Edukira joan

Niamei: berrikuspenen arteko aldeak

Aldatu loturak
Koordenatuak: 13°30′54″N 2°07′03″E / 13.515°N 2.1175°E / 13.515; 2.1175
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t r2.7.1) (robota Erantsia: fy:Niamey
Luistxo (eztabaida | ekarpenak)
31.993 edits
(24 erabiltzailek tartean egindako 48 berrikusketa ez dira erakusten)
1. lerroa: 1. lerroa:
{{Hiri orokor infotaula
{{hiri infotaula
| izena = Niamei
| izena = Niamei
| irudia = Niamey SPOT 1101.jpg
| irudia = Niamey SPOT 1101.jpg
| irudiaren testua = Niamei, [[SPOT]] satelitetik ikusia
| armarria =
| armarria =
| ofiziala =
| ofiziala =
| izen alternatiboa =
| izen alternatiboa =
| izen alternatiboa balioa =
| izen alternatiboa balioa =
| nongo =
| nongo =
| kodea = NE
| kodea = NE
| kodea2 = NER
| kodea2 = NER
| probintzia =
| probintzia =
| dn = 13
| dn = 13
| mn = 31
| mn = 31
16. lerroa: 17. lerroa:
| me = 6
| me = 6
| se = 19
| se = 19
| W=E
| W=E
| herritar =
| herritar =
| besterik2 =
| besterik2 =
| besterik2balioa =
| besterik2balioa =
| postakodea =
| postakodea =
| kokapena = kokapenmapa
| kokapena = kokapenmapa
| sorrera =
| sorrera =
| azalera = 239.3
| azalera = 239.3
| altuera = 207
| altuera = 207
| metropolia =
| biztanleria = 774235
| metropolia =
| urtea = 2011
| dentsitatea =
| urtea = 2006
| herritar = niameiar<ref name="Euskaltzaindia"/>
| dentsitatea =
| web =
| web =
}}
}}
'''Niamei'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> [[Niger]]ko hiriburua eta hiri nagusia da. [[Niger (ibaia)|Niger ibaiaren]] ertzean dago, errepublikako hego-mendebalean. 400.000 biztanle, gehienak [[hausa etnia|hausa]] eta [[joruba]] etnietakoak. Ekonomia jarduera nagusiak: ehungintza, elikadura industriak, larrugintza, zeramika, eta abar. Jende asko ari da zerbitzuetan lanean. Turismogunea ere bada.


Unibertsitatea du (1971n sortua). Museo nazionala. Errepide sareak [[Benin]]go eta [[Nigeria]]ko [[Ozeano Atlantikoa|Atlantiko]] aldeko portuekin lotzen du. Aireportua du.
'''Niamei''' [[Niger]]reko hiriburua eta hiri nagusia da.


== Historia ==
Herrialdeko mendebaldean dago kokaturik.
Hiria [[XVIII. mende]]an sortu zuen baina bere benetako garrantzia [[XIX. mende]] arte ez zuen lortu: mendearen azken hamarkadan Frantziak bere politika kolonialista indartu zuen eta Niamei [[Mendebaldeko Afrika Frantsesa]]ren gune garrantzitsua bihurtu zen.


20. mendearen hasieran Nigerreko Lurralde Militarra izendatu zuten frantsesek, eta Niamei izan zen bere lehen hiriburua, baina 1912-1926 tartean Zinder hirira mugitu zuten.


[[1926]]an [[Niger]] berriro kolonia frantseseko hiriburua izendatu zuten, muga aldaketa batekin batera gertatu zena: ordura arte, Volta Garaia zeritzon lurraldearekin muga Niger ibaian zegoen eskuakldean, eta Niamei muga-mugan zegoen, baina Volta Garaiaren muga "mugitu" egin zen hego-mendebalerantz.
== Kanpo loturak ==


1926ko erabakiarekin Niameiren biztanleria handitzen hasi zen: 1930ean 3.000 bazituen, 1960an 30.000 inguru ziren.
{{Commonskat|Niamey}}


Hiria hasi zen Niger ibaiaren iparraldeko aldean, baina Kennedy zubia eraiki zenetik 1970an, hegoalderanzko zabalkundea egin zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Niamey {{!}} national capital, Niger {{!}} Britannica|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/place/Niamey|aldizkaria=www.britannica.com|sartze-data=2022-05-06}}</ref>.
{{zirriborro}}


1992. urtean, Nigerreko egitura administratuboa aldatu zen eta hiriburua banatu egin zen Niamei Erregiotik, [[Niamei Hiriburuko Barrutia]] osatuz, ingurukoari [[Tillaberi]] erregioa deitu zaiolarik geroztik.
[[Kategoria:Herrialdeetako hiriburuak]]
[[Kategoria:Niger]]


Hazkunde handiko hiria da Niamei 21. mendean: 700.000 biztanleko populazioa kalkulatzen zen 2000. urtean, baina 2011rako Gobernuak 1.5 milioi kalkulatzen zuen. Lehorteek emigrazioa areagotu dute, eta hazkunde demografikoa handia da halaber.
[[af:Niamey]]

[[am:ኒያሜ]]
== Klima ==
[[ar:نيامي]]
Niameik klima tropikala lehorra du ia erdielkorra. Hirian eurien urtaro laburu bat izaten da eta beste bat lehorra ia urte osoa irauten duena. Urte osoan oso hiri beroa da: hilabetero batazbesteskoa 38&nbsp;°C da; sei hilabetetan batabestekoa altuagoa da inoiz ez 32°tik jaisten. Gauean, aldiz, batez ere azaroatik otsaila arte, tenperatura asko jaisten dira eta benetako gau hotzak dira, 14&nbsp;°C eta 18&nbsp;°C artekoak.
[[arc:ܢܝܐܡܝ]]

[[be:Горад Н'ямей]]
<div style="width:75%">
[[be-x-old:Ніамэі]]
{{Klima
[[bg:Ниамей]]
|location = Niamei
[[bn:নিয়ামে]]
|metric first = yes
[[bo:ནི་ཡ་མེ།]]
|single line = yes
[[br:Niamey]]
|Jan high C = 32.5
[[bs:Niamey]]
|Feb high C = 35.7
[[ca:Niamey]]
|Mar high C = 39.1
[[cs:Niamey]]
|Apr high C = 40.9
[[cy:Niamey]]
|May high C = 40.2
[[da:Niamey]]
|Jun high C = 37.2
[[de:Niamey]]
|Jul high C = 34.0
[[el:Νιαμέυ]]
|Aug high C = 33.0
[[en:Niamey]]
|Sep high C = 34.4
[[eo:Niameo]]
|Oct high C = 37.8
[[es:Niamey]]
|Nov high C = 36.2
[[et:Niamey]]
|Dec high C = 33.3
[[fa:نیامی]]
|year high C =
[[fi:Niamey]]
|Jan low C = 16.1
[[fr:Niamey]]
|Feb low C = 19.0
[[fy:Niamey]]
|Mar low C = 22.9
[[gd:Niamey]]
|Apr low C = 26.5
[[gl:Niamey]]
|May low C = 27.7
[[he:ניאמיי]]
|Jun low C = 25.7
[[hif:Niamey]]
|Jul low C = 24.1
[[hr:Niamey]]
|Aug low C = 23.2
[[ht:Niamè]]
|Sep low C = 23.6
[[hu:Niamey]]
|Oct low C = 24.2
[[hy:Նիամեյ]]
|Nov low C = 19.5
[[id:Niamey]]
|Dec low C = 16.7
[[ie:Niamey]]
|year low C =
[[io:Niamey]]
|Jan rain mm = 0.0
[[is:Níamey]]
|Feb rain mm = 0.0
[[it:Niamey]]
|Mar rain mm = 3.9
[[ja:ニアメ]]
|Apr rain mm = 5.7
[[ka:ნიამეი]]
|May rain mm = 34.7
[[ko:니아메]]
|Jun rain mm = 68.8
[[ky:Ниамей]]
|Jul rain mm = 154.3
[[la:Niamey]]
|Aug rain mm = 170.8
[[lb:Niamey]]
|Sep rain mm = 92.2
[[lij:Niamey]]
|Oct rain mm = 9.7
[[lmo:Niamey]]
|Nov rain mm = 0.7
[[lt:Niamėjus]]
|Dec rain mm = 0.0
[[lv:Niameja]]
|rain colour = green
[[mk:Нијамеј]]
|Jan sun = 297.6
[[mr:नियामे]]
|Feb sun = 263.2
[[nl:Niamey]]
|Mar sun = 269.7
[[no:Niamey]]
|Apr sun = 252.0
[[nov:Niamey]]
|May sun = 279.0
[[oc:Niamey]]
|Jun sun = 267.0
[[os:Ниамей]]
|Jul sun = 257.3
[[pl:Niamey]]
|Aug sun = 235.6
[[pms:Niamey]]
|Sep sun = 235.6
[[pt:Niamey]]
|Oct sun = 285.2
[[qu:Niamey]]
|Nov sun = 282.0
[[ro:Niamey]]
|Dec sun = 279.0
[[ru:Ниамей]]
|year sun =
[[rw:Niamey]]

[[sco:Niamey]]
|source 1 = WMO <ref name="weather1">{{erreferentzia
[[simple:Niamey]]
| url =http://worldweather.wmo.int/074/c00327.htm|izenburua=Weather Information for Niamey | sartze-data =2011-01-21
[[sk:Niamey]]
| argitaletxea =WMO }}</ref>
[[sr:Нијамеј]]
|date=March 2011
[[sv:Niamey]]
|source 2 = [http://www.hko.gov.hk HKO ]
[[sw:Niamey]]
}}
[[ta:நியாமி]]
</div>
[[tg:Ниамей]]
[[Fitxategi:Bergers-nigériens.jpg|thumb|Urtaro lehorrak ia urte osoa irauten du.]]
[[tl:Niamey]]
== Biztanleria ==
[[tr:Niamey]]
Niamein ezarritako etnien artean, [[Yoruba|yorubak]] eta [[Hausa (etnia)|hausak]] nabarmentzen dira<ref name=":0" />.
[[udm:Ниамей]]
{| class="wikitable"
[[uk:Ніамей]]
!Urtea!!Biztanleria<br><small>(estimazioa)</small>
[[vec:Niamey]]
|-
[[vi:Niamey]]
|1901 ||600
[[war:Niamey]]
|-
[[yo:Niamey]]
| 1930 ||3.000
[[zh:尼亞美]]
|-
[[zh-min-nan:Niamey]]
| 1960 ||30.000
|-
|1980 || 250.000
|-
| 2005||750.000
|}

== Udalerri eta auzoak ==
CUN ({{lang|fr|''Communauté Urbaine de Niamey''}}) hiri-elkargoak 99 auzo ditu barnean:<ref>{{erreferentzia|izena= Adamou |abizena= Abdoulaye |url= http://www.vrm.ca/documents/Adamou.pdf |izenburua= Parcours migratoire des citadins et problème du logement à Niamey |argitaletxea= Département de Géographie, Faculté des Lettres et Sciences Humaines, Université Abdou Moumouni de Niamey |urtea= 2005 |hizkuntza=fr}}</ref>

{| class="wikitable sortable"
|-
! style="width:100px;"| Udalerria
! style="width:100px;"| Auzoa(k)
! style="width:50px;"| Mapa
! style="width:100px;"| Hiriko mapa
|-
|Niamey I
| <div style="text-align:center">20 auzo</div>
| <div style="text-align:center">[[Fitxategi:Commune I (Niamey Map).png|50px]]</div>
| rowspan="5"| [[Fitxategi:Niamey (district map).png|300px]]
|-
|Niamey II
| <div style="text-align:center">17 auzo</div>
| <div style="text-align:center">[[Fitxategi:Commune II (Niamey Map).png|50px]]</div>
|-
|Niamey III
| <div style="text-align:center">17 auzo</div>
| <div style="text-align:center">[[Fitxategi:Commune III (Niamey Map).png|50px]]</div>
|-
|Niamey IV
| <div style="text-align:center">17 auzo</div>
| <div style="text-align:center">[[Fitxategi:Commune IV (Niamey Map).png|50px]]</div>
|-
|Niamey V
| <div style="text-align:center">28 auzo</div>
| <div style="text-align:center">[[Fitxategi:Commune V (Niamey Map).png|50px]]</div>
|-
|}

== Erlijioa ==
Nigerreko biztanleriaren %90a [[musulman]]a da. Niameik herrialdeko [[mezkita]] handiena du: [[Mezkita Handia (Niamei)|Mezkita Handia]]. Hirian badira beste erlijioen gutxiengoak, esaterako katolikoak; apezpiku bat dago hirian.

2000ko azaroan protestak eta erasoak izan ziren Niamein, fundamentalista islamikoek protesta egin zutelarik moda erakustaldi haientzat inmoral baten kontra. Gobernuak zenbait talde islamiko debekatuz erreakzionatu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Abdoulaye|abizena=Sounaye|izenburua=Salafi Youth on Campus in Niamey, Niger: Moral Motives, Political Ends|argitaletxea=Brill|data=2017-10-27|url=https://brill.com/view/book/9789004356368/B9789004356368_016.xml|isbn=978-90-04-35636-8|sartze-data=2022-05-07}}</ref>.

== Galeria ==
<gallery class="centre">
File:Niamey, Niger (5489325064) (cropped).jpg|Meskita handia, kanpotik.
File:Niamey-Moschee2.jpg|Meskita handia, barrualdea.
File:Niger, Niamey, Cathedral.jpg|Niameiko katedrala.
File:Grand_marche_niamey_2006.jpg|Niameiko merkatua.
File:Niamey_river_bridge_roof_sunset_2006.jpg|Niger ibaia egunsentian.
File:Niamey_from_the_sky.jpg|Niamei zerutik ikusita.
File:1997_-270A-7_Niamey_laundry_(673370293).jpg|Ibaian arropa garbitzen.
File:The_streets_of_Niamey_(5488509455).jpg|Niameiko kale bat.
File:Niger, Niamey, Kountché Stadium (1).jpg|Kountché estadioa.
</gallery>

== Niamein jaiotako pertsonalitateak ==
* [[Amadou Cissé]] (1948), Nigerreko Lehen Ministro ohia.
* [[Ibrahim Hassane Mayaki]] (1951), Nigerreko Lehen Ministro ohia.
* [[Alfred Dogbé]] (1962-2012), idazlea.
* [[Oumarou Ganda]] (1935–1981), aktorea.
* [[Salamatou Sow]] (1963), antropologo eta hizkuntzalaria.
* [[Hélène Kaziendé]] (1967), kazetaria eta idazlea.
* [[Ouwo Moussa Maazou]] (1988), futbolaria.

== Hiri adiskidetuak ==
Niamey beste zenbit hirirekin adiskidetuta dago:
* {{bandera|Senegal}} [[Dakar]] (Senegal)
* {{bandera|Ghana}} [[Tamale]] (Ghana)

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
{{erreferentzia_zerrenda}}


== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Geografia zirriborroa|Niger}}

[[Kategoria:Herrialdeetako hiriburuak]]
[[Kategoria:Nigerko hiriak]]
[[Kategoria:Afrikako hiriburuak]]

11:04, 7 maiatza 2022ko berrikusketa

Niamei
Ɲamay
Yamai
ⵏⵉⴰⵎⵢ
hiria
Niamei, SPOT satelitetik ikusia Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea Niger
AlkateaBarry Bibata Niandou (en) Itzuli
Izen ofizialaNiamey
Jatorrizko izenaƝamay
Yamai
ⵏⵉⴰⵎⵢ
Geografia
Koordenatuak13°30′54″N 2°07′03″E / 13.515°N 2.1175°E / 13.515; 2.1175
Map
Azalera239,3 km²
Altuera207
MugakideakTillabéri Region (en) Itzuli
Demografia
Biztanleria1.026.848 (2012)
336.562 (2001)
Dentsitatea0 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremuaUTC+01:00
Hiri senidetuakDakar eta Tamale (en) Itzuli

Niamei[1] Nigerko hiriburua eta hiri nagusia da. Niger ibaiaren ertzean dago, errepublikako hego-mendebalean. 400.000 biztanle, gehienak hausa eta joruba etnietakoak. Ekonomia jarduera nagusiak: ehungintza, elikadura industriak, larrugintza, zeramika, eta abar. Jende asko ari da zerbitzuetan lanean. Turismogunea ere bada.

Unibertsitatea du (1971n sortua). Museo nazionala. Errepide sareak Beningo eta Nigeriako Atlantiko aldeko portuekin lotzen du. Aireportua du.

Historia

Hiria XVIII. mendean sortu zuen baina bere benetako garrantzia XIX. mende arte ez zuen lortu: mendearen azken hamarkadan Frantziak bere politika kolonialista indartu zuen eta Niamei Mendebaldeko Afrika Frantsesaren gune garrantzitsua bihurtu zen.

20. mendearen hasieran Nigerreko Lurralde Militarra izendatu zuten frantsesek, eta Niamei izan zen bere lehen hiriburua, baina 1912-1926 tartean Zinder hirira mugitu zuten.

1926an Niger berriro kolonia frantseseko hiriburua izendatu zuten, muga aldaketa batekin batera gertatu zena: ordura arte, Volta Garaia zeritzon lurraldearekin muga Niger ibaian zegoen eskuakldean, eta Niamei muga-mugan zegoen, baina Volta Garaiaren muga "mugitu" egin zen hego-mendebalerantz.

1926ko erabakiarekin Niameiren biztanleria handitzen hasi zen: 1930ean 3.000 bazituen, 1960an 30.000 inguru ziren.

Hiria hasi zen Niger ibaiaren iparraldeko aldean, baina Kennedy zubia eraiki zenetik 1970an, hegoalderanzko zabalkundea egin zuen[2].

1992. urtean, Nigerreko egitura administratuboa aldatu zen eta hiriburua banatu egin zen Niamei Erregiotik, Niamei Hiriburuko Barrutia osatuz, ingurukoari Tillaberi erregioa deitu zaiolarik geroztik.

Hazkunde handiko hiria da Niamei 21. mendean: 700.000 biztanleko populazioa kalkulatzen zen 2000. urtean, baina 2011rako Gobernuak 1.5 milioi kalkulatzen zuen. Lehorteek emigrazioa areagotu dute, eta hazkunde demografikoa handia da halaber.

Klima

Niameik klima tropikala lehorra du ia erdielkorra. Hirian eurien urtaro laburu bat izaten da eta beste bat lehorra ia urte osoa irauten duena. Urte osoan oso hiri beroa da: hilabetero batazbesteskoa 38 °C da; sei hilabetetan batabestekoa altuagoa da inoiz ez 32°tik jaisten. Gauean, aldiz, batez ere azaroatik otsaila arte, tenperatura asko jaisten dira eta benetako gau hotzak dira, 14 °C eta 18 °C artekoak.

    Datu klimatikoak (Niamei)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 32.5 35.7 39.1 40.9 40.2 37.2 34.0 33.0 34.4 37.8 36.2 33.3 36.2
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 16.1 19.0 22.9 26.5 27.7 25.7 24.1 23.2 23.6 24.2 19.5 16.7 22.4
Euria (mm) 0.0 0.0 3.9 5.7 34.7 68.8 154.3 170.8 92.2 9.7 0.7 0.0 540.8
Eguzki orduak 297.6 263.2 269.7 252.0 279.0 267.0 257.3 235.6 235.6 285.2 282.0 279.0 3203.2
Iturria (1): WMO [3]
Iturria (2): HKO
Urtaro lehorrak ia urte osoa irauten du.

Biztanleria

Niamein ezarritako etnien artean, yorubak eta hausak nabarmentzen dira[2].

Urtea Biztanleria
(estimazioa)
1901 600
1930 3.000
1960 30.000
1980 250.000
2005 750.000

Udalerri eta auzoak

CUN (Communauté Urbaine de Niamey) hiri-elkargoak 99 auzo ditu barnean:[4]

Udalerria Auzoa(k) Mapa Hiriko mapa
Niamey I
20 auzo
Niamey II
17 auzo
Niamey III
17 auzo
Niamey IV
17 auzo
Niamey V
28 auzo

Erlijioa

Nigerreko biztanleriaren %90a musulmana da. Niameik herrialdeko mezkita handiena du: Mezkita Handia. Hirian badira beste erlijioen gutxiengoak, esaterako katolikoak; apezpiku bat dago hirian.

2000ko azaroan protestak eta erasoak izan ziren Niamein, fundamentalista islamikoek protesta egin zutelarik moda erakustaldi haientzat inmoral baten kontra. Gobernuak zenbait talde islamiko debekatuz erreakzionatu zuen[5].

Galeria

  • Meskita handia, kanpotik.
    Meskita handia, kanpotik.
  • Meskita handia, barrualdea.
    Meskita handia, barrualdea.
  • Niameiko katedrala.
    Niameiko katedrala.
  • Niameiko merkatua.
    Niameiko merkatua.
  • Niger ibaia egunsentian.
    Niger ibaia egunsentian.
  • Niamei zerutik ikusita.
    Niamei zerutik ikusita.
  • Ibaian arropa garbitzen.
    Ibaian arropa garbitzen.
  • Niameiko kale bat.
    Niameiko kale bat.
  • Kountché estadioa.
    Kountché estadioa.

Niamein jaiotako pertsonalitateak

Hiri adiskidetuak

Niamey beste zenbit hirirekin adiskidetuta dago:

Erreferentziak

  1. ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
  2. ↑ a b (Ingelesez) «Niamey | national capital, Niger | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
  3. ↑ Weather Information for Niamey. WMO (Noiz kontsultatua: 2011-01-21).
  4. ↑ (Frantsesez) Abdoulaye, Adamou. (2005). Parcours migratoire des citadins et problème du logement à Niamey. Département de Géographie, Faculté des Lettres et Sciences Humaines, Université Abdou Moumouni de Niamey.
  5. ↑ Sounaye, Abdoulaye. (2017-10-27). Salafi Youth on Campus in Niamey, Niger: Moral Motives, Political Ends. Brill ISBN 978-90-04-35636-8. (Noiz kontsultatua: 2022-05-07).


Kanpo estekak


Geografia
Niger
 Artikulu hau Nigerko geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Niamei&oldid=8930954"(e)tik eskuratuta