Пралетарыят

Пралетарыят як базіс і як самы эксплуатуемы клас у капіталістычным грамадстве

Пралетарыят (ням.: proletariat, ад лац.: proletarius — пралетар) — у марксізме: адзін з двух асноўных класаў буржуазнага грамадства; клас пазбаўленых уласнасці на прылады і сродкі вытворчасці наёмных працоўных, адзінай крыніцай існавання якіх з'яўляецца продаж імі сваёй працоўнай сілы капіталістам — іншаму асноўнаму класу буржуазнага грамадства.

Пралетарыятам завецца працоўны клас у капіталістычным грамадстве. Пасля сацыялістычнай рэвалюцыі і зрынанні класа буржуазіі пралетарыят ператвараецца ў сацыялістычны працоўны клас.

Розніцу паміж працоўным класам пры капіталізме (пралетарыят) і сацыялізме раскрыў І. В. Сталін на прыкладзе працоўнага класа СССР.

…Узяць, напрыклад, працоўны клас СССР. Яго часта завуць па старой памяці пралетарыятам. Але што такое пралетарыят? Пралетарыят ёсць клас, пазбаўлены прылад і сродкаў вытворчасці пры сістэме гаспадаркі, калі прылады і сродкі вытворчасці прыналежаць капіталістам і калі клас капіталістаў эксплуатуе пралетарыят. Пралетарыят — гэта клас, эксплуатаваны капіталістамі. Але ў нас клас капіталістаў, як вядома, ужо ліквідаваны, прылады і сродкі вытворчасці адабраны ў капіталістаў і перададзены дзяржаве, кіраўнічай сілай якой з'яўляецца працоўны клас. Такім чынам, няма больш класа капіталістаў, які мог бы эксплуатаваць працоўны клас. Такім чынам, наш працоўны клас не толькі не пазбаўлены прылад і сродкаў вытворчасці, а наадварот, ён імі валодае сумесна з усім народам. А раз ён імі валодае, а клас капіталістаў ліквідаваны, выключана ўсякая магчымасць эксплуатацыі працоўнага класа. Ці можна пасля гэтага назваць наш працоўны клас пралетарыятам? Ясна, што нельга. Маркс казаў: для таго, каб пралетарыят вызваліў сябе, ён павінен разграміць клас капіталістаў, адабраць у капіталістаў прылады і сродкі вытворчасці і знішчыць тыя ўмовы вытворчасці, якія спараджаюць пралетарыят. Ці можна сказаць, што працоўны клас СССР ужо ажыццявіў гэтыя ўмовы свайго вызвалення? Безумоўна можна і павінна. А што гэта значыць? Гэта значыць, што пралетарыят СССР ператварыўся ў зусім новы клас, у працоўны клас СССР, які знішчыў капіталістычную сістэму гаспадаркі, што зацвердзіў сацыялістычную ўласнасць на прылады і сродкі вытворчасці і накіравальны савецкае грамадства па шляху камунізму.

Як бачыце, працоўны клас СССР — гэта зусім новы, вызвалены ад эксплуатацыі, працоўны клас, падобнага якому не ведала яшчэ гісторыя чалавецтва.

— І. В. Сталін «Пра праект канстытуцыі Саюза ССР» (25 лістапада 1936 г.)

Гл. таксама

• Буржуазія