Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας

Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας
Είδος	hanging garden, Wonder of the Ancient World και πρώην κτίριο ή κατασκευή
Γεωγραφικές συντεταγμένες	32°32′8″N 44°25′39″E
Διοικητική υπαγωγή	Ιράκ
Τοποθεσία	Βαβυλώνα
Χώρα	Ασσυρία
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας πιθανολογείται ότι αποτελούσαν μέρος των εξωτερικών τειχών της Βαβυλώνας (εάν και υπάρχουν μαρτυρίες πως τελικά βρίσκονταν στην Νινευί). Εικάζεται ότι το βοτανολογικό αυτό θαύμα, που υπερβαίνει τον φυσικό νόμο, ανάγεται στον έρωτα ενός βασιλιά για μια γυναίκα. Κατά τον Βηρωσσό, έναν Βαβυλώνιο ελληνιστή ιερέα, που έγραψε την ιστορία της Βαβυλώνας στα ελληνικά, οι Κήποι χτίστηκαν περίπου το 600 π.Χ. και εμπνευστής τους ήταν ο Ναβουχοδονόσορ Β΄ (περίοδος βασιλείας: 605-562 π.Χ.), ο ισχυρότερος μονάρχης της νεοβαβυλωνιακής αυτοκρατορίας. Οι Κήποι ήταν δώρο προς τη γυναίκα του Αμυίτιδα, θυγατέρα του βασιλιά των Μήδων, η οποία νοσταλγούσε τους δασωμένους λόφους της πατρίδας της, και ήθελε να διατρέφεται με φυτά που υπήρχαν στη χώρα της αλλά όχι στη Βαβυλώνα. Για το λόγο αυτό στους κρεμαστούς κήπους υπήρχε και βοτανικός κήπος όπου καλλιεργούνταν εκείνα τα φυτά. Μια άλλη θεωρία λέει ότι οι κήποι χτίστηκαν από τη βασίλισσα των Ασσυρίων Σεμίραμι, γύρω στο 810 π.Χ.

Οι κρεμαστοί κήποι θεωρούνται ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου αν και πολλές αμφιβολίες έχουν εκφραστεί για την φυσική ύπαρξή τους. Το γεγονός ότι αναφέρονται εκτενέστατα από δύο αρχαίους Έλληνες ιστορικούς τον Στράβωνα και τον Διόδωρο τον Σικελιώτη δεν ενισχύει κατά πολύ τα ιστορικά γεγονότα.

Περιγραφές ιστορικών

Ο Φίλων ο Βυζάντιος, τον 3ο αιώνα π.Χ., τοποθέτησε τους Κήπους πρώτους στον κατάλογό του των επτά θαυμάτων, επισημαίνοντας την ιδιότητα που τους καθιστούσε θαυμαστούς: το ότι αψηφούσαν τη φύση. Σε ένα γυμνό τοπίο, ο άνθρωπος δημιούργησε αυτό που αρνήθηκε να κάνει η φύση: σκιερά δένδρα, πολύχρωμα λουλούδια, εύσαρκα φρούτα και κελαρυστές πηγές. Κι επιπλέον, ίσως για να τονίσουν τον τεχνητό χαρακτήρα τους, οι κήποι ήταν φυτεμένοι σε υπερυψωμένα πεζούλια, ώστε, όπως παρατηρεί ο Φίλων, «τα έργα της καλλιέργειας να αιωρούνται πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων».

Γύρω στο 50 π.Χ. ο Διόδωρος ο Σικελιώτης έγραψε ότι αυτοί οι πολυεπίπεδοι κήποι στηρίζονταν σε μια σύνθετη κατασκευή από χοντρούς τούβλινους τοίχους, πέτρινα υποστυλώματα και δοκούς από κορμούς φοινικόδενδρων σε πυκνή διάταξη. Για να στεγανοποιηθούν οι δοκοί, καλύπτονταν με πλέγματα από καλάμια και πίσσα, καθώς και δύο στρώσεις εφυαλωμένων οπτόπλινθων.

Ο Στράβων αναφέρει ότι το πότισμα των κήπων γινόταν με νερό από το γειτονικό Ευφράτη: «Στην πλευρά των σκαλοπατιών υπάρχουν μηχανές ύδατος, με τη βοήθεια των οποίων τα πρόσωπα, που διορίζονται ρητώς για το σκοπό αυτό, είναι συνεχώς απασχολημένα στην αύξηση του ύδατος από τον Ευφράτη στον κήπο...».

Το εκπληκτικό αποτέλεσμα, με μέγεθος περίπου 400 πόδια (122 μέτρα) φάρδος, 400 πόδια (122 μέτρα) μήκος και περισσότερο από 80 πόδια (25 μέτρα) ύψος, ήταν μια δροσερή, υγρή κι ευωδιαστή όαση, φτιαγμένη για θεούς, που από τα πανάρχαια χρόνια διήγειρε τη φαντασία των Δυτικών.

Αμφισβητούμενη ύπαρξη

Οι Κήποι, ωστόσο, είναι το μόνο από τα θαύματα που δεν έχει αφήσει ίχνη. Παρά τις μεγάλης κλίμακας ανασκαφές που έχουν γίνει στη Βαβυλώνα, δεν βρέθηκε κάποια κατασκευή που να ταιριάζει στις περιγραφές των συγγραφέων της ελληνιστικής περιόδου. Αρκετές πιθανές θέσεις έχουν προταθεί, όπως ένα μεγάλο θολωτό κτίσμα που ανακάλυψε στις αρχές του 20ού αιώνα ο Γερμανός αρχαιολόγος Ρόμπερτ Κόλντεβαϊ, αλλά καμία δεν έχει κερδίσει ως τώρα την καθολική αποδοχή των επιστημόνων. Η υπόθεση ύπαρξης των Κήπων εξασθενεί και από το ότι δεν τους αναφέρει κανένα από τα χιλιάδες δείγματα σφηνοειδούς γραφής που βρέθηκαν στη Βαβυλώνα, συγκαταλεγομένου κι ενός καταλόγου με τα μνημεία της πόλης. Εξίσου σιωπηλός είναι και ο Ηρόδοτος, που προφανώς τον 5ο αιώνα π.Χ. ταξίδεψε στη Βαβυλώνα.

Αντίθετα, διατηρούνται ατόφια τμήματα των πελώριων αμυντικών τειχών της Βαβυλώνας, που στην οδό στο πάνω μέρος τους, όπως αναφέρει ο γεωγράφος Στράβων, χωρούσαν δίπλα δίπλα δύο «άρματα ζεμένα με τέσσερα άλογα». Ο Φίλων θεωρεί από μόνο του θαύμα αυτό το τείχος, τμήμα του οποίου ανοικοδομήθηκε κατά τη δεκαετία του 1980 από τον πρόεδρο του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, με σκοπό την προσέλκυση τουριστών.

Αν και η ύπαρξη των Κήπων δεν έχει επιβεβαιωθεί, δεν είναι όμως απίθανη. Από την αρχαιότητα, οι βασιλιάδες της Μεσοποταμίας κοσμούσαν τις πόλεις τους με πράσινο. Λέγεται ότι ο Γκιλγκαμές, ο μυθικός βασιλιάς της Ουρούκ, είχε διαμορφώσει το ένα τρίτο της πρωτεύουσας του σε κήπους. Ακόμα και οι Ασσύριοι ηγεμόνες, που λόγω της αγριότητάς τους είχαν γίνει ο φόβος και ο τρόμος των αντιπάλων τους, λάτρευαν τους κήπους. Ο Ασσουρνασιρπάλ Β΄, για παράδειγμα, μπορεί να έγδερνε ζωντανούς τους εχθρούς που αιχμαλώτιζε, αλλά ταυτόχρονα ήταν και μανιώδης συλλέκτης φυτών και κατά τον 9ο αι. π.Χ. είχε φυτέψει στη (σημερινή) Νιμρούντ σπάνια δένδρα, θάμνους και λουλούδια. Φαίνεται, επίσης, ότι έχτισε ψηλά τείχη για τη συγκράτηση του νερού από ρυάκια και καταρράκτες, που απαιτούσαν τη διαμόρφωση υπερυψωμένων επιφανειών, ώστε να εξασφαλίζεται κάποια κλίση.

Εξ αιτίας των αυθαίρετων επεμβάσεών τους στη φύση, καθώς και λόγω των στρατιωτικών τους επιτυχιών σε βάρος μικρότερων κρατών, οι ηγεμόνες της Μεσοποταμίας δεν έχουν και τόσο καλό όνομα στην Παλαιά Διαθήκη. Η εικόνα των Δυτικών για τη Βαβυλώνα διαμορφώθηκε ως ένα βαθμό από τις ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης για τον Ναβουχοδονόσορα, που το 587 π.Χ. λεηλάτησε την Ιερουσαλήμ, ισοπέδωσε τον ναό του Σολομώντα και μετέφερε αιχμαλώτους στη Βαβυλώνα τους πιο επιφανείς πολίτες της. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης Δανιήλ, ο Ναβουχοδονόσορ καυχήθηκε για το μεγαλείο της πόλης του: «αυτή εστί Βαβυλών η μεγάλη, ην εγώ ωκοδόμησα εις οίκον βασιλείας εν τω κράτει της ισχύος μου εις τιμήν της δόξης μου». Κατά τον Δανιήλ, ο Θεός τιμώρησε τον ηγεμόνα για την αλαζονεία του, καταδικάζοντάς τον να χάσει τα λογικά του και να ζήσει 7 χρόνια σαν άγριο θηρίο.

Αν και τα ιστορικά δεδομένα για τη Βαβυλώνα δεν τεκμηριώνουν το ότι ο Ναβουχοδονόσορ τρελάθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, που διήρκεσε 42 χρόνια, οι αρχαιολογικές ανασκαφές επιβεβαιώνουν ότι εκτέλεσε σπουδαία έργα στην Εγγύς Ανατολή. Ολοκλήρωσε τα πελώρια τείχη, έχτισε την περιμετρική τάφρο και ανοικοδόμησε το μεγαλύτερο μέρος του κέντρου της Βαβυλώνας, μετατρέποντάς τη σε μια θαυμαστή πόλη που, κατά τον Ηρόδοτο, ξεπερνούσε σε μεγαλείο κάθε άλλη πόλη του τότε γνωστού κόσμου.

Ένα από τα επιτεύγματα του Ναβουχοδονόσορα ήταν η Πύλη της Ιστάρ, διακοσμημένη με ανάγλυφα γαλάζια εφυαλωμένα τούβλα. Αφιερωμένη στη θεά του έρωτα και του πολέμου, η Πύλη βρισκόταν σε μια πομπική οδό, όπου κάποτε οι βαβυλωνιακές στρατιές γιόρταζαν τους θριάμβους του θεού τους, του Μαρδούκ, δημιουργού του ουρανού και της γης. Ο Αλέξανδρος πρέπει να πέρασε από την Πύλη της Ιστάρ, όταν μπήκε στη Βαβυλώνα, τον τελευταίο σταθμό των κατακτήσεών του. Ίσως εκεί ο τριανταδυάχρονος κατακτητής να ατένιζε τους Κήπους, διακρίνοντας στη φθαρτή ομορφιά τους την υπόσχεση ενός λιγότερου εφήμερου παραδείσου.

Νέα Θεωρία

Αντίγραφο αναγλύφου από τη βασιλεία του Σενναχειρείμ, που απεικονίζει βασιλικούς κήπους που πιστεύεται ότι είναι παρόμοιοι με τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας

.

Μια πιο πρόσφατη θεωρία προτείνει ότι οι κήποι κατασκευάστηκαν όντως κάτω από τις διαταγές του Σενναχειρείμ, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο της Ασσυρίας το 705 π.Χ., βασιλεύοντας μέχρι το 681 π.Χ. Κατά την εκπόνηση νέων μελετών σχετικά με τον τόπο της Νινευί (Βρίσκεται στην ανατολική όχθη του Τίγρη στην αρχαία Ασσυρία), οι κήποι του είχαν τοποθετηθεί κοντά στην είσοδο του παλατιού του, στην όχθη του ποταμού Τίγρη. Είναι πιθανό ότι στους επόμενους αιώνες, οι δύο τοποθεσίες μπερδεύτηκαν από τους ιστορικούς, και οι Κρεμαστοί Κήποι αποδόθηκαν στη Βαβυλώνα.

Πηγές

1. National Geographic Society, «Τα Θαύματα του Κόσμου», Ελληνική Έκδοση, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, 1998

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Άρθρο για τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας
• Τα Επτά Θαύματα του Κόσμου: Οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας
• Technology and Culture Volume 44, Number 1, January 2003 Dalley, Stephanie. Oleson, John Peter. "Sennacherib, Archimedes, and the Water Screw: The Context of Invention in the Ancient World"