Іаган Готліб Фіхтэ

Іаган Готліб Фіхтэ
ням.: Johann Gottlieb Fichte
Дата нараджэння	19 мая 1762(1762-05-19)[…]
Месца нараджэння	Раменау[d], Курфюрства Саксонія, Свяшчэнная Рымская імперыя
Дата смерці	27 студзеня 1814(1814-01-27)[…] (51 год) ці 29 студзеня 1814(1814-01-29)[…] (51 год)
Месца смерці	Берлін, правінцыя Брандэнбург, Каралеўства Прусія
Месца пахавання	Даратэенштацкія могілкі[d]
Грамадзянства	Германія
Жонка	Johanna Rahn[d]
Род дзейнасці	філосаф, выкладчык універсітэта, пісьменнік
Навуковая сфера	філасофія
Месца працы	Енскі ўніверсітэт імя Фрыдрыха Шылера Берлінскі ўніверсітэт HU Berlin Універсітэт Эрлангена — Нюрнберга
Альма-матар	Енскі ўніверсітэт імя Фрыдрыха Шылера Лейпцыгскі ўніверсітэт Кёнігсбергскі ўніверсітэт Landesschule Pforta[d]
Навуковы кіраўнік	Імануіл Кант
Вядомыя вучні	Фрыдрых Вільгельм Ёзэф фон Шэлінг і Johann Erich Berger[d]
Член у	Баварская акадэмія навук
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Іаган Готліб Фіхтэ (ням.: Johann Gottlieb Fichte, 19 мая 1762, Бішофсверда — 27 студзеня 1814, Берлін) — нямецкі філосаф. Адзін з заснавальнікаў групы напрамкаў у філасофіі вядомай як суб'ектыўны ідэалізм, які развіўся з тэарэтычных і этычных работ Імануіла Канта. Фіхтэ часта ўспрымаецца як фігура, філасофскія ідэі якога паслужылі мостам паміж ідэямі Канта і германскага ідэаліста Георга Вільгельма Фрыдрыха Гегеля. У апошні час Фіхтэ атрымаў прызнанне дзякуючы яго арыгінальнай здольнасці пранікнення ў сутнасць прыроды самасвядомасці і самааналізу. Гэтак жа як у Дэкарта і ў Канта, праблема аб'ектыўнасці і свядомасці служыла матывам яго філасофскіх разважанняў. Фіхтэ таксама пісаў працы па палітычнай філасофіі і з-за гэтага ён ўспрымаецца некаторымі філосафамі як бацька Нямецкага нацыяналізму.

Сачыненні Фіхтэ

• «Versuch d. Kritik aller Offenbarung» (1792);
• «Zurückforderung der Denkfreiheit von den Fürsten Europas, die sie bisher unterdrückten»; «Beiträge zur Berichtigung der Urtheile des Puhlicums über die französische Revolution» (1793);
• «Ueber den Begriff der Wissenschaftslehre oder der sogenannten Philosophie» и «Grundlage der gesammten Wissenschaftslehre» (1794);
• «Grundlage des Naturrechts nach Principien der Wissenschaftslehre» (1796);
• «System der Sittenlehre nach Principien der Wissenschaltelehre» (1798; артыкул, якая дала повад да абвінавачвання Ф. у атэізме);
• «Заклік да публікі» наконт абвінавачвання ў атэізме (1799);
• «Die Bestimmung des Menschen»; «Der geschlossene Handelstaat» (1800);
• «Darstellung der Wissenschaftslehre» (1801);
• «Grundzüge des gegenwärt. Zeitalters»; «Anweisung zum seligen Leben»; «Ueber das Wesen des Gelehrten etc.» (1806);
• «Reden an die deutsche Nation» (1808);
• «Die Tatsachen des Bewusstseins» (1810).

Літаратура

• Мноства сачыненняў пра Ф., якія выйшлі да стагоддзя яго нараджэння, пералічаны Рэйхлін-Мельдэгам у 42 т. «Zeitschr. f. Philosophie».
• Асабліва каштоўныя:
• Löwe, «Die Philosophie F.'s» (1862);
• Adamson, «F.» (1881);
• выдатнае сачыненне Leon «La Philosophie de F.» (з падрабязным храналагічным паказальнікам да біяграфіі Ф., 1902).
• Цудоўны нарыс філасофіі Ф. у V томе «Gesch. d. neueren Phil.» Куно Фішэра.
• У кнізе Ласона ахарактарызавана стаўленне Ф. да царквы і дзяржавы (1863).
• Пра Ф. як палітыцы пісаў Цэлер («Vortr. und Abh.*», 1865),
• пра яго філасофію рэлігіі — Цімер (1878)., «J. G. Fichte nach seinen Briefen» (1879).
• Everette, «Fichte's Science of Knowledge» (1884);
• Noack, «J. G. Fichte nach seinem Leben, Lehren und Wirken»;
• I. B. Meier, «Fichte, Lassalle und der Socialismus» (1878);
• Schmoller, статья в «Jahrbücher für Nationalö konomie und Statistik» (1855, 1—62).

Беларускія пераклады

• Пра паняцце навукавучэння або так званай філасофіі; Першыя ўводзіны ў навукавучэнне / Ёган Готліб Фіхтэ. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2023. — 119, [1] с. — (Галерэя чалавечай думкі).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Іаган Готліб Фіхтэ