Чулацаман тӀегӀо

Аджари

41°39′ къ. ш. 42°00′ м. д.HGЯO
Талларе хьожуш
ХӀара йаззам Википеди чуьра бу — маьрша энциклопеди
Мохк (АД 1-гӀа тегӀа)
Аджари
гуьрж. აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა
Байракх[d] ХӀост
Байракх[d] ХӀост
41°39′ къ. ш. 42°00′ м. д.HGЯO
Пачхьалкх Гуьржийчоь
Адм. центр Батуми
Губернатор Арчил Хабадзе
Истори а, географи а
Кхоллар 1991
Латта 2899 км²
Сахьтан аса UTC+4:00
Бахархой
Бахархой
Официалан меттанаш гуьржийн
Идентификаторан терахьаш
Код ISO 3166-2 GE-AJ
Официалан сайт
Аджари картин тӀехь
Аджари картин тӀехь
Викилармин логотип Викиларми чохь медиафайлаш


Аджа́ри, АчӀара, АчӀаре (гуьрж. აჭარა, Ačʼara), Аджа́рийн Автоно́мин Респу́блика[2] (гуьрж. აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა, Ад’жар’ис автономиури республика) — Гуьржийчоьнан историн, географин а, политик-административан регион.

Кхоьллина 1921 шеран 16 июлехь Аджарийн АССР санна а, номиналан атеистийн ССРС-н цхьаъ бен йоцу автономи санна а, кхоьллина динан принципехь[3]. ХӀинца йолу цӀе — 1990 шарахь дуьйна. Аджарин коьрта гӀала Батуми — Гуьржийчоьнан коьрта хӀордан ков. ХӀорданйистера зонаш (Кобулети, Махинджаури, Гонио, Сарпи кхин а) кхузахь ю санаторно-дарбанан учрежденеш, дукхахерш кхоьллина советийн муьрехь. Болхбеш ю ломан курорташ.

Аджарин дукхахберш бу — аджараш, гуьржийн этнографин тоба, аджарин юкъахь Юккъерчу бӀешарашках шуьйра даьржина ислам дин.

Истори

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Аджарин махка дуьхьара бахархой охьхевшина тӀулгийн бӀешарахь, иза бакъхилар гойту археологашна Бешуми цӀе йолу ломан курортана уллехь карийначу хӀуманаш. Чолоки эркан бассейн ю металлургин коьрта меттиг. Махкахь карайо борзанан а, хьалхараэчиган а оьмарийн хӀолламаш. Гуьржийн йозанийн хьосташкахь Аджари хьахайо III б. вайн эра кхачале. гуьржийн ширачу Картли пачхьалкхан дакъа санна. Легендаца, Аджарера доладела Гуьржийчохь керста дин даржор — апостол Андрей Первозванни веъначул тӀехьа[4].

Административан йекъайалар

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Аджарин юкъахь ю 5 муниципалитет (2006 шо кхаччалц кӀошташ) а, 1 гӀала республикин муьтӀахь а йолуш (Батуми).

Муниципалитет майда,
км²		 бахархой
ларар
2002[5],
стаг		 бахархой
ларар
2014[6],
стаг		 бахархой
ларар
2018[7],
стаг		 центр
Батуми, гӀала 65 121 806 152 839 163 400 Батуми гӀ.
Кедан муниципалитет 452 20 024 16 760 16 800 Кеда гӀкэ
Кобулетин муниципалитет 720 88 063 74 794 73 400 Кобулети гӀ.
Хелвачаурин муниципалитет 365 90 843 51 189 52 100 б. Хелвачаури гӀкэ (Батуми гӀ.)
Хулон муниципалитет 710 33 430 23 327 25 500 Хуло гӀкэ
Шуахевин муниципалитет 588 21 850 15 044 15 100 Шуахеви гӀкэ
Аджари, шаберш 2899 376 016 333 953 346 300 Батуми гӀ.

Мехкан къаьмнийн хӀоттам
(2014 шарахь)[8][9]

стаг %
берриге 333 953 100,00 %
Гуьржий 320 742 96,04 %
Эрмалой 5461 1,64 %
Оьрсий 3679 1,10 %
Украинаш 793 0,24 %
Желтой 575 0,17 %
Туркой 429 0,13 %
Азербайджанаш 340 0,10 %
Абхазаш 297 0,09 %
Цигонаш (боша) 138 0,04 %
Ассирийхой 131 0,04 %
ХӀирий 101 0,03 %
Езидаш 81 0,02 %
Жуьгтий 72 0,02 %
кхиберш 1114 0,33 %

ГӀаланаш:

ГӀалин кепара эвлаш:

Бахархой

[бӀаьра нисйан | нисйан]

2018 шеран 1 январехь ларарца Аджарех бу 346 300 бахархой[7], 2014 шаран 1 январехь — 396 600 бахархой[10]

2014 шарахь 333 953 стаг[6], 2002 шарахь — 376 016 стаг (царах 93,4 % — гуьржий (аджараш), 2,4 % — оьрсий, 2,4 % — эрмалой, 0,6 % — желтой, 0,4 % — абхазаш, 0,9 % — кхиберш).

Къаьмнаш

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Аджарин кӀоштанийн къаьмнийн хӀоттам (2014 ш.)[11]

Мохк,
муниципалитет[12]		 шаберш гуьрж-
ий		 % эрма-
лой		 % оьрс-
ий		 % ук-
раин-
аш		 % жел-
той		 % Тур-
кой		 % азер-
байд-
жанаш		 % абха-
заш		 % Циго-
наш		 % кхи-
берш		 %
Аджари, шаберш 333 953 320 742 96,04 % 5461 1,64 % 3679 1,10 % 793 0,24 % 575 0,17 % 429 0,13 % 340 0,10 % 297 0,09 % 138 0,04 % 1499 0,45 %
Батуми, гӀала 152 839 142 691 93,36 % 4636 3,03 % 2889 1,89 % 628 0,41 % 289 0,19 % 0 0,00 % 269 0,18 % 229 0,15 % 1 0,00 % 1207 0,79 %
Кедан м-т 16 760 16 747 99,92 % 1 0,01 % 5 0,03 % 3 0,02 % 0 0,00 % 1 0,01 % 0 0,00 % 2 0,01 % 0 0,00 % 1 0,01 %
Кобулетин м-т 74 794 72 624 97,10 % 696 0,93 % 666 0,89 % 129 0,17 % 267 0,36 % 6 0,01 % 40 0,05 % 11 0,01 % 137 0,18 % 218 0,29 %
Хелвачаурин м-т 51 189 50 811 99,26 % 125 0,24 % 110 0,21 % 28 0,05 % 18 0,04 % 1 0,00 % 19 0,04 % 52 0,10 % 0 0,00 % 25 0,05 %
Хулон м-т 23 327 23 105 99,05 % 1 0,00 % 7 0,03 % 3 0,01 % 1 0,00 % 151 0,65 % 12 0,05 % 2 0,01 % 0 0,00 % 45 0,19 %
Шуахевин м-т 15 044 14 764 98,14 % 2 0,01 % 2 0,01 % 2 0,01 % 0 0,00 % 270 1,79 % 0 0,00 % 1 0,01 % 0 0,00 % 3 0,02 %

1989 шарахь ларарца:

  • Гуьржий 82,8 %
  • Оьрсий 7,7 %
  • Эрмалой 4,0 %
  • Кхиберш 5,5 %[13]

Дин

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Ӏосманийн Ӏедал долуш, кхиболу крипто-керста нах санна, аджараш леладора ислам а, керста а дин. Аджарин гурьжий къоман бахархой керста дине дӀаберзира 1990-гӀа а, 2000-гӀа а шерашкахь, и болх беш яра Гуьржийн керста килс, и бахьна долуш Аджарин бахархой бусулба а, керста а барамехь бу 60 % к 30 %, 1980-гӀа шерийн чакхехь абсолютан дукхахберш бара бусулбанаш (70 %). 2014 шаран лараран хаамашца[14]:

Кортош

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Карта

[бӀаьра нисйан | нисйан]

Картин легенда:

Автономин республикин центр, 100 000 сов стаг.
10 000 тӀера 25 000 кхаччалц стаг.
5 000 тӀера 10 000 кхаччалц стаг.
2 000 тӀера 5 000 кхаччалц стаг.
1 000 тӀера 2 000 кхаччалц стаг.
500 тӀера 1 000 кхаччалц стаг.
Аджари (Аджари)
Аджарин нах беха меттигаш

Билгалдахарш

[бӀаьра нисйан | нисйан]
  1. ↑ 1 2 3 http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/01%20Population%20by%20municipalities%20for%20the%20beginning%20of%20the%20year.xls
  2. ↑ КОНСТИТУЦИЯ ГРУЗИИ &124; ЮЛПП Законодательный Вестник Грузии
  3. ↑ CA&CC Press® AB Архивйина 2012-09-23 — Wayback Machine
  4. ↑ Батум во времена Османской империи. Автор Заур Маргиев Изд. Анкара 2008 г. ISBN 99928-43-54-3 Издание 2. Москва 2008 г. ISBN 978-5-902073-64-2
  5. ↑ Этнический состав Грузии по переписи 2002 года (ингалс.)
  6. ↑ 1 2 Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 General Population Census Main Results General Information). 2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS (инг.). Национальная статистическая служба Грузии. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 28 апрель. Кху чуьра архивйина оригиналан 2016 шеран 8 августехь Архивйина 2016-08-08 — Wayback Machine
  7. ↑ 1 2 Численность населения краёв и муниципалитетов Грузии на начало года в 1994—2018 гг. (инг.). Национальная статистическая служба Грузии. ТӀекхочу дата: 29 октября 2018. Кху чуьра архивйина оригиналан 2018 шеран 23 июлехь
  8. ↑ Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity). Итоги переписи населения Грузии 2014 года (2014 GENERAL POPULATION CENSUS RESULTS) (инг.). Национальная статистическая служба Грузии. ТӀекхочу дата: 2016 шеран 28 апрель. Архивйина 2016-08-08 — Wayback Machine
  9. ↑ Национальный состав населения Грузии, его регионов и населённых пунктов по переписи населения 2014 года
  10. ↑ Оценка населения Грузии на 2004—2014 гг. по муниципалитетам по данным Департамента статистики Грузии (инг.). ТӀекхочу дата: 2014 шеран 20 октябрь. Кху чуьра архивйина оригиналан 2014 шеран 22 июлехь
  11. ↑ georgia-ethnic-2014
  12. ↑ 2006 шарахь дуьйна Гуьржийчоьнан массо кӀошташ муниципалитеташ аьлла хийцина
  13. ↑ Аджария // Словарь современных географических названий / Рус. геогр. о-во. Моск. центр; Под общ. ред. акад. В. М. Котлякова. Институт географии РАН. — Екатеринбург: У-Фактория, 2006.
  14. ↑ georgia-religion 2014
Хьост — «https://ce.wikipedia.org/w/index.php?title=Аджари&oldid=10448589»