Τούρκικος καφές
 | |
| Τύπος | Καφές |
|---|---|
| Χώρα προέλευσης | Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Χρώμα | Σκούρο καφέ |
Ο τούρκικος καφές (τουρκικά: Türk kahvesi), γνωστός στην Ελλάδα και ως ελληνικός καφές, είναι είδος καφέ που παρασκευάζεται με ψήσιμο, σε μπρίκι, αλεσμένων σε λεπτή σκόνη καβουρντισμένων κόκκων καφέ και ο οποίος πίνεται περισσότερο από κάθε άλλο είδος καφέ σε πολλές περιοχές της ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, των Βαλκανίων και της Βόρειας Αφρικής.
Ο τούρκικος καφές είναι Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Τουρκίας, σύμφωνα με την «Απόφαση 8.COM 8.28» της 8ης Συνόδου της οικείας Διακυβερνητικής Επιτροπής της Ουνέσκο (Μπακού, 2–7 Δεκεμβρίου 2013).[1]
Ονομασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο καφές αυτός ονομάζεται με διάφορους τρόπους, ανάλογα με την χώρα. Συναντιέται ακόμα με τις ονομασίες «ανατολικός καφές» (στην Αρμενία [αρμένικα: արևելյան սուրճ]), «αραβικός καφές» ή «μεσανατολικός καφές». Στις χώρες των Βαλκανίων ονομάζεται συνήθως «τούρκικος» ενώ στην Κύπρο καλείται «κυπριακός».[2] Στην Ελλάδα ήταν δεκτός και δεδομένος ως «τούρκικος» μέχρι την εκδίωξη των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη το 1955, οπότε ο κόσμος, ως διαμαρτυρία, άρχισε να τον αποκαλεί «ελληνικό».[3][4]
Στις χώρες της Μέσης Ανατολής είναι διαδεδομένη η ανάμιξη του καφέ με κάρδαμο και άλλα αρωματικά φυτά[5][6].
Παρασκευή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βασικό εργαλείο της παρασκευής του τούρκικου καφέ είναι το λεγόμενο μπρίκι, μέσα στο οποίο πρέπει να βράσει (σχεδόν) το μίγμα του νερού με τον καφέ και τη ζάχαρη που ανακατεύουμε στην αρχή με το αναδευτήρι ή το κουταλάκι.
Επίσης χαρακτηριστικό είναι και το καϊμάκι, ένας πηχτός αφρός που δημιουργείται κατά το βρασμό του καφέ. Η παρασκευή του ελληνικού καφέ θεωρείται επιτυχημένη, όταν το καϊμάκι διατηρείται κατά το σερβίρισμά του. Σερβίρεται σε φλιτζάνι μικρό ή χοντρό (του καφέ), αργά, κατά τις ακόλουθες ονομασίες παρασκευής:
- Σκέτος (60 ml νερό + 1 κουταλάκι καφέ)
- Με ολίγη (60 ml νερό + 1 κουταλ. καφέ + ολίγη ζάχαρη στην μύτη του κουταλιού)
- Μέτριος (60 ml νερό + 1 κουταλ. καφέ + 1/2 κουταλ. ζάχαρη)
- Γλυκός (60 ml νερό + 1 κουτ. καφέ και 1 κουτ. ζάχαρη).
- Σε μισό (30 ml νερό + 1 κουτ. καφέ και ανάλογη ζάχαρη για σκέτο, με ολίγη, μέτριο, γλυκό. Σερβίρεται σε μισό φλιτζάνι νερό και είναι πηχτός. Συνήθως σερβίρεται "βαρύς"[7]).
- Ελαφρύς (60 ml νερό + 1/2 κουτ. καφέ + ανάλογη ζάχαρη για σκέτο, με ολίγη, μέτριο, γλυκό.)
Στον διπλό καφέ οι δοσολογίες απλά διπλασιάζονται.
Άλλες ονομασίες όπως «βαρύ γλυκός», ή «πολλά βαρύς» ή «βαρύ γλυκός και όχι», αφορούν το καϊμάκι όταν σερβίρεται στο φλιτζάνι με το μπρίκι χαμηλά, όπου "βαρύς" σημαίνει καϊμάκι λείο χωρίς φυσαλίδες. Όταν τοποθετούμε το μπρίκι στη χόβολη το σκεπάζουμε μέχρι τη μέση τραβώντας με το κουταλάκι τη χόβολη γύρω του. Όταν ο καφές αρχίζει και φουσκώνει είναι έτοιμος για σερβίρισμα (με το περίπου). Συγκεκριμένα, αυτός ο τρόπος εφαρμόζεται στους ανωτέρω καφέδες, ενώ οι λεγόμενοι βραστοί όπως π.χ. ο «γλυκύς βραστός» σημαίνει ότι το μπρίκι στο τέλος προτού αδειάσει όλο τον καφέ στο φλιτζάνι σηκώνεται ψηλά, ώστε να δημιουργηθούν φυσαλίδες στο καϊμάκι. Έτσι το καϊμάκι δεν είναι πηχτό και βαρύ. Παλαιότερα στα παραδοσιακά καφενεία ο ταμπής δηλαδή ο παρασκευαστής καφέδων, ήξερε να παρασκευάζει 48 διαφορετικά είδη καφέ, συνδυάζοντας την ποσότητα νερού, καφέ, ζάχαρης και τρόπου σερβιρίσματος.[7] Υπήρχαν επίσης δύο είδη φλιτζανιού. Το κανονικό και το χοντρό που είχε διπλάσια σε πάχος τοιχώματα και διατηρούσε περισσότερο χρόνο τον καφέ ζεστό.
Για να παρασκευαστεί σωστά ο τούρκικος καφές χρειάζεται υπομονή, ώστε να χυλώσει. Παλιότερα ψηνόταν σε σιγανή φωτιά στην χόβολη, σχεδόν επί δέκα με είκοσι λεπτά της ώρας. Ο ταμπής ανακάτευε σιγά σιγά τον καφέ, άλλοτε γυρίζοντας το ειδικό αναδευτήρι, άλλοτε χτυπώντας το ελαφρά στον πάτο του μπρικιού. Έτσι μόνο χύλωνε ο καφές.
Προέλευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η παρασκευή του καφέ με αυτόν τον τρόπο, χωρίς φιλτράρισμα, προέρχεται σχεδόν σίγουρα από τον αραβικό κόσμο. Στην Ελλάδα διαδόθηκε κατά τη διάρκεια της οθωμανικής περιόδου.[7] Σύμφωνα με την παράδοση οι πρώτοι που παρασκεύασαν τέτοιου είδους καφέ ήταν οι Βεδουίνοι της Μέσης Ανατολής οι οποίοι έβαζαν την χύτρα του καφέ πάνω στην άμμο που κάλυπτε την στάχτη και τα κάρβουνα για να τα κρατήσει ζωντανά. Γι' αυτό υπάρχει και η παράδοση να ψήνεται ο καφές πάνω σε άμμο (στη χόβολη) στα παραδοσιακά καφενεία. Η χρήση του καφέ εισήχθη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου (1517). Δεν είναι ακριβώς γνωστή η εποχή που διαδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Αρχικά τον κατανάλωναν σε μυστικιστικές τελετές αδελφότητες όπως οι Σούφι "Χαλβετί" και οι Μπεκτασήδες. Η ευρύτερη χρήση του στην Κωνσταντινούπολη έγινε με το άνοιγμα δύο καφεποτείων το 1554. Σε μια μεταγενέστερη μαρτυρία του 17ου αιώνα, αναφέρεται ότι ο φόρος για την εισαγωγή καφέ στο τελωνείο της Κωνσνταντινούπολης επί Σουλεϊμάν ήταν 8 άσπρα (ακσέ) η οκά για τους μουσουλμάνους και 10 άσπρα η οκά για τους «άπιστους». Ορισμένοι ιερωμένοι (ουλεμά) ήταν αντίθετοι με τη δημόσια χρήση του καφέ, γι'αυτό και στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Σουλεϊμάν άρχισαν να κλείνουν τα καφεποτεία.[8]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Decision of the Intergovernmental Committee: 8.COM 8.28». Culture: Intangible Heritage. UNESCO. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2016.
- ↑ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΑΝΑΨΥΧΗΣ. Κυπριακή Δημοκρατία.
Ο κυπριακός καφές ψήνεται σε μπρίκι και όχι σε μηχανή που παράγει ατμό και όλα τα εδέσματα που παρουσιάζονται στον τιμοκατάλογο παρασκευάζονται αυθημερόν εντός της επιχείρησης.
- ↑ George Mikes, Eureka!: Rummaging in Greece (1965), σελ. 29: «Their chauvinism may sometimes take you a little aback. Now that they are quarrelling with the Turks over Cyprus, Turkish coffee has been renamed Greek coffee ...»
- ↑ Robert Browning, Medieval and Modern Greek (1983), σελ. 16. ISBN 0-521-29978-0.
- ↑ «Spice Pages: Cardamom Seeds (Elettaria cardamomum)». Gernot Katzer's Spice Pages. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2012.
- ↑ «All About Cardamom cooking with herbs and spices». A Pinch of.com. Ανακτήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Πετρόπουλος 2013
- ↑ SARAÇGİL, Ayşe, Generi Volluttuari e ragion di stato Politiche repressive del consumo di vino, cafè e tabacco nell'impero ottomano nei secc. XVI e XVII. Turcica, Vol. 28, 1996 σ. 163-168.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Πετρόπουλος, Ηλίας (2013) [1990]. Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι. Αθήνα: Νεφέλη. ISBN 978-960-211-080-5. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2016.