Ralph Lingen, Barwn 1af Lingen

Ralph Lingen, Barwn 1af Lingen
Ganwyd	19 Rhagfyr 1819, 19 Chwefror 1819  Birmingham
Bu farw	22 Gorffennaf 1905  Kensington
Dinasyddiaeth	Lloegr
Alma mater	Bridgnorth Endowed School
Galwedigaeth	gwleidydd, bargyfreithiwr
Swydd	Permanent Secretary to the Treasury, aelod o Dŷ'r Arglwyddi, member of London County Council
Tad	Thomas Lingen
Mam	Ann Palmer Wheeler
Priod	Emma Hutton
Gwobr/au	Marchog Cadlywydd Urdd y Baddon

Gwas sifil o Loegr oedd Ralph Robert Wheeler Lingen, Barwn 1af Lingen KCB (19 Rhagfyr 1819 – 22 Gorffennaf 1905). Mae'n adnabyddus fel un o'r tri chomisiynydd a oedd yn gyfrifol am yr adroddiad Inquiry into the State of Popular Education in Wales (1847) – y Llyfrau Gleision drwg-enwog.

Fe'i ganwyd yn Birmingham, yn fab i'r dyn busnes Thomas Lingen (1771–1848). Astudiodd yn Ysgol Ramadeg Bridgnorth, Swydd Amwythig (1831–7), ac yng Ngholeg y Drindod, Rhydychen (1837–40). Enillodd gymrodoriaeth yn Ngholeg Balliol, Rhydychen ym 1841. Cafodd ei alw i'r Bar yn Lincoln's Inn, Llundain, ym 1847, ond ni ymarferodd fel bargyfreithiwr, ond daeth yn was sifil yn y Swyddfa Addysg y Llywodraeth.

Yn 1846 fe'i penodwyd, gyda Jelinger Cookson Symons a Henry Robert Vaughan Johnson – dau fargyfreithiwr arall o Loegr – yn gomisiynydd ymchwiliad seneddol i gyflwr addysg yng Nghymru. Ar adeg pan oedd mwyafrif y boblogaeth yn siaradwyr Cymraeg roedd y tri chomisiynydd yn siaradwyr Saesneg uniaith. Roeddent yn dibynnu i raddau helaeth ar dystiolaeth unochrog gan dirfeddianwyr a chlerigwyr Anglicanaidd a ddifenwasant iaith, addysg a moesoldeb y Cymry Cymraeg. Arweiniodd adroddiad y comisiynwyr – a gyhoeddwyd mewn cloriau glas ym 1847– at ddicter yng Nghymru, a daeth y mater yn adnabyddus fel Brad y Llyfrau Gleision.

Ym 1849 fe'i penodwyd yn Ysgrifennydd Parhaol i'r Adran Addysg, ac wedyn, ym 1969 yn Ysgrifennydd Parhaol y Trysorlys, swydd y parhaodd i'w gwneud nes iddo ymddiswyddo yn 1885, pan gafodd ei urddo'n arglwydd fel Barwn Lingen.