Перайсці да зместу

Вісла: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўка
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
др r2.7.1) (робат дадаў: io:Vistula fluvio
дрНяма тлумачэння праўкі
 
(Не паказана 39 прамежкавых версій 16 удзельнікаў)
Радок 1: Радок 1:
{{значэнні}}
{{Рака
{{Рака
| назва = Вісла
|Назва = Вісла
| родная назва = Wisła
| выява = Kraków Wisła 11.jpg
|Нацыянальная назва = pl/Wisła
|Выява = Kraków Wisła 11.jpg
| велічыня =
|Шырыня выявы =
| тлумачэнне =
| выток = [[Карпаты]]
|Подпіс выявы = Вісла ў [[Кракаў|Кракаве]]
| вусце = [[Балтыйскае мора]]
|Даўжыня = 1068
| краіны =
|Плошча вадазбору = 198500
| даўжыня = 1047
|Расход вады = 1090
|Месца вымярэння =
| вышыня вытоку =
|Выток = [[Заходнія Карпаты]]
| вышыня вусця =
|Месцазнаходжанне вытока =
| расход вады = 1080
| вадазбор = 198 500
|Вышыня вытока =
| карта =
|Каардынаты вытока =
|Вусце = Балтыйскае мора
| велічыня карты =
|Месцазнаходжанне вусця =
| тлумачэнне карты=
| commons = Wisła (river)
|Вышыня вусця =
|Каардынаты вусця =
|Ухіл ракі =
|Басейн =
|Карта =
|Подпіс карты =
|Краіна =
|Рэгіён =
|Раён =
|Пазіцыйная карта =
|Пазіцыйная карта 1 =
|Катэгорыя на Вікісховішчы =
}}
}}
'''Ві́сла''' ({{lang-pl|Wisła}}) — самая вялікая [[рака]] [[Польшча|Польшчы]].
[[Image:VistulaKrakow.JPG|250px|thumb|Вісла ў Кракаве]]
'''Ві́сла''' ({{lang-pl|Wisła}}) — буйнейшая [[рака]] [[Польшча|Польшчы]], а таксама найбольш працяглая рака басейна [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]].


== Назва ==
Даўжыня Віслы складае 1047 км, плошча басейна — 198,5 тыс. км².
Назва Вісла з індаеўрапейскага *''ṷeis-'' / ''ṷis-'' «цячы».


З гэтага ж кораня таксама літоўскае ''viešmuo'' «ручай», ад якога літоўскія рачныя назвы ''Vieša, Viešmuo'', латышская ''Viesīte''<ref>''A. Vanagas.'' Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 378—379.</ref>, а на тэрыторыі цяперашняй Беларусі з ім звязаныя гідронімы [[Вісяты (возера)|Вісяты]], [[Віхра]], [[Віхолка (сяло)|Віхолка]]<ref>J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1134.</ref><ref>H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 50-51.</ref><ref>P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 4. Vilnius, 1998. C. 910—911.</ref>.
Вытокі ракі знаходзяцца на схілах Заходніх Карпат. Вісла ўпадае ў мора ў 15 км на ўсход ад [[Гданьск]]а.


Нямецкая назва Віслы мяркуецца запазычаннем з мовы паўднёвых прусаў: прабалцк. ''*Vīs-tl-ā >'' пруск. ''Vīs-kl-ā > Vīkslā >'' ням. ''Weichsel''<ref>K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1958. C. 521.</ref>.
Асноўныя прытокі: [[Заходні Буг]], [[рака Нараў|Нараў]], [[рака Сан|Сан]].


Дакладнейшая за індаеўрапейскую этнічная атрыбуцыя назвы Вісла на сёння не адольная. Назва можа быць кельцкай, славянскай, балцкай з паходжання. Адзначаецца прысутнасць балцкіх гідронімаў на працягу цячэння Віслы<ref>В. Э. Орел. Неславянская гидронимия бассейнов Вислы и Одера // Балто-славянские исследования. 1988—1996. М., 1997. С. 332—358.</ref>.
Гарады, праз якія працякае Вісла: [[Кракаў]], [[Варшава]], [[Плоцк]], [[Торунь]]; у дэльце Гданьск.


== Гідраграфія ==
{{пачатак артыкулу}}
Даўжыня 1068 км, плошча басейна 198,5 тыс. км². Пачынаецца ў [[Заходнія Карпаты|Заходніх Карпатах]], упадае ў Гданьскі і Віслінскі залівы [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]].


Галоўныя прытокі: [[Дунаец]], [[Віслока]], [[Буг]], [[Вепш]], [[Сан (прыток Віслы)|Сан]] (справа), [[Піліца]], [[Брда]] (злева).
{{DEFAULTSORT:Вісла рака}}
[[Катэгорыя:Рэкі Польшчы]]


У вярхоўях Вісла — бурны горны паток; ніжэй за горад [[Кракаў]], прыняўшы шэраг прытокаў з Карпат, робіцца мнагаводнай (шырыня русла каля ўпадзення Дунайца 200 м, ніжэй [[Сан (прыток Віслы)|Сана]] 600—1000 м). У сярэднім і ніжнім цячэнні — тыповая раўнінная рака, цячэ па шырокай, месцамі тэрасаванай даліне.
[[als:Weichsel]]

[[am:ቪስቱላ ወንዝ]]
Рэчышча на значным працягу звілістае, месцамі падзяляецца на [[рукаў (рака)|рукавы]] і пратокі, вызначаецца няўстойлівасцю, шматлікімі [[мель|мелямі]] і перакатамі.
[[an:Río Vistula]]

[[ang:Ƿisle]]
Ад г. [[Торунь]] берагі штучна замацаваныя ад размываў. За 50 км ад мора Вісла падзяляецца на рукавы (Ногат, Мёртвая Вісла і інш.), утвараючы вялізную дэльту (Жулавы). Частка дэльты, якая ляжыць ніжэй ўзроўню мора, засцерагаецца [[дамба]]мі.
[[ar:فيستولا]]

[[az:Vistula]]
Жыўленне мяшанае. Разліў вясной ад раставання [[снег]]у, летнія паводкі ад дажджоў у Карпатах. Сярэднегадавы расход вады каля Варшавы 600 м³/с, у нізоях — 1090 м³/с. Каля г. [[Улацлавак]] ГЭС.
[[bat-smg:Vīsla]]

[[be-x-old:Вісла]]
Суднаходная ў сярэднім і ніжнім цячэнні. Злучана прытокамі і каналамі з рэкамі [[Дняпро]], [[Одра]], [[Нёман]]. На Вісле — гарады [[Кракаў]], [[Варшава]], [[Плоцк]], [[Торунь]], [[Улацлавак]], [[Тчэў]]; у дэльце [[Гданьск]]. У 1918-26 і 1939 годзе на рацэ дзейнічала Віслінская флатылія ВМФ Польшчы (базіравалася ў г. Торунь).
[[bg:Висла]]

[[bn:ভিস্তুলা নদী]]
== Крыніцы ==
[[ca:Vístula]]
{{Крыніцы}}
[[cs:Visla]]

[[csb:Wisła]]
== Літаратура ==
[[cy:Afon Vistula]]
* {{Крыніцы/БелЭн|4}}
[[da:Wisła]]

[[de:Weichsel]]
== Спасылкі ==
[[el:Βιστούλας]]
{{Commons|Category:}}
[[en:Vistula]]

[[eo:Vistulo]]
{{Бібліяінфармацыя}}
[[es:Río Vístula]]

[[et:Wisła]]
[[Катэгорыя:Басейн Віслы| ]]
[[eu:Vistula]]
[[Катэгорыя:Рэкі Польшчы]]
[[fa:ویستولا]]
[[Катэгорыя:Рэкі, якія ўпадаюць у Балтыйскае мора]]
[[fi:Veiksel]]
[[fr:Vistule]]
[[fy:Wisla]]
[[gl:Río Vístula]]
[[he:ויסלה]]
[[hi:विस्चुला नदी]]
[[hr:Visla]]
[[hu:Visztula]]
[[id:Sungai Vistula]]
[[io:Vistula fluvio]]
[[is:Visla]]
[[it:Vistola]]
[[ja:ヴィスワ川]]
[[jv:Kali Wisła]]
[[ka:ვისლა]]
[[ko:비스와 강]]
[[la:Vistula]]
[[li:Wijsel]]
[[lt:Vysla]]
[[lv:Visla]]
[[mk:Висла]]
[[mn:Висла мөрөн]]
[[mr:व्हिस्चुला नदी]]
[[nds:Wießel]]
[[nl:Wisła (rivier)]]
[[nn:Wisła]]
[[no:Wisła]]
[[pl:Wisła]]
[[pt:Rio Vístula]]
[[ro:Vistula]]
[[ru:Висла]]
[[sh:Visla]]
[[simple:Vistula]]
[[sk:Visla]]
[[sl:Visla]]
[[sq:Visla]]
[[sr:Висла]]
[[sv:Wisła]]
[[sw:Vistula (mto)]]
[[szl:Wisła]]
[[th:แม่น้ำวิสวา]]
[[tr:Vistül]]
[[tt:Висла]]
[[uk:Вісла]]
[[vi:Wisla]]
[[yi:ווייסל]]
[[zh:维斯瓦河]]

Актуальная версія на 00:04, 26 лістапада 2024

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Вісла (значэнні).
Вісла
польск. Wisła
Вісла ў Кракаве
Вісла ў Кракаве
Характарыстыка
Даўжыня 1068 км
Басейн 198 500 км²
Расход вады 1 090 м³/с
Вадацёк
Выток Заходнія Карпаты
 • Каардынаты 49°36′21″ пн. ш. 19°00′13″ у. д.HGЯO
Вусце Балтыйскае мора
 • Каардынаты 54°21′42″ пн. ш. 18°57′07″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма Гданьская бухта
Краіна
physical
Вісла
Вісла
— выток, — вусце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ві́сла (польск.: Wisła) — самая вялікая рака Польшчы.

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Назва Вісла з індаеўрапейскага *ṷeis- / ṷis- «цячы».

З гэтага ж кораня таксама літоўскае viešmuo «ручай», ад якога літоўскія рачныя назвы Vieša, Viešmuo, латышская Viesīte[1], а на тэрыторыі цяперашняй Беларусі з ім звязаныя гідронімы Вісяты, Віхра, Віхолка[2][3][4].

Нямецкая назва Віслы мяркуецца запазычаннем з мовы паўднёвых прусаў: прабалцк. *Vīs-tl-ā > пруск. Vīs-kl-ā > Vīkslā > ням. Weichsel[5].

Дакладнейшая за індаеўрапейскую этнічная атрыбуцыя назвы Вісла на сёння не адольная. Назва можа быць кельцкай, славянскай, балцкай з паходжання. Адзначаецца прысутнасць балцкіх гідронімаў на працягу цячэння Віслы[6].

Гідраграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Даўжыня 1068 км, плошча басейна 198,5 тыс. км². Пачынаецца ў Заходніх Карпатах, упадае ў Гданьскі і Віслінскі залівы Балтыйскага мора.

Галоўныя прытокі: Дунаец, Віслока, Буг, Вепш, Сан (справа), Піліца, Брда (злева).

У вярхоўях Вісла — бурны горны паток; ніжэй за горад Кракаў, прыняўшы шэраг прытокаў з Карпат, робіцца мнагаводнай (шырыня русла каля ўпадзення Дунайца 200 м, ніжэй Сана 600—1000 м). У сярэднім і ніжнім цячэнні — тыповая раўнінная рака, цячэ па шырокай, месцамі тэрасаванай даліне.

Рэчышча на значным працягу звілістае, месцамі падзяляецца на рукавы і пратокі, вызначаецца няўстойлівасцю, шматлікімі мелямі і перакатамі.

Ад г. Торунь берагі штучна замацаваныя ад размываў. За 50 км ад мора Вісла падзяляецца на рукавы (Ногат, Мёртвая Вісла і інш.), утвараючы вялізную дэльту (Жулавы). Частка дэльты, якая ляжыць ніжэй ўзроўню мора, засцерагаецца дамбамі.

Жыўленне мяшанае. Разліў вясной ад раставання снегу, летнія паводкі ад дажджоў у Карпатах. Сярэднегадавы расход вады каля Варшавы 600 м³/с, у нізоях — 1090 м³/с. Каля г. Улацлавак ГЭС.

Суднаходная ў сярэднім і ніжнім цячэнні. Злучана прытокамі і каналамі з рэкамі Дняпро, Одра, Нёман. На Вісле — гарады Кракаў, Варшава, Плоцк, Торунь, Улацлавак, Тчэў; у дэльце Гданьск. У 1918-26 і 1939 годзе на рацэ дзейнічала Віслінская флатылія ВМФ Польшчы (базіравалася ў г. Торунь).

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 378—379.
  2. ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1134.
  3. ↑ H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 50-51.
  4. ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 4. Vilnius, 1998. C. 910—911.
  5. ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1958. C. 521.
  6. ↑ В. Э. Орел. Неславянская гидронимия бассейнов Вислы и Одера // Балто-славянские исследования. 1988—1996. М., 1997. С. 332—358.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Вісла&oldid=4876910"