Генрых Бёль

Генрых Бёль
ням.: Heinrich Böll
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	21 снежня 1917(1917-12-21)[…]
Месца нараджэння	Кёльн, адміністрацыйная акруга Кёльн, Рэйнская правінцыя, Каралеўства Прусія, Германская імперыя
Дата смерці	16 ліпеня 1985(1985-07-16)[…] (67 гадоў)
Месца смерці	Лангенбройх[d], Кройцау, раён Дзюрэн[d], адміністрацыйная акруга Кёльн, Паўночны Рэйн-Вестфалія, ФРГ
Пахаванне	Q28036176?
Грамадзянства	Германія
Жонка	Annemarie Böll[d]
Дзеці	René Böll[d] і Raimund Böll[d]
Альма-матар	Кёльнскі ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт-песеннік, сцэнарыст, перакладчык, паэт, раманіст, пісьменнік, Nobel Prize winner, грамадскі дзеяч
Мова твораў	нямецкая
Грамадская дзейнасць
Член у	Нямецкая акадэмія мовы і паэзіі[d] Баварская акадэмія прыгожых мастацтваў[d] Берлінская акадэмія мастацтваў Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Амерыканская акадэмія мастацтваў і літаратуры[d]
Прэміі	Нобелеўская прэмія па літаратуры (1972) прэмія Георга Бюхнера[d] (1967)
Узнагароды	Medal of Gratitude[d] (2015) медаль Карла фон Асецкага[d] (1974) ганаровы грамадзянін Кёльна[d] (1983)
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы
Цытаты ў Вікіцытатніку

Генрых Тэадор Бёль (ням.: Heinrich Theodeor Böll; 21 снежня 1917, Кёльн — 16 ліпеня 1985, Лангенбройх) — нямецкі пісьменнік і перакладчык. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1972).

Біяграфія

Даваеннае жыццё

Нарадзіўся ў ліберальнай каталіцкай сям'і рамесніка. З 1924 па 1928 г. вучыўся ў каталіцкай школе, затым працягнуў навучанне ў кёльнскай Гімназіі кайзера Вільгельма. Працаваў сталяром, служыў у кнігарні. Пасля сканчэння сярэдняй школы ў Кёльне Бёль, які пісаў вершы і аповеды з ранняга дзяцінства, аказваецца адным з нешматлікіх вучняў у класе, якія не ўступілі ў гітлерюгенд. Па сканчэнню класічнай гімназіі (1936) працаваў вучнем прадаўца ў букіністычнай краме. Праз год пасля школы яго адпраўляюць на працу ў працоўны лагер Імперскай службы.

Улетку 1939 г. Бёль паступае ў Кёльнскі ўніверсітэт, але ўжо ўвосень яго заклікаюць у вермахт. Падчас Другой сусветнай вайны 1939—1945 гады пяхотнікам ваяваў у Францыі, удзельнічаў у баях ва Украіне і Крыму. У 1942 Бёль ажаніўся з Ганнай Мары Чэх, якая нарадзіла яму двух сыноў. У красавіку 1945 г. Бель здаецца ў палон амерыканцам.

Пасляваеннае жыццё

Пасля палону Бёль працаваў сталяром, затым вярнуўся ў Кёльнскі ўніверсітэт і вывучаў там філалогію.

У 1950 Бёль стаў удзельнікам «Групы 47». У 1952 у праграмным артыкуле «Прызнанне літаратуры руін», своеасаблівым маніфесце гэтага літаратурнага аб'яднання, Бёль заклікаў да стварэння «новай» нямецкай мовы — простай і праўдзівай, злучанай з пэўнай рэчаіснасцю.

У 1967 Бёль атрымлівае прэстыжную нямецкую прэмію Георга Бюхнера. У 1971 г. Бёль быў абраны прэзідэнтам нямецкага ПЭН-клуба, а затым узначаліў і міжнародны ПЭН-клуб. Гэты пост ён займаў да 1974 г.

У 1969 годзе на тэлебачанні адбылася прэм'ера знятага Генрыхам Бёлем дакументальнага фільма «Пісьменнік і яго горад: Дастаеўскі і Пецярбург». У 1967 годзе Бёль пабываў у Маскве, Тбілісі і Ленінградзе, дзе збіраў матэрыял для яго. Яшчэ адна паездка адбылася праз год, у 1968 годзе, але толькі ў Ленінград.

У 1972 ён першым з нямецкіх пісьменнікаў пасляваеннага пакалення быў узнагароджаны Нобелеўскай прэміяй. Шмат у чым на рашэнне Нобелеўскага камітэта паўплываў выхад новага рамана пісьменніка «Групавы партрэт з дамай» (1971), у якім пісьменнік паспрабаваў стварыць грандыёзную панараму гісторыі Германіі XX стагоддзя.

Пахаванне

Генрых Бёль памёр 16 ліпеня 1985 г. у Лангенбройхе.

Пахаваны 19 ліпеня 1985 гады ў Борнхайме-Мертэне побач з Кёльнам пры вялікай скупнасці народа, з удзелам калегаў-пісьменнікаў і палітычных дзеячаў.

Творчасць

Раннія аповеды Г. Бёля па характары падобныя да аповедаў многіх нямецкіх аўтараў кан. 1940-х; яны ўяўляюць сабою хуткамаляваныя, бязлітасна рэалістычныя партрэты «маленькіх людзей», якія насяляюць руіны разбамбаваных гарадоў. Як і аповеды, першыя яго раманы — «Цягнік прыйшоў своечасова» (Der Zug war pünktlich, 1949), «Дзе ты быў, Адам?» (Wo warst du, Adam?, 1951), «І не сказаў ні едінага слова» (Und sagte kein einziges Wort, 1954) — гучаць абвінавачваннем жахам і хаосу вайны. Калі Г. Бёль адышоў ад тэмы вайны і выжывання, манера яго змянілася. У кнізе «Більярд а палове дзесятай» (Billiard um Halbzehn, 1959), які часта завуць лепшым яго раманам, Г. Бёль выкарыстоўвае складаныя апавядальныя прыёмы, сціскаючы ў адзіны дзень досвед трох пакаленняў заможнай нямецкай сям'і. У рамане «Вачамі блазна» (Ansichten eines Clowns, 1963) выкрываюцца норавы каталіцкага істэблішменту. «Групавы партрэт з дамай» (Gruppenbild mit Dame, 1971), самы аб'ёмны і найбольш наватарскі раман Г. Бёля, напісаны ў форме падрабязнай бюракратычнай справаздачы, дзе каля 60 чалавек характарызуюць нейкую персону, ствараючы мазаічную панараму нямецкага жыцця пасля 1-ай сусветнай вайны. «Страчаны гонар Катарыны Блум» (Die Verlorene Ehre der Katharina Blum, 1974) — іранічная замалёўка на тэму бульварнай прэсы і плётак.

Бёль быў першым і, мабыць, самым папулярным у СССР заходнегерманскім пісьменнікам маладога паваеннага пакалення, кнігі якога былі выдадзены ў перакладзе на рускую. З 1952 па 1973 на рускай мове было апублікавана больш 80 аповедаў, аповесцяў, раманаў і артыкулаў пісьменніка, прычым яго кнігі выходзілі нашмат вялікімі тыражамі, чым на радзіме, у ФРГ. Пісьменнік неаднаразова бываў у СССР, аднак быў вядомы і як крытык савецкага рэжыму. Прымаў у сябе А. Салжаніцына і Льва Копелева, выгнаных са СССР. У папярэдні перыяд Бёль нелегальна вывозіў рукапісы Салжаніцына на Захад, дзе яны былі апублікаваны. У выніку твора Бёля былі забаронены да публікацыі ў Савецкім Саюзе. Забарона была зняты толькі ў сярэдзіне 1980-х гг. з пачаткам перабудовы.

У творчай спадчыне Г. Бёля — раман «Пад канвоем клопату» (Fürsorgliche Belagerung, 1979) пра тэрарызм; «Што станецца з хлопчыкам, ці Якая-небудзь справа па кніжнай частцы» (Was soll aus dem Jungen bloss werden? oder: Irgend was mit Büchern, 1981) — успаміны пра ранняе юнацтва ў Кёльне.

У пачатку 1990-х гадоў на папялішчы дому Бёля знайшлі рукапісы, у якіх знаходзіўся тэкст самага першага рамана пісьменніка — «Анёл маўчаў». Гэты раман пасля стварэння быў самім аўтарам, абцяжараным сям'ёй і якія патрабуюць у грошах, «разабраны» на мноства асобных аповедаў дзеля атрымання большага ганарару.

Сачыненні

• Aus der «Vorzeit». 1947
• Die Botschaft. 1947 (Вестка; 1957)
• Der Mann mit den Messern. 1948 (Чалавек з нажамі; 1957)
• So ein Rummel. 1948
• Der Zug war punktlich. 1949 (Цягнік прыбывае па раскладзе; 1971)
• Mein teures Bein. 1950 (Вельмі дарагая нага; 1952)
• Wanderer, kommst du nach Spa…. 1950 (Падарожнік, калі ты прыйдзеш у Спа…; 1957)
• Die schwarzen Schafe. 1951 (Паршывая авечка; 1964)
• Wo warst du, Adam?. 1951 (Дзе ты быў, Адам?; 1963)
• Nicht nur zur Weihnachtszeit. 1952 (Не толькі пад каляды; 1959)
• Die Waage der Baleks. 1952 (Шалі Балеков; 1956)
• Abenteuer eines Brotbeutels. 1953 (Гісторыя аднаго салдацкага мяшка; 1957)
• Die Postkarte. 1953 (Паштовая паштоўка; 1956)
• Und sagte kein einziges Wort. 1953 (І не казаў ніводнага слова; 1957)
• Haus ohne Huter. 1954 (Хата без гаспадара; 1960)
• Das Brot der fruhen Jahre. 1955 (Хлеб ранніх гадоў; 1958)
• Der Lacher. 1955 (Пастаўшчык смеху; 1957)
• Zum Tee bei Dr. Borsig. 1955 (На кубку чаю ў доктара Борзіга; 1968)
• Wie in schlechten Romanen. 1956 (Як у дрэнных раманах; 1962)
• Irisches Tagebuch. 1957 (Ірландскі дзённік; 1963)
• Die Spurlosen. 1957 (Няўлоўныя; 1968)
• Doktor Murkes gesammeltes Schweigen. 1955 (Маўчанне доктара Мурцы; 1956)
• Billard um halb zehn. 1959 (Більярд у палове дзясятага; 1961)
• Ein Schluck Erde. 1962
• Ansichten eines Clowns. 1963 (Вачамі блазна; 1964)
• Entfernung von der Truppe. 1964 (Самавольная адлучка; 1965)
• Ende einer Dienstfahrt. 1966 (Чым скончылася адна камандзіроўка; 1966)
• Gruppenbild mit Dame. 1971 (Групавы партрэт з дамай; 1973)
• Страчаны гонар Катарыны Блюм / Die verlorene Ehre der Katharina Blum. 1974
• Berichte zur Gesinnungslage der Nation. 1975
• Fursorgliche Belagerung. 1979
• Was soll aus dem Jungen blo? werden?. 1981
• Das Vermachtnis. Entstanden 1948/49; Druck 1981
• Vermintes Gelande. 1982
• Die Verwundung. Fruhe Erzahlungen; Druck 1983
• Bild-Bonn-Boenisch. 1984
• Frauen vor Flusslandschaft. 1985
• Der Engel schwieg. Entstanden 1949-51; Druck 1992
• Der blasse Hund. Fruhe Erzahlungen; Druck 1995
• Kreuz ohne Liebe. 1946/47 (Крыж без кахання; 2002)

Беларускія пераклады

• Більярд а палове дзясятай: раман, апавяданні / Пер. з ням.і прадм. Л. Баршчэўскага. — Мн.: Маст.літ., 1993. — 366 с. — (Б-ка замеж.прозы).
• Дом без гаспадара: раман / Пер. з ням. Л. Дарашкевіч. — Мн.: Беларусь, 1996. — 284, [1] с. — (Школьная бібліятэка).

Памяць

У 1987 у Кёльне быў створаны Фонд імя Генрыха Бёля — няўрадавая арганізацыя, якая цесна ўзаемадзейнічае з партыяй «Зялёных» (яго аддзяленні існуюць у шматлікіх краінах, у тым ліку і ў Расіі). Фонд падтрымлівае праекты ў сферы развіцця грамадства, экалогіі, праў чалавека.

Літаратура

• Рожновский С. В. Генрих Бёлль. — М., 1965
• Бёлль Г. Собрание сочинений, тт. 1-5. — М., 1989—1996

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Генрых Бёль
• Афіцыйная старонка, прысьвечаная Генрыху Бёлю (ням.)
• Апавяданне «Рызыка пісьменства» у перакладзе Алеся Пяткевіча (па-беларуску)
• Апавяданне «Мой сумны твар» Архівавана 19 верасня 2007. у перакладзе Алеся Пяткевіча (па-беларуску)
• Апавяданне «Мой сумны твар» Архівавана 7 красавіка 2009. у перакладзе Раісы Крывальцэвіч (па-беларуску)
• Творы на «Беларускай Палічцы»