Askatasunaren Domina Presidentziala

Askatasunaren Domina.

Askatasunaren Domina Presidentziala (ingelesez Presidential Medal of Freedom) Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak emandako sari bat da, Ameriketako Estatu Batuetako Kongresuko Urrezko Dominaren baliokidea, eta Estatu Batuetako sari zibil gorena da. "Estatu Batuen segurtasun nazional edo interesen mesedetan, munduko bakearen mesedetan, kulturaren mesedetan edota beste ekimen garrantzitsu publiko edo pribatutan eginiko merituzko ekarpena" egin duten pertsonen errekonozimendu bezala diseinatua dago. Agindu exekutiboz (eta ez Estatu Nagusiko Nagusi Batzarraren erabakiz) ematen den sari zibil bat den arren, domina hau militarrei ere eman dakieke, uniformean eraman dezaketena.

Sariaren historia

Harry Truman presidenteak ezarri zuen 1945ean Bigarren Mundu Gerran zehar eginiko zerbitzua ohoratzeko 9590 dekretu exekutiboaren bidez, 1945eko uztailak 21ean sinatua, 10 FR 9203 Erregistro Federala, 1945eko uztailak 25. John Fitzgerald Kennedy presidenteak dominaren ematea aldatu zuen 1963an dekretu exekutibo baten bidez, 11085a, dominaren ematearen asmoa hedatuz.

Domina urtero ematen da, Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Egunaren bezperan, eta beste batzuetan Presidenteak erabakitako egun batean. Onuradunak Presidenteak aukeratuak dira, honen ekimenez edo gomendioak jarraituz. Dominaren berraktibatzearen xedeak Zerbitzu Zibilaren Batzarraren tamaina eta ardurak ere handitu zituen saria ezberdintzeko, eta, beraz, gomendio iturri garrantzitsu bezala balio zezakeen.

Domina pertsona bati behin baino gehiagotan eman dakioke (John Kenneth Galbraith eta Colin Powell adibidez) eta hil ondoren ere eman daiteke (John Fitzgerald Kennedy, Roberto Clemente eta Paul Bryant esaterako).

Ama Teresak Askatasunaren Domina jasotzen du Ronald Reagan presidentearen eskutik.

George H. W. Bush presidenteak Ronald Reagani ematen dio Askatasunaren Domina 1993an.

Domina

Domina eta miniaturazko beste apaindura gehigarri batzuk, gorbata itxiturarekin.

Askatasunaren Domina presidentzialaren intsigniak bost puntako izar baten forma du, urre zuriz esmaltatua, horren atzean kolore gorriz esmaltatutako pentagono bat duela; diskoak hondo urdin esmaltatuan hamairu urrezko izar ditu (Estatu Batuetako Zigilu Handitik hartua), eta barnean urrezko eraztun bat. Amerikako urrezko arranoak luzatutako hegoekin izarraren puntuetan. Lepoan eramaten da ertzean zerrenda zuriak dituen zinta urdin batekin.

Dominaren serie berezi bat dago, distintziodun Askatasunaren Domina Presidentziala bezala ezagutua, dominak izarra du, eta zinta banda bezala erabiltzen da eskuin sorbaldan, bere errosetarekin (urdina ertz zuriekin, bere erdian dominaren diskoa daramana). Domina paparraren ezkerrean ere erabil daiteke, Amerikako zilarrezko arrano batekin distintziodun domina baten kasuan.

Saria jaso dutenak

Muhammad Aliren domina Muhammad Ali Centerrean.

Ez da zehazki ezagutzen zenbatek jaso duten sari hau, baina 20.000tik gora dira behintzat.

• 1946: John Kenneth Galbraith
• 1947: Marlene Dietrich
• 1954: John Steinbeck
• 1956: John von Neumann
• 1959: John Foster Dulles
• 1963: Joan XXIII.a (hil ondorengoa) – John F. Kennedy (hil ondorengoa) – Andrew Johnson – Edwin Herbert Land (Gründer der Firma Polaroid) – Ludwig Mies van der Rohe – Jean Monnet – Thornton Wilder - Luis Muñoz Marin - Pau Casals
• 1964: Dean Acheson - Aaron Copland – Walt Disney – Willem de Kooning – T. S. Eliot - Lewis Mumford
• 1967: Ellsworth Bunker
• 1969: Neil Armstrong – Michael Collins – Duke Ellington - Gregory Peck
• 1970: Earl Behrens – Edward T. Folliard – William M. Henry – Arthur Krock – David Lawrence – George Gould Lincoln – Raymond Moley – Adela Rogers St. Johns
• 1976: Arthur Rubinstein
• 1977: Donald Rumsfeld – Henry Kissinger – Martin Luther King (hil ondorengoa) – James Watson – Lady Bird Johnson – Arthur Fiedler - Irving Berlin - Will Durant
• 1980: Ansel Adams – John Wayne (hil ondorengoa) – Lyndon B. Johnson (hil ondorengoa) – Rachel Carson (hil ondorengoa) - Tennessee Williams
• 1981: Charles B. (Tex) Thornton – Morris I. Leibman – Walter H. Judd – Bryce N. Harlow – Ella T. Grasso – Eubie Blake – Warren Christopher – Kirk Douglas
• 1983: George Balanchine - Billy Graham
• 1984: Ralph Bunche (hil ondorengoa) – Anwar as-Sadat (hil ondorengoa) – Eunice Shriver – Henry M. Jackson (hil ondorengoa) – Norman Vincent Peale
• 1985: Count Basie (hil ondorengoa) – Jacques-Yves Cousteau – Jerome Holland (hil ondorengoa) – Sidney Hook – Jeane Kirkpatrick – George M. Low – Paul Nitze – Frank Reynolds (hil ondorengoa) – Dillon Ripley – Ama Teresa – Frank Sinatra – James Stewart – Albert Wedemeyer – Chuck Yeager – Juan Trippe (hil ondorengoa)
• 1986: Walter Annenberg – Earl H. (Red) Blaik – Barry Goldwater – Helen Hayes – Matthew B. Ridgway – Vermont C. Royster – Albert Sabin – Vladimir Horowitz
• 1988: Milton Friedman
• 1989: Lech Wałęsa
• 1991: Dick Cheney – Friedrich August von Hayek – H. Norman Schwarzkopf junior – Javier Pérez de Cuéllar – Luis A. Ferré – Margaret Thatcher – Vernon A. Walters
• 1992: Isaac Stern – Audrey Hepburn – Elie Wiesel – David Brinkley – Richard Petty – Sam Walton – Ella Fitzgerald
• 1993: Arthur Ashe (hil ondorengoa) – William Joseph Brennan – Marjory Stoneman Douglas – James William Fulbright – Thurgood Marshall (hil ondorengoa) – Colin Powell – Joseph L. Raugh (hil ondorengoa) – Martha Raye – John Minor Wisdom – Ieoh Ming Pei
• 1994: Herbert Lawrence Block – César Chávez (póstumo) – Arthur Flemming – James Grant – Dorothy Irene Height – Barbara Jordan – Joseph Lane Kirkland – Robert H. Michel – Robert Sargent Shriver
• 1995: Peggy Charren – William Thaddeus Coleman – Joan Ganz Cooney – John Hope Franklin – A. Leon Higginbotham – Frank M. Johnson – C. Everett Koop – Gaylord Nelson – Walter P. Reuther – James W. Rouse – William C. Velasquez – Lew Wasserman
• 1996: Joseph Bernardin – James Brady – Millard Fuller – David Hamburg – John M. Johnson – Eugene Lang – Jan Nowak-Jeziorański – Antonia Pantoja – Rosa Parks – Ginetta Sagan – Morris Udall
• 1997: Bob Dole – William Perry
• 1998: Arnold Aronson – Brooke Astor – Robert Coles – Justin Dart, Jr. – James Farmer – Frances Hesselbein – Fred Korematsu – Sol Linowitz – Wilma Mankiller – Margaret Murie – Mario G. Obledo – Elliot L. Richardson – David Rockefeller – Albert Shanker (hil ondorengoa) – Elmo R. Zumwalt
• 1999: Lloyd Bentsen – Edgar Miles Bronfman senior – Jimmy eta Rosalynn Carter – Evy Dubrow – Sr. M. Isolina Ferre – Gerald Ford – Oliver Hill – Max Kampelman – Edgar Wayburn – Helmut Kohl
• 2000: Aung San Suu Kyi – James Edward Burke – John Chafee (hil ondorengoa) – Wesley Clark – William Crowe – Marian Wright Edelman – John Kenneth Galbraith – George Higgins – Jesse Jackson – Mildred Jeffrey – Mathilde Krim – George McGovern – Daniel Patrick Moynihan – Cruz Reynoso – Gardner Taylor – Simon Wiesenthal
• 2001: 'zeremoniarik ez zen egon
• 2002: Hank Aaron – Bill Cosby – Plácido Domingo – Peter Drucker – Katharine Graham (hil ondorengoa) – D.A. Henderson – Irving Kristol – Nelson Mandela – Gordon Moore – Nancy Reagan – Fred Rogers – Abraham Michael Rosenthal
• 2003: Robert L. Bartley – Jacques Barzun – Julia Child – Roberto Walker Clemente – Van Cliburn – Václav Havel – Charlton Heston – Edward Teller – R. David Thomas – Byron Raymond White – James Q. Wilson – John Wooden
• 2004: Paul Bremer – Tommy R. Franks – George Tenet – Edward W. Brooke – Doris Day – Vartan Gregorian – Gilbert M. Grosvenor – Gordon B. Hinckley – Juan Pablo II – Estée Lauder – Rita Moreno – Arnold Palmer – Arnall Patz – Norman Podhoretz – Walter B. Wriston
• 2005: Muhammad Ali – Carol Burnett – Vinton G. Cerf – Robert Conquest – Aretha Franklin – Alan Greenspan – Andy Griffith – Paul Harvey – Robert E. Kahn – Sonny Montgomery – Richard B. Myers – Jack Nicklaus – Frank Robinson – Paul Rusesabagina – Anna Walentynowicz
• 2006: Ruth Johnson Colvin – Norman Francis – Paul Johnson – B. B. King – Joshua Lederberg – David McCullough – Norman Mineta – John O'Neil – William Safire – Natan Scharanski
• 2007: Gary Becker – Oscar Elias Biscet – Francis Collins – Benjamin L. Hooks – Brian P. Lamb – Harper Lee – Ellen Johnson-Sirleaf
• 2008: Ben Carson - Anthony Fauci - Tom Lantos - Peter Pace - Donna Shalala - Laurence Silberman
• 2009: Tony Blair - Álvaro Uribe Vélez - John Howard - Ted Kennedy - Mary Robinson - Chita Rivera
• 2010: George H. W. Bush - Angela Merkel - John Lewis - John H. Adams - Maya Angelou - Warren Buffett - Jasper Johns - Gerda Weissmann Klein - Tom Little (hil ondorengoa) - Yo-Yo Ma - Sylvia Mendez - Stan Musial - Bill Russell - Jean Kennedy Smith - John J. Sweeney
• 2011: zeremoniarik ez zen egon
• 2012: Shimon Peres - John Glenn - Bob Dylan
• 2013: Bill Clinton - Sally Ride (hil ondorengoa) - Mario Molina - Oprah Winfrey- Ben Bradlee
• 2014: Isabel Allende - Ethel Kennedy - Meryl Streep - Stevie Wonder - Mildred Dresselhaus
• 2015: Gloria Stefan - Emilio Stefan - Barbra Streisand - Katherine Johnson - Steven Spielberg - Evelyn Miralles
• 2016: Michael Jordan, Kareem Abful Jabbar - Ellen DeGeneres - Frank Gehry - Maya Lin - Robert De Niro - Tom Hanks - Robert Redford - Cicely Tyson - Diana Ross - Bruce Springsteen - Grace Hopper (hil ondorengoa) - Margaret Hamilton - Lorne Michaels - Bill Gates - Melinda Gates
• 2017: Joe Biden
• 2018: Elvis Presley (hil ondorengoa) - Babe Ruth (hil ondorengoa) - Antolin Scalia (hil ondorengoa) - Roger Staubach - Alan Page - Iriam Adelson
• 2019: Bill Cousy, Arthur Laffer, Edwin Meese, Roger Penske, Mariano Rivera, Jerry West, Tiger Woods
• 2020: Dan Hablé, Lou Holtz, Jack Keane, Rush Limbaugh, Jim Ryun
• 2021: Babe Zaharias (hil ondorengoa), Devin Nunes, Jim Jordan, Gary Player, Annika Sörenstam
• 2022: Simone Biles, Simone Campbell, Julieta García, Gabrielle Giffords, Fred Gray, Steve Jobs (hil ondorengoa), Alexander Karloutsos, Khizr Khan, Sandra Lindsey, John McCain (hil ondorengoa), Diane Nash, Megan Rapinoe, Alan Simpson, Richard Trumka (hil ondorengoa), Wilma Vaught, Denzel Washington, Raul Yzaguirre
• 2024: Michael Bloomberg, Greg Boyle, Jim Clayburn, Elizabeth Dole, Phil Donahue, Medgard Evers (hil ondorengoa), Al Gore, Clarence B. Jones, John Kerry, Frank Lautenberg (hil ondorengoa), Katie Ledecky, Opal Lee, Ellen Ochoa, Nancy Pelosi, Jane Rigby, Teresa Romero, Judy Shepard, Jim Thorpe (hil ondorengoa), Michelle Yeoh, Jens Stoltenberg

Kanpo estekak

• Datuak: Q17144
• Multimedia: Presidential Medal of Freedom / Q17144