Taĝ-Mahalo
Taĝ-Mahalo (aŭ Taĵ-Mahalo) estas la nomo de blankmarmora funebra monumento en Agra, Utar-Pradeŝo (Barato). Ĝi apartenas al la Monda Kulturheredaĵo de UNESKO. Ĝia nomo signifas "palaca krono" aŭ "krono de palacoj"[1] el persa kaj araba[2][3]. La Taĝ-Mahalo estas amplekse agnoskita kiel "la juvelo de islama arto en Barato kaj unu el la universe miritaj majstroverkoj de la monda heredo".[4] La tombo estas islama, do ne enhavas bildojn, sed ja moskeon, kiu direktiĝas okcidenten, al Mekko.
| Taĝ-Mahalo | |
| hindie ताज महल, perse تاج محل, angle Taj Mahal | |
| maŭzoleo - monumento | |
 Suda vido al Taĝ-Mahalo
| |
| Oficiala nomo: ताज महल | |
| Lando |  Barato
|
|---|---|
| Subŝtato | Utar-Pradeŝo |
| Distrikto | Distrikto Agra |
| Municipo | Agra |
| Historia regiono | Brita Hindio |
| Religia aliĝo | Islamo |
| Tipo de konstruaĵo | Maŭzoleo |
| Situo | Taĝ-Mahalo |
| - alteco | 171 m s. m. |
| - koordinatoj | 27° 10′ 27″ N 78° 02′ 32″ O / 27.17417 °N, 78.04222 °O (mapo) |
| Arkitekto | Ustad Ahmad Lahauri |
| Stilo | Mogola arkitekturo |
| Materialo | Marmoro |
| Konstruado | - |
| - komenco | 1631 |
| - kompletigo | 1648 |
| Posedanto | Ŝaho Jahano devena |
| Por publiko | jes |
| Vizito | pli ol 3 milionoj (2003) |
| Plej facila aliro | Agra |
| Horzono | BST (UTC+5:30) |
| Loko de Monda heredaĵo de UNESKO | |
| Nomo | Taĝ-Mahalo |
| Tipo de heredaĵo | kultura heredaĵo |
| Jaro | 1983 (#7) |
| Numero | 252 |
| Regiono | Azio-Oceanio |
| Kriterioj | i |
| Alteco de maŭzoleo | 68 m |
| Alteco de kupolo | 24,74 m |
| Diametro de kupolo | 17,72 m |
| Dimensioj | 561,2 x 300 m |
  Situo enkadre de Barato
| |
 Situo enkadre de Azio
| |
 Vikimedia Komunejo: Taj Mahal
| |
| Retpaĝo: www | |
 Portalo pri Barato
| |
| Envicigita : Novaj sep mirindaĵoj de la mondo
| |
Ĝin konstruigis mogola imperiestro Ŝaho Jahano kiel tombon por sia favorata kaj tria edzino Arĝumand Bano Begum, nomata ankaŭ Mumtaz Mahal (lumo de palaco). Ŝi mortis en 1631, naskante la 14-an idon de la imperiestro. Li ekkonstruigis la monumenton en 1631, laborigante pli ol 20.000 homojn, kiuj finis en 1648. Preter la monumento fluas rivero Jamuna, kaj Ŝah Ĝahan planis por si mem simetrian monumenton aliborde, el nigra marmoro. Sed antaŭ ebla realigo de la plano lia filo Muhammad Aŭrangzeb Alamĝir detronigis lin. Ŝah Ĝahan pasigis la reston de sia vivo mallibera kaj en 1666 estis entombigita apud sia edzino.
La Taĝ-Mahalo estas konsiderita de multaj kiel plej fajna ekzemplo de mogola arkitekturo, nome stilo kiu kombinas elementojn el islama, persa, otomanturka kaj hinda arkitekturaj stiloj.[5][6]
En 1983, la Taĝ-Mahalo iĝis Monda Kulturheredaĵo de UNESKO. Kvankiam la kupola marmora maŭzoleo estas la plej familiara komponaĵo de Taĝ Mahalo, ĝi fakte estas integrata komplekso de strukturoj. La konstruado ekis ĉirkaŭ 1632 kaj estis kompletigita ĉirkaŭ 1653, laborigis milojn da laboristoj kaj metiistoj.[7] La konstruado de Taĝ Mahalo estis fidita al stabanaro de arkitektoj sub imperiestra superinspektado, inklude Abd ul-Karim Ma'mur Khan, Makramat Khan, kaj Ustad Ahmad Lahauri.[8][9] Lahauri[10] estas ĝenerale konsiderata ĉefa dezajnisto.[11][12]
Pro la daŭra industria evoluo de Barato, la ĉirkaŭa aero iĝis polua, kiu damaĝis la monumenton, flavigante la origine blankajn murojn. Post tio oni permesas la alproksimiĝon de la konstruaĵo nur je distanco de 2 km per aŭtomobilo aŭ aŭtobuso.
Priskribo
redaktiOrigino kaj inspiro
redaktiEn 1631, ŝaho Jahan, imperiestro dum la periodo de la Mogola imperio de plej granda prospero, estis afliktita kiam lia tria edzino, Mumtaz Mahal, persa princino, mortis dum la naskiĝo de ilia 14-a filo, Gauhara Begum.[13] Konstruado de la Taĝ-Mahalo komenciĝis en 1632.[14] La kortegaj kronikoj de la funebro de ŝaho Jahan ilustras la amrakonton tradicie tenita kiel inspiro por Taĝ-Mahalo.[15][16] La ĉefa maŭzoleo estis kompletigita en 1648 kaj la ĉirkaŭaj konstruaĵoj kaj ĝardeno kvin jarojn poste estis finitaj. Imperiestro ŝaho Jahan mem priskribis la Taj en tiuj vortoj:[17]
 |
|
La Taĝ-Mahalo asimilas kaj vastigas laŭ dezajnotradicioj de persa arkitekturo kaj pli frua mogola arkitekturo. Specifa inspiro venis de sukcesaj konstruaĵoj de Timuridoj kaj Mogoloj; la Gur-Emir (la tombo de Timuro, prapatro de la Mogola dinastio, en Samarkando),,[18] la Tombo de Humajun, la Tombo de Itmad-Ud-Daulah (foje nomita la Bebo Taj), kaj la propra tombo de ŝaho Jahan nome Jama Masjid en Delhio. Dum pli fruaj mogolaj konstruaĵoj estis ĉefe konstruitaj el ruĝa grejso, ŝaho Jahan antaŭenigis la uzadon de blanka marmoro inkrustita kun duongemoj, kaj konstruaĵoj sub lia patroneco atingis novajn nivelojn de rafinado.[19]
Tombo
redakti
La tombo estas la centra fokuso de la tuta komplekso de la Taĝ-Mahalo. Tiu granda, blanka marmorstrukturo staras sur kvadrata soklo kaj konsistas el simetria konstruaĵo kun ivano (arko-forma pordejo) pintite per granda kupolo kaj finialo. Kiel la plej multaj mogolaj tomboj, la bazaj elementoj estas persaj en origino.
La baza strukturo estas esence granda, multi-ĉambrigita kubo kun bevelaj (eĝoblikvaj) anguloj, formante neegalan oklateron kiu estas ĉirkaŭ 55 metrojn (180 ft) longa ĉe ĉiu el la kvar flankoj. Sur ĉiu el tiuj flankoj, enorma piŝtako, aŭ volbita arkopordego, enkadrigas la ivanon per du similformaj, arkaĵaj balkonoj stakigitaj sur ambaŭ flankoj. Tiu ĉeftemo de staplitaj piŝtak'oj estas reproduktita sur la eĝoblikvaj angulparceloj, igante la dezajnon tute simetria sur ĉiuj flankoj de la konstruaĵo. Kvar minaretoj enkadrigas la tombon, unu ĉe ĉiu angulo de la soklo turniĝante al la eĝoblikvaj anguloj. La ĉefkamero enhavas la falsajn sarkofagojn de Mumtaz Mahal kaj Ŝaho Jaho; la faktaj tomboj estas sur pli malalta nivelo.
La marmorkupolo kiu dominas la tombon estas la plej sensacia trajto. Ĝia alteco de proksimume 35 metroj (115 ft) estas ronde la sama kiel la longo de la bazo, kaj estas akcentita ĉar ĝi sidas sur cilindra "tamburo" kiu estas ĉirkaŭ 7 metrojn (23 ft) alta. Pro ĝia formo, la kupolo ofte estas nomita cepokupolo aŭ amrud (gujavo-kupolo). La pinto estas ornamita per lotusa dezajno, kiu ankaŭ helpas akcenti sian altecon. La formo de la kupolo estas substrekita per kvar pli malgrandaj kupolhavaj ĉattris (kioskoj) metitaj ĉe ĝiaj anguloj, kiuj reproduktas la cepformon de la ĉefa kupolo. Iliaj kolonitaj bazoj malfermiĝas tra la tegmento de la tombo kaj disponigas lumon al la interno. Altaj dekoraciaj spajroj (guldastaj) etendas de randoj de grundmuroj, kaj disponigas vidan emfazon al la alteco de la kupolo. La lotusa ĉeftemo estas ripetita sur kaj la ĉattris kaj guldastaj. La kupolo kaj ĉattris estas pintitaj per orkolora finialo, kiu miksas tradiciajn persajn kaj hindustanajn dekoraciajn elementojn.
La ĉefa finialo estis origine farita el oro sed estis anstataŭigita per kopio farita el orumita bronzo en la fina duono de la 19-a jarcento. Tiu trajto disponigas klaran ekzemplon de integriĝo de tradiciaj persaj kaj hinduaj dekoraciaj elementoj. La finialo estas pintita per duonluno, tipa islama ĉeftemo kies kornoj indikas ĉielen[7]. Pro ĝia allokigo sur la ĉefa spajro, la kornoj de la luno kaj la finialpunkto kombinas por krei tridentformon, rememorigan pri tradiciaj hinduaj simboloj de Ŝivo.
La minaretoj, kiuj estas ĉiu pli ol 40 metrojn (130 ft) altaj, elmontras la inklinon de la dezajnisto al simetrio. Ili estis dezajnitaj kiel laborado per minaretoj - tradicia elemento de moskeoj, uzitaj fare de la muezino por voki la islaman fidelaron al preĝado. Ĉiu minareto estas efike dividita en tri egalajn partojn de du ĉirkaŭaj laborbalkonoj kiuj ringas la turon. Ĉe la pinto de la turo estas fina balkono finita per ĉatrio kiu spegulas la dezajnon de tiuj sur la tombo. La ĉattris dividas la samajn dekoraciajn elementojn de lotusdezajno pintita per orumita finialo. La minaretoj estis konstruitaj iomete ekstere de la soklo tiel ke, en la okazaĵo de falo, (tipa okazo ĉe multaj altaj konstruaĵoj de la periodo) la materialo de la turoj tendencus fali for de la tombo.
- Ĝeneralaj vidoj
-
Norda vido, el tra la rivero Jamuna -
Orienta vido, frumatene -
Okcidenta vido, malfruvespere -
Vido el la moskeo
- Detaloj
-
Bazo, kupolo, kaj minareto -
Finialo -
Ĉefa ivano kaj flankaj piŝtakoj -
Simpligita diagramo de Taĝ Mahalo -
Minareto -
Minareto
Ekstera ornamo
redaktiLa eksteraj ornamadoj de la Taĝ-Mahalo estas inter la plej fajnaj en mogola arkitekturo. Ĉar la surfacareo ŝanĝas, la ornamado estas rafinita proporcie. La dekoraciaj elementoj estis kreitaj surŝmirante farbon, stukon, ŝtoninkrustaĵojn, aŭ ĉizadojn. En linio kun la islama malpermeso kontraŭ la uzo de antropomorfaj formoj, la dekoraciaj elementoj povas esti grupigitaj en ĉu kaligrafio, abstraktaj formoj aŭ vegetalaj ĉeftemoj.
Ĉie en la komplekso, Suraoj de la Korano estas utiligitaj kiel dekoraciaj elementoj. Lastatempa fakularo indikas ke la fragmentoj estis elektitaj fare de Amanat Ĥano.[20][21] La tekstoj rilatas al temoj de juĝo kaj estas:
Surao 36a;– Ja Sin
Surao 39a;– Az-Zumar La homaroj
Surao 48a;– Al-Fath Venko
Surao 67a;– Al-Mulk Hegemonio
Surao 77a;– Al-Mursalat La senditoj
Surao 81a;– At-Takvir La juĝo
Surao 82a;– Al-Infitar Dronado
Surao 84a;– Al-Inŝikak La fendo
Surao 89a;– Al-Fajr Mateniĝo
Surao 91a;– Aŝ-Ŝams La suno
Surao 93a;– Ad-Duha Matenlumo
Surao 94a;– Al-Inŝirah Komforto
Surao 95a;– At-Tin La figo
Surao 98a;– Al-Bajjinah La pruvo
Surao 112a;– Al-Iĥlas La pureco de fido
La kaligrafio sur la Granda Pordego diras "Ho animo, vi ripozas. Revenu al la Sinjoro pace kun Li, kaj Li pace kun vi."[21]
La kaligrafio estis kreita fare de kaligrafiisto nomita Abd-ul-Haq, en 1609. Ŝaho Jahan transigis la titolon de "Amanat Ĥano" al li kiel kompenso pro lia "brila virtuozeco".[9] Proksime de la linioj de la Korano en la fundamento de la interna kupolo estas la surskribo, "Verkita fare de la sensignifa estaĵo, Amanat Ĥano Ŝirazi."[22] Multe de la kaligrafio estas kunmetita de floreca tuluta (trioneca) skribmaniero, produktita el jaspo aŭ nigra marmoro,[9] inkrustita en blankaj marmorpaneloj. Pli altaj paneloj estas skribitaj en iomete pli granda skribmaniero por redukti la distordan efikon kiam rigardite de malsupre. La kaligrafio trovita sur la marmortombaj cenotafoj en la tombo estas precipe detala kaj delikata.
Abstraktaj formoj estas uzitaj ĝenerale, precipe en la soklo, minaretoj, enirejo, moskeo, jaŭabo kaj, laŭ pli malgranda mezuro, sur la surfacoj de la tombo. La kupoloj kaj volboj de la grejsaj konstruaĵoj estas laboritaj per ornamripoj de incizita pentrado por krei kompleksajn geometriajn formojn. Interplekte teksitaj inkrustaĵoj difinas la interspacon inter multaj el la apudaj elementoj. Blankaj inkrustaĵoj estas uzitaj en grejsaj konstruaĵoj, kaj malhelaj aŭ nigraj inkrustaĵoj sur la blankaj marmoroj. Masonitaj areoj de la marmoraj konstruaĵoj estis makulitaj aŭ pentritaj en kontrastada koloro, kreante geometriajn padronojn de konsiderinda komplekseco. Plankoj kaj piedvojoj uzas kontrastigajn kahelojn aŭ blokojn en poligonaj modelpadronoj.
Sur la pli malaltaj muroj de la tombo ekzistas blankaj marmorpaneloj kiuj estis skulptitaj kun realismaj bareliefaj bildoj de floroj kaj vitoj. La marmoro estis polurita por substreki la eskvizitan detaligon de la ĉizadoj kaj la panelkadroj kaj arĉpordegaj pendentivoj estis ornamitaj per pietraduraaj inkrustaĵoj de tre stiligitaj, preskaŭ geometriaj vitoj, floroj kaj fruktoj. La inkrustaĵaj ŝtonoj estas de flava marmoro, jaspo kaj jado, poluritaj kaj ebenigitaj al la surfaco de la muroj.
-
Plantomotivoj -
Inkrustita pentraĵo -
Respegulaĵoj -
Kaligrafio de persaj poemoj -
Finiala planko -
Marmora dezajno sub la ivanoj -
Marmoraĵoj
Interna ornamo
redakti
La interna kamero de la Taĝ-Mahalo paŝas longen preter tradiciaj dekoraciaj elementoj. Ĉi tie, la inkrustaĵa laboro ne estas pietraduraa, sed ŝtontranĉita de altvaloraj kaj duonaltvaloraj gemoj. La interna kamero estas okflanka kie la dezajno enkalkulas eniron de ĉiu flanko, kvankam nur la pordo al la ĝardeno en la sudo estas uzita.
La internaj muroj estas proksimume 25 metrojn (82 ft) altaj kaj estas pintitaj per "falsa" interna kupolo ornamita per suna ĉeftemo. Ok piŝtakaj arkoj difinas la spacon sur grunda nivelo kaj, ĉar kun la ekstero, ĉiu pli malalta piŝtako estas kronita per dua piŝtako koncerne duonvoje supren laŭ la muro. La kvar centraj supraj arko-balkonoj aŭ rigardejoj, kaj la ekstera fenestro de ĉiu altano havas malsimplan ekranon aŭ jalio tranĉita el marmoro. Aldone al la lumo de la balkonoj, lumo eniras tra tegmentaj malfermaĵoj kovritaj per ĉatrioj ĉe la anguloj. Ĉiu kamera muro estis altagrade ornamita per panelaj bareliefoj, malsimplaj lapidaraj inkrustaĵoj kaj delikataj kaligrafiaj paneloj, reflektantaj en miniaturo detalojn de la dezajnaj elementoj viditaj ĉie en la ekstero de la komplekso.
La okangula marmorekrano aŭ jalio kiu limigas la tombajn cenotafojn estas produktita de ok marmorpaneloj kiuj estis ĉizitaj trae per malsimpla trapikita laboro. La ceteraj surfacoj estis inkrustitaj en ekstreme delikata detalo kun duongemoj formantaj vindajn vitobranĉojn, fruktojn kaj florojn.
Islama tradicio malpermesas kompleksan ornamadon de tomboj. Tial, la korpoj de Mumtaz kaj Ŝaho Jahan estis metitaj en relative simpla kripto sub la interna kamero kun iliaj vizaĝoj turnitaj dekstren kaj direkte al Mekao. La tomba cenotafo de Mumtaz Mahal estas metita en la precizan centron de la interna kamero sur rektangulan marmorbazon de 1.5 je 2.5 metroj (4 ft 11 in je 8 ft 2 in).
Kaj la bazo kaj la skatolego estas komplekse inkrustitaj per altvaloraj kaj duonaltvaloraj gemoj. Kaligrafiaj surskriboj sur la skatolego identigas kaj laŭdas Mumtaz. Sur la kovrilo de la skatolego estas ŝvelinta rektangula lozanĝo intencinta sugesti skribtabulon. La tomba cenotafo de ŝaho Jahan estas apud tiu de Mumtaz je la okcidenta flanko, kaj estas la nura videbla malsimetria elemento en la tuta komplekso. Lia tomba cenotafo estas pli granda ol tiu de lia edzino-, sed reflektas la samajn elementojn: pli granda skatolego sur iomete pli alta bazo, denove ornamita kun mirigaĵo de precizeco kun ŝtontranĉado kaj kaligrafio kiu identigas lin. Sur la kovrilo de tiu skatolego estas tradicia skulptaĵo de malgranda skribilujo.
La skribilujo kaj skribtabulo estis tradiciaj mogol-funebraj ikonoj ornamantaj la skatolegojn kaj de viroj kaj de ulinoj respektive. The La Naŭdek Naŭ Nomoj de Dio troviĝas kiel kaligrafiaj surskriboj sur la flankoj de la fakta tombo de Mumtaz Mahal, en la kripto inkluzive de "Ho Nobelulo, Ho Grandioza, Ho Majesta, Ho Unika, Ho Eterna, Ho Glora ... ". La tombo de ŝaho Jahan portas kaligrafian surskribon kiu diras; "Li vojaĝis de tiu mondo al la bankedo-halo de Eterneco la nokton de la dudek-sesa el la monato da Rajab, en la jaro 1076 Hijri."
-
Kaligrafio surmure -
Arko Jalia -
Delikata pinĉoverko -
Detalo de Jalio -
Detalo de Pietra dura jalia inkrustaĵo
Ĝardeno
redakti
La komplekso estas metita sur ĉarbago aŭ mogola ĝardeno ĉirkaŭ 300 kvadratmetrojn granda (980 ft). La ĝardeno utiligas larĝajn padojn kiuj disigas ĉiun el la kvar areoj de la ĝardeno en 16 alfundiĝintajn parterojn aŭ florbedojn. Larĝa marmora akvocisterno en la centro de la ĝardeno, duonvoje inter la tombo kaj la enirejo kun reflekta baseno sur nord-suda akso, reflektas la bildon de la maŭzoleo. La larĝa marmora akvocisterno estas nomita al Haŭd al-Kaŭtar, en referenco al la "Tanko de Abundo" promesita al Mohamedo.[23]
Aliloke, la ĝardeno estas aranĝita kun avenuoj de arboj kaj fontanoj.[24] La ĉarbaga ĝardeno, dezajno inspirita el persaj ĝardenoj, estis enkondukita en Hindio fare de la unua mogola imperiestro, Babur. Ĝi simbolas la kvar torentajn riverojn de Jannaho (Paradizo) kaj reflektas la paradizan ĝardenon derivitan de la persa paridaeza, kun la signifo "enmurigita ĝardeno". En mistikaj islamaj tekstoj de mogola periodo, paradizo estas priskribita kiel ideala ĝardeno de abundo kie kvar riveroj elfluas de centra fonto aŭ monto, apartigante la ĝardenon en nordo, okcidento, sudo kaj oriento.
La plej multaj mogolaj ĉarbagoj estas rektangulaj kun tombo aŭ pavilono en la centro. La ĝardeno de la Taĝ-Mahalo estas nekutima en tio ke la ĉefelemento, la tombo, situas ĉe la fino de la ĝardeno. Kun la eltrovo de Mahtab Bago aŭ "Plenluna Ĝardeno" sur la alia flanko de la rivero Jamuna, la interpreto de la Arkeologia Enketo de Barato estas ke la Jamuna rivero mem estis integrigita en la dezajno de la ĝardeno kaj estis intencita por esti vidita kiel unu el la riveroj de Paradizo.[25] La simileco en strukturo de la ĝardeno kaj ĝiaj arkitekturaj trajtoj kun la Ŝalimaraj Ĝardenoj indikas ke ili eble estis dezajnitaj fare de la sama arkitekto, Ali Mardan.[26] Fruaj raportoj pri la ĝardeno priskribas ĝian abundegon de vegetaĵaro, inkluzive de abundaj rozoj, narcisoj, kaj fruktarboj.[27] Ĉar la Mogola Imperio malkreskis, la proponaro de la ĝardeno ankaŭ malkreskis, kaj kiam la britoj transprenis la administradon de Taĝ-Mahalo dum la tempo de la Brita Imperio, ili ŝanĝis la pejzaĝadon por simili tiun de gazonoj de Londono.[28]
Eksteraj konstruaĵoj
redakti
La komplekso de la Taĝ-Mahalo estas limigita sur tri flankoj de krenelenhavaj ruĝgrejsaj muroj, dum la rivera flanko estis lasita malferma. Ekster la muroj estas pluraj kromaj maŭzoleoj, inkluzive de tiuj de aliaj edzinoj de ŝaho Jahan, kaj pli granda tombo por la favorita servisto de Mumtaz. Tiuj strukturoj, konstruitaj precipe el ruĝa grejso, estas karakterizaj de la pli malgrandaj mogolaj tomboj de la epoko. La alĝardenaj internaj flankoj de la muro estas alfrontitaj per kolonitaj arkadoj, trajto karakteriza por hinduismaj temploj kiu poste estis integrigita en mogolaj moskeoj. La muro estas intermetita kun kupolhava ĉatrio, kaj malgrandaj konstruaĵoj kiuj eble rigardis areojn aŭ gardoturojn kiel la Muzikejo, kiu nun estas utiligita kiel muzeo.
La ĉefa enirejo (darŭaza) estas monumenta strukturo konstruita precipe el marmoro kiu estas rememoriga pri mogola arkitekturo de pli fruaj imperiestroj. Ĝiaj arkaj pordegoj spegulas la formon de la arkopordegoj de tombo, kaj ĝiaj piŝtakaj arkoj asimilas la kaligrafion kiu ornamas la tombon. Ĝi uzas bareliefon kaj pietraduraajn inkrustitajn ornamaĵojn kun floraj ĉeftemoj. La volbitaj plafonoj kaj muroj havas kompleksajn geometriajn dezajnojn, kiel tiuj trovitaj en la aliaj grejsaj konstruaĵoj de la komplekso.
Ĉe la malproksima fino de la komplekso, ekzistas du grandiozaj ruĝaj grejsaj konstruaĵoj kiuj alfrontas la flankojn de la tombo. Iliaj dorsoj egalas la okcidentajn kaj orientajn murojn, kaj la du konstruaĵoj estas precize spegulaj bildoj unu de la alia. La okcidenta konstruaĵo estas moskeo kaj la aliaj estas la jaŭab (respondo), kies primara celo estis arkitektura ekvilibrigo, kvankam ĝi eble estis utiligita kiel gastejo. La distingoj inter tiuj du konstruaĵoj inkluzivas la mankon de mihrabo (niĉo en la muro de moskeo alfrontante Mekaon) en la jaŭab kaj ke la plankoj de jaŭab havas geometrian dezajnon, dum la moskea planko estis metita kun konturoj de 569 preĝtapiŝoj en nigra marmoro. La baza dezajno de la moskeo de longa halo dominita de tri kupoloj estas simila al aliaj konstruitaj fare de ŝaho Jahan, precipe por sia Masjid-Jahan Numa, aŭ Jama Masjid, Delhi. La mogolaj moskeoj de tiu periodo dividas la rifuĝ-halon en tri areoj, kun ĉefa rifuĝejo kaj iomete pli malgrandaj rifuĝejoj sur ambaŭ flankoj. Ĉe la Taĝ-Mahalo, ĉiu rifuĝejo malfermiĝas sur grandega kupolo. Tiuj malproksimaj konstruaĵoj estis kompletigitaj en 1643.
-
Panorama vido montranta 360 gradojn ĉirkaŭ la Taĝ-Mahalo farita en 2005.
Konstruado
redakti
La Taĝ-Mahalo estis konstruita en terpeco en la sudo de la murita grandurbo de Agra. Ŝaho Jahan donacis maharaĝon Jai Singh granda palaco en la centro de Agra en interŝanĝo por la tero. [31] Areo de ĉirkaŭ tri akreoj estis elfosita, plenigitaj kun malpuraĵo por redukti elfluadon, kaj ebenigis je 50 metroj (160 ft) super riverbordo. En la tombareo, putoj estis fositaj kaj plenigitaj kun ŝtono kaj rubo por formi la bazojn de la tombo. Anstataŭe de vipita bambuo, laboristoj konstruis kolosan brikeŝafodon kiu spegulis la tombon. La eŝafodo estis tiel grandega ke skipestroj taksis ke prenus jarojn por malmunti.
Laŭ la legendo, ŝaho Jahan dekretis ke iu ajn povis reteni la brikojn okupitaj de la eŝafodo, kaj tiel ĝi estis malmuntita fare de kamparanoj subita. Dekkvinkilometroj (9.3 mejl.) kiujn enŝtopittera deklivirejo estis konstruita por transporti marmoron kaj materialojn al la konstruejo kaj teamoj de dudek aŭ tridek virbovoj tiris la blokojn sur aparte konstruitajn ĉarojn. [32] Kompleksa post-kaj-traba puliosistemo kutimis levi la blokojn en deziratan pozicion. Akvo estis transverŝita de la rivero per serio de pur'oj, best-elektra ŝnuro kaj sitelmekanismo, en grandan stokujon kaj levita al granda distribuotanko. Ĝi estis pasita en tri duavicajn tankojn, de kiuj ĝi estis pumpita ĝis la komplekso.
La soklo kaj tombo daŭris ĉirkaŭ 12 jarojn por kompletigi. La ceteraj partoj de la komplekso daŭris pliajn 10 jarojn kaj estis kompletigitaj en ordo de minaretoj, moskeo kaj jaŭab, kaj enirejo. De kiam la konstruaĵaro estis konstruita en stadioj, diferencoj ekzistas en limtagoj pro malsamaj opinioj sur "kompletigo". Ekzemple, la maŭzoleo mem estis esence kompleta antaŭ 1643, sed laboro daŭris sur la resto de la komplekso. Taksoj de la kosto de konstruo varias pro malfacilaĵoj en taksado de kostoj trans tempo. La totalkosto estis taksita esti proksimume 32 milionoj Rupiojn en tiu tempo. La impreso de artisto de la Taĝ-Mahalo, de la Smithsonian Institucio
La Taĝ-Mahalo estis konstruita utiligante materialojn de refoje Hindio kaj Azio kaj pli ol 1,000 elefantoj kutimis transporti konstrumaterialojn. La diafana blanka marmoro estis alportita de Makrana, Raĝasthano, la jaspo de Panĝabo, jado kaj kristalo de Ĉinio. La turkiso estis de Tibeto kaj la Lapislazulo de Afganio, dum la safiro venis de Sri-Lanko kaj la karneliano de Arabio. En ĉio, dudek ok specoj de altvaloraj kaj duongemoj estis inkrustitaj en la blankan marmoron.
La konstruado de la Taĝ-Mahalo estis konfidita al komisiono de arkitektoj sub imperia inspektado, inkluzive de Abd ul-Karim Ma'mur ĥano, Makramat Khan, kaj Ustad Ahmad Lahauri. [10] [11] Lahauri [12] estas ĝenerale konsiderita kiel la ĉefo-dizajnisto.
Laborantaro de dudek millaboristoj estis rekrutita trans norda Hindio. Skulptistoj de Bukaro, kalligrafiistoj de Sirio kaj Irano, en tavoloj de suda Hindio, ŝtontajlistoj de Baluĉistano, specialisto en konstruado de gvatturetoj, alia kiuj distranĉis nur-marmorflorojn estis parto de la tridek sep viroj kiuj formis la kreivan unuon. Kelkaj el la konstruantoj implikitaj en konstruado de Taĝ-Mahalo estas:
Ismail Afandi (a.k. . Ismail Khan) - antaŭe laboris por la Otomana Sultano kaj estas rigardita per iuj kiel la dizajnisto de la ĉefkupolo.
Ustad Isa, naskita aŭ en Ŝirazo, Otomana Imperio aŭ Agra - kreditita kun ŝlosila rolo en la arkitektura dezajno kaj ĉefa kupolo.
"Puru" de Benarus, Irano - estis menciita kiel inspekta arkitekto.
Qazim Khan, hejmanto de Lahore - gisu la solidan orfinialon.
Kiranjilal, ŝtontranĉisto de Delhio - la precipa skulptisto kaj mozaikisto.
Amanat Khan de Ŝirazo, Irano - la precipa kalligrafiisto.
Muhammad Hanif - inspektisto de masonistoj.
Mir Abdul Karim kaj Mukkarimat Khan de Ŝirazo - handled ekonomio kaj administrado de ĉiutaga produktado.
Historio
redaktiAbdul Hamid Lahauri, la verkinto de la Badshahnama, la oficiala historio de la regadon de ŝaho Jahan, vokas Taĝ-Mahalo rauza-I munawwaran, kio signifas la lumigitan aŭ gloran tombon.
Baldaŭ post la kompletigo de la Taj Mahal, ŝaho Jahan estis senpovigita memstare filo Aurangzeb kaj metita sub hejmareston ĉe proksima Fortikaĵo Agra. Sur la morto de ŝaho Jahan, Aurangzeb entombigis lin en la maŭzoleo plej proksime al sia edzino.
Ekde la malfrua 19-a jarcento, partoj de la konstruaĵoj falis malbone en kadukiĝon. Dum la tempo de la hinda ribelo de 1857, la Taĝ-Mahalo estis malbeligita fare de britaj soldatoj kaj registaroficistoj, kiuj ĉizis eksteren juvelŝtonojn kaj lapislazulon de ĝiaj muroj. Ĉe la fino de la 19-a jarcento, brita vicreĝo Lord Curzon ordigis vastan restarigprojekton, kiu estis kompletigita en 1908. [40] [41] Li ankaŭ komisiis la grandan lampon en la interna kamero, modeligita post unu en Kairo moskeo. Dum tiu tempo la ĝardeno estis restrukturita kun Brit-stilaj gazonoj kiuj daŭre estas modloko hodiaŭ.
Minacoj
redaktiEn 1942, la registaro starigis skafaldaron en antaŭĝojo de aeratako de Japanese Air Force. [ citaĵo bezonis ] Dum la Indi-Pakistanaj militoj de 1965 kaj 1971, skafaldaroj denove estis starigitaj por misinformi bombistpilotojn.
Pli lastatempaj minacoj venis de media poluo sur la bankojn de Yamuna Rivero inkluzive de acida pluvo [43] pro la Mathura Naftorafinado, [44] kiuj estis kontraŭbatalitaj per Supreme Court of India (Supera Tribunalo de Hindio) direktivoj. [ citaĵo bezonis ] La poluo igis la Taĝ-Mahalon flava. Por helpi kontroli la poluon, la hinda registaro starigis la Taj Trapezium Zone (TTZ), 10.400-kvadratakilometran (4,000 kv. mejl.) areon ĉirkaŭ la monumento kie striktaj emisionormoj estas modloko.
Zorgoj por la struktura integreco de la tombo ĵus estis voĉigitaj pro malkresko en la grundakvonivelo en la Yamuna rivervalo kiu falas kun rapideco de proksimume 5 futoj jare. En 2010, fendetoj aperis en partoj de la tombo, kaj la minaretoj kiuj ĉirkaŭas la monumenton montris signojn de klinado, ĉar la ligna fundamento de la tombo povas esti putranta pro manko de akvo. En 2011 estis raportite ke kelkaj prognozoj indikis ke la tombo povis kolapsi ene de 5 jaroj.
Turismo
redaktiLa Taĝ-Mahalo altiras grandan nombron da turistoj. Unesko dokumentis pli ol 2 milionojn da vizitantoj en 2001, inkluzive de pli ol 200,000 de transoceana. [48] Dunivela prezigadsistemo estas modloko, kun signife pli malalta investaĵo por hindaj civitanoj kaj pli multekosta unu por fremduloj. La plej multaj turistoj vizitas en la pli malvarmetaj monatoj da oktobro, novembro kaj februaron. Polua trafiko ne estas permesita proksime de la kompleksa kaj turistoj devas aŭ piediri de parkejoj aŭ kapti elektran buson. La Khawasspuras (nordaj kortoj) nuntempe estas reenpostenigita por uzo kiel nova gastcentro.
La urbeto en la sudo de la Taj, konata kiel Taj Ganji aŭ Mumtazabad, estis origine konstruita kun karavanejoj, bazaroj kaj merkatoj por servi la bezonojn de vizitantoj kaj laboristoj. [51] Listoj de rekomenditaj vojaĝceloj ofte havas la Taĝ-Mahalon, kiu ankaŭ prezentiĝas en pluraj listoj de sep mirindaĵoj de la moderna mondo, inkluzive de la ĵus sciigita New Seven Wonders of the World (Nova Seven Wonders de la Mondo), lastatempa balotenketo [52] kun 100 milionoj da voĉoj.
The-grundoj estas malfermaj de 06:00 ĝis 19:00 labortagoj, krom vendredo post kiam la komplekso estas malferma por preĝoj ĉe la moskeo inter 12:00 kaj 14:00-a La komplekso estas malferma por nokto rigardanta en la tago de la plenluno kaj du tagojn antaŭ kaj, [53] ekskludante vendredojn kaj la monaton da Ramadano. Pro sekureckialoj [54] nur kvin eroj - akvo en travideblaj boteloj, malgrandaj vidbendaj kameraoj, daŭre fotiloj, poŝtelefonoj kaj malgrandaj la monujoj de sinjorinoj - estas permesitaj ene de la Taĝ-Mahalo.
Mitoj
redaktiIam-ajna poste ĝia konstruo, la konstruaĵo estis la fonto de admiro transcendanta kulturon kaj geografion, kaj tiel personaj kaj emociaj respondoj konstante superbrilis skolastikajn taksojn de la monumento. Jean-Baptiste Tavernier, unu el la unuaj eŭropaj vizitantoj al la Taĝ-Mahalo
Delonga mito diras ke ŝaho Jahan planis maŭzoleon por esti enkonstruita nigran marmoron kiel Black Taj Mahal trans la Yamuna rivero. [57] La ideo originas de fantastaj verkadoj de Jean-Baptiste Tavernier, eŭropa vojaĝanto kiu vizitis Agra en 1665. Estis sugestite ke ŝaho Jahan estis faligita memstare filo Aurangzeb antaŭ ol ĝi povus esti konstruita. Ruinoj de nigrigita marmoro trans la rivero en Moonlight Garden, Mahtab Bagh, ŝajnis apogi tiun legendon. Tamen, elfosadoj aranĝitaj en la 1990-aj jaroj trovis ke ili estis makulitaj blankaj ŝtonoj kiuj fariĝis nigraj. [58] Pli kredinda teorio por la originoj de la nigra maŭzoleo estis montrita en 2006 fare de arkeologoj kiuj rekonstruis parton de la naĝejo en la Lunbrilo-Ĝardeno. Malhela reflektado de la blanka maŭzoleo povus klare esti vidita, konvenante al la obsedon de ŝaho Jahan kun simetrio kaj la poziciigadon de la naĝejo mem.
Neniu indico ekzistas por asertoj kiuj ofte priskribas, en terura detalo, la mortoj, distranĉoj kaj kripligoj kiu ŝaho Jahan supozeble kaŭzis al diversaj arkitektoj kaj metiistoj asociitaj kun la tombo. Kelkaj rakontoj asertas ke tiuj implikitaj en konstruo subskribis kontraktojn decidantajn sin por havi neniun parton en iu simila dezajno. Similaj asertoj estas direktiĝis al multaj famaj konstruaĵoj. [60] Neniu indico ekzistas por asertoj ke Lord William Bentinck, ĝeneralgubernatoro de Hindio en la 1830-aj jaroj, supozeble planite por disfaligi la Taĝ-Mahalon kaj foraŭkcii la marmoron. La kinejo de Bentinck John Rosselli diras ke la rakonto ekestiĝis de la monĉasada vendo de Bentinck de forĵetita marmoro de Fortikaĵo Agra.
Alia mito indikas ke bati la silueton de la finialo igos akvon veni antaŭen. Al tiu tago, oficialuloj trovas elĉerpitajn brakringojn ĉirkaŭi la silueton.
En 2000, la kasacia kortumo de Hindio malakceptis la peticion de P. N. Oak [63] por deklari ke hindua reĝo konstruis la Taĝ-Mahalon. [60] [64] En 2005 simila peticio estis malakceptita fare de la Allahabad Kasacia Kortumo. [65] Tiu kazo estis alportita fare de Amar Nath Mishra, socialhelpanto kaj predikisto kiu diras ke la Taĝ-Mahalo estis konstruita fare de la hindua King Parmar Dev en 1196.
Kopioj
redaktiBildaro
redakti- Taĝ-Mahala Bildaro
-
La tombo enkadrigita de la enirejo -
Granda pordo (Darwaza-i rauza), ĉefa enirejo al la tombo. -
Tipa poŝtkarta bildo -
Vido el la rivero Jamuna
-
Taĝ-Mahalo krepuske flaviĝas -
Taĝ-Mahalo. -
-
Priskribo de Taĝ-Mahalo fare de la orientisma pentristo Edwin Lord Weeks. Walters Art Museum.
Taĝ-Mahalo kaj Esperanto
redaktiEn la kvina kanto de la verko de Abel Montagut nome Poemo de Utnoa okazas asembleo de la Gobanoj (eksterteranoj). Tie oni akceptas, ke oni plikuraĝigu la malfortigitan Utnoan (nome la ĉefrolulo Noa) pere de la drogo anoŭdo. Inna malsupreniras kaj liveras ĝin al Noa. Je ties efiko aperas antaŭ li la poeto Valmikio kiu montras al li la enormajn atingojn de la estonta homaro, se li sukcesas savi ĝin, nome, en Azio, el Ĉina Murego al insulo Srilanko. Poste aperas la japana pentristo Hokusajo kiu siavice montras aliajn mirindaĵon el Azio. Jen kiel oni prezentas Taĝ-Mahalon:
- Ili al Taĝ-Mahalo venas, la Larmo de Amo,
- kiun majeste kronas orpingla svelta kupolo,
- kun flankaj minaretoj, al la ekstero klinitaj
- por ne endanĝerigi la monumenton omaĝan
- al kara amatino, la preferata tenere.[29]
Referencoj
redakti- ↑ Taj Mahal. CollinsDictionary.com. Collins English Dictionary – Complete & Unabridged 11th Edition. Konsultita la 7an de novembro 2012.
- ↑ [1]. Pakistan: Legacy of the Indian Khilafat movement
- ↑ [2] The Word
- ↑ UNESCO World Heritage Centre. Taj Mahal – UNESCO World Heritage Centre. Whc.unesco.org. Alirita 15a de Junio 2013.
- ↑ (November 1994) “Review of Mughal Architecture: Its outline and its history”, The Journal of Asian Studies 53 (4), p. 1301. doi:10.2307/2059304.
- ↑ Lesley A. DuTemple, "The Taj Mahal", Lerner Publishing Group (Marto 2003). pg 26: "The Taj Mahal, a spectacular example of Moghul architecture, blends Islamic, Hindu and Persian styles"
- ↑ 7,0 7,1 Tillitson, G.H.R. (1990). Architectural Guide to Mughal India, Chronicle Books.
- ↑ History of the Taj Mahal Agra, Konsultita la 20an de Januaro 2009.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 . The Taj mahal. Islamic architecture. Islamic Arts and Architecture Organization. Arkivita el la originalo je 2009-04-17. Alirita 22a de Majo 2009. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2009-04-17. Alirita 2021-12-25.
- ↑ El Lahore kiel lia nomo sugestas (Koch. p 88)
- ↑ UNESCO advisory body evaluation.
- ↑ SouLSteer, Taj Mahal, 21a de Aprilo 2013. Arkivita el la originalo je 2014-02-02. Alirita 2015-01-26.
- ↑ Public Broadcasting Service. PBS. Alirita 2a de Februaro 2010.
- ↑ Taj Mahal History.
- ↑ Muhammad Abdullah Chaghtai Le Tadj Mahal D'Agra (Hindi). Histoire et description (Brussels) 1938 p. 46.
- ↑ 'Abd al-Hamid Lahawri Badshah Namah Eld. Maulawis Kabir al-Din Ahmad and 'Abd al-Rahim under the superintendence of William Nassau Lees. Vol. I Calcutta 1867 pp. 384-9 ; Muhammad Salih Kambo Amal-i-Sal\lih or Shah Jahan Namah Eld. Ghulam Yazdani Vol.I (Calcutta) 1923 p. 275.
- ↑ Mahajan, Vidya Dhar. (1970) Muslim Rule In India, p. 200.
- ↑ Chaghtai Le Tadj Mahal p. 146.
- ↑ Copplestone, p. 166.
- ↑ Taj Mahal Calligraphy.
- ↑ 21,0 21,1 Koch, p. 100.
- ↑ Public Broadcasting Service. PBS. Alirita 2-a de februaro 2010.
- ↑ Begley, Wayne E. (Marto 1979). “The Myth of the Taj Mahal and a New Theory of Its Symbolic Meaning”, The Art Bulletin 61 (1), p. 14. doi:10.2307/3049862.
- ↑ taj-mahal-travel-tours.com. taj-mahal-travel-tours.com.. Arkivita el la originalo je 2012-05-24. Alirita 2a de Februaro 2010. Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2012-05-24. Alirita 2015-01-29.
- ↑ (1a Julio 2000) “Works in Progress”, Discover.
- ↑ Allan, John. (1958) The Cambridge Shorter History of India, ‑a eldono, Kembriĝo: S. Chand, 288 pages. p. 318.
- ↑ The Taj by Jerry Camarillo Dunn Jr Arkivigite je 2008-06-16 per la retarkivo Wayback Machine.
- ↑ Koch, p. 139.
- ↑ Abel Montagut, Poemo de Utnoa. Pro Esperanto. Vieno, 1993. ISBN 3-85182-007-X. 225 p., p. 116.
Vidu ankaŭ
redaktiEksteraj ligiloj
redakti- Taĝ-Mahalo ĉe Twitter
- Ĉi tiu artikolo legita esperante ĉe YouTube
