Eztulaarnas-gaixotasunen artean sintomarik ohiko eta tipikoenetarikoa da. Halaber, beste mota bateko eritasunetan ere agertu daiteke: ORL-ko batzuetan edo digestio aparatukoak. Eztula espirazio (arnasbotatze) azkarra da, zeinek arnasbideen edukia kanporatuz abiadura handiko aire-fluxua sortzen duen. Eztula nahitakoa edo erreflexua izan daiteke, eta arnasbideen jariakinak eta gorputz arrotzak garbitzeko balio du.
Anatomofisiologia
Eztularen zentroa erraboilean kokatuta omen dago. Zentro hori garun-kortexetik estimula daiteke; horregatik izan daiteke eztula nahitakoa. Eztula ekintza erreflexua denean, erreflexu guztiek bezala, bide aferenteak eta eferenteak izaten ditu:
a) Bide aferenteak
Biderik inportanteenak goiko nerbio laringeoa eta nerbio bagoa izaten dira; bide horien errezeptore erreflexogenoak goiko arnasbideetan eta pleuran daude, estimulu mekaniko, kimiko edota termikoengatik estimula daitezkeenak.
b) Bide eferenteak
Eztularen zentrotik irteten diren aginte eferenteak nerbio frenikoaren eta nerbio espinalen bidez abiatzen dira arnas muskuluetara, eta nerbio atzerakariaren bidez laringera.
Eztula, azken finean, hiru fasetan gauzatzen den espirazio eztandagarria da:
Hasiera batean, inspirazio oso sakona gauzatu ostean, glotisa ixten da.
Gero, glotisa itxita dagoen bitartean, arnas muskulu espiratorioak uzkurtzen dira; ondorioz, toraxaren barruko presioak izugarri egiten du gora.
Azkenik, glotisa zabaldu egiten da, baina oraindik zeharo zabalik ez dagoenean oso azkar kanporatzen da arnasbideetan presio handitan zegoen airea, eztularen zarata tipikoa sortzen eta arnasbideetan egon litezkeen edukiak (mukiak, gorputz arrotzak...) ateratzen.
Hiru fase horiek oso azkar gertatzen dira bata bestearen atzetik. Eztularen helbururik nagusiak mukiaren kanporaketa eta arnasbideen garbiketa izaten dira.
Etiopatogenia
Bide aferenteen zonalde erreflexogenoak estimulatzeko gai diren estimulurik inportanteenak honako hauek dira:
a) Eztul lehorra edo ez-emankorra (espektoraziorik gabekoa)
Hauxe da pleurako patologian agertzen den eztula; eztul psikogenoa ere lehorra izaten da.
Kontuan hartu behar da pertsona batzuek ez dakitela karkaxarik kanporatzen, eta irentsi egiten dituzte esputoak. Ez bazaie horri buruz ondo galdetzen, eztularen diagnostikoa okerra izan daiteke, eta eztul lehortzat har daiteke eztul emankorra dena.
b) Eztul bustia, emankorra edo eraginkorra (espektorazioarekin batera)
Azken finean, eztularen helburua jariakinak kanporatzea da. Eztul bustia patologia askotan ikus daiteke: arnasbideetako hanturetan, asman, bronkitis kronikoan, tuberkulosian, birikako edema akutuan....
c) Eztul espasmodikoa
Eztulaldi azkar batzuk, bata bestearen atzetik gertatzen direnean, eztul espasmodikoa dela esaten da. Bronkitis kronikoan ager daiteke, baita beste patologia batzuetan ere.
d) Kukutxeztula edo eztul kokelukoidea
Eztul espasmodikoa da, baina hasiera bateko inspirazioa glotisa erdi zabalik dagoela gertatzen da. Horrek zarata tipikoa agerrarazten du ("kioa"). Izenak adierazten duenez, kukutxeztulan gertatu ohi da.
e) Txakur-eztula
Tonu baxuko eztula da, eta goiko arnasbideetako hanturetan agertu ohi da (goiko arnasbideetako katarroetan, trakeitisetan...).
f) Eztul bitonala
Eztul mota honetan tonu altuak eta baxuak nahasten dira; ahots-korda baten paralisiaren adierazlea izan ohi da, gehienetan nerbio atzerakaria zanpaturik dagoelako tumore baten ondorioz.
g) Eztul goragalegarria
Gorakoekin azaltzen den eztula da.
Ondorio kaltegarriak
a) Gaixoaren ahulezia
Eztula iraunkorra eta bizia bada, batez ere gaixoa zaharra denean edo egoera larrian dagoenean, oso neketsua eta ahulgarria izan daiteke.
b) Eztul-sinkopea edo sinkope tusigenoa
Eztul egitean torax barneko presioa izugarri handitzen da; horren ondorioz, bihotzera doan zain-itzulera murriztuko da. Horrek bihotz-gastuaren jaitsiera ekarriko du eta garunera odol arterial gutxiago helduko da. Bestetik, burualdean estasi benosoa izango dugu. Bi arrazoi horiengatik bat-bateko konorte-galera gerta daiteke.
c)Saihets-hezurretako hausturak:
Arraroa da, baina ez da ezinezkoa, deskribaturiko kasuak baitaute
