Idi na sadržaj

Razlika između verzija stranice "Arapsko poluostrvo"

Uredi veze
S Wikipedije, slobodne enciklopedije
Pregled historije
[nepregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjena
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
m razne ispravke
 
(Nije prikazana 13 međuverzija 6 korisnika)
Red 1: Red 1:
{{Drugo značenje|Arabija}}
{{Drugo značenje|Arabija}}
{{Infokutija kontinent
| naziv = Arapsko poluostrvo
| slika = Arabian Peninsula.svg
| površina = 3.237.500 km<sup>2</sup>
| stanovništvo = 95.000.000 (2023)
| gustoća = 29,0/km<sup>2</sup>
| nominalni_BDP =
| BDP_PPP =
| denonim = [[Arapi]]
| države = {{Sakrij
|okvir_stil =
|naslov = 9
|naslov_stil =
|podaci_stil =
|podaci = {{ZID|Bahrein}}<br />{{ZID|Irak}}<br />{{ZID|Jordan}}<br />{{ZID|Kuvajt}} <br />{{ZID|Oman}}<br />{{ZID|Katar}} <br />{{ZID|Saudijska Arabija}}<br />{{ZID|UAE}}<br />{{ZID|Jemen}}}}
}}
[[Datoteka:Arabian Peninsula dust SeaWiFS.jpg|mini|desno|280px|Arapsko poluostrvo]]


'''Arapsko poluostrvo''' ({{Jez-ar|شبه الجزيرة العربية}}), [[poluostrvo]] je u [[jugozapadna Azija|jugozapadnoj Aziji]] između [[Crveno more|Crvenog]] i [[Arapsko more|Arapskog mora]] te [[Perzijski zaliv|Perzijskog]], [[Omanski zaliv|Omanskog]] i [[Adenski zaliv|Adenskog zaliva]]. Obuhvata oko 3.000.000&nbsp;km<sup>2</sup>, a većinom se sastoji od [[pustinja|pustinje]]. Arapsko poluostrvo je najveće poluostrvo na svijetu.<ref>{{Cite book|last=Niz|first=Ellen Sturm|url=https://archive.org/details/peninsulas0000nize|title=Peninsulas|date=10. 4. 2006|publisher=Capstone|isbn=9780736861427|page=[https://archive.org/details/peninsulas0000nize/page/19 19]|language=en|url-access=registration}}</ref><ref>{{Cite book|last=McColl|first=R. W.|url=https://books.google.com/books?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA710|title=Encyclopedia of World Geography|date=14. 5. 2014|publisher=Infobase Publishing|isbn=9780816072293|language=en|access-date=19. 5. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210519182851/https://books.google.com/books?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA710|archive-date=19. 5. 2021|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite book|last=Condra|first=Jill|url=https://books.google.com/books?id=lazWAQAAQBAJ&pg=PA62|title=Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing Around the World [2 Volumes]|date=9. 4. 2013|publisher=ABC-CLIO|isbn=9780313376375|language=en|access-date=19. 5. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210519183236/https://books.google.com/books?id=lazWAQAAQBAJ&pg=PA62|archive-date=19. 5. 2021|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite book|last=Dodge|first=Christine Huda|url=https://books.google.com/books?id=j47rDQAAQBAJ&pg=PT62|title=The Everything Understanding Islam Book: A Complete and Easy to Read Guide to Muslim Beliefs, Practices, Traditions, and Culture|date=1. 4. 2003|publisher=Simon and Schuster|isbn=9781605505459|language=en|access-date=19. 5. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20211031101202/https://books.google.com/books?id=j47rDQAAQBAJ&pg=PT62|archive-date=31. 10. 2021|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.worldatlas.com/articles/15-largest-peninsulas-in-the-world.html|title=15 Largest Peninsulas in the World|work=WorldAtlas|access-date=21. 10. 2017|language=en|archive-date=17. 3. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210317051902/https://www.worldatlas.com/articles/15-largest-peninsulas-in-the-world.html|url-status=live}}</ref>
[[Datoteka:Arabian Peninsula dust SeaWiFS.jpg|mininail|desno|280p|Arapsko poluostrvo]]


Arapsko poluostrvo je važan dio veće regije [[Bliski istok|Bliskog istoka]], te ima kritično važnu [[geopolitika|geopolitičku]] ulogu zbog svojih ogromnih rezervi [[nafta|nafte]] i [[prirodni plin|prirodnog plina]]. Geografski, Arapsko poluostrvo uključuje [[Bahrein]],{{efn|Kao [[ostrvska država]], Bahrein tehnički nije dio Arapskog poluotoka, već dio malo veće geopolitičke regije zvane Arabija.|name="AP 1"}} [[Kuvajt]], [[Oman]], [[Katar]], [[Saudijska Arabija|Saudijsku Arabiju]], [[Ujedinjeni Arapski Emirati|Ujedinjene Arapske Emirate]] (UAE) i [[Jemen]], kao i južni [[Irak]] i [[Jordan]].<ref>{{cite book|title = Geopolitics of the World System|page = 337|first = Saul Bernard|last = Cohen|date = 2003|publisher = Rowman & Littlefield|isbn = 9780847699070|url = https://books.google.com/books?id=QkMD8HKRlgoC&pg=PA337|access-date = 5. 9. 2022|archive-date = 1. 10. 2022|archive-url = https://web.archive.org/web/20221001180013/https://books.google.com/books?id=QkMD8HKRlgoC&pg=PA337|url-status = live}}</ref> Najveća od njih je Saudijska Arabija.<ref>{{Cite web|last=Zaken|first=Ministerie van Buitenlandse|date=14. 5. 2017|title=Kingdom of Saudi Arabia – Doing business in the Gulf region – netherlandsworldwide.nl|url=https://www.netherlandsworldwide.nl/doing-business-in-the-gulf-region/other-sectors-in-the-gulf-region/gcc-countries/saudi-arabia|access-date=19. 2. 2021|website=netherlandsworldwide.nl|language=en|archive-date=11. 5. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210511171451/https://www.netherlandsworldwide.nl/doing-business-in-the-gulf-region/other-sectors-in-the-gulf-region/gcc-countries/saudi-arabia|url-status=live}}</ref> U klasično doba, [[Sinaj]] se također smatrao dijelom Arabije.
'''Arapsko poluostrvo''' ([[arapski jezik|arapski]] شبه الجزيرة العربية), [[poluostrvo]] u [[jugozapadna Azija|jugozapadnoj Aziji]] između [[Crveno more|Crvenog]] i [[Arapsko more|Arapskog mora]] te [[Perzijski zaliv|Perzijskog]], [[Omanski zaliv|Omanskog]] i [[Adenski zaliv|Adenskog zaliva]]. Obuhvata oko 3.000.000 km², a većinom se sastoji od [[pustinja|pustinje]]. Arapsko poluostrvo je važan dio veće regije [[Bliski istok|Bliskog istoka]], te ima kritično važnu [[geopolitika|geopolitičku]] ulogu zbog svojih ogromnih rezervi [[nafta|nafte]] i [[prirodni plin|prirodnog plina]].


Arapsko poluostrvo nastalo je kao rezultat razdvajanja kojim je nastalo [[Crveno more]] između 56 i 23 miliona godina, a graniči sa Crvenim morem na zapadu i jugozapadu, [[Perzijski zaliv|Perzijskim]] i [[Omanski zaliv|Omanskim zalivom]] na sjeveroistoku, [[Levant]]om i [[Mezopotamija]] na sjeveru i [[Arapsko more|Arapskim morem]] i [[Indijski okean|Indijskim okeanom]] na jugoistoku.

Prije moderne ere, regija je bila podijeljena prvenstveno na četiri različite regije: Centralna visoravan (Najd i Al-Yamama), Južna Arabija (Jemen, Hadramaut i Oman), Bahrein (Istočna Arabija ili El-Hassa) i Hidžaz (Tihama za zapadnu obalu), kako je opisao [[Ibn el -Fakih]].<ref>{{cite book |author1=Ibn al-Faqih |url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/mukhtasar-kitab-al-buldan/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%82-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%A9-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2-COM_ARA_000011 |title=Mukhtasar Kitab al-Buldan |date=c. 903 |language=Arabic |access-date=20. 4. 2021 |archive-date=20. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210420224114/https://referenceworks.brillonline.com/entries/mukhtasar-kitab-al-buldan/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%82-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%A9-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2-COM_ARA_000011 |url-status=live }}</ref>

== Geologija ==
Obale poluostrva omeđene su Crvenim morem i [[zaliv Aqaba|zalivom Aqaba]] na (jugo)zapadu, Arapskim morem (dio [[Indijski okean|Indijskog okeana]]) na jugoistoku, te Omanskim zalivom, [[Hormuz]]om i Perzijskim zalivom na sjeveroistoku. Sjeverna granica poluostrva određena je kolizijskom zonom [[Zagros]]a, planinske visoravni na kojoj se zbiva kontinentski jaz između arapske ploče i Azije. Arapsko poluostrvo se geografski spaja sa [[Sirijska pustinja|Sirijskom pustinjom]] bez jasne linije razgraničenja.
Obale poluostrva omeđene su Crvenim morem i [[zaliv Aqaba|zalivom Aqaba]] na (jugo)zapadu, Arapskim morem (dio [[Indijski okean|Indijskog okeana]]) na jugoistoku, te Omanskim zalivom, [[Hormuz]]om i Perzijskim zalivom na sjeveroistoku. Sjeverna granica poluostrva određena je kolizijskom zonom [[Zagros]]a, planinske visoravni na kojoj se zbiva kontinentski jaz između arapske ploče i Azije. Arapsko poluostrvo se geografski spaja sa [[Sirijska pustinja|Sirijskom pustinjom]] bez jasne linije razgraničenja.


Geološki je ova regija zapravo ''Arapski potkontinent'' jer leži na istoimenoj [[tektonska ploča|tektonskoj]] [[arapska ploča|ploči]] koja se sve više udaljava od sjeveroistočne [[Afrika|Afrike]] (formirajući [[Crveno more]]), te podvlači pod [[euroazijska ploča|euroazijsku ploču]] (formirajući planine [[Zagros]]a). Sastav se stijena sistematski razlikuje kroz Arabiju. Najstarije stijene izložene na [[Arapsko-nubijski štit|Arapsko-nubijskom štitu]] blizu Crvenog mora prekrivene su ranijim sedimentima koji postaju mlađi prema Perzijskom zalivu. Možda najbolje očuvani [[ofiolit]] na Zemlji, ofiolit Semail, leži izložen u planinama UAE-a i sjevernog Omana.
Geološki je ova regija zapravo ''Arapski potkontinent'' jer leži na istoimenoj [[Tektonika ploča|tektonskoj]] [[Arabijska ploča|ploči]] koja se sve više udaljava od sjeveroistočne [[Afrika|Afrike]] (formirajući [[Crveno more]]), te podvlači pod [[euroazijska ploča|euroazijsku ploču]] (formirajući planine [[Zagros]]a). Sastav se stijena sistematski razlikuje kroz Arabiju. Najstarije stijene izložene na [[Arapsko-nubijski štit|Arapsko-nubijskom štitu]] blizu Crvenog mora prekrivene su ranijim sedimentima koji postaju mlađi prema Perzijskom zalivu. Možda najbolje očuvani [[ofiolit]] na Zemlji, ofiolit Semail, leži izložen u planinama UAE-a i sjevernog Omana.


Arapsko poluostrvo je pretežno valovit (prosječna visina 500-1000 m) s velikim [[pustinja|pustinjskim]] područjima ([[Nefud]], [[Rub'al Khali]]) i osamljenim [[granit]]nim masivima. Na rubnim dijelovima prelazi u [[planina|planinske]] krajeve (najviši ispon 3760 m). Uz Perzijski zaliv izdvaja se prostrana do 150 km široka obalna ravnica. Obale su pretežno ravne i pješčane.
Arapsko poluostrvo je pretežno valovit (prosječna visina 500–1000 m) s velikim [[pustinja|pustinjskim]] područjima ([[Nefud]], [[Rub'al Khali]]) i osamljenim [[granit]]nim masivima. Na rubnim dijelovima prelazi u [[planina|planinske]] krajeve (najviši ispon 3760 m). Uz Perzijski zaliv izdvaja se prostrana do 150&nbsp;km široka obalna ravnica. Obale su pretežno ravne i pješčane.


U regiji prevladava pustinjska [[klima]] sa znatnim dnevnim i godišnjim kolebanjima temperature i vrlo malom količinom padavina (do 100 mm godišnje). Stalnih površinskih tokova i [[jezero|jezera]] nema, a suhe doline povremenih vodenih tokova ([[vadi]]) duge su često do nekoliko stotina km. Ispod površine velikog dijela poluostrva postoje obilni drevni [[akvifer]]i (vodonosnici), a na mjestima gdje voda izbija na površinu formiraju se [[oaza|oaze]] (npr. oaze [[Al-Hasa]] i [[Qatif]]) koje omogućuju razvoj poljoprivrede.
U regiji prevladava pustinjska [[klima]] sa znatnim dnevnim i godišnjim kolebanjima temperature i vrlo malom količinom padavina (do 100&nbsp;mm godišnje). Stalnih površinskih tokova i [[jezero|jezera]] nema, a suhe doline povremenih vodenih tokova ([[vadi]]) duge su često do nekoliko stotina km. Ispod površine velikog dijela poluostrva postoje obilni drevni [[akvifer]]i (vodonosnici), a na mjestima gdje voda izbija na površinu formiraju se [[oaza|oaze]] (npr. oaze [[Al-Hasa]] i [[Qatif]]) koje omogućuju razvoj poljoprivrede.


Biljni pokrov veoma je oskudan (kserofitno grmlje, rijetka trava), a životinjski svijet uglavnom čine vrste koje su se prilagodile [[pustinja|aridnoj]] klimi pustinje. [[Monsun]]ske lišćarske šume razvijene su samo na vlažnijim (500-750 mm) padinama planinskog područja južnog i jugoistočnog dijela poluostrva. U oazama dobro uspijeva [[palma]].
Biljni pokrov veoma je oskudan (kserofitno grmlje, rijetka trava), a životinjski svijet uglavnom čine vrste koje su se prilagodile [[pustinja|aridnoj]] klimi pustinje. [[Monsun]]ske lišćarske šume razvijene su samo na vlažnijim (500–750&nbsp;mm) padinama planinskog područja južnog i jugoistočnog dijela poluostrva. U oazama dobro uspijeva [[palma]].


Smatra se da je poluostrvo bilo izvorna domovina [[protosemiti|protosemitskim]] narodima, precima svih [[semiti|semitskih]] naroda u regiji – [[Akađani|Akađana]], [[Arapi|Arapa]], [[Asirci|Asiraca]], [[Hebreji|Hebreja]] itd. Arapsko poluostrvo je bio kolijevka [[arapski jezik|arapskog jezika]] (koji se proširio izvan poluostrva zajedno s [[islam|islamskom religijom]] tokom ekspanzije [[islam]]a započete u 7. vijeku n.e.), a još uvijek održava malehno stanovništvo govornika [[Južnosemitski jezici|južnosemitskih]] jezika poput [[mehri]]ja i shehrija, ostataka jezične porodice koja je imala veću važnost u ranijim historijskim razdobljima kada je cvjetalo kraljevstvo [[Sheba]] u južnom dijelu poluostrva (današnji [[Jemen]] i [[Oman]]).
Smatra se da je poluostrvo bilo izvorna domovina [[protosemiti|protosemitskim]] narodima, precima svih [[semiti|semitskih]] naroda u regiji – [[Akađani|Akađana]], [[Arapi|Arapa]], [[Asirci|Asiraca]], [[Hebreji|Hebreja]] itd. Arapsko poluostrvo je bio kolijevka [[arapski jezik|arapskog jezika]] (koji se proširio izvan poluostrva zajedno s [[islam|islamskom religijom]] tokom ekspanzije [[islam]]a započete u 7. vijeku n. e.), a još uvijek održava malehno stanovništvo govornika [[Južnosemitski jezici|južnosemitskih]] jezika poput [[mehri]]ja i shehrija, ostataka jezične porodice koja je imala veću važnost u ranijim historijskim razdobljima kada je cvjetalo kraljevstvo [[Sheba]] u južnom dijelu poluostrva (današnji [[Jemen]] i [[Oman]]).

== Države ==


Poluostrvo je [[politička geografija|politički]] podijeljeno od ostatka Azije sjevernim granicama Kuvajta i Saudijske Arabije. Na teritoriji Arabije nalaze se:
Poluostrvo je [[politička geografija|politički]] podijeljeno od ostatka Azije sjevernim granicama Kuvajta i Saudijske Arabije. Na teritoriji Arabije nalaze se:
Red 27: Red 51:
* [[Ujedinjeni Arapski Emirati]]
* [[Ujedinjeni Arapski Emirati]]


Sve navedene zemlje, osim Jemena, nazivaju se [[arapske zalivske države|arapskim zalivskim državama]]. One su jedne od najbogatijih zemalja u svijetu s obzirom na njihovo malobrojno stanovništvo zbog bogatih ležišta [[nafta|nafte]] i [[plin]]a koje se nalaze u primorju Perzijskog zaljeva.
Sve navedene zemlje, osim Jemena, nazivaju se [[arapske zalivske države|arapskim zalivskim državama]]. One su jedne od najbogatijih zemalja u svijetu s obzirom na njihovo malobrojno stanovništvo i bogata ležišta [[nafta|nafte]] i [[plin]]a koja se nalaze u primorju Perzijskog zaliva.


[[Saudijska Arabija]] pokriva veći dio poluostrva. Većina stanovništva poluostrva živi u [[Saudijska Arabija|Saudijskoj Arabiji]] i [[Jemen]]u. Poluostrvo sadrži najveće rezerve [[nafta|nafte]] na svijetu. U Saudijskoj se Arabiji nalaze [[islam]]ski sveti gradovi [[Meka]] i [[Medina]]. [[UAE]] i [[Saudijska Arabija]] ekonomski su najbogatije države u regiji. [[Katar]], malo poluostrvo u Perzijskom zalivu, dom je slavnoj [[arapski jezik|arapskoj]] televizijskoj postaji [[Al Jazeera|Al Jazeeri]]. [[Kuvajt]] je mala zemlja na sjeveroistoku poluostrva koja graniči s [[Irak]]om. Tokom Prvog [[zaljevski rat|zaljevskog rata]] [[Sadam Husein]] je napao Kuvajt kojeg je zatim proglasio iračkom provincijom. Kuvajt je strateško važna zemlja koja je formirala jedan od glavnih terena koalicijskih snaga za organizaciju [[invazija Iraka|invazije Iraka]] 2003.
[[Saudijska Arabija]] pokriva veći dio poluostrva. Većina stanovništva poluostrva živi u [[Saudijska Arabija|Saudijskoj Arabiji]] i [[Jemen]]u. Poluostrvo sadrži najveće rezerve [[nafta|nafte]] na svijetu. U Saudijskoj se Arabiji nalaze [[islam]]ski sveti gradovi [[Mekka]] i [[Medina]]. [[Ujedinjeni Arapski Emirati|UAE]] i [[Saudijska Arabija]] ekonomski su najbogatije države u regiji. [[Katar]], malo poluostrvo u Perzijskom zalivu, dom je slavnoj [[arapski jezik|arapskoj]] televizijskoj postaji [[Al Jazeera|Al Jazeeri]]. [[Kuvajt]] je mala zemlja na sjeveroistoku poluostrva koja graniči s [[Irak]]om. Tokom Prvog [[Zalivski rat|zalivskog rata]] [[Sadam Husein]] je napao Kuvajt kojeg je zatim proglasio iračkom provincijom. Kuvajt je strateško važna zemlja koja je formirala jedan od glavnih terena koalicijskih snaga za organizaciju [[invazija Iraka|invazije Iraka]] 2003.


Arapsko poluostrvo geografski čine:
Arapsko poluostrvo geografski čine:
Red 37: Red 61:
# pojas planina, koje su prvenstveno usporedne s [[Crveno more|Crvenim morem]] u zapadnom (npr. provincija [[Asir]]) i jugoistočnom dijelu (Oman). Najviša tačka Jabal Al-Nabi Sho'aib u Jemenu visoka je 3666 m.
# pojas planina, koje su prvenstveno usporedne s [[Crveno more|Crvenim morem]] u zapadnom (npr. provincija [[Asir]]) i jugoistočnom dijelu (Oman). Najviša tačka Jabal Al-Nabi Sho'aib u Jemenu visoka je 3666 m.


== Više informacija ==
== Također pogledajte ==
* [[Arapski svijet]]
* [[Arapski svijet]]
* [[Rub' al Khali]] ([[pustinja]])
* [[Rub' al Khali]] ([[pustinja]])
* [[Arabia Deserta]]
* [[Arabia Deserta]]
* [[Arabia Petraea]]
* [[Arabia Petraea]]
* [[Mašrek]]
* [[Mašrik]]
* [[Arapska liga]]

== Bilješke ==
{{notelist}}

== Reference ==
{{Refspisak}}


{{Regija}}
{{Commonscat|Arabian Peninsula}}
{{Commonscat|Arabian Peninsula}}
{{Regija}}


[[Kategorija:Azija]]
[[Kategorija:Azija]]
[[Kategorija:Poluostrva]]
[[Kategorija:Poluostrva]]
[[Kategorija:Arapsko poluostrvo]]

[[af:Arabiese Skiereiland]]
[[ang:Arabea]]
[[ar:شبه الجزيرة العربية]]
[[arc:ܐܪܒܝܐ]]
[[arz:شبه الجزيره العربيه]]
[[ast:Arabia]]
[[av:ГӀарабистан]]
[[az:Ərəbistan yarımadası]]
[[bar:Arabische Hoibinsl]]
[[bcl:Arabong Peninsula]]
[[be:Аравійскі паўвостраў]]
[[be-x-old:Арабійскі паўвостраў]]
[[bg:Арабски полуостров]]
[[br:Arabia]]
[[ca:Aràbia]]
[[ckb:نیمچەدوورگەی عەرەبی]]
[[cs:Arabský poloostrov]]
[[cv:Арави çурутравĕ]]
[[cy:Arabia]]
[[da:Arabiske Halvø]]
[[de:Arabische Halbinsel]]
[[dsb:Arabiska połkupa]]
[[el:Αραβία]]
[[en:Arabian Peninsula]]
[[eo:Arabio]]
[[es:Arabia]]
[[et:Araabia]]
[[eu:Arabia]]
[[fa:شبه‌جزیره عربستان]]
[[fi:Arabian niemimaa]]
[[fr:Arabie]]
[[frp:Pèninsula arabica]]
[[fy:Arabysk Skiereilân]]
[[gl:Península de Arabia]]
[[gn:Arávia]]
[[he:חצי האי ערב]]
[[hi:अरबी प्रायद्वीप]]
[[hr:Arapski poluotok]]
[[hsb:Arabska połkupa]]
[[hu:Arab-félsziget]]
[[hy:Արաբական թերակղզի]]
[[id:Jazirah Arab]]
[[io:Arabia]]
[[is:Arabíuskaginn]]
[[it:Penisola araba]]
[[ja:アラビア半島]]
[[jv:Semenanjung Arab]]
[[ka:არაბეთის ნახევარკუნძული]]
[[kk:Арабия түбегі]]
[[ko:아라비아 반도]]
[[ku:Nîvgirava Erebistanê]]
[[kw:Arabi]]
[[ky:Араб жарым аралы]]
[[la:Arabia]]
[[lb:Arabesch Hallefinsel]]
[[lbe:Аьрабусттан]]
[[lij:Arabbia (region)]]
[[lt:Arabijos pusiasalis]]
[[lv:Arābijas pussala]]
[[min:Jazirah Arab]]
[[mk:Арапски Полуостров]]
[[ml:അൽ ജസീറ]]
[[mn:Арабын хойг]]
[[mr:अरबी द्वीपकल्प]]
[[ms:Semenanjung Arab]]
[[mzn:عربئون جزیره مونا]]
[[nl:Arabisch Schiereiland]]
[[nn:Den arabiske halvøya]]
[[no:Den arabiske halvøy]]
[[oc:Arabia]]
[[os:Аравийы æрдæгсакъадах]]
[[pl:Półwysep Arabski]]
[[pnb:جزیرے ورگا عرب]]
[[ps:د عربستان ټاپووزمه]]
[[pt:Arábia]]
[[ro:Peninsula Arabică]]
[[ru:Аравийский полуостров]]
[[sh:Arabija]]
[[simple:Arabian Peninsula]]
[[sk:Arabský polostrov]]
[[sl:Arabski polotok]]
[[so:Jasiirad Dhuleedka Carabta]]
[[sq:Gadishulli Arabik]]
[[sr:Арабијско полуострво]]
[[su:Semenanjung Arab]]
[[sv:Arabiska halvön]]
[[sw:Bara Arabu]]
[[ta:அராபியத் தீபகற்பம்]]
[[th:คาบสมุทรอาหรับ]]
[[tl:Tangway ng Arabya]]
[[tr:Arap Yarımadası]]
[[tt:Гарәбстан ярымутравы]]
[[uk:Аравійський півострів]]
[[ur:جزیرہ نما عرب]]
[[vi:Bán đảo Ả Rập]]
[[war:Rawis han Arabya]]
[[wo:Arabi]]
[[yi:אראבישער האלבאינדזל]]
[[zh:阿拉伯半岛]]
[[zh-yue:阿剌伯半島]]

Trenutna verzija na dan 10 novembar 2024 u 11:30

Za druga značenja, pogledajte Arabija.
Arapsko poluostrvo
Površina3.237.500 km2
Br. stanovnika95.000.000 (2023)
Gustoća
stanovništva		29,0/km2
DemonimArapi
Države
9
Bahrein
Irak
Jordan
Kuvajt
Oman
Katar
Saudijska Arabija
UAE
Jemen
Arapsko poluostrvo

Arapsko poluostrvo (arapski: شبه الجزيرة العربية), poluostrvo je u jugozapadnoj Aziji između Crvenog i Arapskog mora te Perzijskog, Omanskog i Adenskog zaliva. Obuhvata oko 3.000.000 km2, a većinom se sastoji od pustinje. Arapsko poluostrvo je najveće poluostrvo na svijetu.[1][2][3][4][5]

Arapsko poluostrvo je važan dio veće regije Bliskog istoka, te ima kritično važnu geopolitičku ulogu zbog svojih ogromnih rezervi nafte i prirodnog plina. Geografski, Arapsko poluostrvo uključuje Bahrein,[a] Kuvajt, Oman, Katar, Saudijsku Arabiju, Ujedinjene Arapske Emirate (UAE) i Jemen, kao i južni Irak i Jordan.[6] Najveća od njih je Saudijska Arabija.[7] U klasično doba, Sinaj se također smatrao dijelom Arabije.

Arapsko poluostrvo nastalo je kao rezultat razdvajanja kojim je nastalo Crveno more između 56 i 23 miliona godina, a graniči sa Crvenim morem na zapadu i jugozapadu, Perzijskim i Omanskim zalivom na sjeveroistoku, Levantom i Mezopotamija na sjeveru i Arapskim morem i Indijskim okeanom na jugoistoku.

Prije moderne ere, regija je bila podijeljena prvenstveno na četiri različite regije: Centralna visoravan (Najd i Al-Yamama), Južna Arabija (Jemen, Hadramaut i Oman), Bahrein (Istočna Arabija ili El-Hassa) i Hidžaz (Tihama za zapadnu obalu), kako je opisao Ibn el -Fakih.[8]

Geologija

[uredi | uredi izvor]

Obale poluostrva omeđene su Crvenim morem i zalivom Aqaba na (jugo)zapadu, Arapskim morem (dio Indijskog okeana) na jugoistoku, te Omanskim zalivom, Hormuzom i Perzijskim zalivom na sjeveroistoku. Sjeverna granica poluostrva određena je kolizijskom zonom Zagrosa, planinske visoravni na kojoj se zbiva kontinentski jaz između arapske ploče i Azije. Arapsko poluostrvo se geografski spaja sa Sirijskom pustinjom bez jasne linije razgraničenja.

Geološki je ova regija zapravo Arapski potkontinent jer leži na istoimenoj tektonskoj ploči koja se sve više udaljava od sjeveroistočne Afrike (formirajući Crveno more), te podvlači pod euroazijsku ploču (formirajući planine Zagrosa). Sastav se stijena sistematski razlikuje kroz Arabiju. Najstarije stijene izložene na Arapsko-nubijskom štitu blizu Crvenog mora prekrivene su ranijim sedimentima koji postaju mlađi prema Perzijskom zalivu. Možda najbolje očuvani ofiolit na Zemlji, ofiolit Semail, leži izložen u planinama UAE-a i sjevernog Omana.

Arapsko poluostrvo je pretežno valovit (prosječna visina 500–1000 m) s velikim pustinjskim područjima (Nefud, Rub'al Khali) i osamljenim granitnim masivima. Na rubnim dijelovima prelazi u planinske krajeve (najviši ispon 3760 m). Uz Perzijski zaliv izdvaja se prostrana do 150 km široka obalna ravnica. Obale su pretežno ravne i pješčane.

U regiji prevladava pustinjska klima sa znatnim dnevnim i godišnjim kolebanjima temperature i vrlo malom količinom padavina (do 100 mm godišnje). Stalnih površinskih tokova i jezera nema, a suhe doline povremenih vodenih tokova (vadi) duge su često do nekoliko stotina km. Ispod površine velikog dijela poluostrva postoje obilni drevni akviferi (vodonosnici), a na mjestima gdje voda izbija na površinu formiraju se oaze (npr. oaze Al-Hasa i Qatif) koje omogućuju razvoj poljoprivrede.

Biljni pokrov veoma je oskudan (kserofitno grmlje, rijetka trava), a životinjski svijet uglavnom čine vrste koje su se prilagodile aridnoj klimi pustinje. Monsunske lišćarske šume razvijene su samo na vlažnijim (500–750 mm) padinama planinskog područja južnog i jugoistočnog dijela poluostrva. U oazama dobro uspijeva palma.

Smatra se da je poluostrvo bilo izvorna domovina protosemitskim narodima, precima svih semitskih naroda u regiji – Akađana, Arapa, Asiraca, Hebreja itd. Arapsko poluostrvo je bio kolijevka arapskog jezika (koji se proširio izvan poluostrva zajedno s islamskom religijom tokom ekspanzije islama započete u 7. vijeku n. e.), a još uvijek održava malehno stanovništvo govornika južnosemitskih jezika poput mehrija i shehrija, ostataka jezične porodice koja je imala veću važnost u ranijim historijskim razdobljima kada je cvjetalo kraljevstvo Sheba u južnom dijelu poluostrva (današnji Jemen i Oman).

Države

[uredi | uredi izvor]

Poluostrvo je politički podijeljeno od ostatka Azije sjevernim granicama Kuvajta i Saudijske Arabije. Na teritoriji Arabije nalaze se:

Sve navedene zemlje, osim Jemena, nazivaju se arapskim zalivskim državama. One su jedne od najbogatijih zemalja u svijetu s obzirom na njihovo malobrojno stanovništvo i bogata ležišta nafte i plina koja se nalaze u primorju Perzijskog zaliva.

Saudijska Arabija pokriva veći dio poluostrva. Većina stanovništva poluostrva živi u Saudijskoj Arabiji i Jemenu. Poluostrvo sadrži najveće rezerve nafte na svijetu. U Saudijskoj se Arabiji nalaze islamski sveti gradovi Mekka i Medina. UAE i Saudijska Arabija ekonomski su najbogatije države u regiji. Katar, malo poluostrvo u Perzijskom zalivu, dom je slavnoj arapskoj televizijskoj postaji Al Jazeeri. Kuvajt je mala zemlja na sjeveroistoku poluostrva koja graniči s Irakom. Tokom Prvog zalivskog rata Sadam Husein je napao Kuvajt kojeg je zatim proglasio iračkom provincijom. Kuvajt je strateško važna zemlja koja je formirala jedan od glavnih terena koalicijskih snaga za organizaciju invazije Iraka 2003.

Arapsko poluostrvo geografski čine:

  1. središnja visoravna s plodnim dolinama i pašnjacima korištenima za ispašu ovaca i druge stoke.
  2. prostor pustinja – na sjeveru se nalazi stjenovita pustinja Nefud, na jugu Rub' Al-Khali ili Velika arapska pustinja, a između njih Dahna. U pustinji Rub' Al-Khali pijesak se prostire gotovo 200 m ispod površine.
  3. prostor suhe i močvarne obale s koraljnim grebenima na crvenomorskoj strani.
  4. pojas planina, koje su prvenstveno usporedne s Crvenim morem u zapadnom (npr. provincija Asir) i jugoistočnom dijelu (Oman). Najviša tačka Jabal Al-Nabi Sho'aib u Jemenu visoka je 3666 m.

Također pogledajte

[uredi | uredi izvor]

Bilješke

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Kao ostrvska država, Bahrein tehnički nije dio Arapskog poluotoka, već dio malo veće geopolitičke regije zvane Arabija.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Niz, Ellen Sturm (10. 4. 2006). Peninsulas (jezik: engleski). Capstone. str. 19. ISBN 9780736861427.
  2. ^ McColl, R. W. (14. 5. 2014). Encyclopedia of World Geography (jezik: engleski). Infobase Publishing. ISBN 9780816072293. Arhivirano s originala, 19. 5. 2021. Pristupljeno 19. 5. 2020.
  3. ^ Condra, Jill (9. 4. 2013). Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing Around the World [2 Volumes] (jezik: engleski). ABC-CLIO. ISBN 9780313376375. Arhivirano s originala, 19. 5. 2021. Pristupljeno 19. 5. 2020.
  4. ^ Dodge, Christine Huda (1. 4. 2003). The Everything Understanding Islam Book: A Complete and Easy to Read Guide to Muslim Beliefs, Practices, Traditions, and Culture (jezik: engleski). Simon and Schuster. ISBN 9781605505459. Arhivirano s originala, 31. 10. 2021. Pristupljeno 19. 5. 2020.
  5. ^ "15 Largest Peninsulas in the World". WorldAtlas (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 17. 3. 2021. Pristupljeno 21. 10. 2017.
  6. ^ Cohen, Saul Bernard (2003). Geopolitics of the World System. Rowman & Littlefield. str. 337. ISBN 9780847699070. Arhivirano s originala, 1. 10. 2022. Pristupljeno 5. 9. 2022.
  7. ^ Zaken, Ministerie van Buitenlandse (14. 5. 2017). "Kingdom of Saudi Arabia – Doing business in the Gulf region – netherlandsworldwide.nl". netherlandsworldwide.nl (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 11. 5. 2021. Pristupljeno 19. 2. 2021.
  8. ^ Ibn al-Faqih (c. 903). Mukhtasar Kitab al-Buldan (jezik: Arabic). Arhivirano s originala, 20. 4. 2021. Pristupljeno 20. 4. 2021.CS1 održavanje: nepoznati jezik (link)


Commons logo
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Arapsko poluostrvo
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Arapsko_poluostrvo&oldid=3665139"