Αφρική (Ρωμαϊκή επαρχία)

Η Αφρική, λατιν. Africa, ήταν μία ρωμαϊκή επαρχία στη βόρεια ακτή αυτού που σήμερα είναι γνωστό ως αφρικανική ήπειρος. Ιδρύθηκε το 146 π.Χ., μετά την ήττα της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας από την Καρχηδόνα στον Γ΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο. Περιλάμβανε περίπου το έδαφος της σημερινής Τυνησίας, τα βορειοανατολικά μέρη της Αλγερίας και την ακτή της δυτικής Λιβύης κατά μήκος του κόλπου της Σύρτης. Η περιοχή κατοικήθηκε αρχικά -και εξακολουθεί να κατοικείται- από Βερβέρους, γνωστούς στα λατινικά ως Μαύροι (Mauri) γηγενείς σε όλη τη Βόρεια Αφρική δυτικά της Αιγύπτου. Τον 9ο αι. π.Χ., Σημίτες Φοίνικες από τη Δυτική Ασία έχτισαν οικισμούς κατά μήκος της ακτής της Μεσογείου, για να διευκολύνουν τη ναυτιλία. Η Καρχηδόνα, που αναδείχθηκε τον 8ο αι. π.Χ., έγινε η κυρίαρχη από αυτές.

Η Αφρική ήταν μία από τις πλουσιότερες επαρχίες στο δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, δεύτερη μόνο μετά την Ιταλία. Εκτός από την Καρχηδόνα, άλλοι μεγάλοι οικισμοί στην επαρχία ήταν το Αρδουμέτον (Hadrumetum) (σημερινή Σους (Sousse), Τυνησία), η πρωτεύουσα Bυζακηνή, και η Βασιλική Ιππών (Hippo Regius) (σύγχρονη Ανάμπα (Annaba), Αλγερία).

Ιστορία

Η πρώτη επαρχία της Ρώμης στη βόρεια Αφρική ιδρύθηκε από τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία το 146 π.Χ., μετά την εξάλειψη της Καρχηδόνας από τον Σκιπίωνα Αιμιλιανό ^[1] στον Γ΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο. Είναι πιθανό ότι το όνομα "Africa" προέρχεται από τη βερβερική λέξη "afer", "ifri" ή "Aourigha" (το οποίο θα προφερόταν Afarika) ^[1] που όριζε μία φυλή.

Η Ιτύκη [Utica], η οποία είχε πολεμήσει στο πλευρό των Ρωμαίων στον πόλεμο,^[1] έγινε διοικητική πρωτεύουσα. Η υπόλοιπη επικράτεια αφέθηκε στην κυριαρχία του Βερβερικού Νουμίδη πελάτη-βασιλιά Mασανάση Α΄. Εκείνη την εποχή, η ρωμαϊκή πολιτική στην Αφρική ήταν απλώς να αποτρέψει μία άλλη μεγάλη δύναμη να αναδυθεί στη βορειοδυτική Αφρική.

Το 118 π.Χ. ο Νουμίδης πρίγκιπας Ιουγούρθα επιχείρησε να επανενώσει τα μικρότερα βασίλεια. Ωστόσο, μετά το τέλος του, μεγάλο μέρος της επικράτειας της Ιουγούρθα τέθηκε στον έλεγχο του Βέρβερου Μαυριτανού βασιλιά Βόκχου, και, μέχρι εκείνη την εποχή, ο εκρωμαϊσμός της Αφρικής είχε ριζώσει γερά.

Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου του Καίσαρα, ο Καίσαρας δημιούργησε μία νέα αφρικανική επαρχία, από εδάφη που πήραν από τους Νουμίδες. Η αρχική επαρχία ονομαζόταν Παλαιά Αφρική [Africa Vetus] με τη νεότερη επαρχία να έχει επίθημα Νέα [Nova]. Αλλά κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Τριανδρίας, οι δύο επαρχίες ενοποιήθηκαν, πιθανώς το 35 π.Χ., ως συνέπεια των συνοριακών συγκρούσεων: οι κυβερνήτες της επαρχίας κέρδισαν τρεις θριάμβους μεταξύ 34 και 28 π.Χ. Η περαιτέρω επέκταση της επαρχίας συνεχίστηκε υπό τον Αυτοκράτορα Αύγουστο, με συγκρούσεις να καταγράφονται μέχρι 6 μ.Χ. ^[3] ^[4] Μέχρι 27 π.Χ., η Αφρική είχε οριστεί ως μία από τις συγκλητικές επαρχίες στους εποικισμούς του Αυγούστου και τελικά έγινε γνωστή ως ανθυπατική Αφρική [Africa proconsularis], ^[5] καθώς διοικούνταν από έναν ανθύπατο, και όχι από έναν απεσταλμένο [legatus] του Αυτοκράτορα.

Μετά τις διοικητικές μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού, χωρίστηκε στην Africa Zeugitana (η οποία διατήρησε το όνομα Africa Proconsularis, καθώς διοικούνταν από έναν ανθύπατο) στα βόρεια, στην Africa Byzacena (αντιστοιχεί στην ανατολική Τυνησία) στα νότια, και στην Africa Tripolitania (αντίστοιχη προς τη νότια Τυνησία και τη βορειοδυτική Λιβύη) στα νότια και νοτιοανατολικά της Africa Byzacena, τα οποία ήταν όλα μέρος της διοίκησης Αφρικής. Η Παλαιά Αφρική (Africa Vetus), η οποία περιλαμβάνει γενικά τις περιοχές που αναφέρονται, ήταν επίσης γνωστή από τους Ρωμαίους (Πλίνιος) ως Africa Propria, ^[6] ^[7] της οποίας η Καρχηδόνα ήταν η πρωτεύουσα. ^[8]

Η περιοχή παρέμεινε μέρος της ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι τις γερμανικές μεταναστεύσεις του 5ου αι. Οι Βάνδαλοι πέρασαν στη Βορειοδυτική Αφρική από την Ιβηρική το 429 και κατέλαβαν την περιοχή το 439 και ίδρυσαν το δικό τους βασίλειο, συμπεριλαμβανομένης της Σικελίας, της Κορσικής, της Σαρδηνίας και των Βαλεαρίδων. Οι Βάνδαλοι έλεγχαν τη χώρα ως πολεμιστές-ελίτ, αλλά αντιμετώπισαν ισχυρή αντίσταση από τους γηγενείς Βερβέρους. Οι Βάνδαλοι καταδίωξαν επίσης Χαλκηδόνιους Ρωμαίους-Αφρικανούς και Βέρβερους, καθώς οι Βάνδαλοι ήταν οπαδοί του Αρειανισμού (των ημι-τριαδικών δογμάτων του Αρείου, ιερέα της Αιγύπτου). Προς τα τέλη του 5ου αι. το κράτος των Βανδάλων έπεσε σε παρακμή, εγκαταλείποντας τις περισσότερες από τις εσωτερικές περιοχές στους Μαυριτανούς και σε άλλες Βερβερικές φυλές της περιοχής.

Το 533 ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α΄, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα μία δυναστική διαμάχη Βανδάλων, έστειλε στρατό υπό τον στρατηγό Βελισάριο για να ανακτήσει την Αφρική. Σε μία σύντομη εκστρατεία, ο Βελισάριος νίκησε τους Βανδάλους, μπήκε θριαμβευτικά στην Καρχηδόνα και αποκατέστησε τη ρωμαϊκή κυριαρχία στην επαρχία. Η αποκατεστημένη ρωμαϊκή διοίκηση επέτυχε να αποκρούσει τις επιθέσεις των φυλών της ερήμου Amazigh (Βερβέρων) και μέσω ενός εκτεταμένου οχυρωματικού δικτύου κατάφερε να επεκτείνει την κυριαρχία της και πάλι στο εσωτερικό.

Οι βορειοδυτικές αφρικανικές επαρχίες, μαζί με τις ρωμαϊκές κτήσεις στην Ιβηρική, συγκεντρώθηκαν στην Υπαρχία της Αφρικής, αυτή τη φορά χωριστά από την πραιτωριανό επαρχία της Ιταλίας και μεταφέρθηκαν στην Εξαρχάτο της Αφρικής από τον Αυτοκράτορα Μαυρίκιο. Η εξαρχία ευημερούσε και από αυτήν προέκυψε η ανατροπή του Αυτοκράτορα Φωκά από τον Ηράκλειο το 610. Ο Ηράκλειος σκέφτηκε για λίγο να μεταφέρει την αυτοκρατορική πρωτεύουσα από την Κωνσταντινούπολη στην Καρχηδόνα.

Μετά το 640, η εξαρχία κατάφερε να αποτρέψει τη μουσουλμανική κατάκτηση, αλλά το 698, ο μουσουλμανικός στρατός των Ομεϋαδών από την Αίγυπτο λεηλάτησε την Καρχηδόνα και κατέκτησε την εξαρχία, τερματίζοντας τη ρωμαϊκή και χριστιανική κυριαρχία στη βορειοδυτική Αφρική.

Η Μαυριτανία Tιγγιτανή ανήκε στη διοίκηση της Hispania υπό την Υπαρχία της Γαλατίας, και όχι στη διοίκηση Αφρικής υπό την πραιτοριανή επαρχία της Ιταλίας, από τις Διοκλητιανές επαρχιακές μεταρρυθμίσεις έως τη Βανδαλική κατάκτηση, δηλαδή κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με την ευρύτερη έννοια.

Ρωμαίοι Αφρικανοί

Το αμφιθέατρο του Thysdrus (σύγχρονο El Djem).

Η ρωμαϊκή στρατιωτική παρουσία της Βορειοδυτικής Αφρικής ήταν σχετικά μικρή, αποτελούμενη από περίπου 28.000 στρατιώτες και βοηθητικούς στη Νουμιδία και στις δύο επαρχίες της Μαυριτανίας. Από τον 2ο αι. μ.Χ., αυτές οι φρουρές επανδρώνονταν κυρίως από ντόπιους κατοίκους. Αναπτύχθηκε ένας μεγάλος λατινόφωνος πληθυσμός, που ήταν πολυεθνικός στο υπόβαθρο, μοιραζόμενος την περιοχή της βορειοδυτικής Αφρικής με όσους μιλούσαν τις καρχηδονιακές και τις βερβερικές γλώσσες. ^[9] Οι αυτοκρατορικές δυνάμεις ασφαλείας άρχισαν να αντλούνται από τον τοπικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων των Βερβέρων.

Ο Aμπουν-Νασρ, στο Μία Ιστορία του Μαγκρέμπ, είπε ότι «αυτό που έκανε τους Βερβέρους να αποδεχθούν τον ρωμαϊκό τρόπο ζωής ακόμη πιο εύκολα, ήταν ότι οι Ρωμαίοι, αν και ένας λαός αποίκων που κατέλαβε τα εδάφη τους με τη δύναμη των όπλων τους, δεν επιδύκνυαν καμία φυλετική αποκλειστικότητα και ήταν αξιοσημείωτα ανεκτικοί με τις θρησκευτικές λατρείες των Βερβέρων, είτε ήταν αυτόχθονες, είτε προερχόμενες από τους Καρχηδονίους. Ωστόσο, στη ρωμαϊκή επικράτεια στην Αφρική διείσδυσε άνισα ο ρωμαϊκός πολιτισμός. Θύλακες μη εκρωμαϊσμένων Βερβέρων συνέχισαν να υπάρχουν σε όλη τη ρωμαϊκή περίοδο, ακόμη και στις αγροτικές περιοχές των βαθιά ρωμαϊκών περιοχών της Τυνησίας και της Νουμιδίας».

Μέχρι το τέλος της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σχεδόν όλο το Μαγκρέμπ είχε εκρωμαϊστεί πλήρως, σύμφωνα με τον Μόμσεν στις Επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Ρωμαίοι Αφρικανοί απολάμβαναν υψηλό επίπεδο ευημερίας. Αυτή η ευημερία (και ο ρωμαϊκός) άγγιξε εν μέρει ακόμη και τους πληθυσμούς, που ζούσαν έξω από το ρωμαϊκό σύνορο (κυρίως τους Γαράμαντες και τους Γετούλους), οι οποίοι έφτασαν με ρωμαϊκές αποστολές στην Υποσαχάρια Αφρική.

The willing acceptance of Roman citizenship by members of the ruling class in African cities produced such Roman Africans as the comic poet Terence, the rhetorician Fronto of Cirta, the jurist Salvius Julianus of Hadrumetum, the novelist Apuleius of Madauros, the emperor Septimius Severus of Lepcis Magna, the Christians Tertullian and Cyprian of Carthage, and Arnobius of Sicca and his pupil Lactantius; the angelic doctor Augustine of Thagaste, the epigrammatist Luxorius of Vandal Carthage, and perhaps the biographer Suetonius, and the poet Dracontius.
— Paul MacKendrick, The North African Stones Speak (1969), UNC Press, 2000, p.326

Οικονομία

Η ευημερία των περισσότερων πόλεων εξαρτιόταν από τη γεωργία. Ονομαζόμενη «σιτοβολώνας της Αυτοκρατορίας», η Βορειοδυτική Αφρική, σύμφωνα με μία εκτίμηση, παρήγαγε ένα εκατομμύριο τόνους δημητριακών κάθε χρόνο, το ένα τέταρτο της οποίας εξαγόταν. Οι πρόσθετες καλλιέργειες περιελάμβαναν φασόλια, σύκα, σταφύλια και άλλα φρούτα. Τον 2ο αι. το ελαιόλαδο συναγωνιζόταν τα δημητριακά ως εξαγωγικό είδος. Εκτός από την καλλιέργεια σκλάβων και τη σύλληψη και μεταφορά εξωτικών άγριων ζώων, η κύρια παραγωγή και οι εξαγωγές περιελάμβαναν τα υφάσματα, το μάρμαρο, το κρασί, την ξυλεία, την κτηνοτροφία, την κεραμική (όπως τα Aφρικανικά ερυθρά κεραμεικά), και το μαλλί.

Η ενσωμάτωση των αποικιακών πόλεων στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έφερε έναν απαράμιλλο βαθμό αστικοποίησης σε τεράστιες περιοχές της επικράτειας, ιδιαίτερα στη Βορειοδυτική Αφρική. Αυτό το επίπεδο ταχείας αστικοποίησης είχε δομικό αντίκτυπο στην οικονομία της πόλης, και η βιοτεχνική παραγωγή στις ρωμαϊκές πόλεις συνδέθηκε στενά με τις αγροτικές σφαίρες παραγωγής. Καθώς ο πληθυσμός της Ρώμης αυξανόταν, το ίδιο αυξήθηκε και η ζήτηση για προϊόντα της βορειοδυτικής Αφρικής. Αυτό το ανθηρό εμπόριο επέτρεψε στις βορειοδυτικές αφρικανικές επαρχίες να αυξήσουν την παραγωγή χειροτεχνών σε ταχέως αναπτυσσόμενες πόλεις, καθιστώντας τις εξαιρετικά οργανωμένα αστικά κέντρα. Πολλές ρωμαϊκές πόλεις μοιράζονταν τις πτυχές πόλεων μοντέλου καταναλωτή και παραγωγού, καθώς η βιοτεχνική δραστηριότητα σχετιζόταν άμεσα με τον οικονομικό ρόλο, που έπαιζαν οι πόλεις στα εμπορικά δίκτυα μεγάλων αποστάσεων.^[10]

Ο αστικός πληθυσμός ασχολούνταν ολοένα και περισσότερο με τη βιοτεχνία και τις υπηρεσίες και λιγότερο με την αγροτική απασχόληση, έως ότου ένα σημαντικό μέρος της ζωτικότητας της πόλης προερχόταν από την πώληση ή το εμπόριο προϊόντων μέσω μεσαζόντων σε αγορές σε αγροτικές περιοχές και στο εξωτερικό. Οι αλλαγές που συνέβησαν στις υποδομές για τη μεταποίηση γεωργικών προϊόντων -όπως η παραγωγή ελαιολάδου και κρασιού, καθώς το εμπόριο συνέχισε να αναπτύσσεται- επηρέασαν άμεσα τόσο τις πόλεις, όσο και το εμπόριο στον όγκο της βιοτεχνικής παραγωγής. Η κλίμακα, η ποιότητα και η ζήτηση γι' αυτά τα προϊόντα έφτασε στην ακμή της στη Ρωμαϊκή Βορειοδυτική Αφρική.^[10]

Παραγωγή κεραμικής

Αφρικανικά Σφραγισμένα Κεραμεικά (Terra Sigillata)

Χριστιανισμός

Δείτε επίσης

Βιβλιογραφικές αναφορές

Αναφορές

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Babelon, Ernest C. F. (1911) «Africa, Roman» στο: Chisholm, Hugh, επιμ. Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 1 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 359
↑ Harris, William V. (1989). «Roman expansion in the West». Στο: J. A. Crook. The Cambridge Ancient History. VIII, Rome and the Mediterranean to 133 B.C. Cambridge University Press. σελ. 144.
↑ Whittaker, CR (1996). «Roman Africa: Augustus to Vespasian». Στο: Bowman. The Augustan empire, 43 BC–AD 69. Cambridge Ancient History. 10 (2nd έκδοση). Cambridge University Press. σελίδες 590–91. ISBN 0-521-26430-8.
↑ Older scholarship dated the unification of Africa nova and vetus to 27 BC. This is no longer believed. Fishwick, Duncan; Shaw, Brent D (1977). «The formation of Africa proconsularis». Hermes 105 (3): 369–380. ISSN 0018-0777. https://www.jstor.org/stable/4476024.
↑ Fishwick, Duncan (1996). «On the origins of Africa proconsularis, III : the era of the Cereres again». Antiquités africaines 32 (1): 13–36. doi:10.3406/antaf.1996.1248. https://www.persee.fr/doc/antaf_0066-4871_1996_num_32_1_1248.
↑ Leo Africanus (1974). Robert Brown, επιμ. History and Description of Africa (στα Αγγλικά). 1. New York Franklin. σελ. 22 (A General Description of all Africa). (reprinted from London 1896)
↑ Africa – Roman Territory, North Africa (Encyclopaedia Britannica)
↑ Macbean, A. (1773). A Dictionary of Ancient Geography: Explaining the Local Appellations in Sacred, Grecian, and Roman History (στα Αγγλικά). London: G. Robinson. σελ. 7. Carthago, inis, Romans.
↑ Abun-Nasr, Jamil M. (1987). A History of the Maghrib in the Islamic Period. Cambridge: University Press. σελίδες 35–37. ISBN 978-0-521-33767-0.
↑ ^10,0 ^10,1 Wilson, Andrew (2013). «Urban Production in the Roman World: the View from North Africa». Papers of the British School at Rome 70: 231–273. doi:10.1017/S0068246200002166. ISSN 0068-2462.

Πηγές

Leunissen, Paul M. M. (1989). Konsuln und Konsulare in der Zeit von Commodus bis Severus Alexander (180-235 n. Chr.): prosopographische Untersuchungen zur senatorischen Elite im römischen Kaiserreich. Amsterdam: J.C. Gieben. ISBN 978-90-6053-028-3.

Περαιτέρω ανάγνωση

Orietta Dora Cordovana, Segni e immagini del potere tra antico e tardoantico: I Severi e la provincia Africa proconsularis. Seconda edizione rivista ed aggiornata (Catania: Prisma, 2007) (Testi e studi di storia antica)
Elizabeth Fentress, "Romanizing the Berbers," Past & Present, 190 (2006), pp. 3–33.
Erich S. Gruen, Rethinking the Other in Antiquity (Princeton, PUP, 2010), pp. 197–222.
Lennox Manton, Roman North Africa (1988).
Susan Raven, Rome in Africa, 3rd ed. (London, 1993).
Duane R. Roller, The World of Juba II and Kleopatra Selene: Royal Scholarship on Rome's African Frontier (New York and London, Routledge, 2003).
John Stewart, African states and rulers (2006)
Dick Whittaker, "Ethnic discourses on the frontiers of Roman Africa", in Ton Derks, Nico Roymans (ed.), Ethnic Constructs in Antiquity: The Role of Power and Tradition (Amsterdam, Amsterdam University Press, 2009) (Amsterdam Archaeological Studies, 13), pp. 189–206.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Roman Africa στο Wikimedia Commons
Ρωμαϊκή Αφρική στο www.unrv.com

[EB1911-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Babelon, Ernest C. F. (1911) «Africa, Roman» στο: Chisholm, Hugh, επιμ. Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 1 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 359

[Harris1989p144-2] Harris, William V. (1989). «Roman expansion in the West». Στο: J. A. Crook. The Cambridge Ancient History. VIII, Rome and the Mediterranean to 133 B.C. Cambridge University Press. σελ. 144.

[3] Whittaker, CR (1996). «Roman Africa: Augustus to Vespasian». Στο: Bowman. The Augustan empire, 43 BC–AD 69. Cambridge Ancient History. 10 (2nd έκδοση). Cambridge University Press. σελίδες 590–91. ISBN 0-521-26430-8.

[4] Older scholarship dated the unification of Africa nova and vetus to 27 BC. This is no longer believed. Fishwick, Duncan; Shaw, Brent D (1977). «The formation of Africa proconsularis». Hermes 105 (3): 369–380. ISSN 0018-0777. https://www.jstor.org/stable/4476024.

[5] Fishwick, Duncan (1996). «On the origins of Africa proconsularis, III : the era of the Cereres again». Antiquités africaines 32 (1): 13–36. doi:10.3406/antaf.1996.1248. https://www.persee.fr/doc/antaf_0066-4871_1996_num_32_1_1248.

[6] Leo Africanus (1974). Robert Brown, επιμ. History and Description of Africa (στα Αγγλικά). 1. New York Franklin. σελ. 22 (A General Description of all Africa). (reprinted from London 1896)

[7] Africa – Roman Territory, North Africa (Encyclopaedia Britannica)

[8] Macbean, A. (1773). A Dictionary of Ancient Geography: Explaining the Local Appellations in Sacred, Grecian, and Roman History (στα Αγγλικά). London: G. Robinson. σελ. 7. Carthago, inis, Romans.

[Abun-Nasr1987-9] Abun-Nasr, Jamil M. (1987). A History of the Maghrib in the Islamic Period. Cambridge: University Press. σελίδες 35–37. ISBN 978-0-521-33767-0.

[Wilson2013-10] 10,0 ^10,1 Wilson, Andrew (2013). «Urban Production in the Roman World: the View from North Africa». Papers of the British School at Rome 70: 231–273. doi:10.1017/S0068246200002166. ISSN 0068-2462.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]