Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ζοζέρ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ζοζέρ
Άγαλμα του Ζοζέρ από ασβεστόλιθο.
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση28ος αιώνας π.Χ.
Θάνατος27ος αιώνας π.Χ.
Τόπος ταφήςΠυραμίδα του Ζοζέρ
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Αίγυπτος
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητακυβερνητικός υπάλληλος
Οικογένεια
ΣύζυγοςHetephernebti
ΤέκναInetkaes
Sekhemkhet
ΓονείςΧασεχέμουι και Νιμααθάπ
ΑδέλφιαHetephernebti
ΟικογένειαΤρίτη δυναστεία Φαραώ
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΦαραώ
Φαραώ της 3ης Αιγυπτιακής Δυναστείας
pharaohs of old Kingdown of Egypt
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ζοζέρ[1] ήταν αρχαίος Αιγύπτιος φαραώ της 3ης Δυναστείας κατά τη διάρκεια του Παλαιού Βασιλείου καθώς και ο ιδρυτής[2] αυτής της Δυναστείας.[3] Είναι επίσης γνωστός με τα εξελληνισμένα του ονόματα Τόσορθρος[4] και Σέσορθος[5].

Το αρχικό–«κανονικό» του όνομα ήταν Νετζεριχέτ[6] (Netjerykhet):[7] «“Ζοζέρ είναι το όνομα που δόθηκε σε αυτόν τον βασιλιά από επισκέπτες του Νέου Βασιλείου στον χώρο πάνω από 1.000 χρόνια μετά”,[7] έγραψε ο αιγυπτιολόγος Μαρκ Λένερ στο βιβλίο του “The Complete Pyramids: Solving the Ancient Mysteries”.»[8]

Ο Ζοζέρ είναι γνωστός για την κλιμακωτή πυραμίδα του, η οποία «θεωρείται η αρχαιότερη όλων των επισκέψιμων τέτοιων κτισμάτων στην Αίγυπτο».[9]

Στοιχεία για τη ζωή και τη βασιλεία του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ήταν γιος του τελευταίου βασιλιά της δεύτερης δυναστείας της Αρχαίας Αιγύπτου, του Χασεχέμουι[10] (Kha-sekhemui / Khasekhemwy / Ḫꜥj-sḫm.wj) και της Νιμααθάπ (Nimaathap / Nima'at-Hapi / Nihap-ma'at). Δεν είναι σαφές αν ήταν ο άμεσος διάδοχος του θρόνου τους ή αν προηγήθηκε ο φαραώ Νέμπκα.

O Ζοζέρ στη διάρκεια της βασιλείας του έστειλε στρατιωτική αποστολή στη χερσόνησο του Σινά,[11] απ' όπου εισήγαγε τιρκουάζ, χαλκό κ.ά. και κατά την οποία υπέταξε τους ντόπιους κατοίκους, καθώς το Σινά ήταν σημαντικό από στρατιωτικής άποψης ως διαχωριστικό σημείο μεταξύ της κοιλάδας του Νείλου και της Ασίας.

Τον φαραώ Ζοζέρ, που βασίλεψε συνολικά μάλλον 19 έτη,[12] διαδέχτηκε ο φαραώ Σεχεμχέτ (Sekhemkhet)[13] περίπου το 2649[14] π.Κ.Ε.[12]

Η κλιμακωτή πυραμίδα και άλλες κατασκευές του Ζοζέρ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η κλιμακωτή πυραμίδα του Ζοζέρ στην Σακκάρα

Η βαθμιδωτή ή κλιμακωτή πυραμίδα του Ζοζέρ χτίστηκε στη νεκρόπολη της αρχαίας Αιγύπτου Σακάρα (στην αριστερή όχθη του Νείλου) πριν από περίπου 4.700 χρόνια. «Ήταν η πρώτη πυραμίδα που έχτισαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι.»[8] Αποτελεί ορόσημο στο σχεδιασμό των βασιλικών τάφων, όχι μόνο για τις αρχιτεκτονικές της καινοτομίες και την ευρεία χρήση της πέτρας αλλά και για τις προσπάθειες που γίνονται για την προστασία της ταφής του ενοίκου της.[15]

Πήρε το όνομά της από τον φαραώ Ζοζέρ. Ο σχεδιασμός της αποδίδεται στον πολυμαθή καλλιτέχνη, ιατρό, αρχιτέκτονα, κύριο σύμβουλο του φαραώ Ζοζέρ και αρχιερέα του θεού του ήλιου (Ρα),[7] τον Ιμχοτέπ (Imhotep / Ιμούθης).

Η πυραμίδα ξεκίνησε να κτίζεται ως πυραμιδοειδής τάφος–μασταμπάς.[16] Επειδή όμως οι τάφοι αυτοί ήταν δυνατόν να παραβιαστούν από τυμβωρύχους που έσκαβαν από την κορυφή τους,[17] «μέσω μιας σειράς επεκτάσεων εξελίχθηκε σε μια πυραμίδα 60 μέτρων με έξι επίπεδα, το ένα χτισμένο πάνω στο άλλο. Για το χτίσιμό της χρησιμοποιήθηκαν 330.400 κυβικά μέτρα πέτρας[18] και πηλού. Οι σήραγγες από κάτω σχηματίζουν ένα λαβύρινθο συνολικού μήκους 5,5 χλμ. (…) Η πυραμίδα του Ζοζέρ (…) καθιστούσε σχεδόν αδύνατον να φτάσει στον ταφικό θάλαμο ένας τυμβωρύχος σκάβοντας από την κορυφή, και αυτός ίσως και να ήταν ο λόγος της κατασκευής της.»[8]

Παρόλα τα μέτρα ασφαλείας η πυραμίδα παραβιάστηκε ήδη από το παρελθόν και τα περισσότερα κτερίσματα και άλλα αντικείμενα, όπως και η μούμια του Ζοζέρ, έχουν χαθεί / κλαπεί. «Ωστόσο δεν χάθηκαν όλες οι μούμιες: Πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες έφεραν στο φως τρεις μούμιες μεταγενέστερης περιόδου (712–332 π.Χ.) που είχαν ταφεί στον ταφικό θάλαμο του Ζοζέρ, σύμφωνα με επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2021 στο Journal of the General Union of Arab Archaeologists. Αυτό σημαίνει πως εκείνη την περίοδο ο ταφικός θάλαμος όχι απλά είχε παραβιαστεί, μα γίνονταν και περισσότερες ταφές στο εσωτερικό του.»[8]

Γύρω από την πυραμίδα υπάρχει ένα ολόκληρο συγκρότημα 15 εκταρίων (0.15km²) και κάτω της βρίσκονται σήραγγες, αίθουσες και ο ταφικός θάλαμος του φαραώ. Στο βόρειο τμήμα της βρίσκεται ένας ναός με ένα άγαλμα του βασιλιά, ενώ νότια της πυραμίδας βρίσκεται μια μεγάλη αυλή. Το συγκρότημα περιβάλλεται από μια τάφρο.

Ο αρχιτέκτονας Ιμχοτέπ τιμήθηκε από τον Ζοζέρ με την αναγραφή του ονόματος και των τίτλων του στη βάση ενός από τα αγάλματά του, ενώ τελικά θεοποιήθηκε. «Ίσως η ταφή του έγινε κάτω από την ίδια πυραμίδα, που ήταν άλλωστε και το πιο διάσημο δημιούργημά του.»[8]

Τις κύριες και σημαντικότερες ανασκαφικές εργασίες στο ταφικό συγκρότημα του Ζοζέρ έκανε ο Γάλλος αρχιτέκτονας και αιγυπτιολόγος Jean-Philippe Lauer κατά τη διάρκεια των 75 χρόνων ερευνών του στην Σακάρα.[19]

Τον Μάρτιο του 2020 η πυραμίδα άνοιξε ξανά για τους επισκέπτες μετά από 14 χρόνια προσπαθειών αποκατάστασης.[20]

Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη,[21] η πυραμίδα τού Ζοζέρ κατασκευάστηκε χρησιμοποιώντας ένα προηγμένο υδραυλικό σύστημα ανύψωσης. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πιθανόν χρησιμοποιούσαν αυτό το σύστημα για να ανυψώνουν μεγάλους λίθινους όγκους. Το υδραυλικό σύστημα περιλάμβανε τη διαχείριση νερού από το Gisr el-Mudir[22] και μια σειρά από κατασκευές για τον έλεγχο των πλημμυρών και την κατεύθυνση του νερού στις εσωτερικές σήραγγες της πυραμίδας.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. Ανασκαφή (2024). «Νέα μελέτη προτείνει την χρήση υδραυλικού συστήματος ανύψωσης στην κατασκευή της πρώτης πυραμίδας της Αιγύπτου». https://anaskafi.blogspot.com. https://anaskafi.blogspot.com/2024/07/blog-post_710.html. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2024. 
  2. Bunson, Margaret (2014). Encyclopedia of Ancient Egypt. Facts On File Incorporated. σελ. 481. ISBN 9781438109978. 
  3. Clark, Reg (2019). Securing Eternity: Ancient Egyptian Tomb Protection from Prehistory to the Pyramids. The American University in Cairo Press. ISBN 9781617979484. 
  4. Clayton, Peter (1994). Chronicle of the Pharaohs: The Reign-By-Reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt. Λονδίνο: Thames & Hudson. σελίδες 224:32–37. ISBN 9781617979484. 
  5. Καθημερινή (12.02.2004). «Πώς ξεκίνησαν οι Πυραμίδες». Καθημερινή. https://www.kathimerini.gr/world/175727/pos-xekinisan-oi-pyramides. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2023. 
  6. Καθημερινή (06.03.2020). «Άνοιξε η κλιμακωτή πυραμίδα του φαραώ Ζοζέρ στη Σακάρα, 14 χρόνια μετά». Καθημερινή. https://www.kathimerini.gr/world/1067788/anoixe-i-klimakoti-pyramida-toy-farao-zozer-sti-sakara-14-chronia-meta. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2023. 
  7. Landreau, Xavier (2024). «On the possible use of hydraulic force to assist with building the Step Pyramid of Saqqara». PLOS ONE. https://www.researchgate.net/publication/382523656_On_the_possible_use_of_hydraulic_force_to_assist_with_building_the_Step_Pyramid_of_Saqqara. 
  8. Lehner, Mark (1997). The Complete Pyramids: Solving the Ancient Mysteries (The Complete Series). Λονδίνο: Thames & Hudson. σελίδες 256. ISBN 0-500-05084-8. 
  9. Μαυραγάνης, Κώστας (29.06.2022). «Αυτή είναι η πρώτη πυραμίδα της Αιγύπτου». Huffingtonpost. https://www.huffingtonpost.gr/entry/aete-einai-e-prote-peramida-tes-aiyeptoe_gr_62bc22e8e4b0187add1a578f. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2023. 
  10. Ναυτεμπορική (05.01.2020). «Αίγυπτος: Ανοίγει για πρώτη φορά η κλιμακωτή πυραμίδα του Ζοζέρ». Η Ναυτεμπορική. https://www.naftemporiki.gr/culture/12905/aigyptos-anoigei-gia-proti-fora-i-klimakoti-pyramida-tou-zozer. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2023. 
  11. Wilkinson, Toby (2001). Early Dynastic Egypt. Λονδίνο: Routledge. σελ. 440. ISBN 0415260116. 

Υποσημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Σπάνια Τζέσερ [1] ή Ντζόσερ [2] στα νέα ελληνικά, Djoser / Djeser / Zoser στα αγγλικά.
  2. ↑ Η Bunson 2014, 103, αναφέρει πως ήταν ο δεύτερος ηγεμόνας της Τρίτης Δυναστείας κι ότι βασίλεψε από 2630 π.Κ.Ε. μέχρι τον θάνατό του στα 2611 π.Κ.Ε.
  3. ↑ Αν και ορισμένοι μελετητές θεωρούν ως πρώτο της Δυναστείας τον Νέμπκα. Βλ. Wilkinson 2001, 83 & 95.
  4. ↑ «<Τόσορθρος> ἔτη κθʹ. Οὗτος Ἀσκληπιὸς Αἰγυπτίοις κατὰ τὴν ἰατρικὴν νενόμισται, καὶ τὴν διὰ ξεστῶν λίθων οἰκοδομίαν εὕρατο· ἀλλὰ καὶ γραφῆς ἐπεμελήθη.» Μανέθων, Fragmenta, 11, 7–10.
  5. ↑ «Μεθ' ὃν Σέσορθος, ὃς Ἀσκληπιὸς παρὰ Αἰγυπτίοις ἐκλήθη διὰ τὴν ἰατρικήν. Οὗτος καὶ τὴν διὰ ξεστῶν λίθων οἰκοδομὴν εὕρατο, ἀλλὰ καὶ γραφῆς ἐπεμελήθη.» Μανέθων, Fragmenta, 12, 6–9.
  6. ↑ «Horus Netjerikhet, το όνομα που αναγράφεται σε όλα τα μνημεία του, συμπεριλαμβανομένου του συγκροτήματος της κλιμακωτής πυραμίδας στη Σακάρα». Clayton 1994, 32–33.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Lehner 1997, σελ. 84.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Μαυραγάνης 2022
  9. ↑ Καθημερινή 2020. «Μέσα στο πρώτο τρίμηνο του έτους ανοίγει για πρώτη φορά μία από τις παλαιότερες πυραμίδες της Αιγύπτου —ίσως η πρώτη—, η κλιμακωτή πυραμίδα Ζοζέρ». Ναυτεμπορική 2020.
  10. ↑ «Το ταφικό μνημείο του Φαραώ Χασεχέμουι διαθέτει και εντοιχισμένη κρύπτη, που συναντάται σε ύστερες πυραμίδες στη δυτική όχθη της κοιλάδας του Νείλου.» Καθημερινή 2004.
  11. ↑ Bunson 2014, σελ. 103.
  12. ↑ 12,0 12,1 Clayton 1994, σελ. 37.
  13. ↑ «πιθανότατα συγγενής του.» Bunson 2014, 103.
  14. ↑ Η Bunson 2014, 103, αναφέρει ως έτος διαδοχής το 2611 π.Κ.Ε.
  15. ↑ Clark 2019, σελ. 120.
  16. ↑ Clayton 1994, σελ. 34.
  17. ↑ Clark 2019, σελ. 121.
  18. ↑ «Σήμερα, η πυραμίδα του Ζοζέρ και το ταφικό συγκρότημα που την περιβάλλει θεωρούνται το πρώτο πέτρινο κτίσμα στον κόσμο.» Clayton 1994, 33.
  19. ↑ Études complémentaires sur les monuments du roi Djoser à Saqqarah, cahier 9, Supplément, ASAE, Le Caire, 1948, À propos de l'invention de la pierre de taille par Imhotep pour la demeure d'éternité du roi Djoser, MGEM, IFAO, Le Caire, 1985.
  20. ↑ «Άνοιξε πάλι για το κοινό χθες έπειτα από αναστηλωτικές εργασίες 14 ετών, συνολικού κόστους 6 εκατομμυρίων ευρώ. “Ανοίγουμε σήμερα, έπειτα από την αναστήλωσή της, την αρχαιότερη πυραμίδα που στέκεται ακόμη όρθια στην Αίγυπτο”, δήλωσε ο υπουργός Αρχαιοτήτων και Τουρισμού Χάλεντ ελ Ενάνι, κατά τη διάρκεια της τελετής που διοργανώθηκε στη βάση της διάσημης κλιμακωτής πυραμίδας. Όπως υπενθύμισε ο ίδιος, “πρόκειται για το πρώτο κτίσμα εξ ολοκλήρου από πέτρα στον κόσμο”. Το σχέδιο για την αναστήλωση, σύμφωνα με τον υπεύθυνο του υπουργείου Αϊμάν Γκαμάλ Εντίν, ξεκίνησε το 2006 και διακόπηκε “για λόγους ασφαλείας” λόγω της λαϊκής εξέγερσης του 2011. Οι εργασίες επαναλήφθησαν το 2013 και το συνολικό κόστος τους ανήλθε στα 104 εκατομμύρια αιγυπτιακές λίρες (6 εκατομμύρια ευρώ). Οι εργασίες κρίθηκαν αναγκαίες έπειτα από έναν σεισμό, που είχε προκαλέσει σημαντικές βλάβες στο εσωτερικό της πυραμίδας το 1992. Το 2014 είχε ξεσπάσει μία μεγάλη αντιπαράθεση γύρω από τη φήμη πως οι εργασίες είχαν επιδεινώσει την κατάσταση της πυραμίδας, με πολλές αιγυπτιακές ΜΚΟ να επικρίνουν τη συνέχεια της αναστηλωτικής προσπάθειας, εκτιμώντας πως παραμορφώνει την αρχική εικόνα του μνημείου.» Καθημερινή 2020.
  21. ↑ Landreau 2024.
  22. ↑ «Οι δορυφορικές εικόνες δείχνουν ξεκάθαρα ότι ένας ορθογώνιος πέτρινος περίβολος, γνωστός ως Gisr el-Mudir, που βρίσκεται δυτικά της νεκρόπολης της Σακκάρας, έχει όλα τα τεχνικά χαρακτηριστικά ενός φράγματος ελέγχου. Αυτό το χαρακτηριστικό θα χρησιμοποιούνταν για τον έλεγχο της ροής των αιφνίδιων πλημμυρών και τη σύλληψη βαρέων αντικειμένων που προέρχονταν από το ποτάμι. (…) Το Gisr el-Mudir, ένας ογκώδης πέτρινος περίβολος, και μια ξηρή τάφρος με διαδοχικά, βαθιά διαμερίσματα κοντά στο νότιο τμήμα της πυραμίδας έπαιξαν πιθανότατα κρίσιμο ρόλο. Η μελέτη υποδηλώνει ότι οι κατασκευές αυτές αποτελούσαν μέρος ενός ολοκληρωμένου συστήματος για τη ρύθμιση της ροής του νερού και τη βελτίωση της ποιότητας του νερού.» Ανασκαφή 2024.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ζοζέρ&oldid=10780063"