(6 erabiltzailek tartean egindako 11 berrikusketa ez dira erakusten)
1. lerroa:
1. lerroa:
{{ohar medikoa2}}
{{ohar medikoa2}}
{{gaixotasun infotaula}}
[[Fitxategi:Pertussis.jpg|thumb|right|200px|Ume bat, [[kukutxeztul]]ak jota]]
'''Eztula''' [[arnas gaixotasun]]en artean [[sintoma]]rik ohiko eta tipikoenetarikoa da. Halaber, beste mota bateko eritasunetan ere agertu daiteke: [[ORL]]-ko batzuetan edo [[digestioaparatu]]koak. Eztula espirazio (arnasbotatze) azkarra da, zeinek arnasbideen edukia kanporatuz [[abiadura]] handiko [[aire]]-fluxua sortzen duen. Eztula '''nahitakoa''' edo '''erreflexua''' izan daiteke, eta arnasbideen jariakinak eta gorputz arrotzak garbitzeko balio du.
'''Eztula''' [[arnas gaixotasun]]en artean [[sintoma]]rik ohiko eta tipikoenetarikoa da. Halaber, beste mota bateko eritasunetan ere agertu daiteke: [[Otorrinolaringologia|ORL]]-ko batzuetan edo [[digestio-aparatu]]koak. Eztula espirazio (arnasbotatze) azkarra da, zeinek arnasbideen edukia kanporatuz [[abiadura]] handiko [[aire]]-jario oso lasterra sortzen duen. Eztula '''nahitakoa''' edo '''erreflexua''' izan daiteke, eta arnasbideen jariakinak eta gorputz arrotzak garbitzeko balio du.
== Anatomofisiologia ==
== Anatomofisiologia ==
Eztularen zentroa erraboilean kokatuta omen dago. Zentro hori [[garun]]-kortexetik estimula daiteke; horregatik izan daiteke eztula nahitakoa. Eztula ekintza erreflexua denean, erreflexu guztiek bezala, bide aferenteak eta eferenteak izaten ditu:
Eztularen zentroa erraboilean kokatuta omen dago. Zentro hori [[burmuin-azal]]etik estimula daiteke; horregatik izan daiteke eztula nahitakoa. Eztula ekintza erreflexua denean, erreflexu guztiek bezala, bide aferenteak eta eferenteak izaten ditu:
'''a) Bide aferenteak'''
'''a) Bide aferenteak'''
Biderik inportanteenak goiko [[nerbio]] laringeoa eta nerbio bagoa izaten dira; bide horien errezeptore erreflexogenoak goiko arnasbideetan eta [[pleura]]n daude, estimulu mekaniko, kimiko edota termikoengatik estimula daitezkeenak.
Biderik inportanteenak goiko [[nerbio-sistema|nerbio]] laringeoa eta nerbio bagoa izaten dira; bide horien errezeptore erreflexogenoak goiko arnasbideetan eta [[pleura]]n daude, estimulu mekaniko, kimiko edota termikoengatik estimula daitezkeenak.
'''b) Bide eferenteak'''
'''b) Bide eferenteak'''
Eztularen zentrotik irteten diren aginte eferenteak nerbio frenikoaren eta nerbio espinalen bidez abiatzen dira arnas [[muskulu]]etara, eta [[nerbio]] atzerakariaren bidez [[laringe]]ra.
Eztularen zentrotik irteten diren aginte eferenteak nerbio frenikoaren eta nerbio espinalen bidez abiatzen dira arnas [[gihar]]retara, eta [[nerbio-sistema|nerbio]] atzerakariaren bidez [[laringe]]ra.
Eztula, azken finean, hiru fasetan gauzatzen den espirazio eztandagarria da:
Eztula, azken finean, hiru fasetan gauzatzen den espirazio eztandagarria da:
21. lerroa:
21. lerroa:
* Gero, glotisa itxita dagoen bitartean, arnas muskulu espiratorioak uzkurtzen dira; ondorioz, [[torax]]aren barruko presioak izugarri egiten du gora.
* Gero, glotisa itxita dagoen bitartean, arnas muskulu espiratorioak uzkurtzen dira; ondorioz, [[torax]]aren barruko presioak izugarri egiten du gora.
* Azkenik, glotisa zabaldu egiten da, baina oraindik zeharo zabalik ez dagoenean oso azkar kanporatzen da arnasbideetan [[presio]] handitan zegoen [[airea]], eztularen zarata tipikoa sortzen eta arnasbideetan egon litezkeen edukiak ([[muki]]ak, gorputz arrotzak...) ateratzen.
* Azkenik, glotisa zabaldu egiten da, baina oraindik zeharo zabalik ez dagoenean oso azkar kanporatzen da arnasbideetan [[presio]] handitan zegoen [[lurraren atmosfera|airea]], eztularen zarata tipikoa sortzen eta arnasbideetan egon litezkeen edukiak ([[muki]]ak, gorputz arrotzak...) ateratzen.
Hiru fase horiek oso azkar gertatzen dira bata bestearen atzetik. Eztularen helbururik nagusiak [[muki]]aren kanporaketa eta arnasbideen garbiketa izaten dira.
Hiru fase horiek oso azkar gertatzen dira bata bestearen atzetik. Eztularen helbururik nagusiak [[muki]]aren kanporaketa eta arnasbideen garbiketa izaten dira.
27. lerroa:
27. lerroa:
== Etiopatogenia ==
== Etiopatogenia ==
Bide aferenteen zonalde erreflexogenoak estimulatzeko gai diren estimulurik inportanteenak honako hauek dira:
Bide aferenteen zonalde erreflexogenoak estimulatzeko gai diren estimulurik inportanteenak honako hauek dira:
'''a) Estimulu kortikalak (garun-kortexetik)'''
'''a) Estimulu kortikalak (garun-kortexetik)'''
38. lerroa:
38. lerroa:
* Arnasbideetako tumoreak edota arnasbidez kanpotik zanpatzen duten tumoreak (adenopatiak, aneurismak, mediastinoko tumoreak...).
* Arnasbideetako tumoreak edota arnasbidez kanpotik zanpatzen duten tumoreak (adenopatiak, aneurismak, mediastinoko tumoreak...).
* [[Birika]]ko fibrosian birikaren egiturak desitxuratu egiten dira; hori ere estimulu mekanikoa izaten da.
* [[Birika]]ko fibrosian birikaren egiturak desitxuratu egiten dira; hori ere estimulu mekanikoa izaten da.
* [[Asma]] bronkialean gertatzen den [[bronkio]]-uzkurdura.
* [[Txurrun]] bronkialean gertatzen den [[bronkio]]-uzkurdura.
* [[Birika]]-zirkulazioaren kongestioa.....
* [[Birika]]-zirkulazioaren kongestioa.....
50. lerroa:
50. lerroa:
* [[Laringe]], [[trakea]], [[bronkio]] eta pleurako hanturak.....
* [[Laringe]], [[trakea]], [[bronkio]] eta pleurako hanturak.....
'''d) Estimulu termikoak:'''
'''d) Estimulu termikoak:'''
[[Haize]] oso [[bero]]a (baita [[hotz]]a ere) arnastea.
[[Haize]] oso [[bero]]a (baita [[hotz]]a ere) arnastea.
== Eztul-motak ==
== Eztul-motak ==
'''a) Eztul lehorra edo ez-emankorra''' (espektoraziorik gabekoa)
'''a) Eztul lehorra edo ez-emankorra''' (espektoraziorik gabekoa)
61. lerroa:
61. lerroa:
Kontuan hartu behar da pertsona batzuek ez dakitela karkaxarik kanporatzen, eta irentsi egiten dituzte esputoak. Ez bazaie horri buruz ondo galdetzen, eztularen diagnostikoa okerra izan daiteke, eta eztul lehortzat har daiteke eztul emankorra dena.
Kontuan hartu behar da pertsona batzuek ez dakitela karkaxarik kanporatzen, eta irentsi egiten dituzte esputoak. Ez bazaie horri buruz ondo galdetzen, eztularen diagnostikoa okerra izan daiteke, eta eztul lehortzat har daiteke eztul emankorra dena.
'''b) Eztul bustia, emankorra edo eraginkorra''' (espektorazioarekin batera)
'''b) Eztul bustia, emankorra edo eraginkorra''' (espektorazioarekin batera)
Azken finean, eztularen helburua jariakinak kanporatzea da. Eztul bustia [[patologia]] askotan ikus daiteke: arnasbideetako hanturetan, [[asma]]n, [[bronkitis kroniko]]an, [[tuberkulosi]]an, birikako edema akutuan....
Azken finean, eztularen helburua jariakinak kanporatzea da. Eztul bustia [[eritasun|patologia]] askotan ikus daiteke: arnasbideetako hanturetan, [[asma]]n, [[bronkitis kroniko]]an, [[tuberkulosi]]an, birikako edema akutuan....
'''c) Eztul espasmodikoa'''
'''c) Eztul espasmodikoa'''
Eztulaldi azkar batzuk, bata bestearen atzetik gertatzen direnean, eztul espasmodikoa dela esaten da. [[Bronkitis kroniko]]an ager daiteke, baita beste [[patologia]] batzuetan ere.
Eztulaldi azkar batzuk, bata bestearen atzetik gertatzen direnean, eztul espasmodikoa dela esaten da. [[Bronkitis kroniko]]an ager daiteke, baita beste [[eritasun|patologia]] batzuetan ere.
'''d) Kukutxeztula edo eztul kokelukoidea'''
'''d) Kukutxeztula edo eztul kokelukoidea'''
Eztul espasmodikoa da, baina hasiera bateko inspirazioa glotisa erdi zabalik dagoela gertatzen da. Horrek zarata tipikoa agerrarazten du ("kioa"). Izenak adierazten duenez, [[kukutxeztula]]n gertatu ohi da.
Eztul espasmodikoa da, baina hasiera bateko inspirazioa glotisa erdi zabalik dagoela gertatzen da. Horrek zarata tipikoa agerrarazten du ("kioa"). Izenak adierazten duenez, [[kukutxeztul]]an gertatu ohi da.
'''e) Txakur-eztula'''
'''e) Txakur-eztula'''
Tonu baxuko eztula da, eta goiko arnasbideetako hanturetan agertu ohi da (goiko arnasbideetako [[katarro]]etan, trakeitisetan...).
Tonu baxuko eztula da, eta goiko arnasbideetako hanturetan agertu ohi da (goiko arnasbideetako [[hotzeri|katarroetan]], trakeitisetan...).
'''f) Eztul bitonala'''
'''f) Eztul bitonala'''
Eztul mota honetan tonu altuak eta baxuak nahasten dira; [[ahots]]-korda baten paralisiaren adierazlea izan ohi da, gehienetan [[nerbio]] atzerakaria zanpaturik dagoelako [[tumore]] baten ondorioz.
Eztul mota honetan tonu altuak eta baxuak nahasten dira; [[ahots-kordak|ahots-korda]] baten paralisiaren adierazlea izan ohi da, gehienetan [[nerbio-sistema|nerbio]] atzerakaria zanpaturik dagoelako [[tumore]] baten ondorioz.
'''g) Eztul goragalegarria'''
'''g) Eztul goragalegarria'''
87. lerroa:
87. lerroa:
== Ondorio kaltegarriak ==
== Ondorio kaltegarriak ==
'''a) Gaixoaren ahulezia'''
'''a) Gaixoaren ahulezia'''
Eztula iraunkorra eta bizia bada, batez ere gaixoa zaharra denean edo egoera larrian dagoenean, oso neketsua eta ahulgarria izan daiteke.
Eztula iraunkorra eta bizia bada, batez ere gaixoa zaharra denean edo egoera larrian dagoenean, oso neketsua eta ahulgarria izan daiteke.
'''b) Eztul-sinkopea edo sinkope tusigenoa'''
'''b) Eztul-sinkopea edo sinkope tusigenoa'''
Eztul egitean torax barneko presioa izugarri handitzen da; horren ondorioz, bihotzera doan zain-itzulera murriztuko da. Horrek bihotz-gastuaren jaitsiera ekarriko du eta garunera odol arterial gutxiago helduko da. Bestetik, burualdean estasi benosoa izango dugu. Bi arrazoi horiengatik bat-bateko konorte-galera gerta daiteke.
Eztul egitean torax barneko presioa izugarri handitzen da; horren ondorioz, bihotzera doan zain-itzulera murriztuko da. Horrek bihotz-gastuaren jaitsiera ekarriko du eta garunera odol arterial gutxiago helduko da. Bestetik, burualdean estasi benosoa izango dugu. Bi arrazoi horiengatik bat-bateko konorte-galera gerta daiteke.
'''c)Saihets-hezurretako hausturak:'''
'''c)Saihets-hezurretako hausturak:'''
Arraroa da, baina ez da ezinezkoa, deskribaturiko kasuak baitaute
Arraroa da, baina ez da ezinezkoa, deskribaturiko kasuak baitaute
'''d) [[Pneumotorax]]a eta pneumomediastinoa'''
'''d) [[Pneumotorax]]a eta pneumomediastinoa'''
Eztulaldien ondorioz [[pleura]]ren azpian dauden builak edo kisteak apur daitezke eta [[airea]] pleura-espaziora pasatuko da.
Eztulaldien ondorioz [[pleura]]ren azpian dauden builak edo kisteak apur daitezke eta [[lurraren atmosfera|airea]] pleura-espaziora pasatuko da.
Eztulaarnas gaixotasunen artean sintomarik ohiko eta tipikoenetarikoa da. Halaber, beste mota bateko eritasunetan ere agertu daiteke: ORL-ko batzuetan edo digestio-aparatukoak. Eztula espirazio (arnasbotatze) azkarra da, zeinek arnasbideen edukia kanporatuz abiadura handiko aire-jario oso lasterra sortzen duen. Eztula nahitakoa edo erreflexua izan daiteke, eta arnasbideen jariakinak eta gorputz arrotzak garbitzeko balio du.
Eztularen zentroa erraboilean kokatuta omen dago. Zentro hori burmuin-azaletik estimula daiteke; horregatik izan daiteke eztula nahitakoa. Eztula ekintza erreflexua denean, erreflexu guztiek bezala, bide aferenteak eta eferenteak izaten ditu:
a) Bide aferenteak
Biderik inportanteenak goiko nerbio laringeoa eta nerbio bagoa izaten dira; bide horien errezeptore erreflexogenoak goiko arnasbideetan eta pleuran daude, estimulu mekaniko, kimiko edota termikoengatik estimula daitezkeenak.
b) Bide eferenteak
Eztularen zentrotik irteten diren aginte eferenteak nerbio frenikoaren eta nerbio espinalen bidez abiatzen dira arnas giharretara, eta nerbio atzerakariaren bidez laringera.
Eztula, azken finean, hiru fasetan gauzatzen den espirazio eztandagarria da:
Hasiera batean, inspirazio oso sakona gauzatu ostean, glotisa ixten da.
Gero, glotisa itxita dagoen bitartean, arnas muskulu espiratorioak uzkurtzen dira; ondorioz, toraxaren barruko presioak izugarri egiten du gora.
Azkenik, glotisa zabaldu egiten da, baina oraindik zeharo zabalik ez dagoenean oso azkar kanporatzen da arnasbideetan presio handitan zegoen airea, eztularen zarata tipikoa sortzen eta arnasbideetan egon litezkeen edukiak (mukiak, gorputz arrotzak...) ateratzen.
Hiru fase horiek oso azkar gertatzen dira bata bestearen atzetik. Eztularen helbururik nagusiak mukiaren kanporaketa eta arnasbideen garbiketa izaten dira.
a) Eztul lehorra edo ez-emankorra (espektoraziorik gabekoa)
Hauxe da pleurako patologian agertzen den eztula; eztul psikogenoa ere lehorra izaten da.
Kontuan hartu behar da pertsona batzuek ez dakitela karkaxarik kanporatzen, eta irentsi egiten dituzte esputoak. Ez bazaie horri buruz ondo galdetzen, eztularen diagnostikoa okerra izan daiteke, eta eztul lehortzat har daiteke eztul emankorra dena.
b) Eztul bustia, emankorra edo eraginkorra (espektorazioarekin batera)
Azken finean, eztularen helburua jariakinak kanporatzea da. Eztul bustia patologia askotan ikus daiteke: arnasbideetako hanturetan, asman, bronkitis kronikoan, tuberkulosian, birikako edema akutuan....
c) Eztul espasmodikoa
Eztulaldi azkar batzuk, bata bestearen atzetik gertatzen direnean, eztul espasmodikoa dela esaten da. Bronkitis kronikoan ager daiteke, baita beste patologia batzuetan ere.
d) Kukutxeztula edo eztul kokelukoidea
Eztul espasmodikoa da, baina hasiera bateko inspirazioa glotisa erdi zabalik dagoela gertatzen da. Horrek zarata tipikoa agerrarazten du ("kioa"). Izenak adierazten duenez, kukutxeztulan gertatu ohi da.
e) Txakur-eztula
Tonu baxuko eztula da, eta goiko arnasbideetako hanturetan agertu ohi da (goiko arnasbideetako katarroetan, trakeitisetan...).
f) Eztul bitonala
Eztul mota honetan tonu altuak eta baxuak nahasten dira; ahots-korda baten paralisiaren adierazlea izan ohi da, gehienetan nerbio atzerakaria zanpaturik dagoelako tumore baten ondorioz.
Eztula iraunkorra eta bizia bada, batez ere gaixoa zaharra denean edo egoera larrian dagoenean, oso neketsua eta ahulgarria izan daiteke.
b) Eztul-sinkopea edo sinkope tusigenoa
Eztul egitean torax barneko presioa izugarri handitzen da; horren ondorioz, bihotzera doan zain-itzulera murriztuko da. Horrek bihotz-gastuaren jaitsiera ekarriko du eta garunera odol arterial gutxiago helduko da. Bestetik, burualdean estasi benosoa izango dugu. Bi arrazoi horiengatik bat-bateko konorte-galera gerta daiteke.
c)Saihets-hezurretako hausturak:
Arraroa da, baina ez da ezinezkoa, deskribaturiko kasuak baitaute
