Geomorfologio
.jpg)
La geomorfologio (de la greka γη, ge = Tero, μορφή, morfé = formo kaj λόγος, lógos = vorto, instruo, racio), subdisciplino de la fizika geografio, esploras la formojn kaj formigajn procezojn de la surfaco de la Tero, sed ankaŭ de la Luno, de Marso kaj de aliaj planedoj, je kio ekzistas partaj koincidoj kun aliaj geosciencoj kiel la geologio, la kartografio kaj la fotogrammetrio. La geomorfologio esploras la koneksojn kaj reciprokajn influojn de litosfero (de la greka λίθος, líthos = ŝtono kaj σφαίρα, sfajra = sfero), atmosfero (greke ατμός, atmós = aero, premo, vaporo), hidrosfero (antikve greke ύδωρ, hýdor = akvo), pedosfero (grundoj) kaj biosfero (greke βίος, bíos = vivo).
Decida faktoro por la kompreno de la geomorfologio estas la kono de la nuntempa klimato kaj ĝiaj formoj en pasintaj terepokoj. La ŝanĝiĝoj de la geomorfologiaj formoj en kunligo kun klimatologiaj ŝanĝiĝoj de la nefora terhistorio estas esplorataj de la klimatogeomorfologio.
La geomorfologio ampleksas 5 subdisciplinojn:
- geomorfografio
- geomorfometrio
- geomorfogenezo
- geomorfodinamiko
- geomorfokronologio, kiu okupas sin pri la datado kaj enordigo de la formoj en terhistoriajn sinsekvojn.
La esploro de la detala formiĝo de la surfacoformoj per eksogenaj procezoj (malkomponiĝo) estas unuaranga, la geologio liveras gravan fonan scion precipe por la endogena formigo (tektoniko, sismiko, vulkanismo).
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Literaturo
[redakti | redakti fonton]- F. Machatschek: Geomorphologie. B.G. Teubner, Stuttgart 1973, ISBN 3-443-07136-8 (germanlingva)
- H. Wilhelmy: Geomorphologie in Stichworten. Bd. I-III, Hirt's Stichwortbücher, Verlag Ferdinand Hirt (germanlingva)
- F. Ahnert: Einführung in die Geomorphologie. 3. Aufl., Ulmer, Stuttgart 2003 (germanlingva)
- H. Leser: Geomorphologie. Das Geographische Seminar, Braunschweig 1993 (germanlingva)
- A.H. Strahler & A.N. Strahler: Physical Geography. New York 2002(2) (anglalingva)
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- SWR Schulfernsehen Geomorphologie Arkivigite je 2006-02-21 per la retarkivo Wayback Machine
- http://www.supplement.de/geographie/geomor/index.htm Arkivigite je 2007-04-01 per la retarkivo Wayback Machine