Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Αντίοχος Γ΄ | |
|---|---|
 Προτομή του Αντίοχου Γ' από το Μουσείο του Λούβρου | |
| Περίοδος | 222 π.Χ. - 187 π.Χ. |
| Προκάτοχος | Σέλευκος Γ΄ Κεραυνός |
| Διάδοχος | Σέλευκος Δ΄ Φιλοπάτωρ |
| Γέννηση | 241 π.Χ. Βαβυλώνα, Μεσοποταμία |
| Θάνατος | 187 π.Χ. Σούσα, Ελυμαΐς |
| Σύζυγος | Λαοδίκη Γ΄ της Συρίας Εύβοια της Χαλκίδας |
| Επίγονοι | Αντίοχος Σέλευκος Δ΄ Φιλοπάτωρ Άρδυς Ανώνυμη κόρη Λαοδίκη Δ΄ της Συρίας Αντίοχος Δ΄ Επιφανής Κλεοπάτρα Α΄ της Αιγύπτου Αντιοχίς της Καππαδοκίας |
| Οίκος | Δυναστεία των Σελευκιδών |
| Πατέρας | Σέλευκος Β΄ Καλλίνικος |
| Μητέρα | Λαοδίκη Β΄ της Συρίας |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ο Αντίοχος Γ' ο Μέγας (241 π.Χ. – 187 π.Χ.) ήταν Έλληνας βασιλιάς των Σελευκιδών και ο έκτος ηγεμόνας της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών[1][2][3]. Ήταν ο νεότερος γιος του Σέλευκου Β' Καλλίνικου. Την επωνυμία «ο Μέγας» απέκτησε μετά τη μεγάλη του εκστρατεία στην Ανατολή. Επίσης διεκδίκησε το προσωνύμιο «Μέγας Βασιλεύς», τον τίτλο που λάμβαναν παραδοσιακά οι Πέρσες βασιλείς, τον οποίο και διεκδίκησε μετά την κατάκτηση της Κοίλης Συρίας.
Αρχές της Βασιλείας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Αντίοχος Γ' ανέβηκε στον θρόνο μετά τη δολοφονία του αδελφού του, Σέλευκου Γ' Κεραυνού το 222 π.Χ., ο οποίος προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανακτήσει εδάφη που είχε καταλάβει ο Άτταλος Α' της Περγάμου. Ο Αντίοχος Γ' κληρονόμησε ένα κράτος αποδιοργανωμένο. Όχι μόνο του είχε αποσπαστεί η Μικρά Ασία, αλλά και οι ανατολικές επαρχίες είχαν αποσχιστεί, η Βακτρία υπό τον Έλληνα Διόδοτο και η Παρθία υπό τον νομάδα αρχηγό Αρσάκη. Λίγο μετά την άνοδο του Αντίοχου στον θρόνο οι κυβερνήτες της Μηδίας και της Περσίδος επαναστάτησαν, τα δύο αδέλφια Μόλων και Αλέξανδρος.
Ο νεαρός βασιλιάς, υπό την ολέθρια επιρροή του υπουργού Ερμία, έδωσε την έγκρισή του για επίθεση στην Ιουδαία αντί να παραστεί ο ίδιος να καταπνίξει την εκεί επανάσταση. Η επίθεση αποδείχτηκε φιάσκο, και οι στρατηγοί που εστάλησαν ενάντια στον Μόλονα και τον Αλέξανδρο υπέστησαν μεγάλη ήττα. Μόνο στη Μικρά Ασία, όπου ο εξάδερφος του βασιλιά, ο ικανός Αχαιός, υπερασπιζόταν τα δικαιώματα των Σελευκιδών, το κράτος ανέκτησε εδάφη μέχρι και τα παλαιά του σύνορα.
Το 222 π.Χ. ο Αντίοχος πήρε για σύζυγο τη Λαοδίκη Γ', κόρη του Μιθριδάτη Β' του Πόντου. Ένα χρόνο αργότερα ο Αντίοχος πήγε ανατολικά, όπου και η επανάσταση καταπνίγηκε. Η υποταγή της Κάτω Μηδίας, που διεκδίκησε την ανεξαρτησία της με τον Αρταβαζάνη, ακολούθησε. Ο Αντίοχος ξεφορτώθηκε ο ίδιος τον Ερμεία δολοφονώντας τον και επέστρεψε στη Συρία το 220 π.Χ. Εντωμεταξύ όμως, ο Αχαιός επαναστάτησε και διεκδίκησε τον τίτλο του βασιλέως της Μικράς Ασίας. Από τη στιγμή όμως, που η δύναμή του δεν ήταν τόση ώστε να επιτεθεί στη Συρία, ο Αντίοχος τον άφησε για λίγο απείραχτο και προς το παρόν στράφηκε κατά της Ιουδαίας.
Τέταρτος Συριακός Πόλεμος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι εκστρατείες του 219 π.Χ. και 218 π.Χ., οδήγησαν τον στρατό των Σελευκιδών στα σύνορα της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου εγκαινιάζοντας τον Τέταρτο Συριακό Πόλεμο. Είχε προηγηθεί μια ανεπιτυχής εκστρατεία δύο χρόνια πριν, την οποία και ο Αντίοχος διέκοψε λόγω εσωτερικών προβλημάτων στο κράτος του. Μετά την προγενέστερη επιτυχία του κατά του Αντίοχου, ο Θεόδοτος, στρατηγός των Αιγυπτίων, θεωρήθηκε επικίνδυνος για την αλεξανδρινή αυλή, που έβλεπε με καχυποψία όποιον γινόταν δημοφιλής ή έμενε για καιρό σε κάποιο αξίωμα. Μετά από απόπειρα κατά της ζωής του, ο Θεόδοτος άφησε σε έμπιστούς του την Τύρο και την Πτολεμαΐδα, έγραψε στον Αντίοχο προσφέροντας του τις δύο αυτές πόλεις. Κατόπιν ο δρόμος για την Αίγυπτο διαμέσου της Παλαιστίνης ήταν ανοιχτός. Η εξέλιξη αυτή άφησε την αλεξανδρινή αυλή πανικόβλητη. Οι τελευταίοι αποφάσισαν να αρχίσουν διαπραγματεύσεις κερδίζοντας χρόνο για τις προετοιμασίες τους. Ορίστηκε τετράμηνη ανακωχή κατά τη διάρκεια της οποίας οι Αιγύπτιοι ετοιμάστηκαν πυρετωδώς και με άκρα μυστικότητα, με τη βοήθεια Ελλήνων εμπειρογνωμόνων που είχαν λάβει μέρος στους πρόσφατους πολέμους με τη Μακεδονία.
Την άνοιξη του 218 π.Χ. οι διαπραγματεύσεις έφτασαν όπως ήταν σχεδιασμένο από την αρχή σε αδιέξοδο και ο Αντίοχος συνέχισε να κατακτά τη μία πόλη μετά την άλλη, όπως τη Σελεύκεια, το λιμάνι δηλαδή της Αντιόχειας και την Τύρο. Το καλοκαίρι όμως, του 217 π.Χ., ως επικεφαλής πενήντα πέντε χιλιάδων αντρών και συνοδευόμενος από τη μικρότερη αδελφή του Αρσινόη Γ', ο Πτολεμαίος Δ' Φιλοπάτωρ, έλαβε θέση προσωπικά στο πεδίο της μάχης στις 13 Ιουνίου, ενάντια στους άντρες του Αντίοχου Γ'. Πέτυχε μια σημαντική νίκη στη Μάχη της Ράφιας, εξασφαλίζοντας την ακεραιότητα των βορείων συνόρων του βασιλείου του και ακυρώνοντας τις επιτυχίες του Αντίοχου, τον οποίο υποχρέωσε να αποσυρθεί στα βόρεια του Λιβάνου.
Εκστρατεία στην Ανατολή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 216 π.Χ. ο Αντίοχος εκστράτευσε στα βόρεια για να αντιμετωπίσει τον Αχαιό και μέχρι το 214 π.Χ. είχε καταφέρει να τον αποκλείσει στις Σάρδεις. Ο Αντίοχος βρήκε τρόπο να αιχμαλωτίσει τον αντίπαλό του, ωστόσο η πόλη κράτησε μέχρι και το 213 π.Χ., υπό τη χήρα του Αχαιού, Λαοδίκη, και μετά παραδόθηκε. Έχοντας έτσι ανακτήσει το κεντρικό κομμάτι της Μικράς Ασίας – αν και οι Σελευκίδες έπρεπε αναγκαστικά να ανεχτούν τις δυναστείες της Περγάμου, της Βιθυνίας και της Καππαδοκίας – ο Αντίοχος έστρεψε τις προσπάθειές του στην ανάκτηση των επαρχιών στα βόρεια και τα ανατολικά. Υποχρέωσε τον Ξέρξη της Αρμενίας να αναγνωρίσει την κυριαρχία του το 212 π.Χ. Το 209 π.Χ. ο Αντίοχος εισέβαλε στην Παρθία, κατέλαβε την πρωτεύουσα Εκατόμπυλο και συνέχισε στην Υρκανία. Ο Πάρθος βασιλιάς Αρσάκης Β΄ τελικά κατάφερε να εξασφαλίσει την ειρήνη.
Το έτος 209 π.Χ. βρίσκει τον Αντίοχο στη Βακτρία, όπου οι προσπάθειές του στέφθηκαν για άλλη μια φορά με επιτυχία. Αφού επιβίωσε μιας περίφημης πολιορκίας στην πρωτεύουσά του, τα Βάκτρα, ο βασιλιάς Ευθύδημος Α' κέρδισε τιμητική ειρήνη που σφραγίστηκε με συμφωνία γάμου, ανάμεσα στον γιο του Ευθύδημου, τον Δημήτριο και σε μία από τις κόρες του Αντιόχου. Έπειτα ο Αντίοχος, ακολουθώντας τα βήματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πέρασε στην κοιλάδα του ποταμού Κωφήνος (σημ. Καμπούλ), ανανέωσε τη φιλία του με τον Ινδό βασιλιά Σοφαγάσενο και επέστρεψε δυτικά από την Αραχωσία (σημ. επαρχία Σιστάν και Μπαλουχιστάν του Ιράν) και την Καρμανία (σημ. επαρχία Κερμάν) το 206 – 205 π.Χ.
Από τη Σελεύκεια του ποταμού Τίγρη οδήγησε σύντομη εκστρατεία στον Περσικό Κόλπο τα δύο επόμενα χρόνια. Στη συνέχεια επισκέφθηκε την Αντιόχεια του Περσικού κόλπου. Έδειχνε να έχει αποκαταστήσει την αυτοκρατορία των προγόνων του στην ανατολή, και αυτή του η επιτυχία του εξασφάλισε την επωνυμία «ο Μέγας». Το 205 - 204 π.Χ. ο Πτολεμαίος Ε' Επιφανής, όντας ακόμη μικρό παιδί, ανέβηκε στον αιγυπτιακό θρόνο και ο Αντίοχος, σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, σύναψε μυστική συμφωνία με τον βασιλιά Φίλιππο Ε' της Μακεδονίας για τον διαμοιρασμό των εδαφών που κατείχαν οι Πτολεμαίοι.
Πέμπτος Συριακός Πόλεμος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατόπιν ξεσπά ο Πέμπτος Συριακός Πόλεμος τον Μάιο του 202 π.Χ. Για άλλη μια φορά ο Αντίοχος επιτέθηκε στην Κοίλη Συρία και τη Φοινίκη, και μέχρι το 199 π.Χ. φαίνεται πως την είχε υπό την κατοχή του, πριν ο Αιτωλός Σκόπας την ανέκτησε για χάρη του Πτολεμαίου, καθώς και την Ιερουσαλήμ. Μα αυτή η ανάκτηση αποδείχτηκε βραχυχρόνια, εφόσον το 198 π.Χ. ο Αντίοχος υποχρέωσε τον Σκόπα σε ήττα στη Μάχη του Πανείου, κοντά στις πηγές του Ιορδάνη, μια μάχη που σηματοδοτεί το τέλος της πτολεμαϊκής κυριαρχίας στην Παλαιστίνη. Μετά την κατάκτηση της Κοίλης – Συρίας ο Αντίοχος δεν προχώρησε ενάντια στην Αίγυπτο. Κατέκτησε ωστόσο τη Θράκη, την Έφεσο και τις παράλιες πόλεις της Κιλικίας και της Λυκίας. Υπό όποιες συνθήκες και να υπογράφτηκε η ειρήνη ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Πτολεμαίους, αυτό που γνωρίζουμε είναι πως ο νεαρός Πτολεμαίος παντρεύτηκε την κόρη του Αντίοχου, την Κλεοπάτρα Α', εξασφαλίζοντας φιλικές σχέσεις ανάμεσα στα δύο κράτη. Κάπως έτσι εισήχθη και το περίφημο όνομα « Κλεοπάτρα » στη Δυναστεία που έμεινε πολύ χαρακτηριστικό, κυρίως λόγω της Κλεοπάτρας της Ζ'. Πρόβλημα δημιουργήθηκε όσον αφορά το θέμα της προίκας που έπρεπε να φέρει μαζί της η νεαρή βασίλισσα στον δεκαεξάχρονο σύζυγό της. Σήμερα είναι ομιχλώδεις οι γνώσεις μας, αλλά είναι πιθανό να έπεσε κάποια στιγμή το ζήτημα της Κοίλης Συρίας στο τραπέζι. Τις επόμενες γενιές οι δύο Οίκοι διαφώνησαν σθεναρά για το τι είχε συμφωνηθεί τότε.
Οι επιχειρήσεις του Αντίοχου στη Μικρά Ασία, τον έφεραν αντιμέτωπο με την ανερχόμενη δύναμη της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, η οποία εποφθαλμιούσε τη Σμύρνη και τη Λάμψακο. Η διαμάχη εντάθηκε αφού ο Αντίοχος απέκτησε πάτημα και στη Θράκη το 196 π.Χ. Η εκκένωση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους έδωσε αυτή την ευκαιρία στον Αντίοχο, ο οποίος είχε μάλιστα πλέον στην Αυλή του, τον Αννίβα. Την ίδια χρονιά αναγνωρίζεται διάδοχος ο γιος του ηγεμόνα των Σελευκιδών, ο Αντίοχος, ο οποίος και νυμφεύεται την αδελφή του, τη Λαοδίκη. Ακολουθούν διαπραγματεύσεις για συμμαχίες με άλλες πόλεις, στα πλαίσια των οποίων η κόρη του Αντίοχου, η Αντιοχίς, νυμφεύεται τον Αριαράθη Δ' τον Ευσεβή, ηγεμόνα της Καππαδοκίας.
Πόλεμος με τους Ρωμαίους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένα χρόνο αργότερα, το 193 π.Χ. ο Αντίοχος αντιμετωπίζει ένα τραγικό περιστατικό, τον θάνατο του γιου και διαδόχου του, του Αντίοχου. Το 192 π.Χ. ο Αντίοχος Γ' εισέβαλε στον ελλαδικό χώρο με ένα στρατό 10.000 ανδρών και αναγορεύτηκε από την Αιτωλική Συμπολιτεία γενικός αρχηγός. Το 191 π.Χ., ωστόσο, οι Ρωμαίοι, «ἡγουμένου σφῶν[4] Ἀκιλίου Μανίου Γλαβρίωνος»[5] τον καταδίωξαν στις Θερμοπύλες και τον ανάγκασαν να αποσυρθεί στην Ασία. Δεν σταμάτησαν όμως εκεί. Επιτέθηκαν στον Αντίοχο στην Ανατολία και η αποφασιστική νίκη του Σκιπίωνος του Ασιατικού στη Μάχη της Μαγνησίας το 190 π.Χ., την οποία ακολούθησε ήττα του Αννίβα στη θάλασσα έξω από τη Σίδη, έφερε τη Μικρά Ασία στα χέρια τους.
Με τη Συνθήκη της Απάμειας το 188 π.Χ. ο βασιλιάς των Σελευκιδών εγκατέλειψε τις κτήσεις του βόρεια του Ταύρου, τις οποίες η Ρώμη μοίρασε στους συμμάχους της. Επίσης υποχρεώθηκε να πληρώσει χρηματικά ποσά στη Ρώμη, καθώς και να στείλει εκεί ως όμηρο τον μικρότερο από τους γιους του, τον Αντίοχο. Αποτέλεσμα αυτού του πλήγματος στη δύναμη των Σελευκιδών, μερικές από τις επαρχίες που ο Αντίοχος είχε ανακτήσει διεκδίκησαν και πάλι την ανεξαρτησία τους.
Θάνατος και Διαδοχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 191 π.Χ. ο Αντίοχος παντρεύτηκε τη δεύτερη σύζυγό του, την Εύβοια της Χαλκίδας. Ο Αντίοχος ξεκίνησε νέα εκστρατεία στο Λουριστάν. Σκοτώθηκε ενώ λεηλατούσε ένα ναό του Βήλου στην Ελυμαΐδα της Περσίας, το 187 π.Χ. Το βασίλειο των Σελευκιδών πέρασε τότε στον γιο του Αντίοχου, τον Σέλευκο Δ' τον Φιλοπάτορα, που μέχρι τότε διοικούσε τη Θράκη και που είχε ονομαστεί διάδοχος από το 189 π.Χ. Για την προσωπικότητα του Σελευκίδη βασιλιά έγραψε ο Πολύβιος την ιστορική του κριτική. Τον παρομοίασε με τον ήλιο που δυναμικά ανατέλλει και φωτίζει τον κόσμο, αλλά στη συνέχεια τον καλύπτουν τα πυκνά νέφη και δύει άδοξα.
Χρονολόγιο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Έτος (π.Χ.) | Γεγονός | ||
|---|---|---|---|
| π. 241 π.Χ. | Γέννηση του Αντίοχου Γ' του Μέγα, γιου του Σέλευκου Β' Καλλίνικου και της Λαοδίκης Β'. | ||
| 222 π.Χ. | Δολοφονία του Σέλευκου Γ' του Κερανού, ενώ προσπαθούσε να ανακτήσει χαμένα εδάφη στην Πέργαμο. Ο μικρότερος αδελφός του, Αντίοχος Γ' ανεβαίνει στον θρόνο ενός συρρικνωμένου βασιλείου. Την ίδια χρονιά παντρεύεται τη Λαοδίκη Γ', κόρη του Μιθριδάτη Β' του Πόντου. | ||
| Αποτυχημένη προσπάθεια κατάπνιξης της επανάστασης στην Ιουδαία. | |||
| 221 π.Χ. | Κατάπνιξη της επανάστασης και υποταγή της Κάτω Μηδίας. | ||
| 219 π.Χ. | Ξέσπασμα του Τέταρτου Συριακού Πολέμου ενάντια στον βασιλιά της Αιγύπτου, Πτολεμαίος Δ' Φιλοπάτωρ. Ο Αντίοχος κατακτά τη Σελεύκεια, το λιμάνι της Αντιόχειας και κατόπιν την Τύρο. | ||
| 217 π.Χ. | Το καλοκαίρι, ως επικεφαλής πενήντα πέντε χιλιάδων αντρών και συνοδευόμενος από τη μικρότερη αδελφή του Αρσινόη Γ', ο Πτολεμαίος Δ' Φιλοπάτωρ, έλαβε θέση προσωπικά στο πεδίο της μάχης στις 13 Ιουνίου, ενάντια στους άντρες του Αντίοχου Γ'. Πέτυχε μια σημαντική νίκη στη Μάχη της Ράφιας, υποχρεώνοντας τον Αντίοχο να αποσυρθεί στα βόρεια του Λιβάνου. | ||
| 216 – 213 π.Χ. | Ο Αντίοχος Γ' νικά τον Αχαιό και κατακτά τις Σάρδεις. | ||
| 215 π.Χ. | Γέννηση του Αντίοχου Δ' του Επιφανούς | ||
| 212 π.Χ. | Γέννηση της Κλεοπάτρας, μετέπειτα βασίλισσας της Αιγύπτου. | ||
| 212 π.Χ. | Ο Αντίοχος Γ' υποχρέωσε τον Ξέρξη της Αρμενίας να αναγνωρίσει την κυριαρχία του. | ||
| 212 – 205 π.Χ. | Κατάκτηση των ανεξάρτητων βασιλείων της Παρθίας και της Βακτρίας. | ||
| Συμφωνία με τον βασιλιά Φίλιππος Ε' της Μακεδονίας για κατάληψη των πτολεμαϊκών κτήσεων. | |||
| 204 π.Χ. | Ο μέλλοντας σύζυγoς της Κλεοπάτρας Α', Πτολεμαίος Ε' Επιφανής διαδέχεται τον πατέρα του στον θρόνο της Αιγύπτου. | ||
| 202 π.Χ. | Τον Μάιο ξεσπά ο Πέμπτος Συριακός Πόλεμος. Νέες προσπάθειες κατάληψης της Κοίλης Συρίας. | ||
| 198 π.Χ. | Ο Αντίοχος υποχρέωσε τον Σκόπα σε ήττα στη Μάχη του Πανείου, κοντά στις πηγές του Ιορδάνη, μια μάχη που σηματοδοτεί το τέλος της πτολεμαϊκής κυριαρχίας στην Ιουδαία. Ίδρυση της Σελεύκειας). | ||
| Ο Αντίοχος Γ' κατακτά τη Θράκη, την Έφεσο και τις παράλιες πόλεις της Κιλικίας και της Λυκίας. | |||
| 197 π.Χ. | Στη Μάχη στις Κυνός Κεφαλές ο Ρωμαίος στρατηγός Titus Quinctius Flamininus νικά τους Μακεδόνες και τους αποδυναμώνει. | ||
| Οι Ρωμαίοι απειλούν τον Αντίοχο να μην συνεχίσει σε κατάληψη της Αιγύπτου. | |||
| 196 π.Χ. | Αναγνωρίζεται διάδοχος ο γιος του ηγεμόνα των Σελευκιδών, ο Αντίοχος, ο οποίος και νυμφεύεται την αδελφή του, τη Λαοδίκη. Κατάληψη της Θράκης τη διοίκηση της οποίας αναλαμβάνει ο άλλος γιος του Αντίοχου, ο Σέλευκος Δ'. | ||
| 195 π.Χ. | Ειρήνη ανάμεσα στους Σελευκίδες και τους Πτολεμαίους. | ||
| 193 π.Χ. | Θάνατος του διαδόχου, Αντίοχου. Βασιλικός γάμος ανάμεσα στον Πτολεμαίο Ε΄ και την Κλεοπάτρα Α΄ στην πόλη της Ράφια. Επίσης η Αντιοχίς, νυμφεύεται τον Αριαράθη Δ' τον Ευσεβή, ηγεμόνα της Καππαδοκίας. | ||
| 192 π.Χ. | Ξεσπά πόλεμος ανάμεσα στον Αντίοχο και στη Ρώμη με τις συμμαχικές τις πόλεις, Ρόδο και Πέργαμο. | ||
| 191 π.Χ. | Γάμος του Αντίοχου με την Εύβοια της Χαλκίδας. | ||
| 190 π.Χ. | Μάχη της Μαγνησίας, όπου ο Αντίοχος Γ' ηττάται οριστικά από τους Ρωμαίους και χάνει σημαντικό μέρος των εδαφών του. | ||
| 188 π.Χ. | Η Ειρήνη της Απάμειας σύμφωνα με την οποία οι Σελευκίδες όφειλαν να εγκαταλείψουν όλα τα εδάφη βόρεια του Ταύρου και να πληρώσουν πολεμική αποζημίωση. | ||
| 187 π.Χ. | Θάνατος του Αντίοχου Γ' του Μέγα. Τον διαδέχεται ο γιος του Σέλευκος Δ' Φιλοπάτωρ. | ||
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αντίοχος Γ΄ στο www.livius.com Αρχειοθετήθηκε 2011-05-14 στο Wayback Machine.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Philip R. Davies, John M. Halligan, Second Temple Studies III: Studies in Politics, Class, and Material Culture, Τόμος 2, σελ. 95, Continuum International Publishing Group (2002), ISBN 978-0-8264-6030-1. "Η διαφορά είναι ότι από τη σκοπιά του Αντίοχου Γ' ήταν Έλληνας βασιλιάς μίας ελληνικής αυτοκρατορίας και από μεταγενέστερη άποψη ήταν αρχηγός κράτους που επικοινωνούσε με ελληνική πόλη-κράτος".
- ↑ Gaṅgā Rām Garg, Encyclopaedia of the Hindu world, Volume 2, σελ. 510, Concept Publishing Company (1992) ISBN 978-81-7022-375-7
- ↑ Peter V. Jones, Keith C. Sidwell, The World of Rome: An Introduction to Roman Culture, σελ. 20, Cambridge University Press (1997) ISBN 978-0-521-38600-5
- ↑ «σφός».
- ↑ «Συριακή Δ´».
