historical Pessimism and the Tragedy of our Age," Theory and Society Vol. 22, Number 3, pp. 391–412.
  21. ↑ Commager, Henry Steele (1969). "The Past as an Extension of the Present," Proceedings of the American Antiquarian Society, Vol. 79, No. 1, pp. 17–27.
  22. ↑ EDER, M. D.. (1932-03). «THE MYTH OF PROGRESS1» British Journal of Medical Psychology 12 (1): 1–14.  doi:10.1111/j.2044-8341.1932.tb01060.x. ISSN 0007-1129. (Noiz kontsultatua: 2020-05-06).

.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Aurrerapen_sozial&oldid=9031559"(e)tik eskuratuta