Edukira joan

Ellen Harding Baker: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasuna
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
 
1. lerroa: 1. lerroa:
 
 
{{biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Lurdeswiki}}
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Ellen Harding Baker''' ([[Ohio]], [[1847|1847ko]] [[Ekainaren 8|ekainaren 8a]] - [[1886|1886ko]] [[Martxoaren 30|martxoaren 30a]]) [[estatubatuar]] [[astronomo]] eta [[Irakasle|irakaslea]] izan zen. [[Eguzki-sistema|Eguzki-sistemako]] [[Lumatxa|edredoiagatik]] da ezaguna, astronomiari buruzko hitzaldietan material didaktiko gisa erabili baitzuen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Ellen Harding Baker: bordando el Sistema Solar|hizkuntza=es|data=2019-01-02|url=https://mujeresconciencia.com/2019/01/02/ellen-harding-baker-bordando-el-sistema-solar/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2025-01-02}}</ref>
'''Ellen Harding Baker''' ([[Ohio]], [[1847|1847ko]] [[Ekainaren 8|ekainaren 8a]] - [[1886|1886ko]] [[Martxoaren 30|martxoaren 30a]]) [[estatubatuar]] [[astronomo]] eta [[Irakasle|irakaslea]] izan zen. [[Eguzki-sistema|Eguzki-sistemako]] [[Lumatxa|edredoiagatik]] da ezaguna, astronomiari buruzko hitzaldietan material didaktiko gisa erabili baitzuen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Ellen Harding Baker: bordando el Sistema Solar|hizkuntza=es|data=2019-01-02|url=https://mujeresconciencia.com/2019/01/02/ellen-harding-baker-bordando-el-sistema-solar/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2025-01-02}}</ref>


Hauxe da oraingo bertsioa, 18:38, 3 urtarrila 2025 data duena

 

Ellen Harding Baker

Bizitza
Jaiotza1847ko ekainaren 8a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Heriotza1886ko martxoaren 30a (38 urte)
Jarduerak
Jarduerakastronomoa, irakaslea eta quiltmaker (en) Itzuli

Ellen Harding Baker (Ohio, 1847ko ekainaren 8a - 1886ko martxoaren 30a) estatubatuar astronomo eta irakaslea izan zen. Eguzki-sistemako edredoiagatik da ezaguna, astronomiari buruzko hitzaldietan material didaktiko gisa erabili baitzuen.[1]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sarah Ellen Harding Marion Bakerrekin (Cedar konderria, Iowa) ezkondu zen 1867ko urriaren 10ean. 1870eko hamarkadan, familia Lone Treera joan zen bizitzera, Johnson konderrira, non Marionek salgai-negozio orokorra zuen. Bikoteak zazpi seme-alaba izan zituen elkarrekin.[1][2]

Ellen Hardingek irakatsi eta astronomiari buruzko hitzaldiak eman zituen Iowako (AEB) estatuko hainbat lekutan. Han bizi zen senarrarekin.[1]

Ellen Harding Baker tuberkulosiak jota hil zen 1886ko martxoaren 30ean.[2]

Obra nabarmena

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Edredoia, Ellen Harding Baker-ek 1876an sortua eta astronomiako hitzaldietan laguntzeko erabilia.

Ellen Harding Baker seguruenik 1876an hasi zen eguzki sistemaren estalkia sortzen, beheko eskuineko izkinan brodatutako "AD 1876" izenekoak erakusten duen bezala.[2] Dirudienez, 1883ra arte behar izan zuen proiektua osatzeko. Urte hartako irailean, New York Times-ek Iowako egunkari baten aipu bat jaso zuen, honako hau zioena: "Lone Treeren M. Baker andreak zetazko ohe-estalki bat amaitu berri du, eta zazpi urte behar izan zituen hura egiteko. Eguzki-sistema osorik eta zehatz landuta dauka ".[2][3]

Ohe-estalkiaren goikaldea artilezkoa da, artilezko oihalezko ezarkinez, artilezko txirikordaz eta artilezko eta zetazko brodatuz apaindua. Ohe-estalkiaren diseinua denbora-tarte horretako astronomia-liburuetan dauden ilustrazioen antzekoa da.[1] Estalkiak Eguzkia erdian eta Eguzki Sistemako zortzi planetak erakusten ditu (Eguzkiaren inguruan adierazitako orbitekin), baita asteroide gerrikoa ere. Eguzki Sistematik haratago dauden izar ugari ere erakusten dira. Jupiterren galilear ilargiak, baita Lurraren, Saturnoren, Neptunoren eta Uranoren ilargiak ere sartzen dira, baita Saturnoren eraztunak ere.[2] Ohe-estalkiaren goiko ezkerraldean kometa handi bat dago, ziur aski C/1874 H1, 1874an Jérôme Eugène Coggiak aurkitua.[1][2]

Edredoiak 89 x 106 hazbete (225 x 269 cm) neurtzen ditu. Gaur egun Smithsonian Institution-en dago, Amerikako Historia Museo Nazionalean. Patricia Hill McCloy-k eta Kathryn Hill Meardon-ek, Carrie-ren, Baker-en alabaren ondorengoak direnak oparitu zioten edredoia museoari.[4]

She Stitched The Stars: A Story Of Ellen Harding Baker 's Solar System Quilt haurrentzako liburuan, Jennifer Harrisek idatzia, Eguzki Sistemaren edredoiaren sorkuntzari buruzko fikziozko istorio bat kontatzen da, hasierako iruzkin honekin: «Neskek eta emakumeek beren mundua etxera mugatu behar zutela uste zen garai batean, ama batek haratago begiratu zuen: espaziora .»[5]

Inspirazioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu horrek Eguzki Sistemaren edredoiaren amaiera deskribatzen du "dama Chicagora joan zen kometa eta eguzki-orbanak teleskopioaren bidez ikusteko, oso zehatza izan ahal izateko". Teleskopio bat instalatu zen Chicagoko Estatu arteko Industria Erakusketaren eraikinean, herritarrei eta bisitariei 1874an aurkitutako Coggia kometa ikusteko aukera emateko.[2] 1882ko Kometa Handia ere izan zitekeen Bakerrek Chicagora ikusteko bidaiatu zuen zeruko objektua.[6]

Beste inspirazio-iturri bat Maria Mitchell izan zitekeen, astronomiako irakaslea Vassar Collegen. 1869ko abuztuan, Mitchellek bere lau ikasle Burlingtonera (Iowa) eraman zituen eguzki-eklipse bat aztertzeko.[2] Ironikoki, Mitchellek "emakumearen katea" bezala gaitzetsi zuen joskintza, "eta herrialdeko legeek baino gehiago kateatu du" esan zuen. Hala eta guztiz ere, aitortu zuen eskulan horren bidez ikasitako xehetasunen arreta astronomiaren azterketara ondo itzultzen dela idatzi zuenean: "brodatuaren sare delikatuetan orratz bat zuzentzen duen begiak berdin-berdin erdibanatuko du izar bat mikrometroaren armiarma sarearekin".[1][7]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e f (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2019-01-02). «Ellen Harding Baker: bordando el Sistema Solar» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
  2. ↑ a b c d e f g h ««1876 Ellen Harding Baker's "Solar System" Quilt»» americanhistory.si.edu (americanhistory.si.edu) (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
  3. ↑ (Ingelesez) «GENERAL NOTES.» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
  4. ↑ (Ingelesez) She Stitched the Stars: A Story of Ellen Harding Baker's Solar System Quilt - Biblioguides. (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
  5. ↑ (Ingelesez) Harris, Jennifer. (2021). She Stitched the Stars: A Story of Ellen Harding Baker's Solar System Quilt. Albert Whitman ISBN 978-0-8075-7322-8. (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
  6. ↑ (Ingelesez) Popova, Maria. (2018-12-07). «Cosmic Threads: A Solar System Quilt from 1876» The Marginalian (Noiz kontsultatua: 2025-01-02).
  7. ↑ Mitchell, Maria. (2001). Maria Mitchell: a life in journals and letters. College Ave Press..

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ellen_Harding_Baker&oldid=10021947"(e)tik eskuratuta