उत्स

Sanskrit

FWOTD – 28 April 2023

Alternative scripts

Alternative scripts

• উত্স (Assamese script)
• ᬉᬢ᭄ᬲ (Balinese script)
• উত্স (Bengali script)
• 𑰄𑰝𑰿𑰭 (Bhaiksuki script)
• 𑀉𑀢𑁆𑀲 (Brahmi script)
• ဥတ္သ (Burmese script)
• ઉત્સ (Gujarati script)
• ਉਤ੍ਸ (Gurmukhi script)
• 𑌉𑌤𑍍𑌸 (Grantha script)
• ꦈꦠ꧀ꦱ (Javanese script)
• 𑂇𑂞𑂹𑂮 (Kaithi script)
• ಉತ್ಸ (Kannada script)
• ឧត្ស (Khmer script)
• ອຸຕ຺ສ (Lao script)
• ഉത്സ (Malayalam script)
• ᡠᢠᠰ᠌ᠠ (Manchu script)
• 𑘄𑘝𑘿𑘭 (Modi script)
• ᠤᢐᠰᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦤𑦽𑧠𑧍 (Nandinagari script)
• 𑐄𑐟𑑂𑐳 (Newa script)
• ଉତ୍ସ (Odia script)
• ꢆꢡ꣄ꢱ (Saurashtra script)
• 𑆇𑆠𑇀𑆱 (Sharada script)
• 𑖄𑖝𑖿𑖭 (Siddham script)
• උත‍්ස (Sinhalese script)
• 𑩐𑩒𑩫 𑪙𑪁 (Soyombo script)
• 𑚄𑚙𑚶𑚨 (Takri script)
• உத்ஸ (Tamil script)
• ఉత్స (Telugu script)
• อุตฺส (Thai script)
• ཨུ་ཏྶ (Tibetan script)
• 𑒅𑒞𑓂𑒮 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨃𑨙𑩇𑨰 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-European *úd-so-s, from *wed- (“water; to be wet”). Cognate with Old Armenian գետ (get, “river”). Also related to उदन् (udan) and उदक (udaka) which see for more cognates.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /út.sɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈut̪.s̪ɐ/

Noun

उत्स • (útsa) stem, m

1. a spring, fountain, water-source
   • c. 1700 BCE – 1200 BCE, Ṛgveda 5.57.1:

     आ रुद्रास इन्द्रवन्तः सजोषसो हिरण्यरथाः सुविताय गन्तन ।
     इयं वो अस्मत्प्रति हर्यते मतिस्तृष्णजे न दिव उत्सा उदन्यवे ॥

     ā rudrāsa indravantaḥ sajoṣaso hiraṇyarathāḥ suvitāya gantana.
     iyaṃ vo asmatprati haryate matistṛṣṇaje na diva utsā udanyave.

     Of one accord, with Indra, O ye Rudras, come borne on your golden car for our prosperity.
     An offering from us, this hymn is brought to you, like heavenly springs unto one who thirsts for water.

2. (figuratively) a cloud

Declension

Masculine a-stem declension of उत्स (útsa)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	उत्सः útsaḥ	उत्सौ / उत्सा¹ útsau / útsā¹	उत्साः / उत्सासः¹ útsāḥ / útsāsaḥ¹
Vocative	उत्स útsa	उत्सौ / उत्सा¹ útsau / útsā¹	उत्साः / उत्सासः¹ útsāḥ / útsāsaḥ¹
Accusative	उत्सम् útsam	उत्सौ / उत्सा¹ útsau / útsā¹	उत्सान् útsān
Instrumental	उत्सेन útsena	उत्साभ्याम् útsābhyām	उत्सैः / उत्सेभिः¹ útsaiḥ / útsebhiḥ¹
Dative	उत्साय útsāya	उत्साभ्याम् útsābhyām	उत्सेभ्यः útsebhyaḥ
Ablative	उत्सात् útsāt	उत्साभ्याम् útsābhyām	उत्सेभ्यः útsebhyaḥ
Genitive	उत्सस्य útsasya	उत्सयोः útsayoḥ	उत्सानाम् útsānām
Locative	उत्से útse	उत्सयोः útsayoḥ	उत्सेषु útseṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Bengali: উত্স (utś, “source”)
• Dardic:
  • Kalasha: uts (“spring”)
  • Khowar: اُڅ (uts, “spring”)