Συστηματικό όνομα στοιχείου
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ένα συστηματικό όνομα στοιχείου είναι το προσωρινό όνομα και σύμβολο που δίνεται σε χημικά στοιχεία που συνετέθησαν πρόσφατα ή δεν έχουν ακόμα συντεθεί. Ένα υπερουράνιο στοιχείο λαμβάνει μόνιμο όνομα και σύμβολο μόνο αφότου έχει επιβεβαιωθεί η σύνθεσή του. Σε μερικές περιπτώσεις αυτό αυτό η περίοδος έχει παραταθεί λαμβάνοντας και πολιτικές διαστάσεις. Προκειμένου να μην υπάρχει ασάφεια για αυτά τα στοιχεία η Διεθνής Ένωση Καθαρής και Εφαρμοσμένης Χημείας (IUPAC) χρησιμοποιεί ένα σύνολο κανόνων ώστε να αποδίδει προσωρινό συστηματικό όνομα και σύμβολο σε κάθε τέτοιο στοιχείο. Αυτή η προσέγγιση προέρχεται από την επιτυχημένη ανάπτυξη της κανονικής ονοματολογίας της IUPAC για τις οργανικές ενώσεις.
Οι κανόνες της IUPAC
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| ψηφίο | ρίζα | σύμβολο |
|---|---|---|
| 0 | nil | n |
| 1 | un | u |
| 2 | b(i) | b |
| 3 | tr(i) | t |
| 4 | quad | q |
| 5 | pent | p |
| 6 | hex | h |
| 7 | sept | s |
| 8 | oct | o |
| 9 | en(n) | e |
Τα προσωρινά ονόματα προέρχονται συστηματικά από τον ατομικό αριθμό του στοιχείου. Κάθε ψηφίο μεταφράζεται σε μία «αριθμητική ρίζα» σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα. Οι ρίζες διατάσσονται στη σειρά και το όνομα ολοκληρώνεται με την κατάληξη -ium. Κάποιες από τις ρίζες είναι λατινικής προέλευσης και άλλες ελληνικής, και ο λόγος είναι να αποφευχθεί δύο ψηφία να αρχίζουν με το ίδιο γράμμα. Υπάρχουν δύο επιπλέον κανόνες για την αποφυγή περίεργων ονομάτων.
- Αν το bi ή το tri ακολουθούνται από την κατάληξη ium το αποτέλεσμα είναι -bium και -trium και όχι -biium και -triium.
- Αν το enn ακολουθείται από το nil το αποτέλεσμα είναι -ennil- και όχι -ennnil-.
Το συστηματικό σύμβολο σχηματίζεται από το πρώτο γράμμα κάθε ρίζας, μετατρέποντας το πρώτο σε κεφαλαίο.
Όλα τα στοιχεία με ατομικό αριθμός έως 112 έχουν λάβει μόνιμα ονόματα και σύμβολα, έτσι η χρήση των συστηματικών ονομάτων και συμβόλων συνιστάται μόνο για τα στοιχεία από το 113 και πάνω.
Παραδείγματα:
Στοιχείο 119:
Στοιχείο 123:
Στοιχείο 208:un + un + enn + ium =
un + bi + tr + ium =
bi + nil + oct + ium =ununennium (Uue)
unbitrium (Ubt)
biniloctium (Bno)
- Σημείωση: Τα παραδείγματα δείχνουν υποθετικά στοιχεία. Έως το 2010, το Ununoctium, στοιχείο 118, είναι το στοιχείο με τον μεγαλύτερο ατομικό αριθμό που έχει ανακαλυφθεί.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- The IUPAC recommendation. άτιτλο προσχέδιο, Μάρτιος 2004. (PDF, 143 kB).
- http://media.iupac.org/publications/pac/2002/pdf/7405x0787.pdf
- American Chemical Society, Committee on Nomenclature, Terminology & Symbols Αρχειοθετήθηκε 2007-08-07 στο Wayback Machine.