Antonio de la Fuente

Antonio de la Fuente
Bizitza
Jaiotza	Durango, 1757ko abenduaren 12a
Herrialdea	Bizkaia, Euskal Herria
Heriotza	1834ko uztailaren 4a (76 urte)
Familia
Haurrideak	ikusi Juan Kruz De la Fuente;
Hezkuntza
Hizkuntzak	euskara; gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	zilargina, musikaria eta dantzaria
Lan nabarmenak	ikusi Hator hator;

Antonio de la Fuente Bolanjero, Durangoko plateruak goitizenez ezagunak zirenetako bat (Durango, Bizkaia, 1757ko abenduaren 12a - 1834ko uztailaren 4a) euskal musikaria eta dantzaria izan zen. Hator hator gabon-kantaren doinuaren egilea izan zen.^[1]

Zilargina ("platerua") izan zen Durangon bere aitaren eta beste bi anaiaren antzera. Juan Kurutz kopla-ontzailea zen, eta bertso alai mordoa oratu zuen. Antonio del La Fuentek doinua jartzen zien. Anton Truebak Euskal-Erria aldizkarian idatzi zuen horretaz, baita Iruñeko Revista Euskara aldizkaria ere eman zen horren berri.^[2]

Truebak Donostiako aldizkari horretan Juan Kurutzen (Durangoko plateruen) bertsoen hamahiru izenburu aipatu zituen (esku artean eduki zituen esku-idatzi batzuetatik hartuta, noski), hauek dira: 1) Causino; 2) De las moscas; 3) Acacusua; 4) Duña criada da sensañac; 5) Viaje a Arratia; 6) Marineros; 7) Arre pocho; 8) Asuntos de caseros; 9) De los chisperos; 10) Monzona; 11) Reloj de Dima; 12) Aita Palacios, eta 13) Gaboneco cantac. Gabon-kantok behin baino sarriago argitara ekarriak dira. «Revista Euskara»-k, ostera, hauek behintzat argitaratu zituen: 1) Arre pocho; 2) Eulijac; 3) Dimaco fiestac; 4) Aita Palacios, eta 5) Zagarra.^[2]

Olerkiok «por los Plateros de Durango» daramate firmatzat; baina biribiltzen zituena Juan Kurutz zen, eta hauei doinua jartzen ziena Antonio de la Fuente anaia mina zen.^[2]

Antonio Konbentzioko Gerran borrokatu zen, Durangoko hiritar armatuen konpainian. Olaerreagan, Jaurerriaren mugan, 1794ko abuztuaren 29an, frantsesek Ermua erasotu eta erre zutenean, Antonio saritua izanzen egindako lan onagatik. 1796an diruzain-sindikoa izan zen Durangoko Udalean.^[3]

«

[...]

Jakintsu ilustreak
bat datoz gurekin,
trikitrilari eta
dantzazaleekin.

Juan Kurutz de la Fuente,
eta Antoniogaz
batzartuko gara gaur
musika tresnekaz.

Ez diamante ez perla
ez urre gorririk;
alegrantzia baino
ez dago hoberik.

[...]

»

—Joseba Sarrionandia. Alegrantziaren Aldeko Konjura. Gosariak

Hator hator gabon kantaren egile

Hator hator gabon kanta kanta ezagunaren lehenengo sortzaileak izan ziren Antonio eta Juan Kruz De la Fuente anaiak.^[1]

Abestiaren jatorria konplexua da. Antonio eta Juan Kruz De la Fuente anaiek jarri zuten abiapuntua Gabon kantak sortu zituztenean XVIII. mendearen hondarretan. Durangar horiek –dantzari eta bertsolariak biak, Juan Kruz txistulari ere bai– abesti mordoska sortu zuten.^[1]

Herriaren memorian iraun zuen ehun urtez, eta Bartolome Ertzilla musikari durangarrak partituran jarri zuen gero. Hala ere, XX. mendearen hasieran ez ziren oso ezagunak. Resurreción Mª Azkuek Otxandion bertako bi laguni bertsio bat jaso eta, ohi zuen bezala, hizkuntza aldetik zuzenketa batzuk jarri zizkion.^[4] Jesús Guridik, 1920aren inguruan, ahots eta pianorako bertsioan argitara eman, eta geroago abesbatzetarako harmonizatu (Cantos populares vascos 3.ª serie"). Azken egokitzapen honen bitartez zabaldu eta itsatsi da Euskal Herri osoko memoria musikalean.^[1]

Jesus Guridi (1886-1961) Euskal Herriak eman duen musikagilerik ospetsuenetako bat da. Guridik zenbait hamarkadatan musika diziplina ugari landu zituen, sinfoniatik (Diez melodias vascas, 1941) hasi eta zarzuelara (El caserío, 1926), operatik (Mirentxu, 1910) edo zinemako musikatik pasatuz, bere bizitzan ikuspunturik sentikorrenak izan zirenak inoiz ahaztu gabe, horrela organista izan zen eta Euskal Herriko abesti herrikoien sortu (Hator hator) eta moldatu zituen (Euskal folkloreko XXII abesti, 1932, Boga boga esaterako). Musikari-belaunaldi emankor baten barruan bizi izan zen Guridi: Usanditzaga eta Aita Donostia garai haietakoak ziren eta harremana izan zuten. haien artean.^[1]

Lanak

Bildumak

Durangoko plateruak (1984, Gerediaga)

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ansorena, Jose Ignazio. (2012-02-05). «Hator, mutil, etxera» Argia (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).
↑ ^a ^b ^c Onaindia, Santi. (1973). «Euskal literatura II» zubitegia.armiarma.eus (Etor) (Noiz kontsultatua: 2021-12-28).
↑ Uriarte, Jose Mari. (2016). «De la Fuente anaiak, zilargin maisuak» Astola. Ikerketa eta historia (Durango) 10: 156-157..
↑ Bilketa. (2016-12-13). «Hator, hator mutil etxera, 1918» Bilketa (Noiz kontsultatua: 2021-12-26).

Kanpo estekak

Juan Kruz de la Fuente Literaturaren Zubitegian

Datuak: Q110293208

[:02-1] Ansorena, Jose Ignazio. (2012-02-05). «Hator, mutil, etxera» Argia (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).

[:0-2] Onaindia, Santi. (1973). «Euskal literatura II» zubitegia.armiarma.eus (Etor) (Noiz kontsultatua: 2021-12-28).

[:4-3] Uriarte, Jose Mari. (2016). «De la Fuente anaiak, zilargin maisuak» Astola. Ikerketa eta historia (Durango) 10: 156-157..

[4] Bilketa. (2016-12-13). «Hator, hator mutil etxera, 1918» Bilketa (Noiz kontsultatua: 2021-12-26).

[1]

[2]

[3]

[4]